Skład osobowy. Szkice o prozaikach współczesnych. Cz. 2

red. Agnieszka Nęcka, Dariusz Nowacki, Jolanta Pasterska

Prace zawarte w drugim tomie Składu osobowego skupiają się wokół twórczości 21 polskich pisarzy współczesnych. Książka jest zbiorem omówień i interpretacji dorobku poszczególnych twórców, należących do różnych generacji. Różne są też rozmiary dorobku i zakresy pisarskiej sławy, poetyki i pomysły na uprawianie beletrystyki. Owa różnorodność czy „różnojęzyczność” spotyka się z autorskością wypowiedzi badaczy i krytyków, których szkice złożyły się na część drugą Składu osobowego. Do każdego z tekstów – podobnie jak poprzednio – zostały dołączone zestawienia biobibliograficzne.

Kompetencje osoby wielojęzycznej. Wybrane zagadnienia kształcenia wielojęzycznego

Red. Danuta Gabryś-Barker, Ryszard Kalamarz

Monografia jest zbiorem artykułów poświęconych zagadnieniom współczesnej glottodydaktyki mających związek z wielojęzycznością, kształtowaniem kompetencji językowych w zakresie kilku języków oraz rozwijaniem kompetencji interkulturowej komunikacji. Zawarte w tomie analizy dotyczą zagadnień związanych z kompetencjami osoby wielojęzycznej, w szczególności jako osoby uczącej się, jej świadomości interkulturowej, efektywnej komunikacji, mobilności, realizacji życiowych celów. Podejmowana jest również problematyka nauczania wielojęzycznego, czynników determinujących powodzenie w realizacji efektów kształcenia, metod i materiałów dydaktycznych stosowanych w wielojęzycznej klasie.

Inne życia. Polityka i etyka żałoby w pismach Jacques'a Derridy

Aleksander Kopka

Niniejsza monografia skupia się na problemie żałoby w pismach Jacques'a Derridy i opiera się na założeniu, że żałoba daje wyjątkowy i kluczowy dostęp do polityczno-etycznego wymiaru jego myśli. Co więcej, tak rozumiana żałoba jest warunkiem jakiejkolwiek etyki i polityki. Aby ukazać zasadność tej tezy, w monografii przeprowadzona zostaje rekonstrukcja drogi myślowej wywodzącej się już z wczesnych tekstów Derridy oraz ekspozycja źródłowej kontaminacji życia przez śmierć, a w konsekwencji dekonstrukcja metafizycznych założeń dotyczących pojęcia jednostkowego i wspólnotowego życia w dyskursie etyczno-politycznym. Kwestia żałoby prowokuje zatem do bardziej wnikliwego myślenia o polityce i etyce, które opiera się na wezwaniu do radykalnej i nieograniczonej odpowiedzialności przed śmiertelnym i jednostkowym innym, a jednocześnie inspiruje do zmiany nie tylko zdeterminowanego przez ontoteologię języka polityki, ale także samej politycznej praxis. Dlatego też w rozprawie ukazany zostaje konieczny związek między myślą żałoby a kluczowymi pojęciami politycznymi (jak sprawiedliwość, gościnność, demokracja, auto-odporność), których hiperbolicznego charakteru Derrida do-wodzi w swych pismach.

Anioły i demony. Antologia romansu popularnego

Wybór, wstęp, oprac. naukowe Maria Bujnicka, opracowały ponownie, ...

Antologia składa się z kilkudziesięciu autorskich komentarzy do najbardziej znanych przykładów polskiego romansu popularnego wydawanego przed II wojną światową. Fragmenty powieści przeplatają się z nieraz komicznymi komentarzami autorki, tworząc ciekawy i przyjemny czytelniczo kolaż. Zarazem jest to też publikacja o cechach naukowych, mogąca rozjaśnić wiele zapomnianych dziś kontekstów polskiej historii literatury.

Węgiel. Natura i kultura

Ralph Crane

Choć w ciągu ostatnich lat, wraz z narastaniem obaw dotyczących zmian klimatycznych, branża węglowa postrzegana jest negatywnie, to jako spadkobiercy rewolucji przemysłowej wszyscy skorzystaliśmy na wydobyciu "czarnego złota". Węgiel w znaczącym stopniu wpłynął na bieg historii i na środowisko, w którym żyjemy - zarówno społeczne, jak i naturalne. Książka Ralpha Crane'a bada znaczenie węgla z punktu widzenia historii przemysłu, lecz także ukazuje, w jaki sposób węgiel odzwierciedlał się w dziełach licznych pisarzy, takich jak Zola, Lawrence czy Orwell; inspirował malarzy takich jak Turner, Monet i van Gogh; wskazuje też na obecność węgla jako tematu w filmach, piosence i folklorze oraz zaskakującą atrakcyjność związanej z węglem turystyki. Ta bogato ilustrowana książka to pouczająca i pasjonująca opowieść o niezliczonych sposobach, w jakie węgiel wpłynął na nasze życia.

Żegnaj, Ameryko. Mitologia późnego kapitalizmu w filmach Michaela Manna

Wojciech Sitek

Michael Mann nie jest typowym przewodnikiem w podróży po Ameryce. Zwykle prowadzi widzów do wielkich metropolii, obrazujących mitologię późnego kapitalizmu. Ekranowe wizje amerykańskich miast przypominają o licznych wypaczeniach współczesności. Czy w tym świecie ucieczka od ideologii jest jeszcze możliwa? Odpowiedzi dostarczają niekończące się, labiryntowe wędrówki bohaterów - tak sugestywne, że zdaniem jednego z czytelników nawet struktura tej książki przypomina pętlę.

Inkunabuły w zbiorach paulinów polskich. Katalog i opracowanie

o. Jarosław Łuniewski

W książce przedstawiono historię powstania zakonu Paulinów na świecie i w Polsce. Omówiono znaczenie kultury książki w życiu duchowym i intelektualnym polskich paulinów. Zaprezentowano historię kształtowania się zbiorów Biblioteki Jasnogórskiej i Skałecznej. Ukazano sylwetki czołowych drukarzy inkunabułów i ich dokonań zawodowych. Opracowano w formie katalogu wszystkie inkunabuły obu bibliotek. Opisy sporządzono zgodnie ze standardami katalogowania wraz z uwzględnieniem zapisów proweniencyjnych, charakterystyką opraw i podaniem cytat bibliograficznych.

Model systemu zarządzania indywidualną wiedzą naukową w humanistyce

Anna Matysek

W świecie nadmiaru informacji codziennym wyzwaniem badaczy jest odnajdywanie i selekcjonowanie materiałów, organizowanie literatury przedmiotu i własnych notatek. Proponowany model systemu zarządzania indywidualną wiedzą naukową podpowiada, jak zarządzać wiedzą naukową, jak organizować własną przestrzeń wiedzy naukowej, jakie narzędzia cyfrowe wdrożyć do warsztatu badawczego, by efektywnie wykorzystywać zgromadzony materiał badawczy i tworzyć nową wiedzę w humanistyce. System składa się z elementów podstawowych i uzupełniających - procesów, czynności i narzędzi zarządzania indywidualną wiedzą naukową. Podano przykłady programów komputerowych, ich funkcje i możliwości zastosowania w zarządzaniu wiedzą.

Poza antropocentryzm, czyli żądanie niemożliwego? Pytania o kulturę i inne pytania w teorii społecznej i w praktyce rozmowy

Wioletta Tomala-Kania

Monografia Poza antropocentryzm, czyli żądanie niemożliwego? Pytania o kulturę i inne pytania w teorii społecznej i w praktyce rozmowy, z jednej strony, stawia w centrum uwagi człowieka i jego psychofizyczną kondycję ze szczególnym podkreśleniem jej etycznych konsekwencji dla świata i dla niego samego, ze strony drugiej, próbuje go z tego centrum wyprowadzić. Książka ma budowę trójdzielną. Rozdział 1: Kultura w teorii prezentuje zestaw podstawowych ustaleń zogniskowanych wokół kluczowego pojęcia "kultury". Rozdział 2: Kultura w działaniu stanowi zapis wywiadów pogłębionych przeprowadzonych w latach 2020˗2021 z badaczkami reprezentującymi spektrum zróżnicowanych dyscyplin badawczych: Ewa Bińczyk, Katarzyna Dembicz, Bogumiła Lisocka-Jaegermann, Joanna Ostrowska, Hanna Rubinkowska-Anioł, Jolanta Sujecka, Anna Ziębińska-Witek. W Zakończeniu zostaje wyodrębniony wątek, pojawiający się w wywiadach, ale w finale zyskujący autonomię, na którą - z całą mocą - zasługuje: posthumanistyczna (nie-antropocentryczna) wizja świata, zgodnie z którą stanowimy jeden z wielu gatunków współzamieszkujących planetę.

Między nauką a propagandą. Śląski Instytut Naukowy im. Jacka Koraszewskiego w Katowicach (1957-1992)

Maciej Fic

Praca stanowi kompleksowe opracowanie historii Śląskiego Instytutu Naukowego - istniejącej 35 lat instytucji naukowo-badawczej, odwołującej się do przedwojennych tradycji regionalnych, należącej do grupy placówek naukowych, budowanych w okresie realnego socjalizmu pod okiem i "opieką" władz partyjno-państwowych regionu. Instytut stanowił przy tym miernik realizowanej tu polityki naukowej i sposobów postrzegania roli nauki (zwłaszcza humanistyki) przez kierujących PZPR. Ponieważ przez pewien okres ŚIN stał się "modelową" placówką "wychowania w duchu socjalizmu", praca ma także na celu sprawdzenie jak kształtowały się proporcje między prowadzonymi w ŚIN badaniami naukowymi a uprawianą propagandą, w których miejscach możliwe było przenikanie się tych elementów bez wyraźnej szkody dla badań naukowych, gdzie i kiedy zaś ich efekty były ograniczane bądź poddawane nieuprawnionym przekształceniom? Autor szukał także odpowiedzi na pytania o środki zaistniałej transformacji: intencje i działania "nadzorców", sposoby wpływania na Instytut, obszary i skuteczność prowadzonej kontroli etc. W pracy dokonano wydzielenia i charakterystyki etapów funkcjonowania Instytutu, tekst stanowi swoiste studium przypadku (case study), dzięki któremu podjęto próbę określenia zasięgu wpływu władz na prowadzoną działalność naukowo-badawczą w regionach, praktykę tego typu działalności w okresie tzw. Polski Ludowej oraz początków III Rzeczypospolitej. Między innymi dlatego przedstawione w pracy ustalenia warto traktować szerzej - jako opis możliwości i ograniczeń, które jawiły się pracownikom naukowo-badawczym zajmujących się badaniami humanistycznymi i społecznymi w II połowie XX wieku, a także relacji nauka-propaganda w realiach tzw. Polski Ludowej. Można nawet mówić o próbie znalezienia odpowiedzi na pytanie, czy istniał model placówki naukowo-badawczej PRL, a jeśli tak, to na czym on polegał.

Komunikacja urzędowa na Górnym Śląsku w okresie XVI-XVIII wieku. Ujęcie dyskursologiczne

Mirosława Siuciak

Monografia przedstawia ważny etap kształtowania się wzorców polskiej komunikacji urzędowej. Materiałem badawczym są zbiory kancelaryjne powstałe na Górnym Śląsku w okresie XVI-XVIII wieku w kilku miejscowościach podlegających europejskiemu prawu miejskiemu. Ze względu na szerokie kompetencje lokalnych urzędów zachowane dokumenty realizują dwa typy dyskursu: kancelaryjny (regulujący stosunki prawno-społeczne i własnościowe między mieszkańcami) oraz sądowy (związany z rozsądzaniem sporów i zapewnianiem porządku publicznego). Charakterystyka obydwu dyskursów wiąże się z opisem typowych dla nich funkcji pragmatycznych, kategorii tekstowych oraz gatunków wypowiedzi utrwalonych w formie pisanej.

Przestrzeń społeczno-kulturowa złożonego układu osadniczego

Jerzy Runge

Konurbacja katowicka formowała się od końca XVIII wieku na pograniczu dwóch państw - Polski i Niemiec. W tym sensie był to obszar ich peryferii. Trwałe i dynamiczne interakcje między różnymi grupami narodowo-etnicznymi powodowały przenikanie się kultur. Od połowy XX wieku ten złożony układ osadniczy stanowił już centrum rozwoju społeczno-gospodarczego na skalę ponadregionalną. W wyniku różnokierunkowych migracji zachodzących pod wpływem intensywnej industrializacji kształtowały się relacje społeczne między migrantami a ludnością miejscową (autochtoniczną), jak i między samymi imigrantami. Celem niniejszej książki jest analiza dawnej wielokulturowości wybranych miast konurbacji katowickiej na tle metodologiczno-terminologicznym oraz wskazanie, w jakim zakresie owa cecha może stanowić atut we współczesnych przemianach społeczno-gospodarczych obszaru. Czasowe i przestrzenne nakładanie się różnego pochodzenia powiązań i relacji społeczno-kulturowych skłania autora do sformułowania pojęć: genotypu kultury oraz pierwotnego i wtórnego genotypu kultury, a także do egzemplifikacji kształtowania genotypów kulturowych w konurbacji katowickiej.

Kryzysy, media i emocje. Modelowanie nastrojów opinii publicznej w dobie fake newsów i sztucznej inteligencji

Barbara Orzeł

W jaki sposób media przedstawiają kryzysy? Jak fake newsy oraz technologia deepfake wpływają na emocje użytkowników mediów? Jaka jest rola sztucznej inteligencji w działaniach dezinformacyjnych? Jakie zabiegi językowe i wizualne mają wpływ na zmianę nastrojów opinii publicznej? To tylko nieliczne pytania, na które próbuje odpowiedzieć najnowsza książka Barbary Orzeł o "świecie, który wypadł z formy", o tematach kryzysowych, które "zasilane" kontrowersją, fake newsami i algorytmami sztucznej inteligencji, wzbudzają określone emocje. A emocje, jak wiemy, znakomicie się sprzedają...

(Nie)skuteczność resocjalizacji nieletnich sprawców czynów karalnych

Maciej Bernasiewicz, Marek Łukasiewicz, Monika Noszczyk-Bernasiewicz

W książce zaprezentowano wyniki badań przeprowadzonych za pomocą wywiadów pogłębionych z osadzonymi z zakładów karnych, którzy dawniej byli już podsądnymi sądów dla nieletnich. Są to zatem osoby, które z prawnokarnego punktu widzenia dowodzą porażki w polu prowadzonej wobec nich w przeszłości resocjalizacji. Założono jednak, co finalnie okazało się słusznym przypuszczeniem, że osoby takie mogą dostarczyć ważnych informacji o skutecznej resocjalizacji, ponieważ mają zarówno pozytywne, jak i negatywne doświadczenia z resocjalizacją w okresie, gdy były nieletnie. Jako osoby osadzone dysponują unikatową wiedzą na temat tego, z czego nie udało im się skorzystać w zakresie oferowanej im resocjalizacji i dlaczego doszło w ich życiu do przestępczości powrotnej.

Wprowadzenie do literatury chorwackiej i jej polskiej recepcji. Cz. 1: Wprowadzenie do współczesnej literatury chorwackiej (1970-2010)

Krešimir Bagić, przekł., oprac. i posłowie Leszek Małczak

Pierwsza część nowej serii wydawniczej pt. Wprowadzenie do literatury chorwackiej i jej polskiej recepcji przedstawia najnowsze dzieje współczesnej literatury chorwackiej. Omówiono w niej najistotniejsze zjawiska w literaturze i kulturze chorwackiej w poszczególnych dziesięcioleciach: w latach siedemdziesiątych, osiemdziesiątych, dziewięćdziesiątych i dwutysięcznych. Publikacja jako jedyna na rynku ukazuje najważniejsze tendencje w literaturze z uwzględnieniem szerokiego tła społeczno-politycznego i kulturalnego (odwołania do muzyki, komiksu, fotografii, filmu, wydarzeń politycznych w Chorwacji i na świecie, osiągnięć naukowych, technologicznych nowinek, najważniejszych wydarzeń, które wpłynęły na rzeczywistość nie tylko w tej części Europy). Ujęcie kontekstowe sprawia, że literatura nie jest postrzegana i przedstawiana jako zawieszona w próżni dziedzina ludzkiej aktywności. Dzięki temu czytelnik ma możliwość pełniejszego zrozumienia zachodzących procesów w kulturze. Ta książka to również opowieść o współczesnym świecie oraz literaturze i kulturze - z jednej strony będących wytworem otaczającej nas rzeczywistości, a z drugiej strony ją konstruujących. W analizowanych tekstach kultury chorwackiej z łatwością można rozpoznać problemy, tematy, formy literackie obecne w innych kulturach i literaturach, nie tylko słowiańskich czy europejskich.

Studenci dzieciom bajki piszą. Bajki matematyczne. Część 2

Red. Małgorzata Bortliczek, Renata Raszka

Na podstawie recenzji dr Barbary Nawolskiej: Akcja bajek rozgrywa się w kosmosie, w fikcyjnych królestwach, w wysokich górach, w lasach, w grotach, na wyspach i w innych bajkowych krainach. Przygody bohaterów są okazją do rozwiązywania różnorodnych zadań matematycznych zawartych w bajkach i motywacją do wykazania się: umiejętnościami: dodawania i odejmowania, mnożenia i dzielenia, porównywania różnicowego, umiejętnością wykonywania obliczeń zegarowych i kalendarzowych, znajomością jednostek objętości, masy, długości oraz obliczeniami z ich wykorzystaniem, rozumieniem wartości pieniądza i umiejętnością wykonywania obliczeń pieniężnych.