Miejsce i rola Krymu w polityce rosyjskiej i międzynarodowej

Natasza Duraj

Publikacja dotyczy relacji krymsko-rosyjskich oraz rozwoju gospodarczego i społecznego Półwyspu Krymskiego. Zawiera kompleksową charakterystykę Krymu - wyjątkowej krainy geograficznej stanowiącej człon południowej części Niziny Wschodnioeuropejskiej. Znajduje się w niej opis znalezisk archeologicznych na Półwyspie Krymskim z okresu mustierskiego, odzwierciedlających najstarsze ślady bytowania człowieka na tym obszarze oraz charakterystyka dziejów ludów na północnym wybrzeżu Morza Czarnego. Szczególna uwaga poświęcona została Neapolowi Scytyjskiemu, stanowiącemu ośrodek administracyjny państwa scytyjskiego. Monografia zawiera także opis wydarzeń, jakie rozegrały się od XII wieku do czasów współczesnych i wpłynęły na relacje krymsko-rosyjskie oraz kształtowanie się gospodarki i społeczeństwa Półwyspu Krymskiego.

Total Logistic Management. Logistyka i łańcuchy dostaw 4.0

Maciej Bielecki

Monografia Total Logistic Management. Logistyka i łańcuchy dostaw 4.0 prezentuje futurystyczny model logistyki i łańcuchów dostaw wykorzystujący dźwignię technologiczną Przemysłu 4.0 oraz założenia koncepcji Społeczeństwa 5.0 na tle dynamicznie zmieniającego się otoczenia. Praca podzielona jest na dwie części. W pierwszej części opisane zostały wybrane wyzwania stojące przed logistyką i łańcuchami dostaw, dotyczące w szczególności zrównoważonego rozwoju i gospodarki cyrkularnej, czwartej rewolucji przemysłowej, Społeczeństwa 5.0, zakłóceń mających wpływ na logistykę i łańcuchy dostaw oraz ich perspektyw ewolucji na tle scenariuszy rozwoju gospodarczego. Część druga monografii koncentruje się na stosowanych w praktyce koncepcjach logistycznych, tzn. szczupłej, zwinnej, szczupło-zwinnej, odpornej i zielonej logistyki oraz łańcuchów dostaw, które są omawiane w kontekście ich możliwości wykorzystania na tle przedstawionych w publikacji wyzwań. Dwa ostatnie rozdziały są pojęciowym uporządkowaniem koncepcji Total Logistic Management oraz prezentują autorski „Model logistyki i łańcuchów dostaw 4.0”,uwzględniający obecnie stojące przed nimi wyzwania. Prezentowana książka stanowi dobry punkt wyjścia do akademickiej i praktycznej dyskusji nad przyszłością logistyki i łańcuchów dostaw w tak turbulentnie zmieniającym się otoczeniu.

Nomi delle organizzazioni non profit in Italia nella prospettiva crematonomastica

Justyna Groblińska

[...] la monografia Nomi delle organizzazioni non profit in Italia nella prospettiva crematonomastica costituisce un importante contributo nei confronti della ricerca onomastica nella prospettiva italianistica. Da un lato, occorre sottolineare come l'analisi proposta dall'autrice - dedicata ad un argomento molto preciso e abilmente estratto dal contesto della realta crematonomasicka - si inserisce in un ambito ad oggi ancora poco approfondito della linguistica italiana. Dall'altro lato, occorre inoltre notare che il testo presenta fonti molto interessanti, che costituiscono una registrazione di un momento preciso nella storia della lingua. Questo aspetto attribuisce valore al lavoro anche sul piano culturale se non addirittura etnografico. Il corpus onimico presentato nella pubblicazione costituisce una lettura interessante in se, mentre il dettagliato e pluridimensionale studio dei crematonimi, basato su una categorizzazione ben elaborata ed eseguito su diversi livelli d'analisi (dalla fonetica fino alla semantica e alla retorica), sicuramente sara una fonte di conoscenza per il lettore, che sia un esperto linguista come anche un appassionato dilettante della lingua italiana. dalla recensione della prof.ssa Kamila Miłkowska-Samul Un importante pregio del volume e il ruolo che esso svolge nella nobilitazione della crematonomastica - una sottodisciplina altrettanto importante quanta l'antroponomastica e la toponomastica. [...] Il valore del testo e evidente anche sul piano pratico, in quanto riporta degli utili consigli nella creazione di nuovi crematonimi sociali, nonche riesce ad abbinare con successo e credibilita le denominazioni di organizzazioni non profit alla funzione di marketing. Se a questo aggiungiamo un'ottima composizione del testo, la completezza delle analisi e una metodologia esemplare, otteniamo un'opera che arricchisce e contribuisce in modo significativo ai progressi della ricerca crematonomastica in Italia e in Polonia. dalla recensione del prof. Roman Sosnowski

Internacjonalizacja przedsiębiorstw a procesy innowacyjne w globalnej gospodarce

Jerzy Różański, Nataliya Voytovych

Autorzy monografii koncentrują się na problematyce niezbyt często podejmowanej zarówno przez badaczy polskich, jak i obcojęzycznych, a mianowicie na wzajemnych związkach występujących między internacjonalizacją przedsiębiorstw a ich innowacyjnością, z uwzględnieniem procesów cyfryzacji gospodarki. Badania przeprowadzone w dwudziestu siedmiu państwach Unii Europejskiej wykazały, że występuje związek przyczynowo-skutkowy między innowacyjnością a internacjonalizacją przedsiębiorstw w tych krajach, a wspomniana zależność jest istotna statystycznie. Książka jest adresowana do studentów, pracowników naukowych oraz praktyków gospodarczych, działających w firmach międzynarodowych i przedsiębiorstwach innowacyjnych.

Standing finansowy a zrównoważony rozwój przedsiębiorstw w Polsce. Badania sektorowe

Magdalena Kowalska

W publikacji omówiono podstawowe zagadnienia teoretyczne związane z tematyką standingu finansowego i zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw. Szczególną uwagę zwrócono na prezentację statystycznej oceny standingu finansowego i zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw oraz modeli ekonometrycznych pozwalających na określenie siły i kierunku wpływu standingu finansowego na zrównoważony rozwój przedsiębiorstw według sekcji PKD-2007 w latach 2008-2019.

Kierowanie zespołami zróżnicowanymi ze względu na styl życia

Joanna Cewińska, Małgorzata Striker

Monografia stanowi kontynuację rozważań podjętych w książce Elementy stylu życia jako determinanty pracy w zespole (2020). W tej publikacji, podobnie jak w poprzedniej, autorki zaprezentowały wybrane wyniki prac badawczych zrealizowanych w ramach projektu w Katedrze Zarządzania Zasobami Ludzkimi Wydziału Zarządzania UŁ. Przedstawiły opinie kierowników i pracowników na temat wpływu stylu życia na proces kierowania zespołami. Na podstawie tych badań stwierdziły m.in., że w miejscach pracy akceptowane są różne style życia pracowników, ale podwładni muszą stosować się do zasad przyjętych w organizacji. Według kierowników i pracowników przełożony nie powinien mieć prawa do ingerowania w style życia podwładnych. Kierownicy, szczególnie starsi wiekiem i stażem oraz przed 30. rokiem życia, częściej od pracowników deklarują otwartość na różnorodność stylów życia i większą przychylność wobec pracowników. Zaobserwowano również, że mężczyźni częściej niż kobiety godzą się na uwzględnianie stylu życia w podejmowaniu decyzji dotyczących podwładnych i dają kierownikom przyzwolenie na ingerowanie w tę sferę. Ponadto zauważono, że łatwiej jest kierować zespołami, których członkowie mają podobny styl życia. W mniejszych organizacjach i mniej licznych zespołach kierownicy częściej biorą pod uwagę styl życia podwładnych oraz częściej niż w dużych społecznościach zdarza im się z tego względu podejmować negatywne decyzje.

Partnerstwo publiczno-prywatne - dzieląc się wiedzą i doświadczeniem

Magdalena Załęczna, Anna Wojewnik-Filipkowska, Joanna Węgrzyn, Katarzyna Olbińska, ...

Monografia Partnerstwo publiczno-prywatne - dzieląc się wiedzą i doświadczeniem jest jednym z głosów w prowadzonej od lat dyskusji na temat możliwości wykorzystania potencjału PPP w Polsce. Pomimo oficjalnych zapewnień o popieraniu tego rozwiązania, formuła PPP nie stała się popularna, jej stosowanie rodzi bowiem wiele trudności i wymaga wyspecjalizowanej wiedzy. Publikacja ta jest skierowana do szerokiego kręgu odbiorców, zarówno profesjonalnie zajmujących się problematyką współpracy podmiotów publicznych i prywatnych, rozwoju infrastruktury, zarządzania miastem i rewitalizacji, jak i najważniejszych interesariuszy tych procesów oraz mechanizmów rynku - użytkowników i odbiorców. Pomimo upływu wielu lat od rozpoczęcia implementacji szeroko pojętego PPP w Polsce wydaje się, że dla niektórych podmiotów to wciąż nowa instytucja, natomiast dla tych, którzy mają już doświadczenie na tym polu, zmieniające się rozwiązania prawne, a także czynniki społeczne, gospodarcze i środowiskowe kreują nowe warunki, które wymagają dalszych badań i analiz. Wiedza teoretyczna oraz płynąca zarówno z pozytywnych, jak i negatywnych doświadczeń stanowi niezbędny element upowszechniania wykorzystania formuły PPP.

Kobiety w drodze na naukowy Olimp... Akademicki awans polskich historyczek (od schyłku XIX wieku po rok 1989)

Jolanta Kolbuszewska

Tematykę prezentowanej monografii można ulokować pomiędzy historią kobiet a historią nauki. Autorka wypełnia istniejącą od długiego czasu lukę badawczą w zakresie rozpoznania i charakterystyki osiągnięć kobiet oraz ich wkładu w rozwój rodzimej historiografii. Ukazuje dorobek naukowy historyczek z uwzględnieniem przeobrażeń dokonujących się zarówno w obszarze zbiorowej mentalności, jak i polityki, kultury, nauki. Przygląda się rozwojowi kobiecych karier na tle kilku epok - od okresu poprzedzającego wybuch Wielkiej Wojny (pierwsze doktoraty kobiet), przez dwudziestolecie międzywojenne (pierwsze habilitacje kobiet), po PRL (badaczki dziejów zaczęły wieńczyć swe osiągnięcia profesurą zwyczajną). Zdaniem autorki zawężenie skali obserwacji do jednej dyscypliny pozwala sformułować szersze wnioski odnoszące się do polskiej humanistyki w ogóle. Daje to możliwość uchwycenia zjawisk i prawidłowości, które stały się i nadal są udziałem kobiet w nauce. Publikacja zainteresuje historyków historiografii, specjalistów z zakresu historii kobiet i dziejów najnowszych, a także naukoznawców i antropologów.

Przez zarzuconą subtelną bawełnicę... - cognitio symbolica w kazaniach reformata Antoniego Węgrzynowicza (źródła, zastosowania i konteksty)

Magdalena Kuran

Na okładce tej książki znajduje się drzeworyt zaczerpnięty z łacińskiego zbioru kazań Antoniego Węgrzynowicza Syllabus Marianus. Przedstawia on wnętrze drukami i pracujące w niej osoby. W banderoli umieszczonej u dołu znajdujemy inskrypcję ,,Lucern dabit atra fuligo".Wielce prawdopodobne jest, że pomysłodawcą i wykonawcą drzeworytu był Węgrzynowicz, który sam ilustrował większość swoich zbiorów kazań. "Czarna sadza da światło" - słowa te w duchu epoki, za pomocą metafory i paradoksu, wyrażają ideę, która znajduje swoje odzwierciedlenie w jego kazaniach. Sadza, która była głównym składnikiem farby drukarskiej, jest tu metonimią drukowanego słowa, a szerzej - wyrażanej poprzez nie treści. Idea ciemności, która prowadzi ku światłu, rzeczy materialnych wiodących ku duchowym, to z kolei istota cognitionis symbolicae. * Atutem rozprawy jest jej przedmiot formalny - tytułowa cognitio symbolica, czyli obecne w twórczości reformata "myślenie symboliczne", przejawiające się w posługiwaniu strukturami symbolicznymi (tu senso largo obejmującymi alegorię, metaforę i inne struktury oparte na analogii). Samo zjawisko, dość dobrze rozpoznane w kulturze wieków dawnych [...], tu stało się przedmiotem interesującego studium przypadku, wzbogacającego wiedzę o dawnej symbolografii i jej roli w kształtowaniu dawnego języka religijnego. Tak ukierunkowanej pracy na temat dawnej prozy kaznodziejskiej do tej pory brakowało. Z recenzji prof. Wiesława Pawlaka (KUL)

Koszałki-opałki, czyli prawo karne w bajkach. Repetytorium dla studiujących, sądowników i podsądnych

Witold Kulesza, Jan Kulesza

Czy szczurek Wiechetek dopuścił się kradzieży z włamaniem? Czy krasnoludek Podziomek prał brudne pieniądze? Czy zjedzenie Popiela przez myszy stanowiło zbrodnię zamachu stanu? Czy Koszałek-Opałek popełnił przestępstwo paserstwa lub urzędnicze? Dlaczego król Krak dopuścił się handlu ludźmi, a szewczykowi Dratewce nie można przypisać zabicia Smoka Wawelskiego? Czy Wanda, co nie chciała Niemca, podżegała do nienawiści na tle narodowościowym? Do czego przemocą doprowadził królewicz Kopciuszka? Czy Czerwony Kapturek przejawiała oznaki demoralizacji? Czy Jaś i Małgosia dopuścili się kradzieży szczególnie zuchwałej? Za co odpowiadała sztuczna inteligencja (Al) lustra królowej, macochy Śnieżki? Dlaczego Mały Książę odrzucił stanowisko ministra sprawiedliwości? Co kryła "praktyczna baryłeczka" Kłapouchego? Udzielenia odpowiedzi na te i inne pytania podjęli się autorzy, analizując powszechnie znane, wybrane baśnie i legendy z punktu widzenia współczesnego polskiego prawa karnego, w tym jego podstawowych zasad, sięgających fundamentów demokratycznego państwa prawnego. Jak wskazuje praktyka dydaktyczna, metoda ta ułatwia zrozumienie nawet najtrudniejszych instytucji prawnokarnych. Na tych przykładach przedstawiono również wykład sprawiedliwości i sztuki sędziowania, gdyż to sędzia jest "mówiącą ustawą". Wywód został wzbogacony o łacińskie paremie prawnicze, by ukazać ciągłość myśli sięgającą starożytności. Tytuł publikacji nawiązuje do zapisów, czynionych zawsze sumiennie i w dobrej wierze, choć niekoniecznie oddających naukową prawdę, przez nadwornego kronikarza w królestwie krasnoludków Koszałka-Opałka, ujętych następnie przez Marię Konopnicką w zeznaniu O krasnoludkach i o sierotce Marysi. Wywód trzeba przeto czytać z przymrużeniem oka, tak jak uczyniłaby to grecka Temida, gdyby na chwilę uniosła zakładaną jej, według tradycji, opaskę uniemożliwiającą widzenie, lecz ułatwiającą, sine ira et studio, rozstrzyganie, co słuszne i prawe, a co niegodziwe i z prawem sprzeczne.

Sztuka ma znaczenie

Dagmara Rode, Marcin Składanek, Maciej Ożóg

Tom ofiarowujemy Panu Profesorowi Ryszardowi W. Kluszczyńskiemu jako Jego uczniowie i uczennice, współpracownicy i współpracownice, przyjaciele i przyjaciółki. Książka ta stanowi formę podziękowań za intelektualne stymulacje, motywacje do eksplorowania twórczych działań oraz nade wszystko za naukowe inspiracje, jakie Mu zawdzięczamy. Trudno bowiem znaleźć osobę badającą filmową awangardę, sztukę wideo, a szczególnie sztukę nowych mediów i kulturę cyfrową, która nie odnosiłaby się do zaproponowanych przez Profesora ujęć, konceptualnych schematów i teoretycznych konstruktów lub w inny sposób nie czerpała z Jego dorobku - bogatego i ważnego dla współczesnych dyskursów kulturoznawczych. Tematyczne zróżnicowanie publikacji dowodzi, iż analizy sztuki i kultury nowych mediów - jakkolwiek ustanawiają węzłowy i najbardziej doniosły obszar refleksji Profesora - nie wyczerpują Jego zainteresowań oraz poszukiwań badawczych. Ze Wstępu Sztuka ma znaczenie jest tomem o charakterze jubileuszowym, ale to przeznaczenie nie zdominowało konceptu całości publikacji, którą można określić jako bardzo interesującą, przekrojową lekturę na temat sztuki współczesnej. Niezwykle cenne jest to, iż książka stanowi wyraz nie tylko rozmaitych powinowactw intelektualnych z Profesorem Kluszczyńskim, lecz także ciekawy zapis aktualnego stanu polskich badań nad kulturą wizualną, audialną, literacką, audiowizualną, popularną. Znajdują się w niej bowiem teksty o różnej randze i różnorodnym charakterze, w których podejmowane są zagadnienia z rozmaitych kręgów szeroko pojętej sztuki. Autorzy dali wyraz swych zainteresowań, niejednokrotnie zbieżnych z pracami Profesora Kluszczyńskiego albo inspirowanych nimi, jak również zaprezentowali obecnie prowadzone przez siebie badania lub po prostu, w sposób niemal osobisty, spisali własne przemyślenia na tematy, które często nie znajdują swego miejsca w licznych publikacjach, a czasem czekają na odpowiedni moment, by ujrzeć światło dzienne. Z recenzji dr hab. Barbary Kity, prof. UŚ

Mongolia w pułapce obfitości zasobów naturalnych

Małgorzata Burchard-Dziubińska, Tsolmontuya Myagmarjav

Monografia stanowi zaproszenie do refleksji nad rolą zasobów naturalnych we współczesnym świecie. Rozważania w niej zawarte zostały osadzone w teorii ekonomii środowiska i zasobów naturalnych, a także ekonomii instytucjonalnej. Mają na celu opisanie, analizę i ocenę roli dwóch elementów, które zdeterminowały proces rozwoju Mongolii - ogromnych, nie do końca zbadanych, bogactw naturalnych tego państwa oraz instytucji określających zasady ich eksploatacji. To, kto i na jakich zasadach ma dostęp do zasobów naturalnych kraju, silnie determinuje udział w korzyściach płynących z ich pozyskiwania. Mongolia stanowi pod tym względem niezwykle interesujący przedmiot badań z uwagi na doświadczenia historyczne związane z rozwojem wyjątkowej kultury i stylu życia mongolskich koczowników, a także ze względu na obfitość zasobów kopalin o strategicznym i kluczowym znaczeniu dla nowoczesnych technologii. Czy powstałe w okresie transformacji systemowej instytucje rzeczywiście sprzyjają trwałemu rozwojowi społeczeństwa i gospodarki Mongolii, a może wprowadziły kraj w pułapkę obfitości zasobów naturalnych? Czytelnik znajdzie odpowiedź na to pytanie w prezentowanej książce. Publikacja jest w szczególności adresowana do odbiorców zainteresowanych problemami gospodarowania zasobami naturalnymi, wykładowców akademickich, studentów ekonomii, ochrony środowiska i stosunków międzynarodowych oraz osób, dla których gospodarka Mongolii stanowi obiekt penetracji biznesowej.

Samorząd terytorialny w Polsce. Ustrój ekonomiczny

Marek Wojciechowski

Problematyka książki dotyczy samorządu terytorialnego w Polsce w wymiarze ekonomicznym. Treść monografii skupia się na ekonomicznych aspektach funkcjonowania samorządu, identyfikując przyczyny i konsekwencje decyzji podejmowanych przez organy samorządu. Publikacja wzbogaca nieliczny jeszcze zasób wiedzy o warunkach i mechanizmach gospodarowania oraz zarządzania w samorządzie. Istotne są dwa wątki prowadzonych rozważań: działanie samorządu w ramach systemu ekonomicznego oraz funkcjonowanie samorządu według zasad typowego przedsiębiorstwa. Służy temu analiza teoretyczna natury ekonomicznej samorządu, jego miejsca na mapie administracyjnej kraju, badanie przedmiotu oraz podmiotów decyzyjnych w samorządzie. Klamrą spinającą wywody jest kwestia efektywności ekonomicznej kształtowanej przez władze samorządu i jego jednostki organizacyjne. Motywem przewodnim monografii jest ukazanie samorządu w nowej perspektywie badawczej, gdzie jego istota polega na świadczeniu usług publicznych i kreowaniu warunków rozwoju, zaś formą staje się działanie w strukturze podmiotu gospodarczego funkcjonującego na rynku konkurencyjnym. Formuła samorządu traktowanego jako quasi-przedsiębiorstwo jest zatem substytutem samorządu jako publicznej organizacji gospodarczej nienastawionej na zysk.

Niepokój człowieka. Odpowiedź antropologii filozoficznej

Maciej Woźniczka

Niepokój człowieka. Pytania i próby odpowiedzi. Od czego właściwie zacząć? Załóżmy, że odpowiedź próbuje dać filozofia. A dlaczego ona? Bo przynosi prawdę i wolność. Bo jest postawieniem samego siebie wobec tego, kim się jest. Ani więcej, ani mniej. Bo jest doświadczeniem osobistym, przemyśleniem elementarnym, którego nie sposób pominąć. Ale przecież każdy jest inny. Każdy przeszedł kiedyś drogę postawienia pytania i udzielenia na nie odpowiedzi. Bo przecież każdy jest i to jakiś wyraźnie jest. Czy wielość tych pytań zwielokrotniona wielością odpowiedzi jest chaosem, czy daje się chociaż w najbardziej podstawowy sposób jakoś uporządkować? A jakie przyjąć kryteria? Skąd wziąć ten pewniejszy punkt odniesienia? Szukać na miarę samego siebie czy skorzystać z doświadczeń innych? Niepokój wydaje się uzasadniony. Trzeba coś założyć, zaryzykować. Zdecydować się na jakąś drogę i ją pokonać. Nawet jeśli się okaże, że założenia były zbyt mocne, to pokonana droga może nie pójdzie na marne. Stanie się jakimś doświadczeniem i podstawą do nowych poszukiwań. Nie ma co ukrywać - trochę tych dróg człowiek już przeszedł, a i wyzwania przed nim stojące wcale nie są małe. Ale żeby iść dalej, może lepiej wiedzieć, co człowiek już przebył...

English sounds in IPA transcription practice

Anna Gralińska-Brawata

The present workbook aims to highlight the lack of correspondence between letter and sound in the English language and the many ways in which a given sound may be represented in spelling. It also offers a collection of exercises in IPA transcription on word level that are focused on individual sounds. Each sound is represented by the most common and rare spellings with example words and exceptions. Since the workbook is focused on practice rather than theoretical explanations, it is recommended as a supplementary resource to other transcription or phonetic textbooks for more advanced English learners.

Wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w mikro-, małych i średnich przedsiębiorstwach sektora kreatywnego

Magdalena Ratalewska

Sektor kreatywny zaliczyć można do jednego z najbardziej obiecujących sektorów gospodarki na świecie. W obszarze jego zainteresowań jest wiele różnych rodzajów działalności, które charakteryzują się innowacyjnością i wysokim potencjałem pracy twórczej, z których korzysta tradycyjny biznes. Niewątpliwie sektor kreatywny wiedzie prym i wskazuje drogę rozwoju innym, mniej dynamicznie rozwijającym się gałęziom gospodarki. Cechuje go kreatywne wykorzystanie wiedzy, zdolność i chęć adaptacji nietypowych rozwiązań i zastosowania nowych technologii, tworzenie nowych modeli biznesowych, jak również otwartość na zmianę i chęć do partnerskiej współpracy. Rosnące znaczenie i przewodnia rola sektora kreatywnego ujawniają się nie tylko w jego wartości ekonomicznej, lecz także w coraz szerszym wpływie na społeczeństwo i kulturę. Warto zaznaczyć, że sektor kreatywny coraz częściej wytycza nowe wzorce zachowań biznesowych i działań, które inne sektory gospodarki powinny naśladować, szczególnie, gdy chcą dalej istnieć na rynku, prężnie się rozwijać i osiągać sukces. Dodajmy do tego dynamicznie rozwijające się technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT), które stworzyły niespotykane dotąd warunki wykorzystania przez przedsiębiorców sektora kreatywnego takich narzędzi, jak komputer, urządzenia mobilne i sieć internetowa. W prezentowanej monografii poddano analizie wpływ wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) na konkurencyjność oraz rozwój MSP sektora kreatywnego, a także ukazano zależności między charakterystyką właścicieli i cechami przedsiębiorstwa a używaniem tych narzędzi.