"Iudaica Russica" 2019, nr 2 (3)

red. Mirosława Michalska-Suchanek

W ciągu ostatnich dwóch wieków miało miejsce kilka fal masowych wyjazdów rosyjskich Żydów z Rosji. Ludność pochodzenia żydowskiego stanowiła osiemdziesiąt procent emigrantów, którzy w latach 1971–1986 opuścili Związek Sowiecki. Po roku 1990 (masowa alija 1990–1991) z Rosji wyjechało pokolenie „szestidiesiatników”, głównie intelektualistów i ludzi kultury. Obecnie w Izraelu niezwykle dynamicznie rozwija się rosyjskojęzyczna twórczość literacka pokolenia urodzonego w latach 70. Ważny wpływ na kształt „rosyjskiego Izraela” ma przywiązanie do tradycji, kultury i języka kraju pochodzenia (Rosji), a także charakter i ewolucja procesów aklimatyzacyjnych. Rosyjskojęzyczne życie literackie w Izraelu, biorąc pod uwagę zarówno liczebność jego przedstawicieli, jak i wartość interpretacyjną pisanych przez nich tekstów, stanowi istotną część kultury rosyjskiej. Tematyka ta niestety traktowana jest w polskiej rusycystyce marginalnie. Nie ma zwartych opracowań, opisujących rozmiary i złożoność zjawiska, a przede wszystkim brakuje forum, na którym owe zagadnienia byłyby podejmowane. Lukę tę wypełnia czasopismo „IUDAICA RUSSICA”. W czasopiśmie podejmowana jest tematyka najnowszej literatury rosyjsko-izraelskiej — jej ewolucji, obecnego miejsca, roli i statusu, jej odmian, charakteru oraz poetyki. Na jego łamach obecne są również badania dotyczące tematyki żydowskiej (motywów żydowskich) w twórczości rosyjskich klasyków, a zwłaszcza twórców późniejszej epoki, zwłaszcza tych o żydowskich korzeniach. Zamieszczane są również teksty poświęcone bardziej szeroko pojętej tematyce żydowskiej. W czasopiśmie „IUDAICA RUSSICA” obok artykułów naukowych publikowane są recenzje naukowe, omówienia, sprawozdania, ale także przekłady dzieł (lub ich fragmentów) rosyjskojęzycznych żydowskich twórców lub przekłady znaczących rosyjskojęzycznych tekstów (esejów, szkiców) poświęconych tematyce żydowskiej.

W stronę antropologii inkluzywnej: głęboka niepełnosprawność intelektualna a człowieczeństwo. Studium z zakresu katolickiej teologii niepełnosprawności

Anna Maliszewska

Czy osoby upośledzone intelektualnie w stopniu głębokim, a więc jednostki pozbawione umiejętności werbalnej komunikacji ze światem, nie potrafiące zadbać o swoje podstawowe potrzeby egzystencjalne, zupełnie bezradne i – jak się zwykle uważa – bezrefleksyjne są osobami ludzkimi? A jeśli tak, to czy są osobami ludzkimi dokładnie tak samo, jak wszyscy inni przedstawiciele gatunku zwanego homo sapiens? Czy możemy skonstruować taką „definicję” człowieczeństwa, która swym zasięgiem obejmie wszystkie istoty ludzkie? I kto ostatecznie do owych istot ludzkich powinien być zaliczony? Próba odpowiedzi na powyższe pytania podejmowana jest w niniejszej pracy z perspektywy katolickiej, co jak się okazuje ułatwia zadanie tylko w pewnym zakresie. Z jednej strony bowiem Kościół stoi twardo na stanowisku broniącym prawa do życia osób z upośledzeniem umysłowym szczególnie w kontekście toczących się nieustannie debat na temat dopuszczalności aborcji eugenicznej, jak i eutanazji. Działanie takie wydaje się równoznaczne z obroną ich w pełni ludzkiej kondycji i godności. Z drugiej strony kościelna narracja przepełniona jest wątkami mówiącymi o człowieku jako podmiocie rozumnym i wolnym, równocześnie posługując się kategorią osób pozbawionych „używania rozumu”, do której zalicza małe dzieci i osoby niepełnosprawne intelektualnie.

Wincentego Skrzetuskiego "Prawo polityczne narodu polskiego"

Wojciech Organiściak

Polski pijar Wincenty Skrzetuski, żyjący w latach 1745-1791, był uznanym historykiem, prawnikiem, pisarzem politycznym, nauczycielem oraz tłumaczem doby stanisławowskiej. Do jego ważniejszych dzieł należy zaliczyć "Mowy o głowniejszych materiach politycznych" oraz historie Szwecji i starożytnej Grecji. W swoich pracach Skrzetuski niejednokrotnie nawiązywał do zagadnień moralno-etycznych, stawiając sobie za cel wychowanie dobrego obywatela łączącego w sobie światopogląd chrześcijański, idee humanitarne, oświeceniowe, nowożytne koncepcje prawnonaturale i etykę opartą na podstawach racjonalnych. Skrzetuski pozostawał pod silnym wpływem republikańskiej ideologii Mably’ego i Rousseau oraz innych myślicieli oświeceniowych z Monteskiuszem i Beccarią na czele. Najważniejszym dziełem Skrzetuskiego, wydanym w latach 1782-1784, było "Prawo polityczne narodu polskiego". Pijar spopularyzował w nim obraz ustroju i prawa Rzeczypospolitej obowiązujący przed Sejmem Czteroletnim, propagując konieczność dalszych reform politycznych, społecznych i ekonomicznych w państwie szlacheckim. Swoją pracę Skrzetuski oparł częściowo na erudycyjnym dziele Gotfryda Lengnicha "Ius publicum Regni Poloniae", które uzupełnił o nowe rozwiązania ustrojowe wprowadzone w Rzeczypospolitej po 1764 roku. Dokonana w przedmiotowej rozprawie analiza "Prawa politycznego narodu polskiego" pozwala na stwierdzenie, że było to solidne kompendium wiedzy o ustroju Rzeczypospolitej szlacheckiej, mające miejscami cechy traktatu politycznego. W swym stosowanym w szkołach podległych Komisji Edukacji Narodowej podręczniku Skrzetuski zaprezentował szerokie spektrum zagadnień odnoszących się zarówno do ustroju politycznego, społecznego oraz gospodarczego, jak i ustroju sądów.  Podobnie jak dla Monteskiusza, dla polskiego pijara prawo polityczne było tą gałęzią prawa, która regulowała system rządów. Według Skrzetuskiego, na prawo polityczne składały się: sposób sprawowania władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, obrady publiczne oraz prawa i obowiązki wszystkich stanów, funkcjonowanie różnych organów i urzędów, religia, skarb, wojsko, handel, ludność, a także traktaty i umowy z obcymi państwami. Przeprowadzona w rozprawie analiza "Prawa politycznego narodu polskiego" pozwala na stwierdzenie, że pijar prezentował własne oceny i postulaty reform, które niejednokrotnie były kontynuacją głosów i myśli poprzedzających go pisarzy politycznych na czele ze Stanisławem Konarskim. Analiza poglądów Skrzetuskiego pozwala przyznać mu poczesne miejsce wśród polskich pisarzy politycznych doby stanisławowskiej, szczególnie tych tworzących przed Sejmem Wielkim ‒ propagatorów, a nawet projektodawców niektórych reform.

Oblicza twórczości

red. Grażyna Mendecka

Monografia utrzymana jest w duchu postmodernizmu. Prezentuje z różnych stron problem twórczości, oryginalnie i twórczo ujęty przez autorów. W tomie znalazły się teksty dotyczące rzadko omawianych problemów w psychologii twórczości, np. inspiracji twórczej, otwartości dzieła, twardości jako cechy osobowości istotnej dla aktywności twórczej. Autorzy włączając się w dyskusję psychologiczną dotyczącą złożonego fenomenu twórczości, podkreślają znaczenie aktywności twórczej w wymiarze kulturowym i jednostkowym. Zamierzona różnorodność ujęć i stanowisk w prezentowaniu twórczości rzuca światło na wieloaspektowość tego zjawiska, wymagającego właśnie takiego systemowego i interdyscyplinarnego ujęcia.

Wspólnota i literatura. Studia o prozie Gustawa Morcinka

Marek Mikołajec

Wspólnota i literatura. Studia o prozie Gustawa Morcinka autorstwa Marka Mikołajca wpisują się w nurt badań, które za zadanie mają wyciągnąć z pisarskiego zapomnienia twórców kanonicznych, szkolnych, których tylko pozornie uznać można za dobrze znanych, a którzy w istocie są nieodkryci. Jest to książka o zupełnie innym Gustawie Morcinku, w ujęciu tematycznym prezentuje wybór uporczywie powracających  motywów, obsesji obecnych w prozie śląskiego pisarza. Świat przedstawiony w pisarstwie Morcinka rozpina się między dwie płaszczyzny, przestrzenie a) horyzontalną - można ją rozumieć jako wspólnotę, świat zadań historycznych, społecznych i narodowych oraz b) wertykalną interpretowaną właśnie jako fantazja/literackość, twórcza siła i talent. Nie ma jednej bez drugiej i właśnie historia tej złożonej relacji jest głównym przedmiotem niniejszej monografii. Poza tym badacz wyszczególnia z twórczości Gustawa Morcinka fantazje, traumy, obsesje oraz przedstawia komparatystyczny projekt nowej wspólnoty zainspirowanej duchem regionalnego uniwersalizmu.  Do odczytania na nowo twórczości Gustawa Morcinka Mikołajec angażuje m.in. metodologie, koncepcje i pojęcia zaproponowane przez Michela Foucault, Giorgio Agambena, Luisa Althussera, Pierre'a Bourdieu, Erica Hobsbawma, Jacquesa Lacana, Petera Sloterdijka, Jacquesa Derridę, Waltera Benjamina oraz Carlosa Parisa.

"Przekłady Literatur Słowiańskich" 2015. T. 6. Cz. 2: Bibliografia przekładów literatur słowiańskich (2014)

red. Bożena Tokarz

„Przekłady Literatur Słowiańskich” T. 6, część 2: Bibliografia przekładów literatur słowiańskich – 2014 rok rejestruje tłumaczenia, których ilość i wybór w zakresie autorów i konkretnych utworów charakteryzują potrzeby poznawcze i estetyczne kultur i literatur przyjmujących. Tom ten obejmuje wzajemne związki translatorskie (i nie tylko) między literaturami bułgarską, chorwacką, czeską, macedońską, serbską, słowacką i słoweńską a polską. Różnice i podobieństwa ujawniające się w wyniku transferu językowego stanowiąc wyzwanie dla tłumacza, okazują się kreatywnymi, choć czasem trudnymi relacjami kulturowymi. W ich wyniku powstają nowe związki rozszerzające spektrum poznawcze, emocjonalne i estetyczne w kulturach przyjmujących w kręgach czytelników oraz twórców. Ich rozprzestrzenianie zależy w znacznej mierze od instytucji życia literackiego, kontaktów osobistych autorów i tłumaczy, a także od reklamy i praw rynku. Autorzy komentarzy próbują spojrzeć krytycznie i analitycznie na twórczość przekładową z perspektywy roli tłumacza we wzajemnych kontaktach literackich, potrzeb kultury przyjmującej przez niego reprezentowanej, instytucji uczestniczących (wydawnictwa, nakłady, czasopisma, książki itp.), stopnia trudności tekstu wyjściowego. Obejmują swoją refleksją różne obszary: cały rok, próbując znaleźć jakąś wspólną wykładnię dokonanych wyborów czy zaangażowanych tłumaczy; lub koncentrują się na jednym utworze ze względu na obecność w nim szczególnego problemu translatologicznego. Konfrontacja faktów, jakie przynosi bibliografia z refleksją nad nimi specjalistów pozwala zobaczyć w nich złożoną problematykę związaną z sąsiedztwem, transwersją (a także transgresją), globalizacją i glokalizacją kultur. Kultury słowiańskie, choć poprzez języki można by uznać za spokrewnione, zostały ukształtowane w odmiennym toku dziejowym, wchodząc w kontakt z kulturami niesłowiańskimi. W wyniku procesu historycznego językowe podobieństwo okazuje się złudne, reprezentując różniące się w efekcie odczuwanie rzeczywistości, rozumienie i jej wyrażanie. Krótkie komentarze nie tyle wyjaśniają zawiłości kulturowe, osobowe i artystyczne, ile mają na celu zainspirować czytelnika do współudziału w odkrywaniu słowiańskich odrębności. Wersja elektroniczna nie zawiera płyty CD

"Przekłady Literatur Słowiańskich" 2019. T. 9. Cz. 2: Dlaczego tłumaczymy? Od sprawczości po recepcję przekładu

red. Katarzyna Majdzik

Tom 9, część 2 „Przekładów Literatur Słowiańskich” stanowi kontynuację rozważań podjętych w poprzednim numerze czasopisma1. W zgromadzonych przez nas wówczas tekstach autorzy skupiali się na pytaniu: „dlaczego tłumaczymy?”, proponując rozmaite tematycznie i metodologicznie odpowiedzi prezentujące praktyczne, teoretyczne i metateoretyczne aspekty zagadnienia. Teksty pomieszczone w tomie, który Czytelnik ma właśnie w ręku, formułują odpowiedzi na to samo fundamentalne dla translatoryki pytanie, prezentując jednak nieco odmienne spektrum wypowiedzi na temat celowości przekładu. Rozważania autorów obejmują problem sprawczości aktorów translacji (tłumaczy i autorów), rolę instytucji w procesie przekładu, kwestię recepcji dzieł tłumaczonych oraz celowości tłumaczenia w kontekście badań nad regionalizmem i wielokulturowością. (fragment wstępu)

Critica varia

Marian Kisiel

Książka zbiera teksty różnego rodzaju: szkice przekrojowe o literaturze krajowej i emigracyjnej, portrety krytyczne (o Stanisławie Baczyńskim, Tymonie Terleckim, Jacku Łukasiewiczu, Andrzeju K. Waśkiewiczu, Stefanie Szymutce), wywiady (z Wojciechem Żukrowskim, Ireneuszem Opackim, Henrykiem Markiewiczem), a także laudacje wielkich poetów i pisarzy (Czesława Miłosza, Tadeusza Różewicza, Sławomira Mrożka, Wiesława Myśliwskiego). Jest spotkaniem z historycznoliteracką varietas, mierzy się z prywatyzowaną (osobistą) przeszłością lektury. Literatura wieku XX, widziana we fragmentach, strzępach czy odbiciach, staje się w ten sposób mapą możliwych peregrynacji i spotkań. Autor nie ukrywa, że istotą jego lektury jest poszukiwanie znaczeń ważnych niezależnie od czasu. Dlatego, łącząc twórców różnych pokoleń, szkół i poetyk, stara się ich zobaczyć we wspólnym doświadczaniu rzeczywistości i literatury. Jest to także książka osobista, ponieważ przywołuje wybitne postacie polskiej kultury literackiej, z którymi autor spotykał się lub prowadził z nimi poznawczy dialog.

"Nowa Biblioteka. New Library. Usługi, Technologie Informacyjne i Media" 2017, nr 4 (27): Narzędzia i systemy komunikacji naukowej

red. Izabela Swoboda, red. Jacek Tomaszczyk

Publikowany numer czasopisma „Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media” poświęcony jest systemom i narzędziom komunikacji naukowej – problematyce, która znalazła już swoje miejsce w obszarze badań humanistycznych i społecznych. Przygotowany tom dotyczy wybranych aspektów tego zagadnienia; składa się na niego siedem oryginalnych prac. Edyta Gałuszka w pracy Repozytorium instytucjonalne jako narzędzie komunikacji naukowej i promocji nauki przybliża założenia idei Open Access przyczyniającej się do popularyzacji wiedzy oraz jej rozwoju. Na przykładzie Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego przedstawia sposób funkcjonowania repozytoriów, korzyści płynące z publikowania w otwartym dostępie oraz wskazuje miejsce, jakie repozytoria instytucjonalne mogą zajmować w komunikacji naukowej. Trwająca obecnie rewolucja informacyjna przenosi masową komunikację społeczną do sieci Internet. Anna Kamińska zwraca uwagę na fakt, że w przypadku społeczności o formalnych związkach współpracy (zwłaszcza badawczych i naukowych) „tradycyjne” narzędzia komunikacji w sieci, jak poczta elektroniczna czy komunikatory społeczne, mogą być niewystarczające i aby zapanować nad ryzykiem powstania chaosu informacyjnego, proponuje wykorzystanie specjalizowanych internetowych narzędzi komunikacji, których przykłady omawia w opracowaniu Internetowe narzędzia komunikacji – czyli jak zapanować nad chaosem informacyjnym. Z kolei Adriana Piechota w artykule Social media – sprawne narzędzie komunikacji w środowisku naukowym, w celu pokazania m.in. możliwości popularyzowania, reklamowania niekomercyjnych działań o charakterze naukowym w Internecie analizuje profile naukowe wybranych instytucji i poddaje ocenie ich konta na dwóch dużych portalach społecznościowych: Instagram oraz Facebook. Najbardziej znanym i uznanym narzędziem komunikacji naukowej są czasopisma naukowe. Anna Matysek w pracy Cytowania dokumentów elektronicznych w wydawnictwach naukowych porusza problematykę stylów cytowania i narzędzi do zarządzania bibliografią. Przedstawia m.in. wyniki analizy stosowania norm i standardów opisów bibliograficznych dokumentów elektronicznych przez wybrane wydawnictwa naukowe; porównuje publikowane na stronach internetowych wydawnictw instrukcje dla autorów, systemy powołań, zasady tworzenia przypisów bibliograficznych i sprawdza ich zgodność z normą PN-ISO 690. W artykule „Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media” narzędziem popularyzowania nauki (analiza bibliometryczna czasopisma) Marta Gawlik i Anna Gawinek przedstawiają wyniki przeprowadzonej analizy bibliometrycznej tego periodyku. „Tradycyjny” rodowód cechuje także inne narzędzie ułatwiające komunikację w nauce – bibliografię. Wyniki analizy bibliometrycznej pewnego wycinka bibliografii poloników prezentuje Katarzyna Janczulewicz w pracy Polska bibliologia i informatologia w polonikach zagranicznych wydanych w latach 2001–2014 w krajach sąsiadujących z Polską. Raport z przeprowadzonego badania. Tom zamyka komunikat Agnieszki Magiery: Retrokonwersja i tworzenie dostępów do pełnych tekstów – stare i nowe zadania dla bibliografii regionalnych. Autorka opisuje architekturę bazy Bibliografia Regionalna oraz przedstawia problemy i rozwiązania związane z trwającą retrokonwersją dawnych opisów bibliograficznych i tworzeniem sieciowych połączeń pomiędzy rekordami bibliograficznymi a pełnymi tekstami – publikacjami w bibliotekach cyfrowych. Każdy zeszyt „Nowej Biblioteki” uzupełnia przegląd recenzyjny i sprawozdania. W numerze 4/2017 opublikowano siedem sprawozdań z konferencji naukowych odbywających się w Polsce od maja do sierpnia 2017 r. oraz recenzje trzech interesujących książek, które autorki omówień rekomendują czytelnikom.  

Historia duchowości. Czas ojców Kościoła

Jan Słomka

Ta książka jest adresowana przede wszystkim do teologów, a zwłaszcza wykładowców teologii duchowości. Może być pomocna przy układaniu wykładów z historii duchowości chrześcijańskiej. Prawdopodobnie będzie także interesują lekturą dla wszystkich zainteresowanych życiem duchowym, ale jednak zakłada ona pewną wiedzę z zakresu historii Kościoła i teologii. Chrześcijaństwo zrodziło się na styku dwóch światów: żydowskiego i grecko-rzymskiego, a więc historia jego duchowości musi rozpoczynać się od próby opisu życia duchowego tych dwóch obszarów kulturowych. W tym opracowaniu wyróżniono dwa nurty duchowe, które rozwijają się od początku życia Kościoła. Pierwszy jest nastawiony bardzo eschatologiczne, sławi męczeństwo i traktuje to ziemskie, życie doczesne, jako etap przejściowy, któremu nie warto poświęcać wiele uwagi. Drugi nurt również buduje duchowość na obietnicy zmartwychwstawania i uznaje, że gotowość na męczeństwo jest obowiązkiem chrześcijanina, ale większy nacisk kładzie na osiąganie doskonałości już tutaj, na ziemi. Ten nurt odwołuje się do filozofii greckiej, ceni także istniejące struktury państwa i wskazuje, że chrześcijanin właśnie ze względu na swoją wiarę jest dobrym obywatelem państwa. Taki podział i wyeksponowanie oraz sama nazwa nurtu mądrościowo – obywatelskiego są nowością: nie pojawiały się do tej pory w opracowaniach historii duchowości pierwszych wieków Kościoła. Wyróżnikiem duchowości chrześcijańskiej jest ideał dziewictwa i bezżenności. Ten ideał również został przedstawiony w kontekście kulturowym. Od początku czwartego wieku duchowość chrześcijańska została zdominowana przez monastycyzm. Był to najpierw monastycyzm indywidualny, pustelniczy o bardzo specyficznej duchowości. Niemal równolegle rozwinął się monastycyzm wspólnotowy, którego duchowość przedstawiają reguły. Omówione zostały także dwie spośród wielu błędnych dróg duchowości pierwszych wieków chrześcijaństwa: pelagianizm i manicheizm. Zostały one wybrane jako przestroga, bo również i dzisiaj pojawiają się tego typu „oferty” duchowe.

"Wieki Stare i Nowe". T. 13 (18)

red. Agata Aleksandra Kluczek, Dariusz Rolnik

Kolejny tom czasopisma historycznego „Wieki Stare i Nowe” tradycyjnie gromadzi artykuły poświęcone różnym aspektom historii polskiej i powszechnej na przestrzeni dziejów. Epokę starożytną reprezentują studia poświęcone chorobom pszczół (Agnieszka Bartnik) oraz ikonografii wybranych monet epoki Flawiuszów (Judyta Ścigała). Kolejny artykuł dotyczy ceremonii tryumfalnej w czasach bizantyńskich (Michał Pietranik). W odniesieniu do dziejów nowożytnych poszczególne teksty koncentrują się na zagadnieniach polityki zewnętrznej króla Władysława IV Wazy (Rafał Wolski), wojażach włoskich i refleksjach z tych podróży (Patryk Kurzyński), dziele encyklopedycznym cieszyńskiego uczonego Leopolda Jana Szersznika (Ondřej Podavka), aspektach historii gospodarczej związanej z kondycją finansową jednego z klasztorów paulinów (Jacek Szpak) oraz na biografii Wiktoryny Bakaławiczowej, artystki Teatru Rozmaitości w Warszawie (Adrian Uljasz). Problematyka odnosząca się do dziejów najnowszych została poruszona w kilku artykułach, w których kolejno analizowano losy generała Konstantego Druckiego-Lubeckiego (Mariusz Patelski), pomoc węgierską dla Polski w 1920 roku (Piotr Uwijała), a także omówiono tragiczną w skutkach katastrofę w kopalni w Nowej Rudzie w 1941 roku (Kacper Manikowski) oraz pokazano miejsce Zaolzia w stosunkach polsko-czechosłowackich podczas II wojny światowej (Dariusz Miszewski). Stały dział Artykuły recenzyjne i recenzje zawiera krytyczne omówienia kilku prac z zakresu historii starożytnej, nowożytnej i najnowszej. Tom 13 (18) czasopisma zamyka dział Varia.

Metropolizacja a lokalne "governance". Globalne wyzwania państwa narodowego na przykładzie V Republiki Francuskiej

Robert Pyka

Globalizacja jest niewątpliwie jednym z tych współczesnych procesów, które znajdują się u źródeł najistotniejszych przemian współczesnych społeczeństw. Zachodzące dotąd niezależnie w obrębie państw narodowych zjawiska społeczne, gospodarcze i polityczne, stały się częścią sieci globalnych powiązań i współzależności, które państwa mogą kontrolować jedynie w ograniczonym stopniu. W wymiarze lokalnym zjawisko to znajduje swoje odzwierciedlenie w procesach metropolizacji aglomeracji miejskich, które wytwarzają własne, specyficzne systemy współrządzenia, stając się także swoistymi laboratoriami nowych form władzy i demokracji. Narastająca nieadekwatność struktury terytorialnej państwa i jego systemu instytucjonalnego, względem układów sieciowych i wielopoziomowych relacji kształtujących nowe funkcjonalne przestrzenie życia współczesnego człowieka, inicjują przemiany wewnętrzne państw. Proces tych przemian nie przebiega jednak automatycznie i oznacza najczęściej konfrontację imperatywów systemu globalnego, z głęboko zakorzenionymi społecznie wartościami, normami i instytucjami ukształtowanymi w epoce westfalskiej. Poszukiwanie adekwatnych odpowiedzi dla wyzwań globalnych przynosi zatem zróżnicowane rezultaty, czego przykładem mogą być powstające we Francji hybrydalne jednostki terytorialne z kształtującymi się w ich przestrzeniach specyficznymi systemami współrządzenia. Choć książka w dużej mierze dotyczy uwarunkowań francuskich, porusza w istocie kwestie uniwersalne, dotyczące wyzwań stających przez współczesnymi demokratycznymi państwami narodowymi. Publikacja ta jest adresowana do wszystkich tych badaczy współczesności, którzy starają się zgłębić procesy przemian, jakim podlega współczesne państwo oraz demokracja w warunkach kształtowania się systemu globalnego. Tym, co wyróżnia prezentowaną książkę jest wyjście poza wyłącznie teoretyczne dywagacje i osadzenie nakreślonej problematyki w uwarunkowaniach konkretnego społeczeństwa. Swoje wnioski autor oparł bowiem na pokaźnym materiale empirycznym, jaki zgromadził podczas swoich badań prowadzonych we Francji, gdzie jego rozmówcami byli wybitni, współcześni francuscy naukowcy, samorządowcy i politycy. „Zgromadzony materiał badawczy jest bardzo ciekawy i wartościowy, a sposób jego zgromadzenia wręcz unikatowy. (…) Otrzymujemy dzięki temu solidną porcję wiedzy o współczesnej Francji i jej nie tylko współczesnych problemach.” (K. Z. Sowa, 2014)

"Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego". T. 22

Maksymilian Pazdan

Tom dwudziesty drugi Problemów Prawa Prywatnego Międzynarodowego obejmuje artykuły opublikowane w języku angielskim. Otwiera go opracowanie dotyczące jurysdykcji i prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych wynikających z ograniczenia konkurencji na przykładzie sektora farmaceutycznego. Poza nim w bieżącym tomie czasopisma czytelnik znajdzie dwa artykuły poświęcone kolizyjnej problematyce małżeństwa, w tym zagadnieniom małżeńskich ustrojów majątkowych. Godne polecenia są także opracowania dotyczące arbitrażu, poruszające kwestie zdolności arbitrażowej w sprawach związanych z dobrami osobistymi oraz alternatywnych metod rozwiązywania sporów z zakresu sztuki. Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego są czasopismem publikującym opracowania dotyczące problematyki szeroko rozumianego prywatnoprawnego obrotu transgranicznego, tj. z obszarów prawa prywatnego międzynarodowego (prawa kolizyjnego), prawa jednolitego, międzynarodowego postępowania cywilnego, międzynarodowego arbitrażu handlowego i inwestycyjnego, prawa porównawczego w dziedzinie prawa prywatnego, prawa Unii Europejskiej i prawa międzynarodowego publicznego w zakresie, w jakim dotyczą one obrotu prywatnoprawnego. Opracowania publikowane na łamach Problemów Prawa Prywatnego Międzynarodowego kierowane są zarówno do praktyków – sędziów, adwokatów i radców prawnych, jak i teoretyków prawa.

Sophie Tieck-Bernhardi. Fantazje i marzenia

red. Renata Dampc-Jarosz, red. Nina Nowara-Matusik

Pierwsza w języku polskim antologia baśni niemieckiej pisarki epoki romantyzmu, Sophie Tieck-Bernhardi (znanej także jako Knorring), otwiera serię wydawniczą „Niemiecka literatura kobiet”, w której ukazywać się będą nieznane dotychczas polskim czytelnikom utwory literackie niemieckich pisarek począwszy od roku 1800 aż po współczesność. Poszczególne tomy zawierać będą, oprócz przekładu wybranych utworów prozatorskich i poezji, monograficzne ujęcie twórczości pisarki, bibliografie przedmiotową i podmiotową oraz notę o edycji tekstów źródłowych. Serię nieprzypadkowo rozpoczyna zbiór Sophie Tieck-Bernhardi. Fantazje i marzenia, na który składają się tłumaczenia wybranych baśni z tomu Wunderbilder und Träume in elf Märchen, gdyż droga literackiego rozwoju tej pisarki wpisuje się w doświadczenia kolejnych pokoleń piszących kobiet, odnajdujących w akcie twórczym możliwość samorealizacji, a przede wszystkim spełnienia marzeń o miłości i szczęściu. Oddając w ręce czytelników serię „Niemiecka literatura kobiet” autorzy mają nadzieję przybliżyć nie tylko twórczość niemieckich pisarek, ale także kulturę danej epoki, wskazując na zajmowaną w niej przez kobiety pozycję i ich różnorodne formy udziału w życiu społeczno-kulturowym.

Synanthropisation of forest and shrub communities in the Upper Vistula River Valley (Oświęcim Basin, Northern Prykarpattia)

Michał Romańczyk, Zbigniew Wilczek, Agnieszka Kompała-Bąba, Wojciech Bąba

W pracy zaprezentowano wyniki badań fitosocjologicznych mających na celu określenie naturalności roślinności leśnej i zaroślowej Doliny Górnej Wisły w oparciu o zmodyfikowany system form i faz degeneracji. Ocenę synantropizacji zbiorowisk wykonano poprzez: określenie udziału ilościowego i jakościowego antropofitów (archeofity, kenofity oraz niezadomowione diafity) w fitocenozach tych zbiorowisk oraz przedstawienie zmian w ich strukturze przejawiających się różnymi formami degeneracji. Ponadto analizie poddano grupę gatunków starych lasów liściastych w celu oceny naturalności lasów oraz weryfikacji hipotezy o zajmowaniu przez nie dawnych, historycznych już lokalizacji. Zestawiono również wyniki dotyczące udziału antropofitów oraz gatunków starych lasów w wyróżnionych kategoriach krajobrazowych roślinności (kompleksy leśne, wyspy leśne, zakrzewienia). Roślinność leśna i zaroślowa, ze względu na długotrwałość i intensywność oddziaływań antropogenicznych (osadnictwo, przemysł, rolnictwo, gospodarka stawowa), w znacznej mierze odbiega od potencjalnej roślinności naturalnej. W przypadku najlepiej zachowanych kompleksów leśnych zaproponowano utworzenie nowych form ochrony przyrody. Stwarzają one możliwość ograniczenia bezpośredniej presji antropogenicznej i umożliwiają przebieg spontanicznych procesów regeneracyjnych. Praca adresowana jest do ekologów lasu, leśników oraz służb ochrony przyrody zajmujących się powoływaniem nowych form ochrony przyrody i monitoringiem przyrodniczym, a także architektów krajobrazu oraz urzędników odpowiedzialnych za ochronę przyrody i środowiska. Wersja elektroniczna nie zawiera płyty CD

Przekłady Literatur Słowiańskich. T. 4. Cz. 2: Bibliografia przekładów literatur słowiańskich (2007-2012) + Płyta CD

red. Bożena Tokarz

„Przekłady Literatur Słowiańskich”. T. 4, cz. 2 pt. Bibliografia przekładów literatur słowiańskich (2007-2012) odnotowuje tłumaczenia z pięciu lat literatur bułgarskiej, chorwackiej, czeskiej, macedońskiej, serbskiej, słowackiej i słoweńskiej na język polski oraz literatury polskiej na języki tych literatur. Dzięki umieszczeniu poszczególnych zestawień w jednym tomie powstał obraz ukazujący stopień wzajemnego zainteresowania sobą Słowian Zachodnich i Południowych. Publikacja adresowana jest do badaczy literatur i kultur słowiańskich (w tym polskiej), studentów oraz do wszystkich zainteresowanych wzajemną wiedzą o innych kulturach słowiańskich.

Wartościowanie w internetowych komentarzach do artykułów prasowych dotyczących stosunków niemiecko-polskich. Próba analizy pragmalingwistycznej

Mariusz Jakosz

Publikacja jest interdyscyplinarną, osadzoną w językoznawstwie pracą nad zagadnieniem wartościowania w języku i przy jego pomocy. Jej celem jest przedstawienie strategii wyrażania etnicznych sądów wartościujących na przykładzie stosunków niemiecko-polskich. Materiał badawczy stanowią komentarze internetowe do artykułów prasowych, które ukazywały się na forach internetowych opiniotwórczych dzienników i tygodników niemieckich. Okres badawczy obejmował lata 2009–2013. W pracy ukazano najczęstsze motywy oraz źródła formułowania etnicznych sądów wartościujących. Przedstawiono także wizerunek Polski i Polaków od XIX wieku aż po czasy współczesne. Podjęto ponadto próbę odpowiedzi na następujące pytania: Jakie środki językowe stosowane są do nazywania Polaków?  Jakie własności i cechy przypisuje się Polakom? Jakie argumenty używane są do usprawiedliwienia dyskryminacji Polaków? Z jakiej perspektywy formułowane są pejoratywne określenia i sposoby argumentacji? Czy sądy wartościujące Polaków wyraża się bezpośrednio, czy może w sposób zawoalowany oraz czy zostają one wzmocnione, czy raczej stonowane? Publikacja jest adresowana do osób zainteresowanych współczesnymi tendencjami badań językoznawczych, w nurt których wpisują się zarówno metodologia obejmująca badania dotyczące języka w Internecie jak i analiza pragmalingwistyczna i dyskursywna wartościowania za pomocą języka.

"Logopedia Silesiana" 2017. T. 6

Olga Przybyla

Zgodnie z tradycją czasopisma problematyka szóstego tomu „Logopedii Silesiany” ukazuje komunikację i mowę w bogatej perspektywie opisu. Zaprezentowane artykuły odzwierciedlają troskę Autorów o możliwie jak najdoskonalszy sposób przedstawienia mowy w rozwoju i w zaburzeniach, by po raz kolejny podkreślić, że analiza zachowań porozumiewania się niezmiennie wskazuje na złożone aspekty ludzkiego poznania i funkcjonowania. (fragment Wstępu)

Jest, był, będzie czy byłby? Zagadki czasów i trybów w języku francuskim

Katarzyna Kwapisz-Osadnik

Książka skierowana jest nie tylko do nauczycieli, studentów oraz wszystkich uczących się języka francuskiego na poziomie średnio-zaawansowanym i zaawansowanym, ale także do osób, które uczą się innych języków i chcą poszerzyć wiedzę ogólną o tym, jak postrzegamy rzeczywistość, jak przetwarzamy dane, jak je kodujemy w językach i w końcu jak konstruujemy nasze wypowiedzi. Autorka publikacji wyjaśnia funkcjonowanie czasów i trybów gramatycznych języka francuskiego, jednak robi to równolegle ukazując, że ta sama sytuacja może być wyrażona za pomocą użycia różnych czasów i trybów. Dzięki odpowiednio dobranym rysunkom oraz narracji utrzymanej w konwencji rozmowy z czytelnikiem przystępnie opisuje wybór konkretnego czasu i/lub trybu, wskazując na mechanizmy przetwarzania danych przez rodzimego użytkownika języka, czyli przedstawia, w jaki sposób użytkownik języka francuskiego wyobraża sobie sytuacje i jakie są tego gramatyczne i leksykalne konsekwencje. Książka zawiera również odmiany czasowników, ze szczególnym uwzględnieniem czasowników o najwyższej frekwencji użycia, a także rozdział poświęcony wyjaśnieniu wyboru czasownika posiłkowego w czasach złożonych. To ciekawa propozycja poznawcza dla wszystkich, którzy lubią uczyć się języków, lubią zagadki i nie boją się wyzwań.

Lucius Annaeus Seneca: "Edyp. Oedipus"

wstęp, edycja tekstu, przekład i komentarz Tomasz Sapota, Iwona Słomak

Edyp Seneki Filozofa, którego twórczość literacka należy do najcenniejszych zabytków rzymskiego antyku i przez wieki inspirowała najwybitniejszych dramaturgów, z braku współczesnych przekładów stał się nieobecny w świadomości polskiego czytelnika – inaczej niż dzieło Sofoklesa, od którego znacząco się różni. Senecjański Edyp nie jest tragedią o triumfie boskich wyroczni nad upokorzonym śmiertelnikiem. Poznawcza droga bohatera wiedzie od świadomości opanowanej przez religijnie motywowany strach ku wyzwoleniu. Edyp odrzuca światło, tożsame z kontrolującym okiem Apollina. Oślepia się, co jest zarówno aktem ofiary, jak i buntu. Swym działaniem zdaje się tworzyć zręby nowej etyki, niezależnej od religii i przemocy, którą religia legitymizuje. Etyka Edypa opiera się na współczuciu i odpowiedzialności człowieka za człowieka i wobec człowieka.

Szkice o antyku. T. 3: Hermeneutyka wina

Red. Anna Kucz, Patrycja Matusiak

W trzecim tomie Szkiców o antyku, zatytułowanym Hermeneutyka wina, kierujemy uwagę na nieustanną obecność wina w kulturze sródziemnomorskiej. W poszczególnych artykułach publikacji pragniemy przybliżyć rozmaite aspekty wina oraz ich związek z konkretnym miejscem i czasem. Zamieszczone artykuły mają charakter interdyscyplinarny i przyczynią się do refleksji nad fenomenem wina jako zjawiska bardziej złożonego od literatury. Hermeneutyka wina jest również wyrazem szacunku oraz sympatii dla Profesora Mariana Szarmacha i wyraża wdzięczność za Jego wielkoduszność, której doświadczamy w Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i nie tylko.

Bezpieczeństwo zdrowotne w nauce i polityce społecznej. Wprowadzenie do dyskusji

Paweł Grzywna

W publikacji podjęto problematykę bezpieczeństwa zdrowotnego analizowanego w nauce o polityce społecznej. Pierwsza część pracy zawiera rozważania natury terminologicznej. Autor dokonuje w niej próby zdefiniowania kategorii bezpieczeństwa między innymi w kontekście wartości i potrzeby społecznej. Przedstawia również analizę bezpieczeństwa z perspektywy podejścia sektorowego, ukazując różnorodność typów bezpieczeństwa i nawiązując do koncepcji human security. Następnie sygnalnie charakteryzuje polityczne konotacje tegoż sektora bezpieczeństwa, które determinują społeczne postrzeganie funkcjonowania systemu ochrony zdrowia. Zasadniczym wątkiem rozważań Autora stały się pojęcia wyznaczające zakres bezpieczeństwa zdrowotnego, do których zaliczył prawo do ochrony zdrowia oraz równość dostępu do świadczeń. Dobór pojęć posłużył następnie do sformułowania zakresu definicyjnego terminu bezpieczeństwa zdrowotnego. W dalszej części publikacji Autor ukazuje sposoby interpretacji pojęcia bezpieczeństwa w nauce o polityce społecznej. Celem rozważań stała się również refleksja nad zasadniczymi kwestiami warunkującymi obszar problemowy bezpieczeństwa zdrowotnego, Autor wyróżnił bowiem podstawowe czynniki, które sprawiają, że bezpieczeństwo zdrowotne znajduje się w polu uwagi polityki społecznej, nakreślił model monitorowania zagrożeń bezpieczeństwa zdrowotnego oraz wskazał rolę kategorii bezpieczeństwa zdrowotnego jako instrumentu poznawczego. Adresatem publikacji jest krąg osób zainteresowanych tematyką bezpieczeństwa zdrowotnego i polityki społecznej, decydentów politycznych, a także instytucji odpowiedzialnych za kształtowanie bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli.

Wędrówka ludów. Powojenny transfer ludności w Polsce Ludowej

red. Maciej Fic

Książka stanowi z jednej strony próbę podsumowania i syntetycznego przedstawienia, na podstawie najnowszych badań, pewnych nieco ogólniejszych bądź problemowych (dotyczących jednego zjawiska, względnie regionu) zagadnień migracji podczas pierwszej powojennej dekady, z drugiej – wybranych kwestii szczegółowych tego okresu. W swoich tekstach Autorzy skoncentrowali się na ogół na pierwszym powojennym dziesięcioleciu. Choć zawartość tomu nie porusza wszystkich problemów powojennych migracji, pozwala jednak dostrzec ich wielowymiarowość, złożoność i znaczenie dla wszystkich mieszkańców powojennej Polski. Publikacja przynosi – w niektórych obszarach – bilans dotychczasowych badań, wyznaczając również kierunki kolejnych poszukiwań, oznaczając pola słabiej zanalizowane i poznane. Niektóre z tekstów ukazują także dowodnie, jakie możliwości kryją w sobie nie dość jeszcze intensywnie wykorzystywane źródła np. proweniencji partyjnej, dowodząc zarazem, ile niezbadanych nadal pozostaje problemów dotyczących różnorakich kontekstów, okoliczności i konsekwencji ruchów migracyjnych. Przygotowany tom wnosi swój wkład w stworzenie i wypełnienie treścią wielkiej panoramy ruchów migracyjnych w Europie Środkowo-Wschodniej w XX wieku i losów ich uczestników, będących jakże często ofiarami odgórnie narzucanych, podjętych w gabinetach polityków, decyzji.

Od surrealizmu do poezji symbolu. Tendencje artystyczne w twórczości poetyckiej Janusza Stycznia

Aleksandra Zasępa

Monografia poświęcona jest twórczości poetyckiej Janusza Stycznia, którego poezja uznawana jest przez wielu krytyków i badaczy za jedyną świadomą kontynuację programu surrealistycznego w polskiej liryce współczesnej. Poszczególne części książki zapisują nawiązania indywidualnej wyobraźni artysty do znaczeń symbolicznych i nadrealistycznych wyobrażeń (literackich, malarskich), wskazując najważniejsze dla poezji Stycznia tendencje artystyczne, które ukształtowały tę arcyciekawą lirykę. Kolejne rozdziały książki poświęcone zostały oniryzmowi i wyobraźni o wyraźnie nadrealistycznej proweniencji, przeglądowi najbardziej reprezentatywnych dla tego ruchu artystycznego wątków, tematów i motywów, korespondencji z malarstwem i dziełami plastycznymi, indywidualnym symbolom kluczom, funkcjonującym w tej przestrzeni lirycznej oraz kwestii poetyckiej twórczości Stycznia, w kontekście literackich losów polskiej wyobraźni surrealistycznej. Poezja Janusza Stycznia zatopiona w oniryczny świat sennego marzenia, pełna filozoficznych i kulturowych odwołań, rozpięta między wizjonerską metaforyką nadrealizmu a, alternatywną wobec świata przestrzenią symboliczną, jest zjawiskiem wyjątkowym, które w zaskakujący i niepowtarzalny sposób tworzy niezwykle oryginalną całość, zdumiewająco jednorodną i spójną.