Polszczyzna Lwowa i Kresów południowo-wschodnich do 1939 roku. Prace językoznawcze, t.1

Zofia Kurzowa

Od wydawcy   Z pamięci indywidualnej do pamięci zbiorowej. O drodze naukowej profesor Zofii Kurzowej (Władysław T. Miodunka) Bibliografia prac profesor Zofii Kurzowej (Zofia Cygal-Krupowa) Przedmowa do wydania II Skróty bibliograficzne Wstęp Rozdział I Z dziejów ziem południowokresowych Rozdział II Zarys dziejów języka polskiego na kresach południowych Rozdział III Fonetyka, morfologia i składnia języka polskiego kresów południowych Fonetyka Fleksja Słowotwórstwo Składnia Rozdział IV Słownictwo i frazeologia polszczyzny południowokresowej Wstęp Słownik Frazeologia Geograficzne zasięgi regionalizmów wschodnich Z historii wyrazów regionalnych Semantyczno-funkcjonalna charakterystyka słownika Rozdział V Dialekt kulturalny Lwowa Charakterystyczne cechy fonetyczne Osobliwości fleksyjno-składniowe Słowotwórstwo i słownictwo Rozdział VI Lwowska gwara miejska Charakterystyka fonetyczno-fleksyjno-składniowa Słownictwo i frazeologia Rozdział VII Język polski na prowincji Charakterystyczne cechy fonetyczno-fleksyjne Peryferyczne słownictwo i frazeologia   Zakończenie Aneks Aneksy do wydania II Bibliografia Mapy

Facebook w szkolnej ławce. Media społecznościowe a edukacja polonistyczna

Agnieszka Kulig-Kozłowska

Niniejsza książka stanowi próbę rozpoznania oraz interdyscyplinarnego, wolnego od stereotypów opisania dydaktycznego potencjału mediów społecznościowych. Znalazły się tu głosy zarówno cenionych badaczy polskich i zagranicznych (dydaktyków literatury, językoznawców, psychologów, socjologów, medioznawców, kulturoznawców), jak i nauczycieli praktyków, studentów, wreszcie – samych uczniów, które stanowiły podstawę do namysłu nad obecnością nowych mediów w edukacji polonistycznej. Publikacja oprócz teoretycznego opisu zagadnienia prezentuje sposoby wykorzystywania mediów społecznościowych na lekcjach literackich (m.in. metoda dramy online) oraz omawiania najnowszej literatury dla dzieci i młodzieży, w której nowoczesne technologie odgrywają znaczącą rolę. Czytelnicy dowiedzą się z książki Agnieszki Kulig, jak w sposób autentycznie kształcący, przy tym zaś atrakcyjny i angażujący uczniów, wykorzystać w procesie dydaktycznym platformy edukacyjne, rozmaite witryny internetowe, w końcu portale społecznościowe. Autorka nie poprzestaje na przekonywaniu polonistów do korzystania z multimediów czy na ogólnych wskazówkach, lecz przede wszystkim prezentuje konkretne propozycje działań dydaktycznych z wykorzystaniem technologii cyfrowej. Atutem publikacji jest świeże, ciekawe ujęcie zjawisk pozornie znanych, jednak traktowanych przez rzesze polonistów w sposób lekceważący czy wręcz wrogi. Witold Bobiński

Pisma wybrane. Wiek XX

Jerzy Łojek

Jerzy Łojek był historykiem trzech stuleci, autorem niestroniącym od kontrowersyjnych poglądów, piszącym znakomitą literacką polszczyzną, poruszającym najbardziej sporne zagadnienia historii Polski, między innymi problemy polityki zagranicznej Sejmu Wielkiego (1788—1792), genezy i szans Powstania Listopadowego (1830—1831), czy też dylematy polityki zagranicznej II RP. Przygotowany przez prof. Marka Kornata „Wybór pism” uwzględnia najistotniejsze i reprezentatywne pozycje w jego dorobku naukowym. Kompozycja edycji zakłada przewagę prac ściśle naukowych, ale nie wykluczając istotnego udziału publicystyki historycznej. Marek Kornat (ur. 1971), historyk, profesor i kierownik Zakładu Systemów Totalitarnych i Dziejów II Wojny Światowej w Instytucie Historii PAN w Warszawie oraz profesor na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie. Zajmuje się dziejami polskiej dyplomacji, ustrojami totalitarnymi, polityką międzynarodową XX wieku oraz polską myślą polityczną XIX i XX wieku.

Czas przeszły dokonany. Stulecie moich rodziców

Barbara Dyduch

Do napisania tych wspomnień skłoniła mnie rodzina. Zwykle potrzeba taka wyłaniała się regularnie w trakcie naszych spotkań, kiedy to wspominaliśmy dziadków, rodziców i nas samych, przywołując z pamięci wydarzenia, anegdoty i zwykle zabawne epizody z dawnych lat. Wtedy też wychodziło na jaw, że pamiętam znacznie więcej niż inni, z racji swojego starszeństwa i niezwykle żywej pamięci. I w końcu padła propozycja: napisz, bo znasz fakty i wydarzenia, o których my nie mamy pojęcia. Więc u genezy miało to być ujęcie nieco krotochwilne, bo pomysł zrodził się z anegdot. Zabierałam się za to pisarstwo jakoś bez zapału. No bo co znowu takiego zabawnego jest w tym, że najmłodszy brat Piotruś, posłany przez dziadka po piwo, kupił ciemne, jako że jasnego nie lubił, i w dodatku wypił połowę po drodze, nim doszedł do domu. Albo co znowu niezwykłego, że łakomczuch Janek, mój młodszy brat przepadający za słodyczami, poobgryzał mamie torty imieninowe z zemsty, że nie mógł ich spróbować, a przy gościach zamknięty w pokoju obok, dramatycznym szeptem pytał co chwila: "- Już?!", co znaczyło: czy mama wreszcie serwuje te torty, bo on do późnych godzin nie będzie czekać na swój przydział! Albo jak zirytowana mama krzyknęła do awanturującego się, zawsze niezależnego Janka: "- Milcz, jak do mnie mówisz!!!". fragment Wstępu

Poematy. Wybór

Alexander Pope

Pope Alexander (1688-1744) to wybitny przedstawiciel angielskiego klasycyzmu. Styl jego dzieł wyróżnia się zwięzłością i przejrzystością. Poglądy teoretyczne na temat poezji przedstawił w Wierszu o krytyce, luźno nawiązującym do Sztuki poetyckiej N. Boileau. Rokokowy poemat heroikomiczny Pukiel porwany jest jedną z najwybitniejszych realizacji tego gatunku w literaturze europejskiej. W poemacie satyrycznym The Dunciad zjadliwie rozprawia się ze swoimi przeciwnikami, głównie literackimi. Wiersz o człowieku natomiast jest poematem filozoficznym, który wyraża optymizm w spojrzeniu na świat jako uporządkowane dzieło Boga i formułuje wynikające stąd wskazania etyczne. Na uwagę zasługuje jeszcze m.in. poemat opisowy Pope'a Las Windsorski oraz jego tłumaczenie Iliady i Odysei.

Dialektyka Hegla. Krytyczny komentarz do głównych tekstów metafizycznych

Marek Rosiak

Dialektyka Hegla, która w pewnych kręgach uchodzi za wykład niezwykle wyrafinowanej i hermetycznej metafizyki, jest w istocie dialektyką jedynie w sensie sprecyzowanym w znakomitej rozprawce Artura Schopenhauera o dialektyce erystycznej. Lektura "Fenomenologii ducha" czy "Nauki logiki" może więc stanowić – wielce żmudne, niestety – studium różnego rodzaju nieuczciwych wybiegów, jakich ima się Hegel, by wmówić swoim czytelnikom, że zgłębiają wraz z nim naturę Absolutu. To, co było natychmiast widoczne dla przenikliwego umysłu Schopenhauera, w świadomości następnych pokoleń jakoś się zatarło, jakby sam upływ czasu mógł tu cokolwiek polepszyć, a przecież nie mamy do czynienia z koniakiem, a raczej już z okowitą, ową osławioną gorzałką, tyle że nie dla ludu, lecz dla intelektualistów.

Być agentem wiecznej idei. Przemiany poglądów estetycznych Debory Vogel

Karolina Szymaniak

Książka jest pierwszą próbą uporządkowania estetyki Debory Vogel - międzywojennej pisarki i myślicielki piszącej w językach jidysz i polskim. Omówione zostały w niej nieznane lub zapoznane teoretyczne teksty pisarki, która podjęła w swej twórczości próbę stworzenia języka analogicznego do nowoczesnego malarstwa (m.in. teoria kubistyczno-konstruktywistycznej poezji chłodnej statyki i montażu literackiego). Książka zawiera również najobszerniejszą dotychczas biografię pisarki opartą na nowych dokumentach, aneks z tłumaczeniami wybranych esejów i poezji Vogel oraz sporządzoną po raz pierwszy bibliografię jej twórczości.  

Sztuka sakralna Krakowa w wieku XIX. Część IV. Malarstwo witrażowe

Tomasz Szybisty

Publikacja jest monografią dziewiętnastowiecznych witraży kościelnych Krakowa. W trzech rozdziałach wyznaczonych chronologicznie (1815–1850, 1850–1883, 1883–1897), a przez to odzwierciedlających etapy ewolucji tego gatunku sztuki na gruncie lokalnym, zaprezentowano analizy historyczno-artystyczne zachowanych i niezachowanych przeszkleń witrażowych oraz związanych z nimi projektów. Omawiane prace zostały ukazane w kontekście rozwoju witrażownictwa oraz innych gałęzi sztuki polskiej i europejskiej wieku XIX. Do ważniejszych kwestii poruszonych w publikacji należy problem autorstwa poszczególnych kwater w słynnym cyklu okna zachodniego w kościele Mariackim, projektowanych przez Józefa Mehoffera i Stanisława Wyspiańskiego, oraz okoliczności powstania „odkrytych” przed kilku laty witraży Fritza Geigesa do katedry na Wawelu.  

Filozofia nauki o stosunkach międzynarodowych. Ontologia. Epistemologia. Metodologia

Andrzej Gałganek

Autor zajmuje się problemami metateoretycznymi, które są przedmiotem namysłu w światowej nauce o stosunkach międzynarodowych. Książka ukazuje najważniejsze dylematy filozoficzne w tej dziedzinie i argumenty formułowane w propozycjach ich rozumienia i rozwiązywania. Proponuje ona filozofię nauki o stosunkach międzynarodowych, która mówi innym dyscyplinom o znaczeniu międzynarodowości w ich próbach zrozumienia świata społecznego. Opracowanie jest przeznaczone dla badaczy, doktorantów i studentów stosunków międzynarodowych, a także przedstawicieli innych dyscyplin zainteresowanych wspieraniem swoich projektów badawczych poprzez świadome wybory ontologiczne, epistemologiczne i metodologiczne. „Książka jest potrzebnym, ważnym i wartościowym głosem w dyskusji o nauce o stosunkach międzynarodowych. Zawiera ona starannie przemyślaną i napisaną z analityczną wnikliwością autorską propozycję spojrzenia na naukę o stosunkach międzynarodowych w perspektywie filozofii nauki. Książka wypełnia deficyt wiedzy filozoficznej w kształtowaniu tożsamości tej dyscypliny w Polsce”. prof. dr hab. Marek Pietraś Prof. dr hab. Andrzej Gałganek – politolog, filozof, kierownik Zakładu Stosunków Międzynarodowych Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się na teorii i historii stosunków międzynarodowych, filozofii nauki o stosunkach międzynarodowych oraz podróżującej i sensualnej międzynarodowości. Najważniejsze publikacje autora to: Zmiana w globalnym systemie międzynarodowym. Supercykle i wojna hegemoniczna, Historia teorii stosunków międzynarodowych oraz Historia stosunków międzynarodowych. Nierówny i połączony rozwój (t. 1 i 2). Andrzej Gałganek jest laureatem wielu nagród za osiągnięcia naukowe, m.in. Nagrody Indywidualnej Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz I Nagrody w Ogólnopolskim Konkursie im. Profesora Czesława Mojsiewicza na najlepszą książkę o tematyce politologicznej.

Człowiek jako słowo i ciało. W poszukiwaniu nowej koncepcji podmiotu

Katarzyna Gurczyńska-Sady

Książka wyrasta z niezwykle ambitnego zamierzenia, Autorka chce bowiem zrekonstruować współczesną wizję podmiotu, niezależnie od różnic zachodzących między poszczególnymi autorami i szkołami filozoficznymi. (...) Wprawdzie przedstawiciele poszczególnych szkół filozoficznych akcentują raczej różnice niż podobieństwa między swoimi doktrynami, to jednak podzielają również wspólne przekonania, nawet jeśli nie są tego świadomi. Założenie to, samo w sobie racjonalne i uzasadnione, pozwoliło Katarzynie Gurczyńskiej-Sady oryginalnie i twórczo spojrzeć na jeden z najważniejszych sporów filozoficznych nowożytności, dotyczący natury podmiotu oraz jego relacji do świata. Autorka próbuje zrekonstruować wizję podmiotu (czy raczej – destrukcji podmiotu), charakterystyczną dla wieku XX (...).  Z dużym znawstwem kreśli najpierw destrukcję podmiotu rozumianego jako substancjalna dusza, potem także destrukcję podmiotu utożsamianego z ciałem, rozpływającego się w rozmaitych językowych grach, stylach życia czy społecznych funkcjach. Znakomite analizy zarówno podmiotu kartezjańskiego, jak też jego współczesnych krytyk, zdradzają z jednej strony nieprzeciętną erudycję Autorki, z drugiej – bardzo rzadką umiejętność swobodnego poruszania się po tekstach tak różnych filozofów, jak Wittgenstein, Scheler, Heidegger, Sartre, Foucault, Nietzsche, Gadamer, Deleuze, Kant, Husserl, Fleck, Merleau-Ponty czy Arendt. W moim odczuciu trafną diagnozą jest przekonanie Autorki, iż destrukcja podmiotu wiąże się z jednej strony z roztopieniem go w języku (...), z drugiej – z jego transcendencją, polegającą jednak nie na przekraczaniu siebie (jak przyjmowała tradycyjna filozofia metafizyczna), lecz z zaangażowaniem w społeczny wymiar istnienia. Podmiot przestaje być bowiem substancjalnym indywiduum, stając się niesamodzielnym elementem wielu różnych, nadrzędnych względem niego, struktur, grup czy całości (przyjmujących każdorazowo enigmatyczną formę nieokreślonego „my”). Zjawisko to powoduje nie tylko desubstancjalizację podmiotu, lecz wprost jego całkowite rozproszenie w płynnych strukturach względem niego zewnętrznych.   Z recenzji wydawniczej prof. Ireneusza Ziemińskiego   Katarzyna Gurczyńska-Sady jest kierownikiem Katedry Filozofii Kultury w Instytucie Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie. Opublikowała m.in. książki Metafizyczne tezy Traktatu logiczno-filozoficznego Ludwiga Wittgensteina (2000), Podmiot jako byt otwarty : problematyka podmiotowości w późnych pismach Wittgensteina (2007) oraz wspólnie z Wojciechem Sady Wielcy filozofowie współczesności (2012). Obecnie pochłaniają ją dociekania nad etycznymi konsekwencjami nowego obrazu podmiotu, jaki wyłania się z prac najwybitniejszych filozofów XX wieku.  

Poeta nowy. Coś nowego

Łukasz Opaliński

Łukasz Opaliński (ur. 1612, zm. 1662), pisarz polityczny, satyryk, moralista, teoretyk literatury. Jego twórczość (głównie polityczno-społeczna) łączy w sobie elementy ostrej krytyki polskich elit połowy XVII stulecia z nowatorstwem artystycznym. Opaliński jest autorem erudycyjnego dialogu Rozmowa Plebana z Ziemianinem, łacińskiej apologii Polski (Polonia defensa) oraz podręcznika etyki De officiis libri tres. Sławę przyniosła mu jednak satyra menipejska Coś nowego (w niniejszym tomie), a także poetycki traktat Poeta nowy (w niniejszym tomie), w którym prezentował swe poglądy na temat roli i funkcji poezji.

Podstawy semiotyki dla kulturoznawców

Agnieszka Doda-Wyszyńska

Książka ta nakłania do zadawania istotnych pytań, które dopiero po jej lekturze mogą się narodzić, dlatego każdy humanista, a nie tylko adept kulturoznawstwa, powinien być zainteresowany uważną lekturą tego tekstu. Książka ma w tytule określenie „podstawy” i mówi o fundamentach pojęciowych semiotyki, ale służyć ma do zbudowania całego gmachu wiedzy o niej, w formie zachęty dla samodzielnych „konstruktorów”. Życzyłbym sobie, aby każdy zaawansowany tekst o przeznaczeniu dydaktycznym mógł otrzymać taką rekomendację. Z recenzji Adama Skibińskiego Czy jest to propozycja tylko dla kulturoznawców, jak sugeruje tytuł? Na pewno nie, w tytule powinno być raczej dla studentów kierunków humanistycznych albo dla humanistów. Pomimo aspiracji bycia czymś na kształt podręcznika (odwołanie się Autorki do prowadzonych zajęć ze studentami) dla czytelników wkraczających w świat znaków i ich zawiłości formalnych, po pracę powinny również sięgnąć osoby, które mają już pewne podstawy, np. z teorii komunikacji, interpretacji sztuki, literatury, ale chciałyby poszerzyć/odświeżyć swoją wiedzę o semiotyce lub zyskać nowe kompetencje. Praca, szczególnie w części prezentującej nurty współczesnej semiotyki, nie powinna tracić swoich walorów z biegiem czasu. Z recenzji Tomasza Michaluka Agnieszka Doda-Wyszyńska – profesor nadzwyczajny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, z wykształcenia filozof, od 2000 roku związana z kulturoznawstwem. Wiele lat pracowała w Zakładzie Semiotyki Kultury, ostatnio związała się z Pracownią Performatyki Instytutu Kulturoznawstwa. Zainteresowania: filozofia kultury, semiotyka, film, filozofia przedstawienia, współczesna mitologia, dydaktyka humanistyki, kultury wpływów, czyli zagadnienia domagające się odpowiedzi na pytanie o kształt i funkcjonowanie tego, co Michel Foucault nazywa wiedzą-władzą. Ostatnie książki: Inwazja ikonoklastów. Filozofia przedstawienia Jacques’a Rancière’a (2012), Pułapki przedstawienia. Filozofia przez pryzmat praktyk montażu pojęć (2016), Zarządzanie martwymi. Ironia eschatologii (2019).  W wolnych chwilach zajmuje się wideofilmowaniem i animacją.

Emisariusze Freuda. Transfer kulturowy psychoanalizy do polskich sfer inteligenckich przed drugą wojną światową. Tom I-II

Lena Magnone

Seria HORYZONTY NOWOCZESNOŚCI. Tom 120   Niniejsza książka nie jest ani historią psychoanalizy w Polsce, ani historią „polskiej psychoanalizy”. To rekonstrukcja podejmowanych przez pierwszych zwolenników Zygmunta Freuda prób zaszczepienia jego teorii polskiej inteligencji – tych udanych, jak i tych, które zakończyły się porażką. Każda część pracy zogniskowana jest na jednym z członków Wiedeńskiego Towarzystwa Psychoanalitycznego i jego wysiłkach w tym zakresie. Omówiona została działalność Ludwika Jekelsa, Heleny Deutsch, Beaty Rank, Eugenii Sokolnickiej i Gustawa Bychowskiego, a także psychoanalitycznych pedagogów: Zygfryda Bernfelda oraz sióstr Berty i Stefanii Bornstein. Głównym celem było wydobycie pewnej zapomnianej formacji środkowoeuropejskiego modernizmu, stąd obecność wielu bohaterów dalszego planu oraz obszernego tła społeczno-kulturowego. Emisariusze Freuda przynoszą zbiorową biografię całego pokolenia kosmopolitycznych intelektualistów, współtwórców najważniejszego projektu emancypacyjnego przełomu wieków, kobiet i mężczyzn dramatycznie odczuwających potrzebę zmieniania świata, łączących praktykę psychoanalityczną z radykalnym socjalizmem i zdecydowanymi poglądami feministycznymi. Autorka próbuje odpowiedzieć na pytanie, dlaczego przed II wojną światową nie udało się w Polsce założyć oddziału Międzynarodowego Stowarzyszenia Psychoanalitycznego, a osoby najbardziej zaangażowane w te starania figurują dziś w leksykonach jako psychoanalitycy amerykańscy.    „Badacz transferu kończy swoją pracę tam, gdzie zaczyna ją ten, kto poszukuje recepcji sensu stricte: recepcja oznacza, że transfer kulturowy uznać trzeba za dokonany. W tej książce interesuje mnie nie fakt późnomiędzywojennej popularności psychoanalizy, lecz sam rozpoczęty wraz z jej narodzinami proces, który doprowadził do tego, że pod koniec lat trzydziestych „cała Warszawa” czyta Wstęp do psychoanalizy, a na scenie triumfy święci Freuda teoria snów Antoniego Cwojdzińskiego. Moim punktem wyjścia nie jest zatem kultura polska. Nie obserwuję tego, co do niej trafia i w jaki sposób jest do niej przyswajane. Odwracam tę relację, skupiając się na samym Freudzie i jego pierwszych zwolennikach: zajmują mnie drogi rozpowszechniania się freudyzmu, a nie jego recepcja. Szczególnie zaś chodzi mi o przypomnienie najważniejszych aktorów kulturowego transferu i podejmowanych przez nich wysiłków” (ze Wstępu).   Lena Magnone (ur. 1980) –  absolwentka Wydziału Polonistyki, Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych oraz Interdyscyplinarnego Podyplomowego Studium Kształcenia Tłumaczy na Uniwersytecie Warszawskim. Doktorat w zakresie literaturoznawstwa obroniła w 2007 roku. Autorka monografii Maria Konopnicka. Lustra i symptomy (słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2011). Wydała z rękopisów Listy do synów i córek Konopnickiej (Wydawnictwo IBL, Warszawa 2010). Artykuły na temat literatury i psychoanalizy zamieszczała na łamach m.in. „Pamiętnika Literackiego”, „Przeglądu Filozoficznego”, „Przeglądu Filozoficzno-Literackiego”, „Kronosa”, „Wielogłosu”, „Poznańskich Studiów Polonistycznych”, „Przeglądu Humanistycznego” czy „Kontekstów”. Laureatka programu „Zostańcie z nami” Fundacji Tygodnika „Polityka” (2007) oraz stypendium MNiSW dla wybitnych młodych naukowców (2015–2018). Pracuje na Wydziale Polonistyki UW, wykłada również na podyplomowych Gender Studies w Instytucie Badań Literackich PAN.

Lingwistyka mentalna w zarysie. O zdolności językowej w ujęciu integrującym

Jolanta Mazurkiewicz-Sokołowska

Książka przedstawia zarys tego obszaru współczesnego językoznawstwa, w którym fenomen języka rozpatrywany jest pod kątem jego mentalnej postaci oraz procesów mózgowych służących jego nabywaniu i przetwarzaniu. Jest to opracowanie poglądowe, dające ogląd całej złożoności i wieloaspektowości zagadnienia zdolności językowej człowieka. Książka może służyć jako podręcznik akademicki, wprowadzający kompleksowo w tę tematykę. Jest też adresowana do środowiska badaczy z uwagi na proponowane integrujące ujęcie zagadnienia.

Ciało, kobiecość i śmiech w poezji Anny Świrszczyńskiej

Agnieszka Stapkiewicz

Jedna poetka. Trzy tematy. Trzy rewolucje?   „U Świrszczyńskiej ciało jest sposobem myślenia, odczuwania i przeżywania świata – sposobem jedynym i wyłącznym”. Ta dominująca pozycja ciała łączy się ściśle z kobiecością – nie tylko poprzez fizjologię kobiecości, ale także jako specyfika kobiecej percepcji i kobiecego sposobu bycia w świecie. I śmiech: jeden „bezinteresowny” i radosny, a drugi – będący w istocie postawą wobec śmierci, próbą odczynienia jej grozy i obrony własnej tożsamości wobec tego, co przeczuwane i nieuniknione. Plan egzystencji i plan pisania autorka splata tak mocno, że trudno byłoby mówić o Świrszczyńskiej-poetce, nie pamiętając o Świrszczyńskiej społecznicy czy Świrszczyńskiej-publicystce – trzeba wyjątkowych umiejętności nie tylko literaturoznawczych, aby ten splot wydobyć, ale także w sposób tak przekonujący i zajmujący opisać. To, co w tej książce niezmienne, to pełna żarliwej pasji i osobistego zaangażowania postawa badawcza. To ona sprawia, że czytając, obcujemy de facto z dwiema autentycznymi osobowościami: poetki i badaczki. Właśnie ta relacja osobowa jest niezmiernie ważna. Szczęśliwie odeszliśmy już w humanistyce od zdepersonalizowanych aktów lektury. (prof. Krystyna Pietrych)

Barok i barokizacja

Katarzyna Brzezina, Joanna Wolańska

Materiały sesji Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kraków 3-4 XII 2004.

Ideologiczne matryce. Lektury a ich konteksty. Postkomunistyczna Polska - postkolonialna Australia

Anna Ślósarz

Książka dotyczy zakodowanych w elektronicznych kontekstach lektur matryc ideologicznych, czyli sposobów wartościowania i map znaczeń, wpisanych w wywiedzione z literackich pierwowzorów teksty wtórnych nadawców, które są upowszechniane w ramach przemysłu kulturowego i show-biznesu. Nierzadko zastępują lekturę, maskując system produkcji i dystrybucji materialnych dóbr w celu jego podtrzymania. Przy niedostatku edukacji medialnej sterują rozwojem jednostek i społeczeństwa. Autorka uważa, że australijskie wzorce budowania i scalania państwa, narodu i społeczeństwa przy pomocy kształcenia kulturowo-językowego i kulturowo-literackiego mogą stać się inspiracją w postkomunistycznym społeczeństwie, w którym zniszczono zaufanie do państwowych instytucji i narodowej tradycji, a społeczne więzi są osłabione. Doświadczenia australijskie okazują się godne zauważenia ze względu na socjotechniczna politykę edukacyjną, która pozwoliła na eliminowanie pozostałości kolonialnego myślenia. Władze przywiązują ogromną wagę do nauczania języka angielskiego, ponieważ jednoczy młode i wielokulturowe społeczeństwo. Rozwiązania dydaktyczne nastawione są na ramowanie, framowanie i wytwarzanie służących jednostkom i społeczeństwu kognitywnych amalgamatów. Australijska polityka edukacyjna ma przy tym wiele wspólnego z polską, wdrażaną w czasach Komisji Edukacji Narodowej i XX-leciu międzywojennym w przekonaniu, że edukacja spełnia kluczowe zadania społeczne i państwowotwórcze. Australijski model nauczania języka ojczystego może więc dziś w wielu aspektach inspirować edukacyjną praktykę w zakresie dydaktyki języka polskiego, powiązaną z odnoszeniem się do fundamentalnych treści zbiorowego doświadczenia.   Autorka posiada ogromną wiedzę na temat współczesnego systemu nauczania języka ojczystego w Polsce i Australii (...). Zwraca uwagę jej niezwykle sprawny warsztat metodologiczny o charakterze interdyscyplinarnym i głęboka świadomość wielu procesów kulturowych, również tych, które nie zostały jeszcze objęte refleksją badawczą przez specjalistów z różnych dyscyplin. (z recenzji prof. dr hab. Sławomira Jacka Żurka)   Monografia autorstwa Dr Anny Ślósarz stanowi jedną z pierwszych w dziejach polskiej dydaktyki literatury prób porównawczego ujęcia modeli kształcenia literackiego funkcjonujących w Polsce i za granicą, a w każdym razie jest to próba najszerzej zakrojona, najbardziej systematycznie realizowana (...). Walory merytoryczne tej monografii, jej odkrywczość i niekonwencjonalność, a także duża przydatność praktyczna sprawiają, że z najwyższą przyjemnością rekomenduję ją druku, żywiąc przeświadczenie, że przyszła publikacja wejdzie do ścisłego kanonu lektur studentów polonistyki i nauczycieli polonistów. (z recenzji prof. dr hab. Leszka Jazownika)   Anna Ślósarz, adiunkt w w Katedrze Mediów i Badań Kulturowych i Katedrze Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie, członek Zarządu Polskiego Towarzystwa Edukacji Medialnej. Specjalizuje się w edukacji medialnej, zwłaszcza badaniu polskich i zagranicznych witryn oświatowych. Od 2009 r. aktualizuje prywatną witrynę edukacyjną „Tekst wobec mass mediów”. Prowadzi kursy nauczania na odległość, dotyczące funkcji nowych mediów w nauczaniu, technologii informacyjno-komunikacyjnych w pracy humanistów, kulturowej roli filmowych adaptacji, podstaw komunikacji społecznej, teorii: mediów oraz kultury. Autorka książek: Lektury a kino komercyjne. Aksjologiczny wymiar edukacji filmowej (2002), Media w służbie polonisty (2008).    

Czas nieszczęść, cierpień, oporu i walki. Przegrani zwycięzcy? Próba spojrzenia na społeczeństwo polskie pomiędzy wrześniem 1939 a majem 1945

Jacek Chrobaczyński

Czas nieszczęść…, to rodzaj szkiców i zapisków historyka zajmującego się od wielu lat państwem i społeczeństwem polskim w okresie drugiej wojny światowej i okupacji, tak niemieckiej, jak i sowieckiej (1939-1945). To, autorskie raczej, przemyślenia, refleksy i uwagi, ale także oceny, dylematy i kontrowersje. „Powstawały” przez lata, były częścią referatów, wystąpień konferencyjnych, spotkań seminaryjnych, niekiedy, w mniejszym czy większym zakresie, publikowane. Tym samym poddawane szerszej refleksji, dyskutowane. W konsekwencji powodowały też głęboki namysł i - niekiedy - weryfikację wcześniejszych wniosków czy ocen. Zebrane w tym tomie teksty mają, w autorskim zamyśle, pokazać nie tylko problemy i zagadnienia, ale i sposób dochodzenia, a w istocie dojrzewania w refleksji nad niełatwym (wojna, okupacja) procesem historycznym, z drugiej zaś, porównawczo, akcentować potknięcia, nieuchronne przecież, gdy zajmujemy się nauką, a humanistyką w szczególności. Autor nie unika też w tych szkicach i zapiskach „styku” historii najnowszej z polityką, politycznością, „bieżącością”. Stara się jednak te konteksty te łączyć, poprzez „ciągłość i zmianę”, a także „historię długiego trwania”.  

European History Painting in the 19th Century. Mutual Connections - Common Themes - Differences

Wojciech Bałus, Rafał Ochęduszko

The 20th-century art history has formed a distorted image of the art of the 19th century, one that was acceptable for the contemporary taste fascinated by the formal achievements of the avant-gardes. We are continually surprised to discover how little we know about works that were created at that time and what the contemporary artists were interested in. The aim of the conference organised by the National Museum in Cracow and the Art History Institute of the Jagiellonian University in March 2007 was to show to the modern Europe, on the example of history painting, the scope of relationships and mutual connections that functioned there in the 19th century. (From PREFACE by Barbara Ciciora).

Galicyjski Eksodus. Uchodźcy z Galicji podczas I wojny światowej w monarchii Habsburgów

Kamil Ruszała

Galicyjski Eksodus przedstawia zapominane doświadczenie uchodźstwa lat I wojny światowej. Autor dotarł do źródeł austriackich, czeskich, węgierskich, słoweńskich, ukraińskich i polskich, by ukazać sytuację od ucieczki i ewakuacji w poszczególnych latach wojny, poprzez pobyt na uchodźstwie, aż po kwestie powrotów czy pozostania w krajach sukcesyjnych po 1918 roku. To zarazem opowieść o relacji międzykulturowej mieszkańców tej samej monarchii, którym przyszło spotkać się dopiero w warunkach kryzysu wojennego, tuż przed agonią swojego państwa. Sytuacja ta pokazała, jak głęboko podzielone były światy trzech aktorów książki: uchodźców, ludności miejscowej oraz władzy, która musiała poradzić sobie z nieznanym dotychczas na taką skalę problemem. W książce opisano realia tego spotkania: próby gościnności czy sprawności aparatu biurokratycznego, chęć akceptacji, kwestie wykluczenia, tożsamości, samoorganizacji, a przede wszystkim – reakcje w konfrontacji każdej warstwy społecznej z azylantami.     Choć wojna niejedno ma oblicze, pewnym jest, iż w bilansie wygranych i przegranych zawsze przeważają ci ostatni. Nie inaczej było w wypadku I wojny światowej. Wśród ofiar błędnych kalkulacji wojskowych i polityków znalazły się również masy najczęściej bezimiennych uchodźców, zmuszonych do opuszczenia rodzinnych stron i świata, który dobrze znali. W swej najnowszej książce Kamil Ruszała ze znawstwem, na bazie dogłębnych badań w kilkunastu archiwach Europy Środkowej, maluje szeroką panoramę losów kilkuset tysięcy Galicjan różnych wyznań i narodowości, którzy jesienią 1914 r., w obliczu rosyjskiej inwazji, a także w wyniku późniejszych ruchów wojsk, szukali azylu w głębi monarchii habsburskiej. Część z nich uciekała w popłochu i chaosie na własną rękę, część zaś objęto, nierzadko przymusową, ewakuacją. W głębi państwa uchodźcy – poza biedą, niedożywieniem, chorobami, stłoczeniem w obozach, tęsknotą za stronami ojczystymi – często zamiast współczucia i pomocy, napotykali na mur niechęci i obojętności, czasem otwartej wręcz wrogości ze strony miejscowej ludności. dr hab. Piotr Szlanta, prof. UW Kamil Ruszała – historyk, adiunkt w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studiował w Krakowie, Wiedniu oraz Pradze. Zajmuje się dziejami Austro-Węgier, ze szczególnym uwzględnieniem Galicji, I wojny światowej i upadku imperium Habsburgów. Stypendysta m.in. Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (2017/2018), MNiSW (2016/2017) oraz Fundacji Lanckorońskich (2019/2020). Autor i redaktor książek dotyczących doświadczeń I wojny światowej.

Leksykon terminów archeologicznych

praca zbiorowa

Leksykon terminów archeologicznych stanowi kompendium najważniejszych terminów, pojęć i kategorii badawczych definiujących ramy konceptualizacyjne polskiej archeologii początków XXI wieku. Ma charakter w pełni nowatorski i jest pierwszą tego typu publikacją w polskim środowisku archeologicznym. Zarysowując kolejne etapy procesu badawczego, takie jak konceptualizacje przeszłości, zakresy tematyczne badań, proces badawczy, metody i obecność archeologii we współczesności, ukazuje dojrzałość, oryginalność i intelektualny potencjał polskiego środowiska archeologicznego. Leksykon składa się z 107 haseł przygotowanych przez 70 badaczek i badaczy reprezentujących różne pokolenia i pracujących w wiodących ośrodkach badawczych, konserwatorskich i muzealnych Polski. Jest skierowany do archeologów pracujących we wszystkich sektorach dyscypliny, studentów, przedstawicieli nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych współpracujących z archeologią oraz wszystkich zainteresowanych archeologią. Powstał oryginalny produkt intelektualny, który z uznaniem można zaklasyfikować do grupy esejów na temat dzisiejszych podstaw dyscypliny archeologia (...). Można być spokojnym nie tylko o jego funkcję podręcznikową (...), ale też o oryginalne autorskie przemyślenia, luźno osnute wokół dopuszczonego już kanonu. Właśnie ten ładunek myślowy jest najcenniejszą wartością (...). Zebrane teksty w przypadku większości haseł są dobrze osadzone w rozwoju myśli filozoficznej i dowodzą, że archeologia polska dynamicznie i szeroko rozwija swoje zaplecze teoretyczne, nawiązując do pomnikowych serii encyklopedycznych, słowników i leksykonów, tworzonych od lat w wielu krajach. Z recenzji prof. dra hab. Pawła Valde-Nowaka

Estetyka pragmatyczna - projekt otwarty

Sebastian Stankiewicz

Książka jest próbą syntetycznego opisu estetyki pragmatycznej, jednego z najprężniej rozwijających się nurtów we współczesnych badaniach w dziedzinie estetyki. Autor rozwija wątek otwartości perspektywy badawczej estetyki pragmatycznej. Koncentruje się na aspekcie cielesnego ugruntowania doświadczenia estetycznego poprzez uzasadnianie pojęcia myślenia wcielonego i znaczeń wcielonych. Chce w ten sposób odpowiedzieć na pytania: czy artysta w trakcie procesu twórczego myśli równie uważnie jak naukowiec? w jaki sposób w doświadczeniu estetycznym pojawiają się znaczenia? dlaczego nowe zjawiska w sztuce bardzo często wywołują w nas opór i niechęć? Estetykę pragmatyczną zapoczątkował John Dewey publikując w 1934 roku książkę Sztuka jako doświadczenie, a od końca XX wieku twórczo rozwija jej wątki m.in. amerykański estetyk Richard Shusterman.  

Przymiotnik jako przyłączone wyrażenie predykatywne. Analiza formalizacji

Dorota Szumska

Książka jest monografią z zakresu składni predykatowo-argumentowej, poświęconą teorii i metodologii opisu przymiotnika jako wykładnika predykacji niezdaniotwórczej. Celem opisu jest ustalenie sposobów powierzchniowej realizacji treści propozycjonalnych w granicach grupy imiennej z akcesorycznym komponentem przymiotnikowym oraz zbadanie mechanizmów tworzenia struktur polipropozycjonalnych na przykładzie semantyczno-pragmatycznej analizy uwarunkowań współnominalizacji struktur predykatowo -argumentowych w postaci ciągów poliadiektywnych oraz składniowej koegzystencji propozycji jądrowej i adiunktywnej w formie zdaniowej. Poruszana w pracy problematyka wchodzi w obszar badawczy zarówno językoznawstwa teoretycznego, jak i polonistycznego, a w szczególności składni semantycznej, semantyki, pragmatyki oraz gramatyki tekstu.

Czas wolny, turystyka i rekreacja w perspektywie socjologicznej

Wojciech J. Cynarski

„Autor wykazał się bogatą wiedzą humanistyczną, którą poparł prezentacją własnych opracowań, jak również szeroką znajomością krajowych i zagranicznych publikacji z zakresu nauk społecznych. Praca składa się z czterech części, obejmujących całość zagadnień zapowiadanych w tytule. Ukazują one najważniejsze oryginalne myśli Autora, które logicznie wynikają z przyjętej analizy problematyki badawczej. Stanowią one ważny wkład w rozwój teorii czasu wolnego, turystyki i rekreacji (…) Wiele zagadnień podjętych w przedmiotowej pracy wartych jest kontynuacji, ale w obecnej wersji dzieło to, oparte o szeroką wiedzę humanistyczną Autora oraz wybrane publikacje krajowe i zagraniczne z tego zakresu, predestynuje do uznania tej pracy za najbardziej wartościową, nie tylko w literaturze polskiej, ale i światowej.”   dr hab. nauk hum. Jan Ożdziński  (z recenzji wydawniczej)