Muślinowa rebelia. Kobiecy libertynizm erudycyjny oświeceniowej Francji i jego tropy w tradycji feministycznej

Anna Budzanowska

Osiemnastowieczna Francja to epoka intensywnych przemian społecznych i intelektualnych. Kultura dworska, pełna ceremoniału i elegancji, ściera się z rodzącymi się żywiołowo nurtami filozoficznymi, podważającymi dotychczasowe autorytety, zarówno polityczne, jak i religijne. To czas, w którym pojęcie wolności staje się istotnym tematem dyskusji, a kobiety, szczególnie te związane z nurtem libertynizmu erudycyjnego (libertinage erudit), zaczynają odgrywać znaczącą rolę w powstawaniu nowych idei. W przedstawianej książce autorka analizuje teorie francuskich wolnomyślicielek, przez lata niedoceniane, a stanowiące oryginalny wkład w nurt libertynizmu erudycyjnego. Refleksje oświeceniowych erudytek pozostają nadal aktualne w dyskusjach o roli państwa w kształtowaniu praw kobiet i ich pozycji w społeczeństwie. Krytyczne spojrzenie na Kościół, religię, sferę publiczną oraz edukację jest jednym z mniej znanych, choć istotnym źródłem emancypacyjnych postulatów, które pojawiły się podczas rewolucji 1789 roku, budując dziedzictwo przyszłych fal feministycznych we Francji. Książka wnosi znaczący wkład w zrozumienie intelektualnych podstaw emancypacji oraz roli kobiet w formułowaniu teorii wolnościowych i równościowych w oświeceniowej Francji.

Mikrokalorymetryczne badania przemian konformacyjnych albuminy poddanej działaniu wybranych czynników fizykochemicznych

Anna Michnik

W pracy przedstawiono i przedyskutowano wyniki badań przemian strukturalnych surowiczej albuminy ludzkiej i wołowej, przebiegających pod wpływem kontrolowanego wzrostu temperatury w roztworach wodnych. Zastosowanie wysokiej jakości czułego mikrokalorymetru pozwoliło prześledzić subtelne zmiany zachodzące w białku pod wpływem takich czynników środowiskowych, jak radiowe (RF) i ultrafioletowe (UV) promieniowanie elektromagnetyczne. Udokumentowano występowanie różnic w przebiegu termicznego rozfałdowania albuminy wolnej i zawierającej kwasy tłuszczowe, reakcji obydwu form białka na promieniowanie UV oraz w wiązaniu denaturantów (etanolu). Połączenie danych kalorymetrycznych z odpowiednim modelem matematycznym pozwoliło scharakteryzować założony proces termicznej denaturacji trójdomenowego białka, jakim jest albumina.

Reprezentacja nauki o geoinformacji w wybranych językach informacyjno-wyszukiwawczych

Małgorzata Gajos-Gržetić

W książce przedstawiono propozycję aktualizacji słownictwa reprezentującego naukę o geoinformacji w wybranych językach informacyjno-wyszukiwawczych za pomocą autorskiej metody aktualizacji słowników. Metoda ta, osadzona w teoretycznych ramach nauki o geoinformacji, została opracowana do aktualizacji słownictwa różnych dyscyplin naukowych i dziedzin wiedzy, bowiem obserwowany od wielu lat dynamiczny rozwój nauki przyczynia się do powstawania wielu nowych terminów, które – po zaakceptowaniu przez środowisko użytkowników posługującymi się nimi – zaczynają pojawiać się w publikacjach naukowych i fachowych. Aby poprawić jakość opisów tych publikacji w katalogach i bibliograficznych bazach danych, niezbędna jest efektywna metoda aktualizacji słownictwa języków informacyjno-wyszukiwawczych stosowanych do ich indeksowania. Badaniami objęto wybrane języki trzech typów języków: języków haseł przedmiotowych – język haseł przedmiotowych KABA, języków deskryptorowych – tezaurus GEMET, języków słów kluczowych – język z systemu SYNABA. Książka jest adresowana do pracowników naukowych, doktorantów oraz studentów zainteresowanych reprezentacją dyscyplin naukowych i dziedzin wiedzy w językach informacyjno-wyszukiwawczych oraz metodami (technikami) aktualizacji słownictwa.

Czytam po polsku. T. 1: Kolędy polskie. Materiały pomocnicze do nauki języka polskiego jako obcego. Edycja dla zaawansowanych (poziom B2, C1-C2)

oprac. Romuald Cudak

Praca jest tomem z nowej edycji serii Czytaj po polsku. Przeznaczona jest przede wszystkim dla zagraniczynych slawistów i polonistów, aczkolwiek mogą z niej korzystać również inne osoby uczące się języka polskiego i poznające kulturę polską, np. uczniowie polonijnych szkół. Niektóre części publikacji przydadzą się także w krajowych szkołach – uczniom zainteresowanym tradycją kolędową. Zasadniczym celem tomu jest zapoznanie z polskimi kolędami religijnymi jako reprezentatywnymi tekstami kultury polskiej oraz z ważnymi w tradycji literackiej kolędami poetyckimi. To także pomoc w edukacji językowej i kulturowej w takim zakresie, jaki wyznacza zebrany materiał. Tom jest podzielony na dwie części – materiałową i ćwiczeniową, a całość obejmuje trzy działy: a) kolędy religijne, b) pieśni O narodzeniu Pańskim (Bóg się rodzi), c) kolędy poetyckie. Część pierwsza to obrzędowe pieśni, których tematem są wydarzenia związane z przyjściem Boga na Ziemię. Są powszechnie wykonywane w czasie świąt Bożego Narodzenia. Mają rozległą historię i stanowią ważny element kultury polskiej. W istotnych dla narodu polskiego okresach historycznych miały rangę pieśni patriotycznej, były symbolem polskości. Narodowy i ludowy polski charakter jest widoczny także w budowie utworów. Kolędy polskie cechują się również bogactwem zjawisk językowych i przechowują formy archaiczne. Wśród utworów kolędowych za królową kolęd polskich uchodzi pieśń O narodzeniu Pańskim znana powszechnie jako Bóg się rodzi. Jej twórcą jest Franciszek Karpiński, poeta reprezentujący polski sentymentalizm. Kolęda ma wyraźne elementy narodowe i społeczne związane z postulatami równości wśród ludzi. Kolędy możemy odnaleźć także w polskiej poezji. Były tworzone najczęściej w czasach wojen, zagrożenia narodowego i walk wolnościowych. Poeci pisali wiersze stylizowane na pieśni kolędowe, kwestionując często stosowane w nich konwencje (antykolędy) i sytuując moment narodzin w tu i teraz aktualnej rzeczywistości (metakolędy).   Seria „Czytam po polsku” przeznaczona jest przede wszystkim dla zagraniczynych slawistów i polonistów, aczkolwiek mogą z niej korzystać również inne osoby uczące się języka polskiego i poznające kulturę polską, np. uczniowie polonijnych szkół. Niektóre części publikacji przydadzą się także w krajowych szkołach – uczniom zainteresowanym literaturą polską i polskimi tekstami kultury. To także pomoc w edukacji językowej i kulturowej w takim zakresie, jaki wyznacza materiał danego tomu.

Miłosierdzie. Próba spojrzenia interdyscyplinarnego

red. Przemysław Sawa

Publikacja pt. Miłosierdzie. Próba spojrzenia interdyscyplinarnego ukazuje zagadnienie miłosierdzia w wielu płaszczyznach: teologicznej, filozoficzno-religioznawczej, literackiej, etycznej oraz ekonomicznej. Stanowi ciekawy materiał do refleksji nad tym, co papież Franciszek obrał za główny motyw swojego pontyfikatu – miłosierdzie. Czym ono jest? Jakie ma znamiona? Co można o nim powiedzieć? Na ile możliwe jest realizowanie ideałów miłosierdzia? Jak kształtuje się życie w oparciu o miłosierdzie? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszej publikacji. Autorami zebranych artykułów są przedstawiciele kilku ośrodków akademickich. Wśród dzieł samodzielnych pracowników naukowych oraz adiunktów znajdują się następujące przedłożenia: Kult i doświadczenie Miłosierdzia Bożego w Eucharystii (ks. dr hab. Stanisław Zarzycki SAC, prof. KUL); Koncepcje miłosierdzia Bożego w soteriologiach średniowiecza (ks. dr hab. Jacek Kempa); Miłosierdzie w nauczaniu papieża Franciszka (ks. dr Przemysław Sawa); Miłosierdzie w poglądach św. Cypriana (dr Stanisław Ciupka); Sakrament miłosierdzia w refleksji ks. Tadeusza Fedorowicza (kierownika duchowego/spowiednika bpa Karola Wojtyły) (ks. dr Adam Raczkowski); Dobroczynność a miłosierdzie. Stanowisko wybranych teologów niepełnosprawności (dr Anna Maliszewska); JHWH jako Bóg miłosierny na przykładzie Księgi Wyjścia 34,6 (ks. dr Sebastian Smolarz); Natura miłosierdzia na podstawie relacji o spotkaniu Jezusa z celnikiem Zacheuszem (Łk 19, 1-10) (ks. dr Tomasz Kusz); (Nie)ograniczoność Bożego miłosierdzia w świetle Koranu (dr Bożena Prochowicz-Studnicka) oraz Znaki miłosierdzia w dziełach polskich pozytywistów (dr hab. Beata K. Obsulewicz, prof. KUL). Z kolei zbiór publikacji doktorantów obejmuje następujące teksty: Miłosierdzie względem ubogich w nauczaniu Jana Chryzostoma i aktualność jego przesłania dzisiaj (mgr Angelika Maria Małek); „Jezus Opuszczony” jako objawienie miłosiernego oblicza Boga: refleksja w świetle pism Chiary Lubich (mgr Katarzyna Wasiutyńska); Miłosierny Samarytanin w refleksji teologicznej Josepha Ratzingera/Benedykta XVI (mgr lic. Andrzej Lwowski) oraz Miłosierdzie drogą do pokoju w kontekście objawień maryjnych Królowej Pokoju z Medziugorja (mgr Marek Baron); Transplantacje organów w wybranych dokumentach Kościołów, jako ostatni akt miłosierdzia dawcy, a kwestia wyrażania zgody na pobranie narządów (mgr Krzysztof Śledziński) oraz Kilka uwag na temat charakteru i statusu miłosierdzia w nauce prawa finansowego (mgr Mateusz Langer). Prezentowana publikacja może zainspirować do dalszej refleksji nad szeroką rzeczywistością miłosierdzia.

Poszukiwacz sensu wśród strzępków historii. Wokół "Z. Po-wieści" Mieczysława Porębskiego

Katarzyna Szkaradnik

Książka jest poświęcona rekonstrukcji i analizie filozofii historii i filozofii kultury, których zarys Mieczysław Porębski zawarł w Z. Po-wieści (1989). Utwór ten bywa klasyfikowany jako postmodernistyczna "powieść profesorska", tymczasem autorka Poszukiwacza sensu wśród strzępków historii stara się wykazać, że bricolage'owa poetyka to głównie sztafaż, zasłużonemu teoretykowi i historykowi sztuki przyświecała bowiem chęć namysłu nad procesem dziejowym oraz nad znaczeniem kultury europejskiej dla współczesnych. Motywem przewodnim Z. jest wędrówka tytułowego bohatera przez historię i literaturę Starego Kontynentu, rozpatrywana w monografii m.in. w odniesieniu do kompozycji, świata przedstawionego, autotematyzmu, założeń filozoficznych i wymowy ideowej "po-wieści". Autorka analizuje postać protagonisty, kwestie genologiczne, problematykę historiografii i narracji oraz tekstowego uwikłania podmiotu autorskiego. Rozważa dialektykę między poszukiwaniem uniwersalnych prawd o naturze ludzkiej a imperatywem przekazania prawdy własnego czasu, a ponadto przedstawia futurystyczne prognozy autora Ikonosfery. Na koniec ukazuje perspektywę hermeneutyczną jako najlepszą do interpretowania Z., gdyż ujawnia się ona w działaniach i wypowiedziach samego protagonisty, który poszukuje zasadniczego przesłania tradycji i sensu doświadczenia historycznego.

Emil Zegadłowicz. Daleki i bliski

Krystyna Latawiec, red. Henryk Czubała, Krzysztof Kłosiński, Włodzimierz Próchnicki

Tom rozpraw poświęconych osobie i twórczości Emila Zegadłowicza weryfikuje utarte sądy, które najczęściej kwalifikują pisarza do grupy artystów skandalizujących. Autorzy artykułów dowodzą, że czytanie Zegadłowicza wymaga uruchomienia wielu kontekstów, dawnych i współczesnych, a wówczas jego spuścizna okazuje się mniej anachroniczna niż zwykliśmy sądzić. Co więcej, zastosowanie nowego instrumentarium badawczego uwydatnia pomijane dotąd aspekty tego pisarstwa, na przykład jego związek z ekspresją charakterystyczną dla popkultury. W nowym świetle spojrzeć można również na intensywnie obecną na kartach utworów Zegadłowicza cielesność, której doświadczenie potrafił tak sugestywnie opisać. Z jednej strony jawi się zatem pisarz jako odległy od naszej wrażliwości ze względu na powinowactwa ze stylistyką młodopolską, z drugiej zaś – jako bliski nam mentalnie, bo przekraczający tabu obyczajowe, ocierający się wręcz o granicę występku literackiego. W książce znalazły się prace o poezji, prozie, dramatach, jak też o artystycznej osobowości pisarza i jego wadowickim środowisku kulturalnym. Są wśród nich syntezy ogarniające całościowo twórczość Zegadłowicza, są interpretacje wybranych z jego dzieła motywów i utworów, jak też rozważania komparatystyczne.

Etno-grafie, kulturo-grafie

red. Kamila Gęsikowska, red. Kamil Kozakowski

Etno-grafie, kulturo-grafie to publikacja związana z projektem realizowanym przez Zakład Teorii i Historii Kultury Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach we współpracy z Katedrą Międzynarodowych Studiów Polskich UŚ, Szkołą Języka i Kultury Polskiej UŚ, Polskim Towarzystwem Kulturoznawczym – oddział Katowice, Muzeum Historii Katowic oraz Polskiej Akademii Umiejętności – stacja Katowice. Projekt ten, mający charakter interdyscyplinarny, łączy namysł antropologiczny, etnograficzny, kulturoznawczy, historyczny i literaturoznawczy młodych badaczy reprezentujących różne ośrodki naukowe. W 2016 i 2017 roku zostały zorganizowane w Muzeum Historii Katowic dwie międzynarodowe konferencje naukowe, w których uczestniczyli prelegenci z takich krajów jak Kirgistan, Włochy, Azerbejdżan, Gruzja, Ukraina, Chorwacja, Rosja, Chiny i Polska. Publikacja towarzyszy organizowanym konferencjom, nie jest jednak tomem pokonferencyjnym. Książka Etno-grafie, kulturo-grafie zawiera prace kulturoznawców, indologów, językoznawców i literaturoznawców. Tytułowe „etno-grafie” nie odnoszą się do różnych alternatywnych modeli dyscypliny (etnografii). Zarówno „etno-grafie”, jak „kulturo-grafie” oznaczają dla nas sposoby pisania o kulturze. Słowo „kulturo-grafia” stworzyliśmy jako neologizm, po to by lepiej pokazać specyfikę pisania o zjawiskach, które trudno łączyć z ethnosami w tradycyjnym znaczeniu, ale które można uznać za zjawiska kulturowe. Teksty znajdujące się w tomie mają na celu zabranie czytelnika „w podróż” – od miejsc najbardziej od nas oddalonych, jak starożytne Indie, wprost na Górny Śląsk.   Kamil Kozakowski, magister kulturoznawstwa, Doktorant w Instytucie Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W swojej pracy doktorskiej zajmuje się obrazem Gruzji i Gruzinów w polskiej kulturze. [14.08.2019]