(Re)interpretacje. Między praktyką twórczą a dyskursem

red. Witold Jacyków, Ryszard Solik

Niniejsza publikacja wpisuje się w obszar refleksji dotyczący interpretacji i reinterpretacji sztuki oraz wybranych tekstów kultury. Dystansuje się przy tym od wyłącznie egzegetycznego pojmowania interpretacji, dostrzegając w niej aktywność na różne sposoby konkretyzującą historycznie i kulturowo zmienną tożsamość i określoność sztuki i jej wytworów. W ten sposób aktywność interpretacji i kolejnych reinterpretacji – niejednokrotnie wyznaczających nowe otwarcia i możliwości – umiejscawiamy zarówno w domenie dyskursów teorii, jak i w przestrzeni twórczych poszukiwań i eksperymentów, artystycznych transgresji, reorganizacji, redefinicji. To spojrzenie na problem nie tylko z uwzględnieniem różnych obszarów ekspresji twórczej i refleksji teoretycznej (zajmującej się sztukami plastycznymi, malarstwem, architekturą, muzyką, oprawą muzyczną filmów czy gier), ale także – co bodaj najcenniejsze – z różnych perspektyw reinterpretacyjnych i punktów widzenia. Czytelnik znajdzie więc w pracy propozycje – teksty i dokumentację działań twórczych – zorientowane na różne cele, racje i pola aktywności interpretacji, będącej zasadniczą formę obecności i przejawiania się sztuki w kulturowej semioprzetrzeni; propozycje formułowane w kontekście różnorakich tekstów kultury, określonych strategii twórczych oraz interpretacyjnych. Publikacja adresowana jest do szerokiego grona odbiorców zajmujących się sztuką i współczesną kulturą artystyczną, teoretyków sztuki, estetyków, kulturoznawców, w szczególności zainteresowanych zagadnieniem interpretacji, w tym także do przedstawicieli dyscyplin pokrewnych oraz studentów kierunków artystycznych.

Podejścia metodologiczne w pedagogice. Koncepcje - badania - wyniki

red. Alina Budniak, Małgorzata Mnich

Publikacja skierowana jest do grona odbiorców zajmujących się szeroko rozumianymi badaniami pedagogicznymi i poszukujących rozwiązań dylematów natury metodologicznej. Zmieniająca się rzeczywistość społeczna i edukacyjna wywołuje zmiany także w celach badań i formułowaniu problemów, podejściu do procedury eksploracyjnej, wyborze metod i technik badawczych czy wreszcie w ustaleniu przedmiotu i terenu badań. Nowe potrzeby edukacji, warunki funkcjonowania placówek oświatowych, stosowane media dydaktyczne czy uaktualniane cele wychowania, odmienne zadania różnych instytucji wychowawczych, zmieniający się odbiorcy wychowawczych oddziaływań, wyzwalają potrzebę namysłu nad efektywnymi sposobami poznawania różnorodnych aspektów działalności pedagogicznej. Przygotowana publikacja stanowi zbiór rozważań na temat procesu badawczego, jego przygotowania, realizacji i możliwości wykorzystania uzyskanych wyników w modyfikowaniu działań wychowawczych. Niniejsze opracowanie obejmuje dwie, powiązane ze sobą, części: W poszukiwaniu adekwatnych podejść metodologicznych i Wybrane analizy aktualnych wyników badań w Polsce i na Słowacji. Wiązanie podejść ilościowych i jakościowych w badaniach empirycznych w pedagogice wydaje się cenne z punktu widzenia szeroko rozumianej „natury badanych faktów, zjawisk i procesów pedagogicznych. (...) Zarówno badacz pedagogiczny, jak i praktyk ma na celu zarówno >opisywanie< i >wyjaśnianie< faktów, zjawisk i procesów, jak i ich >rozumienie< i >interpretowanie< w celu pełniejszego poznania i w związku z tym podejmowania skutecznych działań pedagogicznych”. Choć publikacja obejmuje opracowania różnorodne w swojej tematyce, podjętych procedurach badań i skierowane do różnych odbiorców, niewątpliwie może stanowić podstawę do dyskursu nad złożonymi zagadnieniami metodologii badań pedagogicznych. 

Pamięć czasu - malarstwo w czasach bankructwa duchowego

Lech Kołodziejczyk

Publikacja pt. Pamięć czasu – malarstwo w czasach bankructwa ducho­wego obejmuje ponad 50 esejów analizujących różnorodną problematykę sztuki współczesnej w kontekście mojego autorskiego doświadczenia malarskiego, a także zawiera komentarze, refleksje dotyczące wielości zagadnień kreacyjnych ujawnianych w trakcie procesów twórczych w ramach mojej działalności artystycznej. Analiza tzw. programu twórczego poszczególnych cykli malarskich: Fantomanie, Kosmogonie, Księga Słońca, Głowy, Rytmy Pamięci, Ogrody Ciemności, Baśniowe Fantazje, Wirtualne Ikony jest próbą przedstawienia i opisania założeń ideowo-tematycznych poszczególnych realizacji, a także określenia charakteru języka malarskiego, adekwatnego do artykułowanych określonych treści oraz idei. Druga część to materiał ilustracyjny – dokumentacja fotograficzna po­szcze­gólnych prac malarskich, powstających na przestrzeni 40 lat mojej aktywności artystycznej. Teksty oraz dokumentacja malarska tworzą spójną całość, a prawda i autentyzm indywidualnego, autorskiego doświadczenia malarskiego w pełni uwiarygadnia treści merytoryczne zawarte w esejach. Osią konstrukcji, kanwą stanowiącą główne założenie ideowe zarówno części teoretycznej (eseje, komentarze) oraz materiału ilustracyjnego jest próba przedstawienia dramatycznego wycofania się, zaniku, wręcz ban­kructwa doświadczenia przestrzeni duchowej w realizacjach tzw. sztuki współczesnej. Dociekania filozoficzne, refleksje na temat działalności w obrębie sztuki takich autorów, jak Platon, św. Augustyn, Pseudo-Dionizy, Grosseteste, św. Bonawentura czy mistrz Eckhart wydają się obecnie tak odległe i nieprzystające do przestrzeni mentalnej czasu obecnego, iż świa­domość kryzysu kulturowego, zaniku elementarnych punktów odniesienia staje się dramatycznym znakiem rozpadu kulturowego współczesności. W tej rozbitej, fragmentarycznej przestrzeni moja działalność malarska uzewnę­trznia głos człowieka usiłującego odnaleźć owe lekceważone, niechciane, pomijane przestrzenie duchowe, ślady porozumienia z wielką artystyczną tradycją, wysiłkami wielu dawnych mistrzów piszącymi, a także materializującymi poprzez sztukę swoje wielkie zamierzenia, idee, plany twórcze.

Transkulturowość a przekład w trójkącie językowym. "Herztier" Herty Müller w czeskim i polskim przekładzie

Christian Jakob Altmann

Niniejsza monografia poświęcona jest przekładowi literackiemu w trójkącie językowym, w którym uczestniczą język germański (niemiecki) i dwa typologicznie i kulturowo spokrewnione języki zachodniosłowiańskie (polski i czeski). Analiza tłumaczeń powieści Herty Müller Herztier i Atemschaukel na języki czeski i polski stanowi przyczynek do opisu przekładalności w perspektywie trójkąta językowego, w którym każdy z języków uwikłany jest w odmienne czynniki rozumienia tworzonych w nich tekstów, co rzutuje na konceptualizację sensu oryginalnego utworu literackiego.

DYSLOKACJE. Studia o literaturze i innych dyskursach XIX wieku

Wacław Forajter

Książka Dyslokacje. Studia o literaturze i innych dyskursach XIX wieku porusza szereg zagadnień związanych z dziewiętnastowiecznym obiegiem piśmienniczym ze szczególnym wskazaniem na utwory literackie oraz teksty publicystyczne i wspomnieniowe. Wychodząc z założenia, że transmisja idei i stylów życia w tej epoce przybrała znacznie dynamiczniejszy kształt niż w dobie przednowoczesnej, autor stara się zdiagnozować formy doświadczenia typowe dla XIX stulecia. Okres ten, przynajmniej dla niektórych jednostek i grup społecznych, stał się czasem „wielkiej zmiany”, w którym zapadały się dawne formy egzystencji, a nowe dopiero stopniowo się wyłaniały. Inne wspólnoty tych zmian doświadczały w nikłym zakresie lub w ogóle nie doświadczały. Ze względu na niemożliwość syntezy owa  charakterystyczna wówczas koegzystencja tradycji i zmiany została w monografii potraktowana punktowo, zgodnie z postulatami case studies.

Wielkie tematy literatury amerykańskiej. T. 8: Przemoc

red. Sonia Caputa, Agnieszka Woźniakowska

Przemoc jest motywem przewodnim kolejnego, ósmego tomu Wielkich tematów literatury amerykańskiej. Historia Stanów Zjednoczonych, jak wiadomo, obfitowała w wydarzenia wiążące się z różnym formami przemocy: począwszy od faktu, że część kolonii stworzyli mieszkańcy, którzy byli prześladowani z powodów religijnych w swojej ojczyźnie, poprzez krzywdy wyrządzone przez kolonistów i ich potomków rdzennym mieszkańcom kontynentu amerykańskiego, przez wojny i konflikty na tle ekonomicznym, politycznym, rasowym czy religijnym, aż po zamachy terrorystyczne. Ofiarami przemocy byli przedstawiciele wszystkich warstw społecznych: prezydenci (Abraham Lincoln, James Garfield, William McKinley i John F. Kennedy stali się przecież ofiarami zamachowców) i liderzy ruchów społecznych (do najbardziej znanych należą niewątpliwie Martin Luther King, Malcolm X czy Medgar Evers), zwykli obywatele, a także, a może zwłaszcza, niewolnicy. Przemoc dotykała całych społeczności, na przykład plemion Indian, ale i jednostek. Przybierała różne formy – te widoczne, objawiające się okaleczeniem fizycznym ofiar, i bardziej subtelne, choć często nie mniej okrutne –jak przemoc psychiczna. [fragment wstępu]

Dialog o Śląsku. O (nie)zmienności obrazu krainy i jej mieszkańców w polskich syntezach dziejów narodowych epoki zaborów (studium historiograficzne)

Dorota Malczewska-Pawelec

W pracy podjęto refleksję nad obecnością śląskich odniesień w polskich narracjach syntetycznych (tj. syntezach naukowych, popularnonaukowych, podręcznikach szkolnych, specjalnych pozycjach adresowanych „do ludu”) doby zaborów. Rozważania koncentrują się przede wszystkim na czterech wyróżnionych obszarach problemowych: postrzeganiu Śląska, wkładzie tej dzielnicy w rozwój średniowiecznego państwa polskiego, przyczynach jej utraty w XIV wieku oraz śląskich postaciach. Szczególnie interesujące wydają się wątki dotyczące sposobów przedstawiania i oceny śląskich Piastów. Praca zawiera także bardziej ogólne rozważania dotyczące roli polskiej historiografii w kształtowaniu zbiorowych wyobrażeń dziewiętnastowiecznych Polaków na temat nadodrzańskiej krainy. Jedną z kluczowych kwestii, jakie postawiła sobie jej autorka, jest odpowiedź na pytanie: Czy polscy historycy pielęgnowali pamięć o Śląsku w swoich narracjach i czy „widzieli” go w granicach przyszłego odrodzonego państwa polskiego? Publikacja adresowana jest do historyków, w tym zwłaszcza do badaczy dziejów historiografii i dziejów Śląska, studentów historii i innych nauk humanistycznych oraz wszystkich zainteresowanych problematyką śląską w przeszłości.

"Okruchy". Studia o wierszach odnalezionych w rękopisach XVII wieku

Maria Barłowska

Tempus edax rerum – prawda ta dotyczy także tekstów, szczególnie tych – co typowe i charakterystyczne dla kultury polskiej XVII w. – zapisanych tylko w rękopisach. Okruchy… to zbiór studiów prezentujących odnalezione w sylwach, całkowicie dotąd nieznane lub dawno zaginione utwory (edycje tekstów w aneksach). Ich rozmaitość i osobliwość, bo są tu szlacheckie erotyki, ariańska poezja religijna, wiersze powstałe w moskiewskiej niewoli czy ekfrazy zegarów, nie tylko przykuwają uwagę, ale wzbogacają obraz dawnej literatury. Przybliżają poprzez szczegóły istotne rysy tradycji i mentalności polskiego baroku.