Producenci margaryny? Marian Zdziechowski i polski modernizm katolicki

Michał Rogalski

  Producenci margaryny. Marian Zdziechowski i polski modernizm katolicki to pierwsza monografia opisująca obecność modernizmu katolickiego w polskiej kulturze przełomu XIX i XX wieku. Autor nie tylko opowiada o osobach zaangażowanych w recepcję modernizmu, prezentuje ich intelektualne biografie i kluczowe dla nich zagadnienia, ale także poświęca uwagę samemu pojęciu modernizmu katolickiego. Termin „modernizm” od początku swojej historii wiązał się z wieloma negatywnymi skojarzeniami. Papież Pius X w 1907 roku uczynił z niego nazwę jednej z najgroźniejszych herezji, dając początek wielu nadużyciom i uproszczeniom, tymczasem modernizm to nie spójny system filozoficzny, ale zróżnicowany wewnętrznie ruch, który łączy jeden wspólny cel: pogodzenie katolicyzmu ze współczesną cywilizacją. Modernizm wiąże się z całą paletą rozmaitych postaw i rozwiązań. Widać to także w jego polskim wariancie, którego centralną postacią jest jeden z najważniejszych konserwatywnych myślicieli pierwszej połowy XX wieku – Marian Zdziechowski.

Arendt i Heidegger. Pedagogiczna obietnica filozofii

Paulina Sosnowska

W intelektualnej relacji Martina Heideggera i Hannah Arendt – jednych z najbardziej wpływowych myślicieli XX wieku – uwidaczniają się najistotniejsze zwroty w najnowszej filozofii oraz historii Zachodu: dramat totalitaryzmu, rozpad tradycyjnych kategorii metafizycznych i politycznych, konieczność mozolnego wykuwania nowego języka opisu rzeczywistości. Tezę książki wyraża przekonanie, że odpowiedź Arendt na filozofię Heideggera, udzielona w szerokim kontekście zmagań obojga myślicieli z filozoficzną tradycją Zachodu, otwiera także nowy horyzont do przemyślenia relacji między pedagogiką a filozofią. Praca ta rozpoczyna się od krytycznej rekonstrukcji pojęć, tradycyjnie spajających pedagogikę z filozofią. Następnie, stanowi rozwinięcie tezy Arendt o zerwaniu nici tradycji, umiejscowionej w kontekście filozofii Heideggera oraz jego uwikłania w nazizm, a także, w konsekwencji, stawia pod znakiem zapytania tradycyjną relację między filozofią a pedagogiką. W końcowych partiach książki powraca problem dialogu między filozofią, myśleniem, pedagogiką i edukacją uniwersytecką w czasie, którego ramy polityczne i etyczne wyznacza już nie ciągłość tradycji, lecz cezura XX-wiecznych totalitaryzmów. Paulina Sosnowska – adiunkt, kierownik Zakładu Filozoficznych Podstaw Pedagogiki Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego, zajmuje się filozofią wychowania oraz filozofią kontynentalną, w szczególności niemiecką. Tłumaczka literatury filozoficznej z języka niemieckiego i angielskiego.

W kręgu architektury narodowego romantyzmu w krajach nordyckich w XIX i na początku XX wieku. Problemy architektoniczne, urbanistyczne i estetyczne

Wiktoria Dziasek

Przed rozpoczęciem wgłębiania się w treść książki i jej "plecionkowo" powiązanych uzależnień proponuję w skupieniu posłuchać utworu któregokolwiek kompozytora z krajów Północy... Aby już nieco przygotowanym [...] wejść w świat niebywale ciekawy, wspomagany umysłem smaganym wiatrem tych rejonów... co przewija się w utworach wszystkich kompozytorów. W takim to klimacie [...] Autorka prezentuje architekturę i jej twórców, a wszystko poparte doskonałą znajomością dokumentacji historycznych, ikonograficznych oraz kartograficznych. Dlatego spokojnie można ufać wnioskom Autorki, której zarówno cechy charakteru, jak i umiejętności logicznego, bezbłędnego wyciągania prawidłowych wniosków - imponują! Obiekty [...], prowadzące Czytelnika w tajniki tej sztuki, wybrane zostały nieprzypadkowo... I to również należy dostrzec i docenić. I na końcu to, co ubarwia tę książkę, nadając jej cechy prawdziwego autentyzmu, to strona ilustracyjna, prowadzona niesłychanie konsekwentnie i starannie, będąca dziełem autorskim samej Wiktorii Dziasek; stanowi ona niezapomniany "dotyk" - jak moglibyśmy powiedzieć - jest ową "wisienką na torcie". z recenzji prof. dr hab. Zdzisławy Tołłoczko Wiktoria Dziasek - studia wyższe ukończyła na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, otrzymując w 2002 roku tytuł magistra inżyniera architekta oraz dyplom Royal Institute of British Architects. W ramach stypendium naukowego studiowała w College of Architecture and Design University of Tennessee (Knoxville, USA). Stopień naukowy doktora nauk technicznych otrzymała na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej w 2017 roku. W czerwcu 2019 roku uzyskała uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej do projektowania bez ograniczeń. Członek Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów.

Film w literaturze XXI wieku

Anna Ślósarz

Powstało mnóstwo książek o filmowych adaptacjach, ale niewiele dotyczących wykorzystania w literaturze filmowych praktyk i technologii. Tymczasem poeci, pisarze i dramaturdzy wnikliwie przedstawiają rolę filmu – filmów fabularnych, dokumentalnych, audycji telewizyjnych, spotów reklamowych, wizualizacji w grach. Obrazowo, wręcz multimedialnie ilustrują i diagnozują zachowania ludzi, zjawiska społeczne oraz fundamentalne trendy kultury. Radość z rozpoznania motywów i konwencji popularnego kina wyzwala zaś czytelniczą satysfakcję. „Książka Pani Profesor Anny Ślósarz pt. Film w literaturze XXI wieku to propozycja wydawnicza o wysokiej wartości poznawczej i intelektualnej, ciekawa, wciągająca przy lekturze. […]. Badaczka prezentuje autorską wizję korespondencji sztuk, opartą na metodologii antropologiczno-filozoficznej z elementami statystyki, a swoje rozważania odnosi do przemian współczesnej kultury i obyczajowości.” dr hab. Dorota Kulczycka, prof. UZ „Co ciekawe, o ile wpływ literatury na film (i odwrotnie), w szczególności zjawiska adaptacji filmowej i przyliterackości filmu były przedmiotem bardzo wielu analiz, o tyle wskazane przez Annę Ślósarz ujęcie zagadnienia okazuje się – mimo pozornej oczywistości – oryginalne. Z tego względu przywołany przez Autorkę stan badań jest dość skromny. Dobrze świadczy to o wyborze tematu, bowiem omówiona w książce problematyka jest raczej nieobecna w piśmiennictwie polskim i zagranicznym.” dr hab. Piotr Sitarski, prof. UŁ Anna Ślósarz – dr hab., prof. UP: nauki o mediach i komunikacji społecznej, literaturoznawstwo. E-dydaktyk i e-metodyk, od 2011 r. prowadzi na platformie MOODLE e-zajęcia. Członek Editorial Board czasopisma „Journal of Research in E-learning”. Publikuje m.in. w: „Educatio Nova”, „International Journal of Continuing Engineering Education and Life-Long Learning”, „Media – Kultura – Komunikacja Społeczna”, „Roczniku Komparatystycznym”, „Studia de Cultura”. Książki: Interpretanty lektur. Produkty przemysłu medialnego (2018), Ideologiczne matryce. Lektury a ich konteksty. Postkomunistyczna Polska – postkolonialna Australia (2013), Media w służbie polonisty (2008), Lektury licealne a kino komerycjne (2002). Opracowała i wdrożyła metodę nauczania za pośrednictwem multimedialnych modułów tematycznych.

Kontrinterpretacje

praca zbiorowa

Interpretacja, jak twierdzi Jonathan Culler, „niczym większość czynności umysłowych bywa interesująca tylko w przypadkach skrajnych”. Teza ta nie dotyczy wyłącznie odważnych modeli lektury, ale i samych koncepcji interpretacji, które muszą nadążać za zmieniającymi się estetyczno-społecznymi konfiguracjami; ich zasadniczą część stanowi sztuka wraz z całym jej polityczno-instytucjonalnym zapleczem. Interpretacja – może szczególnie dzisiaj – uwzględnia więc miejsce, z którego mówi autor(ka) i jego (jej) podmiot: kulturową, społeczną, polityczną, płciową pozycję, jaką zajmuje on (ona) wobec rzeczywistości. Dominujące dzisiaj koncepcje interpretacji obejmują zatem różne sposoby rozumienia rzeczywistości – a właściwie wzajemnych relacji rzeczywistości i estetyczności – i partycypowania w niej poprzez sztukę. Po takie polemiczne, skrajne, otwarte na nowe konteksty rozwiązania sięgali autorzy zamieszczonych w Kontrinterpretacjach szkiców. Zawarty w tytułowej formule prefiks traktowali oni bardzo różnie: jako polemikę z klasycznymi odczytaniami znanych dzieł, przewartościowanie anachronicznych interpretacyjnych narzędzi, zachętę do poszukiwania własnych ścieżek badawczych, do włączania sztuki w niedające się od niej oddzielić kulturowo-społeczne porządki – a często jako połączenie wszystkich tych elementów. ze Wstępu   Recenzowany tom jest interesującą lekturą. I to z wielu powodów. Do niedawna wydawało się, że [interpretacja] stanowi klucz do pojmowania nie tylko literatury, ale też kultury. Tymczasem okazuje się, że pojęcie to zostało zluzowane przez całą serię innych, takich jak transmedialność, postprodukcja czy re-praktyki. Różnica polega na tym, że odtąd żadne nadrzędne pojęcie, żadna przewodnia intencja, żadna wyróżniona praktyka artystyczna nie jest w stanie opisać produkcji i konsumpcji sztuki (co oznacza, że zaciera się to ostatnie odróżnienie). (…) Słowem, kontrinterpretacja, czyli zwrot przeciw pojęciu interpretacji. (…) Chodzi o uwolnienie się od sensu już znanego i przyswojonego – ku nowym sensom. O współudział w działaniach na rzecz zachowania suwerenności sztuki wobec różnych porządków zewnętrznych – społecznych i ideologicznych. Wreszcie – o wyzwolenie od ciśnienia własnej tradycji, czyli o prawo do włączania się w owe inne porządki, podejmowania własnej interwencji i sekundowania interwencjom dokonywanym przez sztukę. Słowem – kontrinterpretacja, czyli metoda nieustannej autoprzemiany. z recenzji prof. dra hab. Andrzeja Skrendy

Czarna kobieta na białym tle. Dyptyk biograficzny

Anna Wieczorkiewicz

Saartjie Baartman i Waris Dirie to kobiety; mówiono o nich: czarne. Płeć i rasa stanowią wyznaczniki tożsamości tak oczywiste, że współczesnym krytykom kultury zdają się wręcz banalne. Wokół nich  wciąż jednak osnuwają się ekspansywne koncepcje teoretyczne.  Biorą one  w posiadanie rzeczywiste jednostki; kształtują ich losy, ingerują w ciała. Wykorzystują je do własnych celów - naukowych, społecznych, politycznych, ekonomicznych, artystycznych, rozrywkowych... Dyptyk zestawiony z biografii Saartjie Baartman i Waris Dirie pokazuje, jak abstrakcyjne pojęcia i wyrafinowane teorie rozgrywane są w konkretnych okolicznościach, jak aktualizują się w ludzkim życiu, kształtując jego bieg.  Przyjrzyjmy się częściom dyptyku, z których każda ma swój własny sens, ale ujęte razem dają się odczytać jako całkiem nowa opowieść. Przekazuje ona wiedzę antropologiczną -  niekoniecznie  bezpośrednio, niemniej jednak dobitnie.

Przewodnik po egzaminach certyfikatowych

Anna Seretny, Ewa Lipińska

W przygotowaniu do egzaminów powinien pomóc "Przewodnik po egzaminach certyfikatowych", opracowany przez dr Annę Seretny i dr Ewę Lipińską, które od roku 2000 uczestniczyły w pracach zmierzających do zagadnień z nią związanych i dlatego są odpowiednio przygotowane do zapoznawania innych z systemem certyfikaci języka polskiego. Ponieważ system ten jest wspólnym dziełem specjalistów z wielu polskich ośrodków akademickach. Autorki korzystają z niego, o czym piszą we wstępie do "Przewodnika".  

Utopie dizajnu. Między afirmacją a krytyką nowoczesności

Monika Rosińska

Główną tezę mojej książki najlepiej wyrażają słowa teoretyczki i projektantki mediów, Anne Balsamo: „Projektanci (. . .) hakują teraźniejszość i stwarzają warunki dla przyszłości”. Przyjmuję, że dizajn, działalność projektowa, jest praktyką wychyloną w przyszłość, a podstawową zasadę pracy projektantów stanowi tryb zmiany, chęć ulepszenia tego, co zastane, pragnienie poprawienia rzeczywistości. (. . .) Projektowanie zawieszone jest między tym, co jest, a tym, co będzie, negocjuje marzenie z rzeczywistością. Pomysł na niniejszą książkę wziął się więc z tego prostego, a zarazem nieoczywistego spostrzeżenia.                                                                                                              fragment Wstępu Książka dobrze pokazuje mechanizmy funkcjonowania designu w jego wielopoziomowych funkcjach, a paradygmat utopijny (raczej utopia o utopii), który jest wyjściową tezą pracy, pozwala osadzić design jako model krytyczny, przydatny do diagnozowania potencjału kulturowego w różnych wymiarach czasowych (past–praesens–futurum).                                                                               prof. PAN dr hab. Marta Leśniakowska Monika Rosińska – doktor socjologii. Adiunkt w School of Form Uniwersytetu SWPS, gdzie koordynuje prace zespołu nauk społecznych i humanistyki. Koncentruje swoje zainteresowania naukowo-badawcze na współczesnych praktykach projektowych, dizajnie w życiu codziennym oraz socjologii przedmiotów. Autorka książki Przemyśleć użycie. Projektanci, przedmioty, życie społeczne (2010), współredaktorka tomu Kolaboratorium. Zmiana i współdziałanie (2012) oraz wielu artykułów naukowych i popularyzatorskich na temat projektowania. Laureatka stypendiów twórczych (MKiND) oraz naukowych (MNiSW). Współkuratorka wystaw dizajnu.