Linguarum silva. T. 7: Między przeszłością a teraźniejszością. Rozważania o języku i tekście

Barbara Mitrenga

Siódmy tom Linguarum silva stanowi kolejną część serii wydawniczej ukazującej się od 2012 roku pod patronatem Instytutu Języka Polskiego im. Ireny Bajerowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Jego tytuł – Między przeszłością a teraźniejszością. Rozważania o języku i tekście – wskazuje na dwie istotne, a zarazem charakterystyczne dla tego rocznika, cechy. Pierwszą z nich jest szeroka perspektywa czasowa umożliwiająca autorom artykułów stawianie pytań zarówno o historyczne, jak i współczesne aspekty poruszanych zagadnień. Natomiast druga cecha wskazuje na przedmiot naukowej refleksji, czyli „język” i/lub „tekst”. Tak zarysowane granice analizy i interpretacji faktów językowych oraz szeroko rozumianych tekstów dają możliwość zaprezentowania wielu inspirujących, ważnych i ciekawych tematów, będących wynikiem – a zarazem świadectwem – zainteresowań badawczych autorów. W tomie opublikowano 11 artykułów poświęconych różnorodnym zagadnieniom z zakresu językoznawstwa. Prace te wpisują się w m.in. w nurt językoznawstwa historycznego, językoznawstwa kognitywnego, onomastyki, stylistyki oraz socjo- i pragmalingwistyki. Tom podzielony jest na trzy części ze względu na przedmiot badawczy usytuowany w „przeszłości” (Rozważania o języku w ujęciu historycznym oraz dawnym tekście), w „teraźniejszości” (Współczesne problemy języka i tekstu) lub „między” nimi (Rozważania o języku i tekście w ujęciu przekrojowym i porównawczym). Wśród artykułów znalazły się opracowania poświęcone są m.in. antroponimom w poezji Jana Lechonia, recenzji muzycznej, perswazji w reklamach charytatywnych, mikrotoponimii Warszawy oraz tematyce bilingwizmu.

"Theory and Practice of Second Language Acquisition" 2018. Vol. 4 (2))

red. Danuta Gabryś-Barker, Adam Wojtaszek

Theory and Practice of Second Language Acquisition, Volume 4, Issue 2 to siódmy numer powstałego w 2015 roku czasopisma (półrocznik) poświęconego pracom teoretycznym oraz badaniom empirycznym zajmującym się przyswajaniem języka drugiego oraz uczeniem się języka obcego. Jest czasopismem o zasięgu międzynarodowym, gromadzi bowiem autorów z wielu środowisk akademickich poza Polską. Tegoroczny drugi numer kontynuuje kwestie podejmowane w poprzednim, związane ze wpływem szeroko pojętego środowiska uczenia się i przyswajania języka na osiągane rezultaty. Omawiane są badania nad profilem nauczania określanym jako Positive Language Education (Pozytywne Kształcenie Językowe), które łączy nauczanie języka z ogólnymi treściami edukacyjnymi skupiającymi się na dobrym egzystowaniu w społeczeństwie i dbaniem o rozwój własnej osobowości. Temu tematowi poświęcone są dwa pierwsze artykuły. Trzeci artykuł oferuje spojrzenie na środowisko przyswajania języka z perspektywy uczących się, natomiast w czwartym tekście przedstawione są korzyści wynikające z integracji trzech języków w środowisku klasowym dla rozwoju kompetencji w każdym z nich. Piąty tekst podejmuje problematykę kształcenia językowego online, prezentując ciekawe rozwiązania organizacyjno-metodyczne pozwalające na optymalizację procesu nauczania języka poprzez łączenie metod tradycyjnych z kształceniem na odległość. W ostatnim artykule naukowym prezentowane są możliwości zaadoptowania nowego modelu teoretycznego Complex Dynamic Systems Theory (Teoria Złożonych Układów Dynamicznych) dla potrzeb nauczania języka, wskazując zarówno na korzyści, jak i problemy z tym związane. W tomie zawarte są także dwie recenzje niedawno opublikowanych książek: Personality and Emotional Intelligence in Second Language Learning Katarzyny Ożańskiej-Ponikwii (recenzja autorstwa Danuty Gabryś-Barker) oraz Avialinguistics. The Study of Language for Aviation Purposes Anny Borowskiej (recenzja przygotowana przez Adama Wojtaszka). Tak jak poprzednie, obecny numer kierowany jest zarówno do badaczy procesów przyswajania języków, jak i do praktykujących glottodydaktyków.

Teoria bibliografii w II Rzeczypospolitej

Agnieszka Gołda

Publikacja jest poświęcona teorii bibliografii – dziedzinie wiedzy, która rozwija się od czasów starożytnych, ale w wieku XIX stała się nauką, a nie tylko zespołem umiejętności służących zestawianiu piśmiennictwa. Przedstawiono dzieje nauczania bibliografii w XIX wieku, a następnie zanalizowano rzadko podejmowane zagadnienie, jakim jest teoria bibliografii w świetle wypowiedzi przedstawicieli nauki polskiej okresu międzywojennego. Ukazano zaplecze instytucjonalne i organizacyjne rozwoju teorii bibliografii i scharakteryzowano dwa nurty badawcze. W świetle pierwszego bibliografia była nauką, w tym pomocniczą, innych dziedzin wiedzy, a w świetle drugiego – metodą naukową wykorzystywaną przede wszystkim przez historyków książki. Rozprawa przeznaczona jest dla historyków bibliologii i bibliografii, a także osób zainteresowanych rozwojem nauki w II Rzeczypospolitej.

Wprowadzenie do teologii katolickiej

Jan Słomka

Wprowadzenie do teologii katolickiej; zgodnie z tytułem; przeznaczone jest przede wszystkim dla tych; którzy rozpoczynają studiowanie teologii. Stanowi ono pierwsze; ogólne spojrzenie na przedmiot podejmowanych studiów. Również już zaawansowani w studiowaniu teologii mogą; mamy nadzieję; z zaciekawianiem przeczytać niniejszą książkę; aby skonfrontować swoje wyobrażenia o teologii z tu przedstawionymi. Być może okaże się ono interesujące także dla zainteresowanych teologią; ale niezamierzających jej studiować; a nawet dla tych; którzy (już) nie uważają się za chrześcijan. Chrześcijaństwo stanowi ważną część życia; także społecznego. W Europie chrześcijaństwo; a w Polsce przede wszystkim katolicyzm; współtworzą naszą tożsamość. Wiadomości o życiu Kościoła; rozstrzygnięciach doktrynalnych; decyzjach papieża czy biskupów raz po raz pojawiają się pośród informacji medialnych. Wprowadzenie do teologii katolickiej może pomóc lepiej te wiadomości rozumieć. Taka różnorodność adresatów musi spowodować; że dla żadnego z nich tekst w całości nie będzie interesujący czy zrozumiały. Trudno; ale jeśli jednak jakiś fragment tego opracowania pomoże Czytelnikowi lepiej zrozumieć; czym jest teologia – spełni swoje zadanie. /fragment wstępu/

Wybieram gramatykę! Dla cudzoziemców zaawansowanych na poziomie C i dla studentów kierunków filologicznych. Wyd. 3. popr

Małgorzata Kita

Skrypt przeznaczony jest dla osób, które opanowały już – przynajmniej w zarysie – polski system gramatyczny, dla których ten system przestał być obcy i które wstępny etap borykania się z polską morfologią mają za sobą. Autorka koncentruje się na praktycznym zastosowaniu gramatyki. Książka składa się z czterech części, z których każda przedstawia poszczególne poziomy języka: dźwiękowy, fleksyjny, słowotwórczy i składniowy. Każdej części towarzyszy podręczny indeks odpowiedników podstawowych polskich terminów gramatycznych w czterech językach: angielskim, francuskim, niemieckim i rosyjskim, mający układ rzeczowy. Informacje gramatyczne należy traktować jako syntetycznie przedstawiony repertuar środków i mechanizmów gramatycznych języka polskiego. Wskazując gramatyczne prawidłowości i mechanizmy języka polskiego, autorka kieruje uwagę Czytelnika również na zjawiska bardziej subtelne, na niuanse tkwiące w gramatyce, których świadomość i znajomość oraz celowe wykorzystanie w praktyce komunikacyjnej sprawiają, że poznawany język staje się coraz bliższy. Skala trudności ćwiczeń jest zróżnicowana: obok łatwych są również ćwiczenia wymagające znacznego wysiłku intelektualnego, aby Czytelnik wykonując ćwiczenia, nie wpadał w pułapkę mechaniczności i rutyny, by jego podejście do stawianych mu zadań było kreatywne, by rozwiązując problemy gramatyczne o różnym stopniu złożoności, czuł się nie obiektem nauczania, lecz partnerem tej pasjonującej formy interakcji społecznej, jaką jest proces poznawania języka. Jej drugą stroną – za pośrednictwem autorki i jej propozycji oraz ewentualnego nauczyciela, który będzie miał bezpośredni kontakt ze studiującym – jest sam JĘZYK oraz dziedzictwo kulturowe Polaków wyrażone w tym języku. Stąd wynika dobór tekstów literackich (będących egzemplifikacjami poszczególnych zjawisk gramatycznych), które zaczerpnięto z polskiej spuścizny literackiej, mocno zróżnicowanej językowo, stylistycznie, treściowo, emocjonalnie i (częściowo) chronologicznie.

Kuchnia w języku i kulturze dawniej i dziś

Tomasz Gęsina, Wioletta Wilczek

Książka Kuchnia w języku i kulturze dawniej i dziś powstała z inspiracji światem kuchni, dostarczającym nieustannych wrażeń zmysłowych. Większość opublikowanych artykułów, zamieszczonych w monografii, została wygłoszona podczas konferencji naukowej „Kuchnia w języku i kulturze dawniej i dziś” (Katowice, 9 maja 2017 r.), natomiast niektóre powstały w wyniku ożywionych dyskusji nad zaprezentowanymi wystąpieniami i zainteresowaniem tematyką kuchenną. Inicjatywa wydarzenia została podjęta przez Instytut Języka Polskiego im. Ireny Bajerowej we współpracy z Katedrą Międzynarodowych Studiów Polskich oraz Szkołą Języka i Kultury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Autorzy artykułów podjęli różnorodną problematykę związaną z tym zagadnieniem w ujęciu historycznym i współczesnym. Ważnym aspektem badań była także kuchnia narodowa i regionalna. Wymienione kręgi tematyczne stały się podstawą do wydzielenia trzech części niniejszej pracy. W pierwszej z nich - Kulinaria przeszłości - dawna kuchnia w języku i tekście - znalazły się prace poświęcone analizom dawnej leksyki i tekstów (najstarsza polska książka kulinarna Compendium ferculorum autorstwa Stanisława Czernieckiego, zestawiona ze współczesnymi publikacjami o tematyce kulinarnej; leksyka związana z nazwami dawnych naczyń i narzędzi kuchennych; analiza dzieła De herba vetonica Antoniusza Muzy, łączącego w sobie wątki z kilku dziedzin: kuchni, religii i medycyny). W drugiej części - Nowoczesność i tradycja - współczesne odsłony kulinarne – znajdują się cztery teksty podejmujące różnorodne funkcjonowania sfery kulinarnej w różnych przestrzeniach (recepcja kuchni włoskiej w najnowszej literaturze polskiej; przestrzeń telewizyjna i ewoluujący w jej obrębie gatunek poradnika kulinarnego; przekształcenia gatunku przepisu na podstawie dwóch przykładowych tekstów, oddzielonych ponad stuletnim czasem powstania: przepisu pochodzącego z Uniwersalnej książki kucharskiej Marii Ochorowicz-Monatowej tekstu zawartego w książce autorstwa Kingi Paruzel Nie…zwykła kuchnia, bo każdy jest inny; porównanie zróżnicowanych czasowo wydań znanej książki kucharskiej Kuchnia polska (z roku 1959 oraz wersji późniejszych – z roku 1985 i 1993). Z kolei artykuły zebrane w części trzeciej - Smaki świata i bliskiej okolicy - kuchnie narodowe i regionalne - łączy tematyka sygnalizowana tytułem działu, powstała z chęci charakterystyki sfery kulinarnej łączącej ludność zamieszkującą dane państwo lub region (kuchnia gruzińska, kirgiska oraz śląska). Artykuły zgromadzone w tej książce, pomimo iż wykorzystują często odmienne założenia metodologiczne, potwierdzają, że tematyka kulinarna stanowi impuls inspiracji badawczych. Poczynione analizy i obserwacje prezentują bogaty materiał źródłowy, świadcząc tym samym o niezmiennie istotnej roli sztuki przyrządzania potraw w życiu człowieka. Złożoność i różnorodność podjętej problematyki przekonuje o możliwości dalszych, wieloaspektowych badań nad kuchnią w języku, literaturze czy kulturze. Publikacja skierowana jest do badaczy, zajmującymi się zagadnieniami kulinarnymi z różnych perspektyw, a także do studentów kulturoznawstwa, filologii, antropologii, zainteresowanych tematyką kuchni. Książka stanowi również ciekawy przewodnik po świecie kuchni – od czasów najdawniejszych do tych współczesnych.

Przekłady Literatur Słowiańskich. T. 1. Cz. 4: Bibliografia przekładów literatur słowiańskich (1990-2006)

oprac. Marta Buczek, oprac. Monika Gawlak, red. Bożena Tokarz

Publikacja „Przekłady Literatur Słowiańskich” T. 1, cz. 4: Bibliografia przekładów literatur słowiańskich (1990-2006), stanowi ostatnią część tomu pierwszego pt. Wybory translatorskie 1990-2006. Jest to praca zbiorowa pod redakcją Bożeny Tokarz, podobnie jak seria Przekłady Literatur Słowiańskich. Tom opracowały, tzn. ujednoliciły zapis wielu bibliografii przygotowanych przez kilku autorów, Marta Buczek i Monika Gawlak. Rejestruje tłumaczenia z literatury czeskiej, słowackiej i macedońskiej w Polsce oraz odwrotnie, z literatury polskiej na języki czeski, słowacki i macedoński. Na końcu części ostatniej tomu pierwszego, czwartej, zamieszczono indeks autorów i indeks tłumaczy do wszystkich części bibliograficznych tomu pierwszego po to, by ułatwić czytelnikowi korzystanie z bibliografii oraz ułatwić wyciąganie wniosków na temat wyborów translatorskich. Tom pierwszy stanowi teraz całość zamkniętą, przedstawiając wzajemną recepcję literatur słowiańskich na poziomie udokumentowanych faktów, jak również w kontekście artystycznym, kulturowym, socjologicznym i psychologicznym oraz w perspektywie teoretyczno-krytycznej, stanowiącej przyczynek do teorii przekładu. Wnioski, jakie płyną z odnotowania aktywności translatorskiej i wydawniczej w różnych krajach słowiańskich, dotyczą nie tylko obecności literatury polskiej w innych kulturach słowiańskich, lecz również literatur innych narodów w kulturze i świadomości polskiej. Porównanie stopnia wzajemnego poznania się Słowian dostarcza materiału do badań nad komunikacją międzykulturową narodów i społeczności uznawanych stereotypowo za bardzo podobne, znające się i rozumiejące nawzajem.

Architektura trynitarzy na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej

Mirosława Sobczyńska-Szczepańska

Książka stanowi pierwszą próbę całościowego omówienia architektury polsko-litewskiej prowincji trynitarzy. W rozdziałach wstępnych zostały przedstawione czynniki potencjalnie determinujące działalność zakonu na polu sztuki: jego historia, misja i duchowość oraz zawarte w trynitarskiej regule i konstytucjach przepisy odnoszące się do kwestii artystycznych. Rozważania nad genezą i recepcją rozwiązań formalnych zastosowanych w budowlach wzniesionych dla trynitarzy na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej (w większość niezachowanych lub poddanych daleko idącej transformacji) poprzedza rekonstrukcja ich dziejów i pierwotnego kształtu. W osobnym rozdziale podjęto problem autorstwa poszczególnych obiektów oraz wpływu inwestora na wybór koncepcji architektonicznej. Ostatnim zagadnieniem poruszonym na kartach monografii jest wymowa ideowa trynitarskich budowli z uwzględnieniem ich dekoracji malarsko-rzeźbiarskiej.