Le figement langagier. Approche générale, contrastive et en phraséotraduction. Défis, problèmes, conceptions

Monika Sułkowska

Frazeologizacja, która polega na utrwalaniu się połączeń wyrazowych jest zjawiskiem uniwersalnym, występuje w każdym języku naturalnym, ale może organizować się odmiennie w każdym z nich. Polileksykalne reprodukty językowe, które są efektem frazeologizacji, są bardzo powszechne w codziennej komunikacji. Frazeologia, analizująca utrwalone związki wyrazowe, w ostatnim czasie wydatnie rozszerzyła zakres i obszar swoich badań, a w centrum jej zainteresowań zaczęły znajdować się te typy polileksykalnych struktur, które w tradycyjnej frazeologii sytuowały się na pograniczach albo poza zasięgiem tej dziedziny. Taki stan rzeczy wymaga nowego, aktualnego spojrzenia na frazeologizację, a także uzasadnia potrzebę weryfikacji, rozszerzenia i uaktualnienia badań we współczesnej frazeologii. Ponadto, poważnym wyzwaniem we współczesnej translatoryce jest międzyjęzykowy transfer utrwalonych związków wyrazowych. Przedstawione w niniejszej monografii rezultaty badań we frazeologii ogólnej i kontrastywnej, a także w zakresie frazeotranslacji mogą okazać się w tej perspektywie bardzo pomocne.

Święta Medea. W stronę komparatystyki pozasłownej. Wyd. 2

Zbigniew Kadłubek

Prezentowana książka jest zbiorem studiów, esejów, szkiców krytycznych, mimo to stanowi spójną całość stanowiącą próbę dokonania literackiego namysłu wychodzącego poza słowa, extra verba. Pomieszczone w książce teksty cechuje myślenie o literaturze jako o całości – jednak z perspektywy greckiego antyku i łacińskiego średniowiecza, niemieckiego romantyzmu i modernizmu oraz postmodernizmu. Dążeniem Autora było wyjście z rozproszenia liter i literatur, pokazanie, że literatura to spotkanie z Życiem, a synoptyczne czytanie tekstów Wielkiej Literatury prowadzi do przekonania, że literatura jest syjamską siostrą życia, egzystencji, bytowania. W takim czytaniu chodzi o przyjęcie metody porównawczej czy komparatystyki pozasłownej, która jest mobilizacją metod, odczytań, dyskursów, a nie tylko wydobywaniem z tekstów literackich implikacji filozoficznych czy estetycznych. Autora nie zadowala badanie wyłącznie walorów literackich, lecz o całościowe czytanie. Kolejną cechą wspólną pomieszczonych w książce tekstów jest intencja, by pozostawały w zgodzie z myślą teologiczną i religijną. Namysł teoretyczno-literacki i komparatystyczny Autora jest zakotwiczony w wierze. Jak sam pisze: „W rozproszeniu, po spiętrzonych wodach dzisiejszej kultury płynąłem Arką Noego, jaką stara się być literatura porównawcza. Arka Noego jest bowiem przymierzem nowoczesności z dawnością, różności i jedności, mnogości i tego, co pojedyncze”. Nominacja do 6. edycji Nagrody Literackiej GDYNIA 2011 w kategorii eseistyka, 12 maj 2011 r.

Gatunki mowy i ich ewolucja. T. 5: Gatunek a granice

red. Danuta Ostaszewska, Joanna Przyklenk

W tomie podejmuje się badania nad gatunkami mowy, głównie użytkowymi. Uczeni z różnych ośrodków krajowych i zagranicznych przedstawili zagadnienia organizacji gatunków dotychczas niepodejmowanych lub rzadko omawianych; w wielu artykułach zaprezentowano także ich rozwój na przestrzeni wieków. W niniejszym tomie (piątym) w centrum uwagi badaczy znalazły się tak ważne dla genologii propozycje rozwiązań, jak: międzygatunkowość relacji i wynikające z niej możliwości nakładania się oraz krzyżowania gatunków w strefach pogranicznych; dyskutowano nadto kwestie związane z samymi procesami adaptacji, uwzględniając przy tym zjawisko współistnienia różnych gatunków w obrębie nadrzędnej struktury. Publikacja ma charakter stricte naukowy i kierowana jest do osób zajmujących się problematyką genologiczną, w tym zwłaszcza do badaczy gatunków współczesnych i historycznych oraz do studentów kierunków humanistycznych.

Class and Cultural Narratives. The Upper Silesia Case

Paweł Ćwikła, Monika Gnieciak, Kazimiera Wódz

The emphasis of this book is on understanding local identities through the representations produced and disseminated by local people, residents of working class estates placed in Upper Silesia, captured in the regional literature. Presented analysis of the writings of Kazimierz Kutz and Stefan Szymutko aims to find a panoramic view of a postindustrial world, sensitivity to region’s specificity, awareness of industrial and agricultural past, a gallery of characters entangled with a difficult history of local communities. The assumption which was fundamental to the research was the fact that literature poses a reservoir of identity representations. By means of autobiographies, family stories and regional novels the story of Silesia was retold, constructed out of a variety of memories and personal narratives. Thus the analyzed novels constitute a particular type of social representations of Upper Silesia, the representations which - to a more extent than to an individual – belong to a community within which they are created. Their nature consists in ongoing reproduction, redefinition, constant creation of Upper Silesian's past and presence. Paweł Ćwikła, PhD in sociology, researcher in Department of Contemporary Culture Research, Institute of Sociology, University of Silesia. Monika Gnieciak, M.A. in sociology, University of Silesia, 2001, Katowice, M.A. in science of culture, University of Silesia, 2004, Katowice, PhD in Humanities, University of Silesia, 2007, Katowice. Researcher in Department of Contemporary Culture Research, Institute of Sociology, University of Silesia. Kazimiera Wódz, Professor of Sociology, Head of Department of Cultural Studies and Social Work Unit Institute of Sociology, University of Silesia.

Czynny żal związany z usiłowaniem w polskim prawie karnym. Analiza dogmatyczna i kryminalnopolityczna

Olga Sitarz

Niniejsza monografia w sposób całościowy prezentuje instytucję czynnego żalu związanego z usiłowaniem. Ze względu na tak sformułowany temat autorka poprzedziła główne rozważania omówieniem historii i funkcji zarówno usiłowania, jak i instytucji czynnego żalu. Zasadniczy trzon pracy stanowi jednak analiza obowiązujących przepisów kształtujących przesłanki i karnoprawnych konsekwencji okazania czynnego żalu na etapie usiłowania. Taki dobór zagadnień pozwolił na wyprowadzenie ogólnej oceny końcowej, czy i na ile przepisy polskiego kodeksu karnego pozwalają na realizację zakładanych celów związanych z wprowadzeniem do polskiego porządku prawnego instytucji czynnego żalu okazanego przed dokonaniem. W Polsce ukazały się dwie monografie dotyczące czynnego żalu, które jednak odnosiły się do wszystkich jego postaci, co powoduje, że rozważania tam przeprowadzone nie są zbyt pogłębione. Książka adresowana jest z jednej strony do teoretyków prawa karnego, z drugiej zaś – do praktyków, którzy w swojej pracy zawodowej mają do czynienia z prawem karnym. Dodać też należy, że chociaż zasadniczym przedmiotem badawczym jest czynny żal, to jednak jego zamierzone powiązanie z usiłowaniem spowodowało, że dość obszerna część publikacji stanowi analizę przepisów dotyczących samego usiłowania.

W kierunku nacjokracji. Tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933-1939): narodowcy - narodowi radykałowie - narodowi socjaliści

Jarosław Tomasiewicz

Niniejsza praca jest kontynuacją mojej wcześniejszej publikacji poświęconej tendencjom autorytarnym i profaszystowskim w polskiej myśli politycznej lat 1921–19351. Choć zasadniczo posługuję się wypracowaną wcześniej metodologią, to jednak książka ta nie jest prostym przedłużeniem zarysowanych uprzednio wątków. W latach 30. uległ zmianie kontekst, w którym rozwijała się polska myśl polityczna. W dobie Wielkiego Kryzysu gospodarczego pogłębieniu uległ kryzys demokracji – kwestionowano już nie tylko konkretne rozwiązania instytucjonalne, ale same jej aksjologiczne fundamenty. O ile wcześniej osamotniona dyktatura Mussoliniego traktowana była jako ciekawy, acz ryzykowny eksperyment, swoiście włoski fenomen niemożliwy do implementowania poza Półwyspem Apenińskim, o tyle w latach 30. nastąpił rozkwit dyktatur w państwach ościennych; faszystowski wzorzec promieniował już nie z odległej Italii ale z sąsiednich Niemiec. Zarazem faszyzm ostatecznie „wypączkował” wówczas z szerszej formuły prawicowego autorytaryzmu, uzyskując totalitarną swoistość. Mówiąc precyzyjnie, nastąpiło przejście od modelu autorytarnego (zadowalającego się redukcją parlamentaryzmu) do totalitarnego (charakteryzującego się nie tylko autokratyzmem, ale też Gleichschaltungiem). Większe ciśnienie wzorców totalitarnych prowadziło do polaryzacji: w pewnych środowiskach wcześniejsze zainteresowanie faszyzmem zanikło, natomiast w innych uległo wzmocnieniu. Celem tej pracy jest zbadanie, w jaki sposób i w jakim stopniu ideologia faszystowska, triumfująca w latach 30. XX w., wywierała wpływ na polską myśl polityczną. (fragment wstępu)

Literatura polska w świecie. T. 7: Reportaż w świecie światowość reportażu

red. Katarzyna Frukacz

Książka jest zbiorem artykułów polskich i zagranicznych badaczy, rozpatrujących tytułowy gatunek na tle procesów globalnej cyrkulacji i recepcji literatury faktu oraz w kontekście najistotniejszych mechanizmów cywilizacyjnych ery współczesnej. Z zamieszczonych w tomie tekstów wyłania się obraz reportażu jako fenomenu zarazem obecnego w świecie i światowego, narodowego i transnarodowego – będącego przedmiotem międzykulturowych i interdyskursywnych odczytań, a jednocześnie formą rezonującą z tendencjami pokrewnymi Baumanowskim metaforom „upłynnienia”, „odkotwiczenia” i „wtórnej barbaryzacji” dzisiejszej rzeczywistości. Tak sprofilowane studium zbiorowe – adresowane w równym stopniu do badaczy, jak i sympatyków twórczości niefikcjonalnej – aspiruje do wykorzystania potencjału tkwiącego w interdyscyplinarnych, komparatywnych i międzynarodowych analizach tego nurtu. Zawartość tomu zdaje się także świadczyć, że dzięki swej elastycznej konwencji gatunkowej i naturalnej predyspozycji do adaptacji w zmiennych realiach współczesnego świata reportaż skutecznie odżegnał się od etykiety „gorszego brata literatury”.   Katarzyna Frukacz, Katarzyna Frukacz – doktor nauk humanistycznych w dyscyplinie literaturoznawstwo, adiunkt w Katedrze Międzynarodowych Studiów Polskich Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W latach 2014–2015 wykładowca w Szkole Języka i Kultury Polskiej UŚ. Absolwentka dziennikarstwa i komunikacji społecznej na Uniwersytecie Wrocławskim oraz filologii polskiej na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Zainteresowania badawcze: polski reportaż literacki, konwergencja mediów, teoria komunikacji, publicystyka prasowa i internetowa, genologia literacka i dziennikarska. Autorka monografii Polski reportaż książkowy. Przemiany i adaptacje (Katowice 2019), 12. tomu z serii „Czytaj po polsku. Materiały pomocnicze do nauki języka polskiego jako obcego” (Katowice 2016), artykułów w polskich i zagranicznych książkach oraz czasopismach naukowych, a także tekstów publicystycznych i popularnonaukowych publikowanych m.in. w „artPAPIERZE”. [lipiec 2019]

Kształtowanie się klasy polskich przyimków wtórnych

Aleksandra Janowska

W prezentowanej książce przedstawiony został zarys problematyki ewolucji przyimków wtórnych w polszczyźnie. Różnorodne podłoże genetyczne zadecydowało o tym, że przyimki stanowią grupę niejednolitą i trudną do scharakteryzowania. Toteż – choć wiele już ukazało się prac poświęconych rozwojowi tej klasy – w dalszym ciągu jest to zagadnienie wymagające dopełnienia. Zadaniem monografii było nie tylko zebranie dotychczasowego stanu badań, ale przede wszystkim w wielu wypadkach zaproponowanie innego spojrzenia na opisywane zjawiska. Autorce zależało na wskazaniu najważniejszych kierunków ewolucji tej klasy, przedstawieniu mechanizmów, które pozwalają przejść wyrazowi z jednej klasy leksemów do drugiej. Szczególne miejsce zajmuje w pracy analiza związków zachodzących między przyimkami a przysłówkami i rzeczownikami. Nieco odrębnym zagadnieniem poruszanym w monografii jest problem rozbudowywania form przyimkowych.