Kształtowanie się klasy polskich przyimków wtórnych

Aleksandra Janowska

W prezentowanej książce przedstawiony został zarys problematyki ewolucji przyimków wtórnych w polszczyźnie. Różnorodne podłoże genetyczne zadecydowało o tym, że przyimki stanowią grupę niejednolitą i trudną do scharakteryzowania. Toteż – choć wiele już ukazało się prac poświęconych rozwojowi tej klasy – w dalszym ciągu jest to zagadnienie wymagające dopełnienia. Zadaniem monografii było nie tylko zebranie dotychczasowego stanu badań, ale przede wszystkim w wielu wypadkach zaproponowanie innego spojrzenia na opisywane zjawiska. Autorce zależało na wskazaniu najważniejszych kierunków ewolucji tej klasy, przedstawieniu mechanizmów, które pozwalają przejść wyrazowi z jednej klasy leksemów do drugiej. Szczególne miejsce zajmuje w pracy analiza związków zachodzących między przyimkami a przysłówkami i rzeczownikami. Nieco odrębnym zagadnieniem poruszanym w monografii jest problem rozbudowywania form przyimkowych.

Wiek męski: epopeja rozkładu. Motywy senilne w poezji polskiej po 1989 roku (Marcin Świetlicki, Jacek Podsiadło i inni poeci)

Grzegorz Olszański

Starość jest jednym z odwiecznych tematów dzieł literackich, a jej deskrypcja przez badaczy literackich co najmniej od lat dziewięćdziesiątych minionego stulecia cieszy się sporym zainteresowaniem. Książka Grzegorza Olszańskiego Wiek męski: epopeja rozkładu. Motywy senilne w poezji polskiej po 1989 roku  z jednej strony wpisuje się w ten typ refleksji, z drugiej – dość radykalnie od niego odbiega. Wpisuje się, gdyż jest próbą opisu poetyckich reprezentacji starości. Próbą wyrastającą z przekonania, że starość i starzenie są czymś nieobojętnym dla kształtu literatury, ale też jednym z kluczowych doświadczeń ludzkiej egzystencji, teksty literackie zaś pozwalają to doświadczenie lepiej zrozumieć i poznać. Elementarne podobieństwo nie powinno jednak zaciemniać równie kluczowych różnic. Choć bowiem książek i studiów dotyczących interesującego motywu nie brakuje, to jednak większość z nich poświęcona jest utworom opowiadającym o tym ostatnim okresie ludzkiej egzystencji, często sygnowanym nazwiskami pisarzy będącymi już w podeszłym wieku; zupełnie, jakby niechętni zazwyczaj biograficznym zatrudnieniom literaturoznawcy w tym akurat przypadku chętnie robili wyjątek. Podjęta w tej książce próba odtworzenia okoliczności narodzin podmiotu senilnego wymagała zdecydowanie innego rozkładu akcentów. Przedmiotem wnikliwej deskrypcji bowiem stał się nie stan („jestem stary”), lecz przede wszystkim proces („starzeję się”), który do niego prowadzi. Realizacja tego planu nie byłaby możliwa, gdyby mocno nieoczywisty dobór twórców, których utwory stały się przedmiotem interpretacji. Nieoczywisty, gdyż wierszy Marcina Świetlickiego, Jacka Podsiadły, Marcina Barana, Krzysztofa Śliwki, Mariusza Grzebalskiego i Krzysztofa Jaworskiego (okazjonalnie przywoływane są jeszcze utwory Miłosza Biedrzyckiego, Grzegorza Wróblewskiego i Adama Wiedemanna), choćby ze względu na ich wiek i odległą perspektywę starości, nigdy dotąd nie czytano w takim właśnie kontekście. Nieoczywistość wyboru nie oznacza, że nie ma on uzasadnienia. Tym, co stanowiło konieczny impuls i zarazem uwiarygodniało taki wybór materiału egzemplifikacyjnego, była coraz wyrazistsza w wierszach wymienionych twórców obecność sytuacji lirycznych, obrazów, motywów czy figur, których istotą jest doświadczenie przekraczania „smugi cienia”, dojmujące wrażenie radykalnego skurczenia się przypisanego im czasu i odczucie tożsamościowej przemiany.

Sprawcza moc przechadzki, czyli polski literat we włoskim mieście

Aleksandra Achtelik

Współcześnie, aby poznać odległą przestrzeń, nie musimy opuszczać domowych pieleszy. Wystarczy bowiem zerknąć na ekran telewizora lub monitor, by oddać się przyjemności oglądu miejsc oddalonych o tysiące kilometrów. Do niedawna tę możliwość dawały tylko literatura podróżnicza i malarstwo. Pokonując współcześnie własne ograniczenia — finansowe, czasowe, rodzinne czy zawodowe — możemy oddać się przyjemności delektowania się obrazami obcych miast, odległych widoków, sami nie wkładając wysiłku w akt fizycznego przemieszczania się. Każda proponowana nam narracja związana jest jednak z poetyką drogi odmierzanej stałym rytmem kroków, dynamiką środków komunikacji, z których korzysta narrator. Najważniejszy, a zarazem najbliższy człowiekowi sposób poruszania się stanowi chodzenie. Obwarowane jest ono kilkoma wymogami. Odbywa się z punktu do punktu, wymaga postawy pionowej, odmierzane jest rytmem kroków, podlega ograniczeniu związanemu z odczuciem fizycznego zmęczenia poruszającego się podmiotu. Chodzenie wymaga także skupienia. Pieszy musi się rozglądać, omijać przeszkody, wchodzić w kontakt z przedmiotami i podmiotami, które znajdują się na jego drodze, omijać je, wyprzedzać. Trasa podporządkowana jest liniom miejskich arterii, dróg czy uliczek. Kroki się stawia, drobi. W kroku może być zawarta dystynkcja i rytm marszu lub figlarność tanecznych kroczków. Mówi się o kroku tanecznym, marszowym, defiladowym, żółwim czy milowym. Chodzenie z założenia cechuje odcinkowość, fragmentaryczność poznania przestrzeni, którą pieszy zagarnia. Fragmenty układają się przechodniowi w całość, za każdym razem jednak inną, znaczoną indywidualnym rytmem, wysiłkiem i punktem odniesienia. Mapa jednej przestrzeni staje się zatem wielokrotnością map zapisanych przez indywidualnych użytkowników. Powstają swoiste puzzle. (Fragment Wstępu)

Ciao! Me uala? Perché i talamonesi cambiano il codice. Analisi cognitiva dell'alternanza e del cambio di codice tra l'italiano e il dialetto talamonese

Dominika Dykta

Publikacja stanowi efekt badań językoznawczych dotyczących dialektu charakterystycznego dla społeczności zamieszkującej Talamonę, małą miejscowość  we włoskich Alpach w regionie Lombardia. Celem interdyscyplinarnej analizy procesów zachodzących w języku mieszkańców miasteczka jest wyłonienie prawidłowości występowania zjawisk alternacji i zmiany kodu między językiem włoskim a dialektem, którym posługują się talamończycy. Czynnikami wpływającymi  w największym stopniu na zachowania językowe badanej grupy są: wiek, poziom wykształcenia, kariera zawodowa, silne emocje, stosunek do tradycji. Autorka wyjaśnia różnice między dialektologią włoską i polską, a następnie odpowiada na pytania: Czy mieszkańcy Talamony częściej mówią po włosku w pracy, a  dialektu używają w domu? Czy najstarsi członkowie społeczności przedkładają dialekt nad język włoski? Czy prawdą jest, że młodzież wstydzi się używania  dialektu i posługuje się wyłącznie językiem włoskim? Przedstawione obserwacje sposobu komunikacji  wybranej grupy badawczej wpisują się w dialog o stanie języka włoskiego, jego pochodzeniu  i ewolucji dialektu.

Literatura polska w świecie. T. 7: Reportaż w świecie światowość reportażu

red. Katarzyna Frukacz

Książka jest zbiorem artykułów polskich i zagranicznych badaczy, rozpatrujących tytułowy gatunek na tle procesów globalnej cyrkulacji i recepcji literatury faktu oraz w kontekście najistotniejszych mechanizmów cywilizacyjnych ery współczesnej. Z zamieszczonych w tomie tekstów wyłania się obraz reportażu jako fenomenu zarazem obecnego w świecie i światowego, narodowego i transnarodowego – będącego przedmiotem międzykulturowych i interdyskursywnych odczytań, a jednocześnie formą rezonującą z tendencjami pokrewnymi Baumanowskim metaforom „upłynnienia”, „odkotwiczenia” i „wtórnej barbaryzacji” dzisiejszej rzeczywistości. Tak sprofilowane studium zbiorowe – adresowane w równym stopniu do badaczy, jak i sympatyków twórczości niefikcjonalnej – aspiruje do wykorzystania potencjału tkwiącego w interdyscyplinarnych, komparatywnych i międzynarodowych analizach tego nurtu. Zawartość tomu zdaje się także świadczyć, że dzięki swej elastycznej konwencji gatunkowej i naturalnej predyspozycji do adaptacji w zmiennych realiach współczesnego świata reportaż skutecznie odżegnał się od etykiety „gorszego brata literatury”.   Katarzyna Frukacz, Katarzyna Frukacz – doktor nauk humanistycznych w dyscyplinie literaturoznawstwo, adiunkt w Katedrze Międzynarodowych Studiów Polskich Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W latach 2014–2015 wykładowca w Szkole Języka i Kultury Polskiej UŚ. Absolwentka dziennikarstwa i komunikacji społecznej na Uniwersytecie Wrocławskim oraz filologii polskiej na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Zainteresowania badawcze: polski reportaż literacki, konwergencja mediów, teoria komunikacji, publicystyka prasowa i internetowa, genologia literacka i dziennikarska. Autorka monografii Polski reportaż książkowy. Przemiany i adaptacje (Katowice 2019), 12. tomu z serii „Czytaj po polsku. Materiały pomocnicze do nauki języka polskiego jako obcego” (Katowice 2016), artykułów w polskich i zagranicznych książkach oraz czasopismach naukowych, a także tekstów publicystycznych i popularnonaukowych publikowanych m.in. w „artPAPIERZE”. [lipiec 2019]

Nauczyć Polski i polskiego. Rzecz o dorobku i przyszłości Szkoły Języka i Kultury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego na jej 35-lecie

red. Jolanta Tambor, Romuald Cudak

Książka stanowi zebranie doświadczeń glottodydaktycznych Szkoły Języka i Kultury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego. Poszczególne teksty tomu, poprzedzone artykułem wstępnym opisującym historię Szkoły i jej rozwój, dotyczą najważniejszych obszarów działalności jednostki i zainteresowań jej pracowników i bliskich współpracowników. Publikacja jest nie tylko zapisem aktywności konkretnej instytucji, jednej z kilkunastu współtworzących w latach 90. XX wieku glottodydaktykę polonistyczną, ale też odbiciem tendencji i przemian tej stosunkowo młodej dyscypliny, która swój rozkwit przeżywała właśnie w latach powstania i krzepnięcia Szkoły. Rozdziały książki ułożono tak, by owe trendy i przemiany ukazać.

Encuentros entre lenguas, literaturas y culturas de los territorios luso-hispanos. Perspectivas diferentes

red. Anna Nowakowska-Głuszak, Cecylia Tatoj, Joanna Wilk-Racięska

Celem niniejszej monografii jest połączenie różnych spojrzeń na język, literaturę i kulturę hiszpańskiego i portugalskiego obszaru językowego. Ich wspólnym wykładnikiem jest słowo 'perspektywa', która w każdym rozdziale przybiera odmienną formę. Znajdziemy tu prace dotyczące zarówno językoznawstwa, jak i literatury, przy czym obie z tych dziedzin przedstawione są w nierozerwalnym związku z kulturą. Już różnorodność tematów językoznawczych w pełni uzasadnia podtytuł monografii: 'perspectivas diferentes' [różne perspektywy]. Poszczególne rozdziały skupiają się na aspektach fonetycznych (Ol'ga Lisyova), semantycznych (Cecylia Tatoj) i pragmatycznych (Sabina Deditius, Anna Nowakowska-Głuszak, Agnieszka Szyndler) języka hiszpańskiego, traktując badania z perspektywy spotkań interkulturowych. Te różne punkty widzenia pozwalają zaprezentować język jako odbicie doświadczenia fizycznego i socjokulturowego. Autorzy pochodzący ze słowiańskiego kręgu kulturowego przedstawiając różne perspektywy, w sposób bardziej lub mniej świadomy wpisali swoje prace we własny punkt widzenia. Na ich tle rozdział Roxany Risco, o wizji świata odbijającej się w języku hiszpańskim używanym w Andach, stanowi swoisty kontrast i punkt wyjścia dla wszystkich czytelników, którzy zechcą wziąć udział w tej intelektualnej zabawie i poszukać interpretacji przedstawionych tekstów z własnej perspektywy. Także rozdziały poświęcone literaturze pozwalają spojrzeć na analizowane dzieła zarówno od środka, z punktu widzenia autora czy bohaterów, jak i z zewnątrz, z perspektywy czytelnika. Możemy tu porównać perspektywę dziecka czytającego "Alicję z Krainy Czarów" (Sylwia Klos), z perspektywą pisarzy reprezentujących współczesną prozę iberoamerykańską (Ewelina Szymoniak), galisyjskim Volksgeistem (Marta Kobiela-Kwaśniewska) i fikcją autorstwa Enrique Vila-Matasa (Katarzyna Gutkowska-Ociepa).

Przystropowa strefa gazonośna w utworach karbonu południowej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego - występowanie, parametry zbiornikowe węgla oraz możliwości pozyskania metanu

Sławomir Kędzior

Praca omawia zagadnienie występowania gazów (metanu pokładów węgla) w górnej partii węglonośnych utworów górnego karbonu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Ukazuje powiązania procesów akumulacyjnych metanu z elementami budowy geologicznej południowej części zagłębia. Przedstawia również problematykę właściwości zbiornikowych pokładów węgla dla gazów (porowatość, przepuszczalność oraz zdolności sorpcyjne węgli dla metanu), a także zawiera dyskusję na temat ewentualnych możliwości wydobycia otworowego metanu z pokładów węgla w kontekście dotychczasowych niepowodzeń w tej dziedzinie w Polsce. Adresatem publikacji mogą być osoby oraz instytucje zajmujące się zagadnieniami dotyczącymi metanu pokładów węgla z punktu widzenia występowania, wydobycia oraz parametrów zbiornikowych węgla. W szczególności mogą to być placówki naukowe, przemysłowe (np. kopalnie węgla kamiennego, zakłady odmetanowania kopalń, firmy zajmujące się poszukiwaniem i eksploatacją gazu ziemnego, głównie metanu z pokładów węgla na terenie zagłębia górnośląskiego), ośrodki badawczo-rozwojowe czy firmy konsultingowe. Praca adresowana jest także do pracowników naukowo-dydaktycznych uczelni oraz studentów pragnących poszerzyć wiedzę na temat występowania i możliwości wydobycia metanu z pokładów węgla – znaczącego surowca z grupy niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego. [10.08.2012]