Nie/porozumienie, nie/tolerancja, w(y)kluczenie w języku i kulturze

red. Ewa Biłas-Pleszak, Artur Rejter, Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Wioletta Wilczek

Epoka, w której żyjemy, pełna jest również sytuacji komunikacyjnie trudnych, wynikających z tempa zmian cywilizacyjnych, konfliktów kulturowo-społecznych, narastających przepaści związanych z otwarciem na Innego, do spotkania z którym nie zawsze jesteśmy przygotowani. Rozprawy i studia wchodzące w skład niniejszej monografii zostały podzielone na cztery części: I Inny, Obcy, hejt, tolerancja… — językowe konceptualizacje, II W(y)kluczenie — od języka do dyskursu, III Nie/porozumienie — w stronę (społecznego) dialogu, IV Inny, Obcy — konteksty międzykulturowe. Podjęte problemy sytuują się w wielu przestrzeniach komunikacyjnych i społecznych, skupiają się zarówno na samym języku i jego środkach, jak i na kontekstach użycia kodu naturalnego, stanowiących kluczowe tło kulturowo-społeczne (oraz jego manifestacje), takie jak polityka, rasizm, płeć, orientacja seksualna, religia, sport, choroba czy inność narodowa i kulturowa.

"Jutro". SF jako sposób myślenia

Piotr Gorliński-Kucik

Książka "Jutro". SF jako sposób myślenia jest poświęcona fantastyce naukowej traktowanej przede wszystkim w kategoriach sposobu myślenia, który charakteryzuje wielojęzyczność (swobodne korzystanie zarówno z języka nauk humanistycznych, jak i z języka nauk ścisłych). Tak rozumiana science fiction okazuje się przydatna do uodparniania nas, żyjących w XXI wieku, na naprzemienne progresy i kryzysy oraz na szoki przyszłości. Poza tym SF stanowi krytykę technologii i często diagnozuje teraźniejsze oznaki nadchodzących zjawisk i procesów (np. postpiśmienność, wirtualną rzeczywistość, AI), a nawet projektuje pewne rozwiązania (jak robią to anarchotranshumaniści czy techgnostycy).

Toutowie. Język i pamięć w ustanawianiu wspólnoty Wiślan w Banacie

Katarzyna Marcol

Kim są Toutowie? Najzwięźlej rzecz ujmując, Toutowie to potomkowie migrantów, którzy opuścili w pierwszej połowie XIX wieku rodzinną Wisłę, aby szukać pracy i lepszego życia w Banacie. To wspólnota ewangelików, która aktualnie zamieszkuje wieloetniczną wieś Ostojićevo w Wojwodinie, w granicach Republiki Serbii. Książka, oparta o wieloletnie badania terenowe, ukazuje przemiany zachodzące w tej społeczności, które nastąpiły w ostatnim dziesięcioleciu na poziomie porządku symbolicznego i poznawczego, tworzącego wspólnotę. Aktualnie dochodzi bowiem do przeobrażeń pamięci zbiorowej ostojićevskich Wiślan: pamięć komunikatywna, ukształtowana w oparciu o sagi rodzinne, przechodzi w pamięć kulturową, budowaną na fundamencie polskiego narodowego uniwersum symbolicznego. Ewolucja ta prowadzi często do modyfikacji autoidentyfikacji członków społeczności touckiej. Niepowszednią rolę odgrywa tu język, rozumiany jako system zawierający dorobek kulturowy wspólnoty, a jednocześnie nośnik, przekaźnik i zbiór jej wszelkich wartości oraz norm postępowania.

Szkice o zbrodni w kulturze staropolskiej (XV-XVII wiek). Między faktem, historią a literaturą

Beata Stuchlik-Surowiak

Książka przybliża dawne zbrodnie, do których doszło w Polsce w okresie od XV do XVII wieku. Podstawowym źródłem do poznania tego zagadnienia są staropolskie kroniki, pamiętniki oraz inne dokumenty życia społecznego. Głównym celem pracy jest znalezienie odpowiedzi na pytanie o wzajemne relacje między faktem historycznym, jakim było zabójstwo/morderstwo popełnione w określonym czasie na konkretnej osobie przez danego sprawcę bądź sprawców, a późniejszymi jego śladami pozostawionymi w rozmaitych tekstach kultury na przestrzeni różnych epok. Im bardziej spektakularny czyn, tym liczniejsze świadectwa jego popełnienia, ale również - tym większa rozbieżność szczegółów i wielość interpretacji. Przedmiotem rozprawy jest zatem próba naukowego zbadania tych przekazów.

Prawo autorskie. Podręcznik dla studentów szkół filmowych. Wyd. 2. popr. i uzup. (Stan prawny na dzień 1 października 2014 r.)

Piotr Ślęzak

Książka w sposób przystępny przedstawia zagadnienia prawa autorskiego. Przeznaczona jest dla studentów szkół filmowych, a konkretnie kierunków: reżyseria, realizacja obrazu oraz organizacja produkcji filmowej i telewizyjnej. Napisana została głównie z myślą o studentach Wydziału Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego. Może być wykorzystywana także przez studentów innych kierunków artystycznych. Przeznaczenie warunkuje treść podręcznika. Zawiera on omówienie norm prawnych znajdujących zastosowanie w związku z twórczością filmową. Jest podzielony na dwie części. Pierwsza zatytułowana „Ogólne prawo autorskie” obejmuje rozdziały 1-13, a druga zatytułowana „Prawo filmowe” rozdziały 14-18. Podręcznik może też stanowić cenną pomoc dla studentów innych szkół i kierunków o charakterze artystycznym. Jednakże należy wówczas uwzględnić specyficzne kwestie dotyczące innych utworów poza dziełami audiowizualnymi.

Krystiana Robb-Narbutt: "Cień dotyka mnie. Wiersze i proza"

oprac. Piotr Mitzner, Marta Tomczok

Seria: Biblioteka Narracji o Zagładzie (2), ISSN 2720-1597   Krystiana Robb-Narbutt należy do najbardziej inspirujących i zarazem najsłabiej znanych artystek oraz poetek polsko-żydowskich XX i XXI wieku. Tworzyła grafiki, instalacje i obiekty, a także miniaturowe prozy i wiersze. Wystawiała je m.in. w Kordegardzie i Zachęcie. W marcu 1968 roku za udział w protestach i roznoszenie ulotek skazano ją na więzienie. Materią jej twórczości były biografia i wyobraźnia. Książka zawiera wszystkie odczytane z rękopisów wiersze i prozy Robb-Narbutt oraz ich krytyczne omówienie. Uzupełniają je głosy krytyków literatury, sztuki oraz przyjaciół artystki.

Studia Artystyczne Nr 3: Sztuka i kultura ludowa w badaniach i twórczości artystycznej

Ryszard Solik

„Studia Artystyczne” nr 3, są poświęcone kulturze i tematyce ludowej. Publikacja składa się z trzech części tematycznych, zawierających 20 tekstów autorskich, wprowadzenia oraz dodatku artystycznego. Część I, Teoretyczne rozprawy i rozważania o kulturze oraz sztuce ludowej – polscy badacze folkloru muzycznego zawiera osiem tekstów. R. Solik w dyskursie snuje rozważania o typowych dla sztuki ludowej pojęciach, powinowactwie i relacjach. Cztery kolejne teksty: H. Synowiec, A. Okuna, A. Wójcika, R. Gabrysia przybliżają dokonania badawcze prof. Adolfa Dygacza. Teksty mają też cechy wspomnieniowe, pamiętnikarskie, retrospekcyjne. W części II, zatytułowanej: Międzynarodowe etnomuzykologiczne badania kultury ludowej znajduje się sześć tekstów. Autorzy rozpatrują folklor w ujęciu międzynarodowym. M. Burczyk w dwóch opracowaniach wskazuje na zasługi Oskara Kolberga dla dokumentowania folkloru w Czechach i Słowacji. Ponadto są trzy teksty na temat czeskiej i słowackiej muzyki ludowej ukazujące najważniejsze jej cechy oraz etapy rozwoju. Część III, Tematyka ludowa w twórczych działaniach artystycznych prezentuje pięć tekstów autorskich. W. Cienciała w publikacji pt. „Znaczenie elementów ludowych w cyklu "Suita dziecięca: Piąta Pora Roku" (1996-1999). Szkic” prezentuje własną twórczość muzyczną w opracowanym cyklu z inspiracji tematyki ludowej. E. Nidecka dokonała analizy twórczości fortepianowej Witolda Lutosławskiego, natomiast G. Rubin uzasadnia inspiracje folklorystyczne u polskich muzyków jazzowych. Cztery kolejne teksty nawiązują do sztuki artystycznej. Tekst K. M. Bąka mówi o pracach własnych wokół tematyki ludowość a ekslibris jako wątki ludowe w księgoznaku i grafice kommemoratywnej. Użytkową wartość drewna w sztuce przybliża nam A. Giełdoń-Paszek. O góralskim zdobnictwie jako sztuce regionalnej górali zakopiańskich pisze W. Bachleda-Dorcarz. Ostatni tekst w tym zbiorze I. Białas – etnografa prezentuje ludowy strój Ziemi Pszczyńskiej. Publikacja bogata w załączniki, materiały nutowe, wytwory prac artystycznych. Dedykowana jest odbiorcom zainteresowanym sztuką i kulturą ludową polską i zagraniczną.

Wieki Stare i Nowe. T. 1 (6)

red. Idzi Panic, Maria W. Wanatowicz

Na 6 tom wydawnictwa ciągłego „Wieki Stare i Nowe” składa się 19 artykułów, które – tradycyjnie – pogrupowane zostały według układu chronologicznego: starożytność, średniowiecze, czasy nowożytne i XX wiek. Teksty swoją tematyką nawiązujące do czasów starożytnych koncentrują się wokół zagadnień związanych ze znaczeniem pochówku dzików dla plemion celtyckich; mennictwem starożytnych władców (Aureliana oraz cesarzowych z dynastii Sewerów); wykorzystaniem wierzeń religijnych i wróżb w wewnętrznej walce politycznej w starożytnym Rzymie, rolą cezarian w spisku zorganizowanym przeciwko Cezarowi w czasie idów marcowych 44 roku p.n.e. Spośród problemów okresu nowożytnego omówiono w tomie m.in. kwestię małżeństw wdowich na pograniczu śląsko-morawskim oraz zjawisko korupcji w życiu społeczno-politycznym Rzeczpospolitej XVII i XVIII wieku. Najwięcej tekstów 6 tomu „Wieków Starych i Nowych” koncentruje się na historii XX wieku. W tej grupie artykułów znalazły się zarówno przyczynki podejmujące wąskie kwestie, jak i analityczno-syntetyczne opracowania szerokich tematów. Dotyczą one m.in. sytuacji w galicyjskim ruchu ludowym w 1913 roku; stosunków między katolikami polskimi i niemieckimi w pierwszych latach po podziale Górnego Śląska; historii śląskiego oddziału Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej oraz początków działalności NSZZ „Solidarność” na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim. Wszystkie artykuły składające się na niniejszą publikację prezentują wysoki poziom merytoryczny.