Badanie kultury. Ludzie, projekty, realizacje

red. Anna Gomóła, Marek Pacukiewicz

W okolicznościowej monografii przedstawiono zarówno historię Zakładu Teorii i Historii Kultury, jak i jego zmieniającą się i krystalizującą w ciągu kolejnych lat strukturę. Autorzy poszczególnych artykułów starali się ukazać dzieje Zakładu w szerokim historyczno-kulturowym, a także naukowym kontekście, uwzględniając stan polskiego kulturoznawstwa oraz jego specyfikę w ramach Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego. Książka podzielona została na dwie części. Pierwsza poświęcona jest projektom badawczym realizowanym dotychczas przez Zakład oraz profilowi naukowemu jednostki. Część druga zawiera teksty prezentujące projekty dydaktyczne, działalność kół naukowych i  współpracę z licznymi instytucjami kultury. Czytelnik znajdzie tutaj refleksje na temat problematyki nauczania kultury polskiej, kształcenia nauczycieli wiedzy o kulturze, a także kształcenia w zakresie dziedzictwa kulturowego na studiach licencjackich. Osobnym zagadnieniem jest charakterystyka stosunkowo niedawno utworzonego przez pracowników Zakładu czasopisma „Laboratorium Kultury”. Do monografii dołączono  aneks, zawierający ważne dla katowickiego kulturoznawstwa dokumenty historyczne oraz wykaz absolwentów.

Aniołowie, cuda i niebiańskie spotkania

James Stuart Bell

Czy wierzysz w to, że czuwa nad tobą anioł?  Czy wierzysz, że nawet w największych kłopotach nie jesteś sam?  Czy wierzysz w cuda?  Zobacz, jak działa Bóg! Każdy z nas szukał w swoim życiu dowodów na to, że nie jest sam, że rozwiązanie problemów i trudności, z którymi się zmagamy, nie będzie spoczywało wyłącznie na naszej głowie. A ilu z nas rzeczywiście zauważa w swoim życiu obecność aniołów, małe codzienne cuda i spotkania z niebem na ziemi? Nadszedł czas na to, żeby szeroko otworzyć oczy na rzeczywistość pozornie niewidoczną! Książka Jamesa Stuarta Bella zabiera nas do świata niezwykłych anielskich interwencji, pokazuje mocne dowody na działanie Boga i Jego pomocników w każdej chwili naszego życia. Przede wszystkim jednak daje pewność, że Bóg jest zawsze obecny, troszczy się o nas i o nasze szczęście.

Psychologia miłości. Intymność - Namiętność - Zobowiązanie

Bogdan Wojciszke

Poszerzone wydanie najlepiej sprzedającej się książki psychologicznej o miłości od lat. Wybitny psycholog profesor Bogdan Wojciszke po raz kolejny wprowadza nas w świat wielkich uczuć widzianych z perspektywy psychologii społecznej. To książka, której nie można przegapić. Miłość jest najważniejszym wydarzeniem między narodzinami a śmiercią człowieka. I choć trudno o pogląd mniej oryginalny, to właśnie on stał się przyczyną napisania tej książki. Wybitny psycholog prof. Bogdan Wojciszke przedstawia najnowsze, znacznie poszerzone wydanie wyjątkowego bestsellera. Książka Psychologia miłości dawno przekroczyła granice uniwersyteckich murów. Uniwersalny temat i jego piękne ujęcie sprawiły, że sięgnęły po nią dziesiątki tysięcy Polaków. Gdyby któregoś dnia z literatury wykreślono słowo "miłość", lwia część piśmiennictwa, a zwłaszcza literatury pięknej, uległaby unicestwieniu nie byłoby już baśni, wierszy ani nawet piosenek. Po cóż więc jeszcze jedna książka o miłości? Przede wszystkim po to, żeby zgłębić tajemnicę uczucia, które stało się natchnieniem dla tak wielu twórców, lecz zgłębić ją w sposób nie literacki, a naukowy, jako że źródłem tej pracy są odkrycia współczesnej psychologii, odsłaniające mechanizmy rządzące naszymi zachowaniami, myśleniem i emocjami.

Każdemu jego śmietnik. Szkice o śmieciach i śmietniskach

Praca zbiorowa

Oto zbiór tekstów, których głównym bohaterem jest śmieć. Ten domowy i wysypiskowy, patriotyczny i zagraniczny, niechciany i pożądany. Jednym słowem literacka hałda mistrzowsko posortowanych zachwytów nad pięknem nieoczywistym i lamentów nad zdewastowaną planetą. Pokaż mi swój śmieć, a powiem ci, kim jesteś. Śmieci opisują: Beata Chomątowska, Paweł Dunin-Wąsowicz, Natasza Goerke, Zbigniew Mikołejko, Włodzimierz Karol Pessel, Maria Poprzęcka, Małgorzata Rejmer, Anda Rottenberg, Filip Springer, Ziemowit Szczerek, Krzysztof Środa, Ilona Wiśniewska, Urszula Zajączkowska

Córki Wawelu. Opowieść o jagiellońskich królewnach

Anna Brzezińska

Polska Jagiellonów oczami kobiet Wielki powrót Anny Brzezińskiej przełomowa książka o historii kreowanej przez mężczyzn, w której jednak najważniejszą rolę odgrywały kobiety Regina jest prostą chłopką, dla której Kraków to obietnica lepszego bytu i zarobku. Dziewczyna zostaje przyjęta na służbę do mistrza Bartłomieja, uznanego słodownika, który, jak szybko się okazuje, oczekuje od niej oddania i posłuszeństwa nie tylko w kuchni Wkrótce na świat przychodzi potworek Regina nie umie myśleć inaczej o swojej córce karlicy. A jednak to właśnie Dosia trafia na królewski dwór. To jej oczami postaci prawdziwej, która rzeczywiście przechadzała się po królewskich krużgankach, opiekunki, świadka wydarzeń, uczt, ślubów, spisków i gwałtów podglądamy codzienne życie jagiellońskich królewien: Jadwigi, Izabeli, Zofii, Anny i Katarzyny. Anna Brzezińska, ceniona pisarka i mediewistka, powraca z nową zaskakującą książką. Na przeszło ośmiuset stronach opisuje życie kobiet za czasów ostatnich Jagiellonów. Jej bohaterkami są nie tyko uprzywilejowane jak mogłoby się zdawać córki króla Zygmunta I Starego z małżeństw z Barbarą Zápolyą i Boną Sforzą, ale także bękarcice, mieszczki, kobiety z plebsu przyjmowane do pracy jako sługi, a traktowane jak niewolnice. Córki Wawelu zadziwiają rozmachem i drobiazgowością, jednocześnie pociągają barwną fabułą i plastycznością opisów. Brzezińska, jako wytrawna historyczka i znawczyni epoki, dba o szczegóły, powołuje się na źródła, a jako pisarka, tak ciekawie snuje opowieść, że jej książkę czytać można na równi jako dzieło historyczne i wciągającą powieść. To właśnie tu toczyła się historia: pomiędzy komnatami, na uliczkach, w spiżarniach i w ciemnych zaułkach Krakowa. Często miały na nią wpływ z pozoru mało znaczące wydarzenia, co Brzezińska potwierdza w dokumentach. Tylko tam, gdzie brakuje źródeł, pisarka wspomaga się wyobraźnią. Słowem, to książka totalna, jakiej w polskiej literaturze historycznej jeszcze nie było. Anna Brzezińska ceniona pisarka i historyczka, trzykrotna laureatka Nagrody im. Janusza A. Zajdla, prestiżowego polskiego wyróżnienia w dziedzinie fantastyki, autorka powieści i opowiadań, współpracowniczka Polityki i felietonistka Wysokich Obcasów Extra. Gdy nie pisze, pielęgnuje ogród, w którym hoduje historyczne odmiany róż i jabłoni. Czegoś takiego jeszcze nie było. Opowieść o renesansowej Polsce, Wawelu i jagiellońskich królewnach - z kobiecego punktu widzenia. A kobiety widzą więcej, bo widzą i kuchnię, i sypialnię, i skarbiec, i stajnię. Słyszą szepty w kuluarach, wyczuwają pismo nosem. To wszystko jest w tej książce, przeczytałem z zapartym tchem. - Wojciech Orliński, Gazeta Wyborcza

Dydaktyczne i komunikacyjne aspekty e-edukacji akademickiej

Agnieszka Wierzbicka

Prezentowana monografia dotyczy opracowania kompleksowego projektu e-zajęć oraz komunikacyjnej perspektywy oglądu języka używanego przez nauczycieli akademickich i studentów na platformach edukacyjnych, gdzie kluczową rolę odgrywa nie tylko sam komunikat językowy, lecz także sytuacja i miejsce jego zapisywania, zapośredniczenie kontaktu przez media i szeroko pojęty kontekst społeczno-kulturowo-edukacyjny, które prowadzą do realizacji (bądź braku) zamiaru komunikacyjnego, a więc i edukacyjnego. Podjęte rozważania nad komunikacją w czasie e-zajęć prowadzonych na polskich uczelniach mieszczą się w nurcie szeroko pojętej pragmatyki językowej, dotyczą bowiem intencjonalnych działań komunikacyjnych i struktur znaczeniowych organizujących przekaz językowy. Choć każde e-zajęcia mają niepowtarzalny układ, zdeterminowany różnymi czynnikami, można wyróżnić względnie trwałe formy komunikowania, np. sposoby inicjowania i zamykania kontaktu czy strategie prowadzenia dyskusji dydaktycznych, co pozwala na wysnucie wniosków o strukturach interakcyjnych zachodzących na platformach edukacyjnych. "Wielu osobom zajęcia e-learningowe jawią się [...] jako atrakcyjna forma kształcenia, dość łatwa i szybka w realizacji, niewymagająca wielu przygotowań i nieabsorbująca czasu. Autorka trafnie dowodzi, że to mylne wyobrażenia i nawet posiadanie dużego doświadczenia i umiejętności nie skraca czasu niezbędnego do opracowania kursu e-learningowego oraz nie gwarantuje zawsze sukcesu. To forma, która wymaga dużego zaangażowania prowadzącego, stosowania różnych sposobów aktywizacji uczestników. Stąd istotne jest ukazanie konsekwencji wyboru strategii komunikacyjnej, co jest niewątpliwą zaletą pracy." Z recenzji dr hab. prof. UW Iwony Burkackiej Uniwersytet Warszawski

Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego (tom 2)

prof. Joanna Tokarska-Bakir

Pogrom kielecki wciąż stanowi ważny przedmiot debaty publicznej w Polsce. Dotyczyły go dwa śledztwa, prowadzone przez polskie władze powojenne. W pierwszym, które władze komunistyczne rozpoczęły natychmiast po masakrze, usiłowano dowieść, że była ona akcją zbrojnego podziemia. Pod koniec dochodzenia drugiego, prowadzonego po roku 1989, forsowano przede wszystkim hipotezę, że przyczyną pogromu była ubecka prowokacja. Niniejsza książka, oparta na rozległej kwerendzie w Instytucie Pamięci Narodowej w latach 2013-2017 i innych archiwach, stanowi szczegółowy audyt obu tych postępowań. Było to również możliwe, ponieważ po śmierci Michała Chęcińskiego, świadka w śledztwie z lat 90., który był zwolennikiem tezy o radzieckiej prowokacji, autorce książki udostępniono jego archiwum domowe. "Pod klątwą. Portret społeczny pogromu kieleckiego" to mikrohistoryczny fresk, odsłaniający wiele zupełnie nieznanych aspektów pogromu. Książka stawia sobie dwa główne cele. Zadaniem tomu pierwszego, zawierającego szczegółową analizę pogromu, jest prezentacja społecznego kontekstu, w którym stał się on możliwy: nastrojów, przekonań, światopoglądów, ścierających się w kieleckim życiu codziennym w drugim roku po wojnie. Celem tomu drugiego było skompletowanie najważniejszych źródeł dokumentujących to zdarzenie, w tym wielu niepublikowanych zeznań Żydów ocalałych z pogromu. Pozwoliły one na zrekonstruowanie doświadczenia ofiar oblężonych w domu przy ul. Planty 7. W dalszej perspektywie zgromadzona w tomie dokumentacja umożliwiła skorygowanie dotychczasowych list ofiar, z których aż 17 pozostało bez identyfikacji. Przyczynkiem do fenomenu świadectwa jest też zestawienie zeznań sprawców i ofiar, które dzieli pięć dekad pomiędzy śledztwami. Dzieki protokołom przesłuchań z lat czterdziestych i dziewięćdziesiątych, dokumentom osobistym, prasowym i notarialnym, w książce zarysowano sylwetki osób składających się - z jednej strony - na kielecki tłum pogromowy, z drugiej na ówczesne instytucje władzy (Milicja Obywatelska, Wojsko Polskie, Urząd Bezpieczeństwa, Urząd Wojewódzki). Instytucje te, rekrutujące się z tego samego społeczeństwa, którego bezpieczeństwa strzegły, nie tylko nie opanowały krytycznej sytuacji, ale same włączyły się do pogromu. Analiza biografii aktorów zdarzenia odsłania zupełnie nieznaną nieideologiczną historię Polski oglądaną z perspektywy Kielc.

Poszukiwania teologiczno-filozoficzno-kulturowe

Barbara Bogołębska, Monika Worsowicz

Zapraszamy do lektury kolejnego interdyscyplinarnego tomu Ośrodka Badawczego Myśli Chrześcijańskiej Uniwersytetu Łódzkiego, w którym zostały zamieszczone studia badaczy z: Uniwersytetu Śląskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego i Uniwersytetu Łódzkiego. Podjęta w prezentowanej publikacji dyskusja ma bardzo szerokie ramy, teksty obejmują bowiem zagadnienia z wielu dyscyplin humanistycznych: filozofii religii, antropologii chrześcijańskiej, ekumenizmu, teologicznych inspiracji dawnych i współczesnych utworów literackich, nauczania społecznego Kościoła oraz komunikologii. Jedni z autorów koncentrują się na wybranym aspekcie tytułowych poszukiwań, inni - próbują łączyć te zjawiska. W niektórych studiach podjęto aktualne problemy, np. dramat uchodźców i potrzebę dialogu międzyreligijnego (chrześcijańsko­muzułmańskiego), we wszystkich zaś potwierdzono tezy, iż „fundamentem prawdziwej kultury jest poszukiwanie Boga” oraz że „świat rozumu i świat wiary potrzebują siebie wzajemnie” (Benedykt XVI). Ze Wstępu

Cieśniny

Wojciech Nowicki

On wędrowiec co rusz tracący równowagę. Oni przodkowie z linii tych, za których decydowały nogi, opętani niewyjaśnionym pragnieniem, by iść przed siebie. Cierpiący na dromomanię, na obłęd wędrowczy, złączeni niewidzialną nicią szaleńczego porozumienia, nieświadomie, niczym w głębokim śnie, pokonują kolejne kilometry. Burroughsowski Tanger, ciasne zaułki Fezu i Neapolu, spękane uliczki Sofii, tętniący gorączką Stambuł. Za sprawą wyższej konieczności, z nieuświadomionej potrzeby ucieczki, z powodu nieujarzmionego sennowłóctwa. Olśniewająca proza Wojciecha Nowickiego to studium niewyrażonego obłąkania i oszałamiająca przeprawa przez cieśniny szaleństwa, które drzemie w każdym z nas.

"Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego" 2015. T. 16

red. Maksymilian Pazdan

W szesnastym tomie Problemów Prawa Prywatnego Międzynarodowego znalazło się opracowanie poświęcone aspektom kolizyjnoprawnym zapisu windykacyjnego. Ponadto zamieszczono artykuł dotyczący niektórych konsekwencji zmiany statutu w międzynarodowym prawie spółek w przypadku przymusowego przeniesienia siedziby spółki za granicę. Godne polecenia są także rozważania o następstwach niemożności stwierdzenia treści prawa obcego na tle art. 10 ust. 2 ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym. Szesnasty tom czasopisma zamykają uwagi o uregulowaniach rozporządzenia Rzym II i ich stosowaniu na tle doświadczeń polskiej judykatury oraz glosa orzeczenia dotyczącego kolizyjnoprawnych konsekwencji rozdzielności majątkowej ustanowionej na podstawie prawa polskiego.

Pozwól rzece płynąć

Michał Cichy

W Pozwól rzece płynąć Michał Cichy znów wyrusza w podróż po najbliższej okolicy i obserwując drzewa, ludzi i niebo, układa osobistą mitologię codzienności. Przemierza Ochotę, by odkryć w niej cały świat, swoją wioskę w mieście, indywidualny raj. Raj to na miarę człowieka, czasami niedoskonały, czasami porażający obojętnością, zawsze bliski, ale czasem zdumiewający na nowo. Ten sześciomiesięczny spacer od zimy do lata jest także swoistym traktatem o postrzeganiu, otwieraniu się na codzienność, stawaniu się jej częścią. To także książka o miłości, pokorze, a przede wszystkim zgodzie na los. To jest książeczka kogoś, kto wychodził sobie rozum. Kogoś, kto przejrzał na oczy i nie uciekł na widok tego, co zobaczył. Książeczka piękna i cicha. Znajdziecie tu liczne opisy krajobrazu, dowiecie się, jaka pogoda była dziesięć lat temu, i przypomni wam się trochę Prawd, które kiedyś znaliście. Jacek Podsiadło

Społeczny potencjał odrodzenia miast poprzemysłowych

Paweł Starosta

Książka dotyczy oceny znaczenia potencjału społecznego w różnicowaniu poziomu rozwoju miast poprzemysłowych funkcjonujących w odmiennych uwarunkowaniach kulturowych, ale pełniących w przeszłości podobne funkcje. Wzięto pod uwagę pięć ośrodków: Łódź (Polska), lwanowo (Rosja), Miskolc (Węgry), Poniewież (Litwa), Adapazari (Turcja). Przedstawione analizy oparto na wypracowanej przez autora koncepcji „społecznego potencjału rozwoju zbiorowości terytorialnych” uwzględniającej takie elementy, jak: podmiotowość, kapitał ludzki, sieciowy komponent kapitału społecznego, komponent normatywny, zaufanie społeczne oraz formy mobilizacji i przywództwa lokalnego. Poziom rozwoju badanych miast scharakteryzowano zarówno w kategoriach subiektywnej oceny jakości życia prywatnego oraz satysfakcji z funkcjonowania określonych sfer instytucjonalnych miasta, jak i w kategoriach zbiorczych wskaźników standardu życia w mieście na podstawie uogólnionych danych statystycznych. Publikacja skierowana jest do środowisk akademickich (kierunki: socjologia, ekonomia, zarządzanie) zainteresowanych tematyką przeobrażeń społeczności lokalnych, w tym zwłaszcza miast poprzemysłowych dotkniętych niekorzystnymi zmianami zachodzącymi pod wpływem globalizacji. Krąg odbiorców może być poszerzony o rozmaite ruchy społeczne skoncentrowane na problematyce miejskiej.

Tam kiedyś była Rzeczpospolita. Ziemie ukrainne

Jerzy Besala

Ziemie ukrainne są pełne śladów polskości. Na Rusi Czerwonej, Wołyniu, Podolu, w województwie bełskim, na Bracławszczyźnie, Czernihowszczyźnie, w Kijowskiem wszędzie Polacy bądź spolonizowani kniaziowie i szlachta ruska odcisnęli swe piętno w historii i kulturze. Pałace, zamki, miasta, miasteczka, kościoły, cerkwie obecnie często w zupełnej ruinie powstawały z inicjatywy polskich panów, a ziemie zagospodarowywane były dzięki przywilejom polskich królów. Książka przybliża dzieje, miejsca, rody i postaci ziem ukrainnych mniej więcej do końca trwania Rzeczypospolitej szlacheckiej. Dotyka też kwestii kozackiej i wpływu mołojeckich powstań na los poszczególnych miejscowości. W dziejach ukrainnych przewija się ponadto wątek bezustannych najazdów tatarskich, walk wewnętrznych między atamanami kozackimi, zwolennikami Rzeczypospolitej i Rosji, co doprowadziło Ukrainę do czasów Ruiny w końcu XVII w. Skorzystała z tego głównie Rosja, przyłączając Zadnieprze z Kijowem w 1667 r., co potwierdził wieczysty pokój zawarty przez wojewodę Krzysztofa Grzymułtowskiego w 1686 r. Podobnie jak w Polsce wyniszczające wojny doprowadziły na Ukrainie do zrujnowania bądź zawłaszczenia polskich dóbr kultury, które dopiero teraz są powoli odnawiane lub rekonstruowane. Niech zatem ta książka będzie również cegiełką przypominającą o polskiej obecności i polskich korzeniach dziejów Ukrainy.

Baśnie i legendy polskie

Opracowanie zbiorowe

Czy wiesz, skąd się wzięła Wisła i dlaczego woda w Bałtyku jest słona? Czy znasz historie poznańskich koziołków, toruńskich pierników i gdańskich lwów? Czy słyszałeś opowieści o lajkoniku, bazyliszku i szewczyku Dratewce? Książka Baśnie i legendy polskie to zbiór czytanych od pokoleń opowieści, pełnych legendarnych i baśniowych postaci oraz historii znanych w całej Polsce.

Robotnicy Łodzi drugiej połowy XIX wieku. Nowe kierunki badawcze

Kamil Śmiechowski, Marta Sikorska-Kowalska, Kenshi Fukumoto

Robotnicy Łodzi drugiej połowy XIX wieku. Nowe kierunki badawcze to monografia, której głównym celem było ukazanie nowych możliwości badawczych, nowego ujęcia w analizowaniu tzw. kwestii robotniczej. Publikacja ta stanowić ma zaproszenie do powrotu i kontynuacji badań nad bardzo rozległym i wieloaspektowym zagadnieniem życia i działalności robotników. Jej autorzy prezentują nowatorskie ujęcia zagadnienia. Kwestia robotnicza rozpatrywana jest w kontekście badań nad miastem, z perspektywy studiów postkolonialnych oraz perspektywy studiów kobiecych.  

Pozycja słońca. Miłość na styku odmiennych kultur

Ranya Paasonen

Autorka powieści „Pozycja słońca” jest córką Finki i Egipcjanina. Jako dziecko mieszkała z rodzicami w Indiach, Libii, Arabii Saudyjskiej i Egipcie. W 1987 roku, mając 13 lat, przeniosła się z matką do Finlandii. Ukończyła studia na uniwersytecie w Helsinkach; przygotowuje doktorat z historii nauk społecznych. Książka opowiada historię miłości dwojga ludzi pochodzących ze skrajnie odmiennych kultur, widzianą oczami ich córki. Przedstawia jej życie między dwiema kulturami i próbę odnalezienia własnej tożsamości, innej niż silne indywidualności rodziców. Pochodzili oni z tak różnych światów, że nie mieli szans na przetrwanie we wspólnym związku. Konkretnym, a jednocześnie wieloznacznym symbolem różnic kulturowych, między którymi żyje dorastająca dziewczyna, jest sposób obierania pomarańczy:  inny w Egipcie i inny w Finlandii. Powieść ma formę poetyckiej, pełnej barw, zapachów oraz dźwięków mozaiki. Na każdym kroku pojawiają się kontrasty i sprzeczności: blask złotych ozdób i biel szpitalnego pokoju, żar pustynnego słońca i chłodna woda jeziora, gorąca miłość i strach przed najbliższym człowiekiem. Autorka umiejętnie i naturalnie wiąże przeszłość i teraźniejszość; w zapamiętane ze swojego dzieciństwa oraz okresu dojrzewania reakcje i odczucia wplata poszczególne fazy rodzenia się i umierania miłości rodziców. Powieść została niezwykle ciepło przyjęta w Finlandii, gdzie otrzymała kilka prestiżowych nagród literackich. Zaraz po wydaniu w 2002 r. przetłumaczono  ją na język szwedzki i niemiecki, w przygotowaniu są przekłady na inne języki europejskie.