"Neophilologica" 2014. Vol. 26: Le concept d'événement et autres études

red. Wiesław Banyś

Textes réunis par Laura Calabrese, Fabrice Marsac, Dan Van Raemdonck. Tom 26 Neophilologica jest zbiorem 21 artykułów autorstwa w większości uczonych  zagranicznych. Tematami przewodnimi numeru są, w pierwszej części, analizy pojęcia zdarzenia omawianego z różnych punktów widzenia, w drugiej części zaś, zagadnienia klas obiektowych, opis języka zorientowany obiektowo dla celów automatycznego tłumaczenia tekstów i kwestie pokrewne omawiane i rozwijane pod wpływem prac W. Banysia i G. Grossa. Zdecydowana większość tekstów została zredagowana w języku francuskim, 2 artykuły zostały napisane w języku włoskim i 1 w języku hiszpańskim. Wszystkie teksty zawierają abstrakty oraz słowa klucze w języku angielskim.

Historia odkryć pierwiastków chemicznych

Jan Grzegorz Małecki

W pracy przedstawiono w sposób przystępny historie odkryć pierwiastków chemicznych szeregując je nie według miejsc zajmowanych w układzie okresowym, a w oparciu o okres czasu, w którym zostały zidentyfikowane. Cezura czasowa nie jest jedynym kryterium jakie Autor zastosował do przedstawienia historii odkryć liter chemicznego alfabetu. Drugim kryterium są odkrycia naukowe skutkujące powstaniem metod stosowanych do zgłębienia zagadek budowy otaczającego świata, a które doprowadziły do odkrycia szeregu pierwiastków chemicznych. Ostatnia grupa opisanych w książce pierwiastków to otrzymane sztucznie ciężkie, nietrwałe, pierwiastki chemiczne. Najcięższe z nich otrzymały swoje nazwy dopiero w roku 2016. Książka przeznaczona jest dla studentów pierwszego stopnia chemii, może również stanowić doskonałe źródło wiadomości dla nauczycieli przedmiotów przyrodniczych w szkołach ponadpodstawowych. Ponadto, ponieważ napisana została w sposób nie wymagający od czytelnika szerszego przygotowania z zakresu chemii, może być inspirująca dla osób zaczynających swoją przygodę z naukami przyrodniczymi.

Dyskurs i jego odmiany

red. Bożena Witosz, Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Ewa Ficek

Publikacja gromadzi teksty przedstawicieli zróżnicowanego pod względem metodologicznym i problemowym nurtu badań nad dyskursem w Polsce. Autorzy poszczególnych artykułów zarówno rozważają istotne zagadnienia teoretyczne, jak i dają obraz różnych odmian dyskursu publicznego, zwłaszcza instytucjonalnych (urzędowy, religijny, edukacyjny, terapeutyczny, turystyczny), wspólnot ideologicznych, etnicznych i kulturowych, oraz bogato reprezentowanego w tomie dyskursu medialnego. Interesująco wypadła – obrana w kilku artykułach – perspektywa oglądu śledząca sposoby aktualizowania tego samego zagadnienia w różnych mediach i przez różne wspólnoty dyskursu. Wiele miejsca w opracowaniu poświęca się problematyce teoretycznej (sposobom podziału przestrzeni komunikacji publicznej, metodom analizy dyskursu czy wreszcie kontekstom badawczym, które metody analizy dyskursu otwierają i z którymi się splatają). Książka zainteresuje nie tylko specjalistów, wywodzących się z różnych środowisk i tradycji badawczych dyskursu, ale wszystkich pragnących pogłębić swą wiedzę o regułach, normach, strategiach komunikacyjnych, którymi kierują się aktorzy dyskursu publicznego.

Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze. T. 2: Od humanizmu do posthumanizmu

red. Justyna Tymieniecka-Suchanek

Prezentowana publikacja to dwutomowa monografia wieloautorska stawiająca pytanie o ludzkie „bycie z innymi”. Autorzy pokonują intelektualną drogę od humanizmu do post- i transhumanizmu z uwzględnieniem kultury w najróżniejszych konfiguracjach, biorąc pod uwagę relacje: człowiek – zwierzę, człowiek – roślina i/lub człowiek – maszyna rozumiana jako humanoid techniczny bądź byt częściowo nieorganiczny. Książka zawiera różne materiałowo, formalnie i warsztatowo artykuły, które wychodzą naprzeciw oczekiwaniom nowoczesnej humanistyki, prezentując rozważania na temat relacji człowiek – inny/obcy byt. Celem zebranych tekstów jest podjęcie dyskusji nad tym, czy współczesna tendencja, kwestionująca dotychczasowe status quo człowieka, który przestał być uznawany za centrum świata i miarę wszechrzeczy, znalazła indywidualny wyraz w najnowszej kulturze przełomu XX i XXI wieku lub wcześniejszej jako antycypacja aktualnych idei w zakresie międzygatunkowych czy międzybytowych relacji. Monografia obejmuje interdyscyplinarną problematykę szerszą od konwencji wybranych zagadnień post- i transhumanizmu w literaturze i sztuce. Rozległość ta wynika z zestawienia kwestii relacji człowieka do innych istot żywych i zagadnienia powiązań człowieka z bytami technologicznymi, które w wielu artykułach sąsiadują z sobą i w pewnych as­pektach ujawniają pod­stawowy problem stanowiący centrum tego rodzaju refleksji: na­mysł nad grani­cami człowieczeństwa, kondycją człowieka i jego stosunku do innych bytów. Myśle­nie to wyrasta z tradycji penetrowania różnych kategorii inności, obcości, odmienności, ale odwo­łuje się też do holistycznych kon­cepcji człowieka i świata.

Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego. T. 24

red. Danuta Krzyżyk

24. tom „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego” adresowany jest do polonistów, studentów polonistyki, dydaktyków języka ojczystego i literatury oraz do pedagogów. Zamieszczono w nim kilkanaście artykułów z zakresu edukacji literackiej i kulturowej oraz językowej, a ponadto – 8 recenzji najnowszych prac o profilu dydaktycznym. Dydaktycy literatury przedstawiają m.in. ciekawe pomysły na cykle lekcji o Holokauście (tej propozycji towarzyszy refleksja nad szkolną koncepcją mówienia o Zagładzie, także próba nowego odczytania Akademii Pana Kleksa Jana Brzechwy) oraz o paradoksach poetyckich w twórczości księdza Jana Twardowskiego (analiza i interpretacja poezji Twardowskiego połączona została z elementami kształcenia językowego i kulturowego), wskazują, jak kształtować świadomość aksjologiczną uczniów (np. wykorzystując powieść Gustawa Morcinka Judasz z Monte Sicuro); podejmują problem inności we współczesnej literatury dziecięcej (m.in. miejsca dzieci w nowym modelu współczesnej rodziny). Dydaktycy języka dzielą się natomiast wynikami swoich badań dotyczących obrazu nauczyciela w wypowiedziach internautów i czynników, które mają wpływ na ocenę nauczycieli przez społeczeństwo; sposobu opracowania szkolnych słowników poprawnej polszczyzny (na przykładzie haseł z komponentem GŁOWA); znajomości znaczeń wybranych frazeologizmów somatycznych przez uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych; wartości stylistycznej spójników w analizowanych tekstach informacyjnych i materiale ćwiczeniowym w wybranych podręcznikach szkolnych. Artykuły, które znalazły się w tomie wzbogacą warsztat dydaktyczny nauczycieli i studentów oraz skłonią ich do refleksji nad rolą przedmiotu język polski w rozwijaniu postaw i osobowości uczniów, a także funkcją nauczyciela we współczesnej szkole.

Podstawy chemoinformatyki leków. Wydanie drugie rozszerzone

Andrzej Bąk, Jarosław Polański

Na polskim rynku księgarskim dostępnych jest szereg podręczników poświęconych chemii leków oraz projektowaniu leków, brakuje natomiast podręcznika poświęconego chemoinformatyce. W zamyśle autorów niniejszy skrypt ma za zadanie wypełnić tę lukę. Ponieważ od swych źródeł chemoinformatyka łączy się z projektowaniem molekularnym, wyeksponowaliśmy w szczególności problemy chemoinformatyki leków. Odpowiada to profilowi nowych specjalności, chemii leków oraz chemii informatycznej, uruchomionych w Instytucie Chemii Uniwersytetu Śląskiego. Podręcznik przeznaczony jest dla studentów chemii i farmacji, którzy interesują się wykorzystaniem komputera jako narzędzia wspomagającego badania oraz dydaktykę tych przedmiotów.

"Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego" 2016. T. 18

Maksymilian Pazdan

Osiemnasty tom Problemów Prawa Prywatnego Międzynarodowego otwiera nakierunkowany na kwestie praktyczne artykuł poświęcony kolizyjnym zagadnieniom umów przedwstępnych. Kolejne opracowanie dotyczy z kolei podstaw i uzasadnienia do stosowania przez sąd krajowy obcych norm kolizyjnych. Poza tym w bieżącym tomie czytelnik znajdzie publikację poświęconą aspektom kolizyjnym styku prawa prywatnego i publicznego. Warty uwagi jest także artykuł przedstawiający wybrane, szczególnie nurtujące teoretyków i praktyków prawa, kwestie związane z przepisami wymuszającymi swoje zastosowanie. Warto poza tym zapoznać się z teoretycznym opracowaniem omawiającym zasadę najściślejszego związku, stanowiącą regułę kierunkową prawa prywatnego międzynarodowego. Osiemnasty tom Problemów Prawa Prywatnego Międzynarodowego zamyka Sprawozdanie z II Zjazdu Katedr Prawa Prywatnego Międzynarodowego („O stanowieniu, pojmowaniu i stosowaniu norm kolizyjnych europejskiego i krajowego prawa prywatnego międzynarodowego”), który odbył się w Katowicach w dniach 23–24 października 2015 roku.

Studia Politicae Universitatis Silesiensis. T. 15

red. Jan Iwanek, Rafał Glajcar

„Studia Politicae Universitatis Silesiensis” ukazuje się z inicjatywy Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego. Autorami większości zamieszczonych w tomie piętnastym artykułów są uczestnicy IV Zjazdu Katedr i Zakładów Systemów Politycznych, który odbył się w dniach 12–14 maja 2015 roku w Wiśle-Jaworniku. Tematykę Zjazdu i zarazem prezentowanych tu tekstów stanowiły badania dotyczące specyfiki partii politycznych, a artykuły niniejszego zbioru pomieszczono w dwóch działach. W dziale „Partie i systemy partyjne” znalazły się teksty: Jana Iwanka (w j. angielskim) dotyczący stricte politologicznej (w opozycji do prawniczej) definicji partii politycznej, Jarosław Szymanek wyjaśnia zagadnienie „politycznej reprezentacji”, Liana Hurska-Kowalczyk prezentuje problematykę wpływ grup nacisku struktur oligarchicznych na życie polityczne państwa ukraińskiego, Sebastian Kubas analizuje siły i pozycję, dominujących ugrupowań prawicowych w Czechach (ODS) i na Węgrzech (Fidesz), a Paweł Laidler podejmuje temat judykalizacji polityki z perspektywy ewolucji statusu prawnego mniejszości seksualnych w USA. Marek Gołosz przedstawia znaczenie i fenomen wyborczej i parlamentarnej stabilności partii Koalicja Kanaryjska, Krzysztof Kowalczyk zaś analizuje założenia programowe polskich  partii politycznych wobec religii i Kościoła. Dział zamyka artykuł Tomasza Koziełły poświęcony relacjom wewnątrz Ligi Polskich Rodzin. Dział „Wybory i kampanie wyborcze” otwiera artykuł Macieja Drzonka, w którym autor zwraca uwagę na fenomen „wiecznych prezydentów” (wielokadencyjnych) w miastach na prawach powiatu. Z kolei Agnieszka Łukasik-Turecka przedstawia sposoby wykorzystania przez komitety wyborcze czasu antenowego w ramach nieodpłatnych audycji wyborczych. Tematem artykułu Szymona Kołodzieja jest VI powszechna elekcja prezydencka w Polsce i przyczyny wyborczego zwycięstwa kandydata PiS. W ostatnim artykule działu Jakub Mielewczyk analizuje zmiany w estońskim systemie wyborczym w latach 1992–2015. Całość zamykają dwie recenzje autorstwa Zbigniewa Kantyki i Rafała Riedla.

Poezja paradoksów - paradoksy w poezji. Poetycka teologia księży Jana Twardowskiego, Janusza Stanisława Pasierba, Wacława Oszajcy

Magdalena Ochwat

„Paradoksy — pisał Carl Gustav Jung w książce Psychologia a religia — w przedziwny sposób należą do największych dóbr duchowych […], a wszystkie wypowiedzi religijne zawierają logiczne sprzeczności i zasadniczo niemożliwe stwierdzenia”. Obserwację tę, niewątpliwie słuszną, potwierdza już pobieżna analiza języka, jakim posługuje się Biblia. Zarówno w Starym, jak i w Nowym Testamencie, w tym w samej nauce Jezusa Chrystusa, odnajdujemy wiele konstrukcji opartych na sprzecznościach. Stwierdzenia takie, jak: „ziarno, jeśli nie obumrze, nie wyda owocu” (J 12,24), „tak ostatni będą pierwszymi, a pierwsi ostatnimi” (Mt 20,16) czy „kto chce znaleźć swe życie, straci je, a kto straci swe życie z mego powodu, znajdzie je” (Mt 10,38—39), przeszło dwa tysiące lat tworzyły pejzaż chrześcijańskiej kultury i do dziś stanowią o rozpoznawalności charakteru dyskursu religijnego. Dlatego również nauka Kościoła, dogmaty — niepodważalne twierdzenia religijne — w nieunikniony sposób opierają się na paradoksie. Wystarczy wszak przywołać najważniejsze prawdy wiary: trzy osoby są jednym Bogiem, Maryja jest jednocześnie dziewicą i matką, Bóg jest miłosierny i sprawiedliwy zarazem, zmarli powstaną z martwych, a Chrystus objawił się w postaci Boga Człowieka, narodził się w określonym czasie oraz miejscu — wieczność spotkała się ze śmiertelnością. Chrześcijaństwo cechuje się więc znaczącym nasyceniem sprzecznościami i nie zawsze dającymi się pojąć paradoksami. Z takimi konstrukcjami w sposób szczególny stykają się kapłani, rozważając trudne, czasem ukryte, sensy języka Ewangelii. Świadomość sprzeczności w istotny sposób wyznacza ich paradygmat myślowy, determinuje ich refleksję o języku i słowie, która przekłada się na poetykę wypowiedzi, a czasem stanowi jej temat. (fragment Wstępu)

"Logopedia Silesiana" 2018. T. 7

Olga Przybyla

Sumienna i uważna obserwacja osób napotykających bariery w porozumiewaniu się to codzienność praktyki logopedycznej. Terapeuta krok po kroku analizuje sposoby funkcjonowania jednostki w kontaktach z otoczeniem, poszukując interpretacji dla ich rozpoznania i opisu. Dąży do odkrycia zespołu przyczyn występujących trudności w komunikowaniu się, gdyż ma świadomość, że natura, jakość i stan umiejętności tworzenia relacji człowieka z otaczającą go rzeczywistością są wielorako uwarunkowane. Budowanie programów terapii zaburzeń w porozumiewaniu się zarówno werbalnym, jak i niewerbalnym wymaga wiedzy lingwistycznej, biologicznych podstaw teoretycznych dotyczących rozwoju i funkcjonowaniu człowieka oraz znajomości mechanizmów psychologicznych i aspektów społeczno-pedagogicznych. Na procedurę logopedyczną składa się rozwijanie wszystkich typów kompetencji – komunikacyjnej, poznawczej (kulturowej) i językowej. Zasadnicze znaczenie dla rozumienia rzeczywistości ma rozumienie języka. Interdyscyplinarne kierunki badań logopedycznych pokazują, jak różnorodne, złożone i nierzadko dyskretne bywają czynniki wpływające na możliwości komunikowania się i stan rozwoju mowy. Tradycyjnie tematykę „Logopedii Silesiany” wyznaczają doświadczenia naukowo-badawcze i zawodowe autorów, które gromadzili, obserwując trudności w komunikacji językowej mówionej i pisanej dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Po raz kolejny idea rozpoznawania natury zaburzeń mowy połączyła znamienitych badaczy w dążeniu do opisu mowy zarówno w jej specyficznych, jak i w niespecyficznych kontekstach. (fragment Wstępu)

Kulturowe gry w "Grze o tron"

red. Beata Gontarz

Monografia powstała w ramach spotkań Studenckiego Koła Badaczy Kultury Popularnej „Matriks” na Uniwersytecie Śląskim. Młodzi badacze kultury popularnej, wykorzystując wiedzę adeptów dyscyplin, jakie zgłębiają na studiach: kulturoznawstwa, medioznawstwa, literaturoznawstwa, historii krytycznie przyjrzeli się zabiegom autora Gry o tron, skutkującym stworzeniem uniwersum, które okazało się atrakcyjne dla współczesnego uczestnika kultury. Wskazali, że Martin sięga do naszych, współczesnych, rozpoznań o człowieku i świecie: żyjemy w stanie rozproszenia, nieporządku, zaciemnienia reguł. Mocniej, jak się wydaje, akcentuje brak arche, utratę podstaw, co odpowiada postmodernistycznemu kontekstowi czasowemu, w jakim cykl powstał. Autorzy książki sprawdzali reguły z jednej strony wciągania odbiorcę w doskonale znany model gatunkowy fantasy, a drugiej – podsuwania tropów, aby szukać nowości, odmienności, oryginalności. Tytuł monografii narzucił się w sposób oczywisty. Nie tylko jako efektowna gra słów, odwołująca się do pomysłu George’a R. R. Martina: grę (o co? – na to pytanie próbują odpowiedzieć autorzy monografii) wprowadził wszak twórca do Westeroskiego uniwersum. To również propozycja metody badawczej, a mianowicie wskazanie kulturowych obszarów odniesień, wykorzystywanych przez Martina, jak: chaos zestawiany z linearnością historii oraz porządkiem religii i mocą magii, obrazowanie ludzkich lęków, zagubienia i poszukiwania tożsamości, demontaż wzorców archetypowych i struktur kompozycyjno-fabularnych.

Pragnąć. Szkice o literaturze nowoczesnej

Wacław Forajter

Artykuły, wchodzące w skład książki, koncentrują się na opisie zjawiska nowoczesności w kontekście rozmaitych teorii pragnienia, od klasycznej, freudowskiej psychoanalizy zaczynając, na schizoanalizie Feliksa Guattariego i Gillesa Deleuze’a skończywszy. Pierwszy blok artykułów pt. Szyfry pragnienia w twórczości Bolesława Prusa został poświęcony Lalce, a w szczególności uwikłaniu bohaterów powieści w normy i zakazy seksualne obowiązujące w drugiej połowie XIX wieku. Ostatni z tekstów o utworze z 1890 roku dotyczy natomiast nieomówionych dotychczas w wystarczającym stopniu związków powieści Prusa z traktatem Maxime’a Du Campa Paris, ses organes, ses fonctions, sa vie, co pozwala rzucić nowe światło na znaczenia epizodu paryskiego.   Cykl Piekielny pociąg Władysława Stanisława Reymonta składa się z dwóch rozpraw poświęconych twórczości noblisty. Pierwsza z nich, Niebezpieczeństwa fantazji, stanowi próbę interpretacji Marzyciela przy pomocy narzędzi teoretycznych wypracowanych przez Jacques’a Lacana. Z kolei drugi, noszący tytuł Falangi infernalne, jest próbą odczytania wybranych wątków Wampira przez pryzmat głośnej na przełomie wieków sprawy Leo Taxila.   Część ostatnia, Inne pragnienia, zawiera dwa artykuły. Tekst „Gdy popłyną miliony…” to całościowa analiza zapomnianej powieści Ignacego „Sewera” Maciejowskiego o galicyjskim boomie naftowym. Wątki interpretacyjne koncentrują się wokół takich kategorii, jak: pieniądz, afekt, seksualność i praca, ujętych w kontekście koncepcji Guattariegio i Deleuze’a. Rozprawa pt. Pasje wychodzi od porównania wizji średniowiecznej krucjaty dziecięcej, stworzonych przez Marcela Schwoba i Jerzego Andrzejewskiego, by dojść do ogólnych wniosków na temat istoty pożądania i specyfiki pisarstwa historycznego jako takiego.

Impact of the 2008 economic crisis on the functioning of political systems. A case study of Greece, Spain, and Italy

Tomasz Kubin, Małgorzata Lorencka, Małgorzata Myśliwiec

Prezentowana publikacja zawiera wyniki badań prowadzonych przez trzy lata przez Tomasza Kubina, Małgorzatę Lorencką i Małgorzatę Myśliwiec w ramach projektu sfinansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki (przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2013/09/B/HS5/00021). Podstawowym celem naukowym pracy jest pokazanie wpływu kryzysu gospodarczego na funkcjonowanie systemu politycznego. Przedmiotem szczegółowych prac badawczych były systemy polityczne Grecji, Hiszpanii i Włoch, ponieważ to właśnie w tych państwach Unii Europejskiej skutki światowego kryzysu gospodarczego wydają się mieć największy wpływ na działanie najważniejszych elementów tworzących system polityczny. Wiodącą hipotezą badawczą jest założenie, że w warunkach demokracji przedstawicielskiej sytuacja ekonomiczna państwa jest jednym z najistotniejszych czynników warunkujących stabilność i trwałość systemu politycznego. Im lepsza sytuacja gospodarcza państwa, tym większa stabilność funkcjonowania i możliwość przetrwania systemu politycznego. Natomiast w sytuacji kryzysu gospodarczego stabilność i trwałość systemu politycznego jest poważnie zagrożona. Analiza wpływu kryzysu gospodarczego na funkcjonowanie systemów politycznych skłoniła autorów do postawienia następujących hipotez szczegółowych: Działania ośrodków podejmujących decyzje polityczne w Grecji, Hiszpanii i we Włoszech w zakresie kwestii gospodarczych – zarówno na szczeblu centralnym, jak i na szczeblach regionalnych – doprowadziły do poważnych zakłóceń w zakresie funkcjonowania systemów politycznych. Kryzys gospodarczy w Grecji, Hiszpanii i we Włoszech zakłócił w poważny sposób rytm cykli wyborczych. Kryzys gospodarczy w Grecji, Hiszpanii i we Włoszech wpłynął na funkcjonowanie systemów partyjnych owych państw. Kryzys gospodarczy w Hiszpanii i we Włoszech w znaczący stopniu wpłynął na nasilenie się tendencji odśrodkowych w owych państwach. Kryzys gospodarczy w Grecji, Hiszpanii i we Włoszech wpłynął na nasilenie się procesu formułowania postulatów antysystemowych przez wybrane ugrupowania polityczne.   We wstępie zostały przedstawione założenia merytoryczne i metodologiczne przeprowadzonych badań. W rozdziale pierwszym przeanalizowane zostały problemy związane z genezą, przebiegiem i konsekwencjami kryzysu gospodarczego 2008 roku, ze szczególnym uwzględnieniem przebiegu zdarzeń w Grecji, Hiszpanii i Włoszech. Kolejne trzy rozdziały zawierają analizę konsekwencji owego kryzysu dla działania systemów politycznych Grecji, Hiszpanii i Włoch. W zakończeniu zawarte zostały wnioski ogólne, wynikające z przeprowadzonego procesu badawczego.

Critica varia

Marian Kisiel

Książka zbiera teksty różnego rodzaju: szkice przekrojowe o literaturze krajowej i emigracyjnej, portrety krytyczne (o Stanisławie Baczyńskim, Tymonie Terleckim, Jacku Łukasiewiczu, Andrzeju K. Waśkiewiczu, Stefanie Szymutce), wywiady (z Wojciechem Żukrowskim, Ireneuszem Opackim, Henrykiem Markiewiczem), a także laudacje wielkich poetów i pisarzy (Czesława Miłosza, Tadeusza Różewicza, Sławomira Mrożka, Wiesława Myśliwskiego). Jest spotkaniem z historycznoliteracką varietas, mierzy się z prywatyzowaną (osobistą) przeszłością lektury. Literatura wieku XX, widziana we fragmentach, strzępach czy odbiciach, staje się w ten sposób mapą możliwych peregrynacji i spotkań. Autor nie ukrywa, że istotą jego lektury jest poszukiwanie znaczeń ważnych niezależnie od czasu. Dlatego, łącząc twórców różnych pokoleń, szkół i poetyk, stara się ich zobaczyć we wspólnym doświadczaniu rzeczywistości i literatury. Jest to także książka osobista, ponieważ przywołuje wybitne postacie polskiej kultury literackiej, z którymi autor spotykał się lub prowadził z nimi poznawczy dialog.

Wybrane aspekty działań profilaktycznych w obszarze HIV/AIDS w Polsce. Studium badawcze

Edyta Widawska

Problematyka HIV/AIDS stanowi ważny aspekt dyskusji o strategii prozdrowotnej w skali globalnej i lokalnej. Według danych UNAIDS z 2015 r. na całym świecie żyje około 36,7 mln osób, które znają swój status i wiedzą, że są zakażone HIV. W Polsce od wdrożenia badań w 1985 r. do 29 lutego 2016 r. stwierdzono zakażenie HIV u 20169 osób. Dane szacunkowe Krajowego Centrum ds. AIDS wskazują jednak, że liczba osób zakażonych HIV jest znacznie większa i waha się między 36 a 45 tys. osób. Plasuje to nasz kraj w czołówce krajów Unii Europejskiej pod względem liczby zakażonych, którzy nie wiedzą o swojej infekcji. Nakłady na profilaktykę zakażeń HIV w Polsce z roku na rok maleją. Społeczny Komitet ds. AIDS zdecydował się na przeprowadzenie, we współpracy ze Stowarzyszeniem Ogólnopolska Sieć Osób Żyjących z HIV/AIDS „Sieć Plus”, ogólnopolskich badań ukierunkowanych na analizę sytuacji w obszarze profilaktyki pierwszorzędowej (dostęp do informacji, edukacji i usług w zakresie profilaktyki HIV/AIDS), drugorzędowej (dostęp do informacji, edukacji i usług w zakresie profilaktyki HIV/AIDS dla osób o zwiększonym poziomie zachowań ryzykownych) oraz trzeciorzędowej (działań na rzecz poprawy jakości życia w sferze psychospołecznej wobec osób zakażonych HIV i chorych na AIDS, ich rodzin i bliskich). Zaprezentowane w niniejszej publikacji wyniki badań i analiz skupiają się na aktualnej sytuacji, umożliwiając pozyskanie i porównanie wieloaspektowych danych dotyczących realizacji Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS. W badaniach wzięły udział instytucje publiczne (m.in. urzędy wojewódzkie, urzędy marszałkowskie, wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne), organizacje pozarządowe realizujące działania profilaktyczne w obszarze HIV/AIDS, osoby żyjące z HIV/AIDS oraz lekarze chorób zakaźnych pracujący na co dzień z osobami żyjącymi z HIV/AIDS. Takie ukierunkowanie działań badawczych zostało podyktowane głównym celem badań, którym było zdiagnozowanie i eksploracja realizacji działań profilaktycznych prowadzonych przez instytucje publiczne w ramach Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS opracowanego na lata 2012–2016 oraz wypracowanie na tej podstawie rekomendacji co do planowania dalszych działań profilaktycznych w naszym kraju. Praca składa się z trzech rozdziałów i ma charakter opracowania teoretyczno-empirycznego. Rozdział pierwszy zawiera podstawowe dla podejmowanej tematyki rozważania dotyczące samej istoty działań profilaktycznych, z ich rozróżnieniem na różne formy aktywności ze względu na przyjętą grupę docelową interwencji prewencyjnych. Drugi rozdział stanowi prezentację przyjętej w ramach prowadzonych badań metodologii. W rozdziale trzecim zamieszczono wyniki badań wraz z ich omówieniem.

Czuła pedagogia. Edukacyjny walor dzieł i działań księżnej Izabeli z Flemmingów Czartoryskiej

Jolanta Skutnik

W opracowaniu, którego cel  skupia się na interpretacji dzieł i działań księżnej Izabeli Doroty z Flemmingów Czartoryskiej (1746-1835), a dokonywanej z perspektywy pedagogicznej, zbiegły się rozmaite tropy analiz obejmujące   pola  jej działalności politycznej, społecznej, wychowawczej i pomocowej, ale również towarzysko – artystycznej czy nawet ekologicznej. Postępując tymi tropami nietrudno było w działaniach księżnej rozpoznać wczesne formy  praktyki animacyjnej w jej społecznym i kulturalnym wymiarze; wyprzedzające amerykańskie koncepcje interpretacji dziedzictwa  propozycje  edukowania w muzeum i poprzez muzeum; a nawet prekursorskie formy pracy społecznej i oświatowej. W sposób oczywisty te działania księżnej nie zrodziły się w społecznej i kulturowej próżni. Inspirowały je myśli i działalność osób towarzyszących jej na różnych etapach życia, wspierały nurty filozoficzne i trendy umysłowe przełomu oświeceniowo - romantycznego, wzbogacały dzieła i koncepcje stanowiące podstawę jej praktyki samokształceniowej. Efekty pracy potwierdzały się zaś w postawach wychowanków i znaczących osiągnięcia członków socjety, która wokół Czartoryskiej się koncentrowała. Szczególnym przejawem tych działań były  dzieła  promujące  humanizm w swoistej puławskiej odmianie znanej pod pojęciem „człekolubności”.  Zasięg wpływów i inspiracji pobudzających podjęte w pracy analizy, włączając nieoczywiste ale celowe przywołanie współczesnych koncepcji partycypacji społecznej, mediacji kulturalnej, interpretacji dziedzictwa, które związały doświadczenia historyczne ze współczesnymi dyskursami poświęconymi edukacji kulturalnej,  jest zatem bardzo szeroki. Rozległość tych odniesień i ilość przywołanych faktów oświetlających analizowane działania Czartoryskiej wydaje się czasem przytłaczać główny nurt analiz.  Porządkuje go jednak wyraźny kierunek poszukiwań. Wszystkie one, bez względu na odległość od głównego wątku, koncentrują się nieodmiennie na osobie, która z działań podejmowanych „z miłości ludzkiego plemienia” uczyniła  sens życia.  I jest to konkluzja, która nie straciła do dziś na aktualności. W treści pracy inspiracji mogą poszukiwać pedagodzy zajmujący się zagadnieniami edukacji kulturalnej, pedagogiki społecznej i pracy oświatowej a  analizujący formujące ich  kształt teorie, starający się ustalić historyczne etapy ich rozwoju lub praktyczne formy ich realizacji. Podobne inspiracje odnajdą też teoretycy i praktycy animacji, których zajmuje swoiście polska  perspektywa kształtowania się tego kierunku  i metody pracy społeczno – kulturalnej, a także kulturoznawcy podejmujący zagadnienia teorii i praktyki partycypacji w kulturze oraz poszukujący historycznych odniesień dla koncepcji mediacji kulturalnej. Osobną grupą odbiorców mogą stać się muzealni edukatorzy  wykorzystujący  w praktyce  metody  interpretacji dziedzictwa lub poszukujący historycznych zaczątków  form tej  praktycznej działalności muzeów.