"Historiej starych" czytanie. Człowiek i świat w "Chronografii albo Dziejopisie żywieckim" Andrzeja Komonieckiego

Beata Stuchlik-Surowiak

Książka przybliża treść mało znanej kroniki napisanej przez żywieckiego wójta Andrzeja Komonieckiego (1659-1729), obejmującej wydarzenia, które rozegrały się w latach 1400-1728, głównie w Żywcu i okolicach, ale także w dalszych rejonach Rzeczpospolitej i poza jej granicami. Na kartach Chronografii uwiecznieni zostali zarówno wielcy tego świata – władcy, biskupi, dziedziczni panowie, jak i pospolici obywatele, a nawet ludzie z marginesu społecznego. Autor ukazał ich życie w wielu różnych aspektach. Podobny klucz został wykorzystany w tej książce. Zasadniczym celem podjętych w niej rozważań było odtworzenie realiów życia mieszkańca małej miejscowości (przede wszystkim Żywca, ale również okolicznych wsi oraz miasteczek) w dobie pierwszej Rzeczpospolitej. Jako centralny obiekt badawczego zainteresowania jawi się w niej człowiek, którego los zdeterminowany jest przez cztery potężne siły: przyrodę, chorobę (i śmierć), religię oraz prawo. W obrębie każdej z tych sfer zarejestrowane zostały przede wszystkim wydarzenia spektakularne i ekstremalne, odbiegające od rutyny dnia powszedniego i burzące przewidywalną codzienność. Treść żywieckiej Chronografii ukazano w kontekście innych tekstów źródłowych z badanego okresu, osadzono na tle staropolskiej tradycji kronikarskiej, a także skonfrontowano z wynikami współczesnych badań naukowych.

Diverse concettualizzazioni delle relazioni attraverso preposizioni neutre in italiano. Un approccio cognitivo

Katarzyna Kwapisz-Osadnik

Monografia zawiera spójny opis funkcjonowania czterech włoskich przyimków di, da, a oraz in, które zaliczane są do grupy przyimków neutralnych, tj. na tyle polisemicznych, że dotarcie do znaczenia rozpatruje się w oparciu o funkcję relacyjną w kontekście. Przyimki te konkurują ze sobą i z innymi przyimkami w wyrażaniu tych samych relacji między tymi samymi obiektami, np. andare in Francia/a Roma, stare al bar/nel bar/dentro il bar; interessarsi a/di; parlare a/di/con; di più/al più/per lo più. Problematyczne jest również ich funkcjonowanie w formie prostej lub ściągniętej, co związane jest z obecnością rodzajnika, np. andare in/nel Portogallo; saltare di felicità/dalla gioia.

Corps de la femme maghrébine. Étude de la corporéité et de la sexualité féminines dans l'oeuvre romanesque de Leïla Marouane

Magdalena Malinowska

Przedmiotem niniejszej publikacji jest analiza przedstawień kobiecego ciała w powieściach współczesnej algierskiej pisarki, Leïli Marouane. Przez okres kolonizacji, ciało kobiety, uznawane za symbol algierskości, było przedmiotem rozgrywek politycznych pomiędzy kolonizatorem a Algierczykami, w konsekwencji czego stawała się ona ofiarą podwójnej opresji. Wychodząc z tego założenia, autorka stawia sobie za cel zbadanie, w jaki sposób współczesna maghrebska kobieta pozycjonuje się w stosunku do tego podwójnego dziedzictwa kulturowego, zaś w centrum zainteresowania znajdują się kwestie związane z cielesnością i seksualnością kobiecą. Praca składa się z dwóch części, z których pierwsza stanowi swoiste wprowadzenie w badany krąg kulturowy i poświęcona jest historii społeczno-politycznej Algierii oraz historii maghrebskiej literatury kobiecej. W drugiej części, zasadniczej, autorka skupia się na wybranej pisarce oraz jej dziele powieściowym, a następnie poddaje analizie zagadnienia cielesności i seksualności kobiecej.

Tropes of Tauromachy: Representations of Bullfighting in Selected Texts of Anglophone Literature

Ewa Wylężek

Książka jest poświęcona rozważaniom teoretycznym na temat zjawiska korridy. W publikacji przedstawiono najnowsze teksty anglojęzyczne wykorzystujące motyw walki z bykami oraz porównano je z teoriami zachowań ludycznych i tematami tabu, takimi jak przemoc, erotyzm i śmierć.

Złożony układ osadniczy - tradycyjny region ekonomiczny - przestrzeń społeczno‐kulturowa

Jerzy Runge

Celem publikacji jest po pierwsze - przybliżenie dotychczasowego stanu wiedzy na temat przeobrażeń funkcjonalno-przestrzennych oraz społeczno-kulturowych złożonych układów osadniczych, w tym zwłaszcza tradycyjnych regionów społeczno-gospodarczych, zaś po drugie zaproponowanie kilku modelowych ujęć uzupełniających (cyrkulacyjne modele przemian gospodarczych oraz procesu urbanizacji). Punktem wyjścia rozważań Autora jest próba modelowego ujęcia genezy i kształtowania się w czasie bazy ekonomicznej, jako decydującego elementu generującego pozostałe zmiany w przestrzeni społeczno-gospodarczej. złożony układ osadniczy, Model zmian gospodarczych, jak urbanizacyjnych dopełniają się wzajemnie, będąc zarazem odzwierciedleniem dośrodkowych i odśrodkowych sił warunkujących przemiany całego układu osadniczego.

Romanica Silesiana. No 8. T. 2: Costruzioni di genere / Construcciones de género

red. Krzysztof Jarosz, współudz. Aneta Chmiel, Ewelina Szymoniak

Motywem wiodącym prezentowanego numeru Romanica Silesiana jest problematyka gender, wciąż wywołująca także w środowisku akademickim żywe dyskusje, o czym świadczy wyjątkowo duża liczba zgłoszonych  do przyjętego tematu szkiców. Z tego też względu numer obejmuje dwa tomy, w których artykuły uporządkowano według kryterium językowego: tom 1 zawiera teksty francuskie i angielskie, tom 2 – hiszpańskie i włoskie. Wśród przedstawionych w niniejszym numerze zagadnień, podejmowanych w kontekście literaturoznawstwa, historii sztuki oraz antropologii kultury,  można wyróżnić kilka grup tematycznych, takich jak: płeć w debatach parlamentarnych i dyskursie prawnym, gender jako pojęcie socjologiczne, koncept abiektu i cielesności, erotyki i seksualności, konstrukcje kobiecości i męskości, transgresja norm społeczno-kulturowych i obyczajowych.

(Od)pamiętywanie - gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży

red. Bernadeta Niesporek-Szamburska, Małgorzata Wójcik-Dudek

Teksty zamieszczone w tomie (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży skupiają się na problematyce związanej z niezwykle popularnym we współczesnej kulturze zjawiskiem postpamięci. Mówiąc o szeroko zakrojonym projekcie „Postpamięć”, warto przyjrzeć się jego realizacjom obecnym we współczesnej literatury dla dzieci i młodzieży. Ogląd obejmuje reprezentacje przeszłości w literaturze nie tylko XIX i XX wieku, ale również tej najnowszej, refleksję nad gatunkami literackimi (np. powieść historyczna, saga, dziennik, pamiętnik), kategorią wspomnienia, instrumentalizacją i ideologizacją historii w edukacji oraz refleksję nad ponowoczesnymi grami z kanonami (toposami) typowymi dla poszczególnych obrazów przeszłości.

Pamięć czasu - malarstwo w czasach bankructwa duchowego

Lech Kołodziejczyk

Publikacja pt. Pamięć czasu – malarstwo w czasach bankructwa ducho­wego obejmuje ponad 50 esejów analizujących różnorodną problematykę sztuki współczesnej w kontekście mojego autorskiego doświadczenia malarskiego, a także zawiera komentarze, refleksje dotyczące wielości zagadnień kreacyjnych ujawnianych w trakcie procesów twórczych w ramach mojej działalności artystycznej. Analiza tzw. programu twórczego poszczególnych cykli malarskich: Fantomanie, Kosmogonie, Księga Słońca, Głowy, Rytmy Pamięci, Ogrody Ciemności, Baśniowe Fantazje, Wirtualne Ikony jest próbą przedstawienia i opisania założeń ideowo-tematycznych poszczególnych realizacji, a także określenia charakteru języka malarskiego, adekwatnego do artykułowanych określonych treści oraz idei. Druga część to materiał ilustracyjny – dokumentacja fotograficzna po­szcze­gólnych prac malarskich, powstających na przestrzeni 40 lat mojej aktywności artystycznej. Teksty oraz dokumentacja malarska tworzą spójną całość, a prawda i autentyzm indywidualnego, autorskiego doświadczenia malarskiego w pełni uwiarygadnia treści merytoryczne zawarte w esejach. Osią konstrukcji, kanwą stanowiącą główne założenie ideowe zarówno części teoretycznej (eseje, komentarze) oraz materiału ilustracyjnego jest próba przedstawienia dramatycznego wycofania się, zaniku, wręcz ban­kructwa doświadczenia przestrzeni duchowej w realizacjach tzw. sztuki współczesnej. Dociekania filozoficzne, refleksje na temat działalności w obrębie sztuki takich autorów, jak Platon, św. Augustyn, Pseudo-Dionizy, Grosseteste, św. Bonawentura czy mistrz Eckhart wydają się obecnie tak odległe i nieprzystające do przestrzeni mentalnej czasu obecnego, iż świa­domość kryzysu kulturowego, zaniku elementarnych punktów odniesienia staje się dramatycznym znakiem rozpadu kulturowego współczesności. W tej rozbitej, fragmentarycznej przestrzeni moja działalność malarska uzewnę­trznia głos człowieka usiłującego odnaleźć owe lekceważone, niechciane, pomijane przestrzenie duchowe, ślady porozumienia z wielką artystyczną tradycją, wysiłkami wielu dawnych mistrzów piszącymi, a także materializującymi poprzez sztukę swoje wielkie zamierzenia, idee, plany twórcze.

Donat Kirsch: Eliminacja episteme. Pisma krytyczne

oprac. Andrzej Śnioszek

Prezentowana edycja zawiera pisma krytyczne Donata Kirscha, jednego z czołowych przedstawicieli „rewolucji artystycznej w prozie”, zdefiniowanej w latach 70. przez Henryka Berezę. Urodzony w 1953 roku Kirsch zaistniał przede wszystkim jako autor prozy artystycznej (m.in. debiutanckie, nagradzane Liście croatoan), ale oprócz tego zajmował się również krytyką literacką i eseistyką. Na początku lat 80. wyjechał do USA, gdzie pracuje jako informatyk. Nigdy jednak nie przestał pisać. Wydanie obejmuje dwa obszerne teksty Donata Kirscha o charakterze zbliżonym do wypowiedzi programowych. Pierwszy, Elaborat – debiuty lat siedemdziesiątych, pierwotnie ukazał się na łamach „Twórczości” w 1981 roku. W niniejszej edycji został dopełniony niepublikowanymi fragmentami, które odnaleziono w listach Kirscha do Berezy. Drugi tekst, Kronika pewnej eliminacji, powstał w roku 2018. Weryfikuje – po niemal 40 latach – tezy postawione w Elaboracie, a zarazem przedstawia oryginalne spojrzenie na historię literatury i życie literackie w powojennej Polsce.

Natura, historia, egzystencja. W poszukiwaniu romantycznego uniwersum

Jacek Lyszczyna

Prezentowana publikacja to zbiór rozpraw, będących efektem wieloletnich studiów nad poezją polskiego romantyzmu. Składają się na nią wybrane teksty drukowane już na łamach czasopism lub książek zbiorowych oraz artykuły nowe, dotychczas niepublikowane. To zbiór 16 studiów poświęconych ważnym problemom polskiego romantyzmu przedlistopadowego oraz krajowego i emigracyjnego lat trzydziestych i czterdziestych XIX wieku. Teksty te przynoszą refleksje nad istotą i tożsamością literatury tej epoki, poczynając m.in. od problemów związków wczesnego romantyzmu z sentymentalizmem, specyfiki realizmu oraz antropologii w pierwszej jego dekadzie, a także kluczowych dla całej kultury tego okresu zagadnień natury i historii. Kolejne artykuły tego tomu poświęcone są m.in. kwestiom genologicznym, tendencjom autobiograficznym i kreacji bohatera w utworach romantycznych, aż po tendencje metafizyczne i mistyczne późnej fazy tej epoki (np. w twórczości Juliusza Słowackiego). Autor zwraca także uwagę na problematykę romantyzmu krajowego i potrzebę przewartościowania literatury tego kręgu. Całość zaś kończy szkic poświęcony kształtowaniu się w pierwszej połowie XIX wieku idei wspólnej Europy. Recenzja książki ukazała się w czasopiśmie „Nowe Książki” nr 6/2012, s. 43.

Zwierzę - Język - Emocje. Dyskursy i narracje

red. Marzena Kubisz, Justyna Tymieniecka-Suchanek

Publikacja Zwierzę – Język –Emocje. Dyskursy i narracje stanowi interdyscyplinarny zbiór siedemnastu  tekstów autorstwa badaczy reprezentujących rożne dyscypliny i różne metodologie. To, co łączy zebrane w tomie artykuły to próba refleksji nad związkiem pomiędzy językiem i emocjami w kontekście relacji człowiek –zwierzę.  Ów związek poddany jest analizie w dwóch obszarach.  Pierwszy obszar wyznaczają dyskursy filozoficzne, prawne i religijne - zebrane artykuły składają się na część pierwszą tomu zatytułowaną  Dyskursy/Dylematy/Relacje. Drugi obszar obejmuje zagadnienia reprezentacji relacji człowiek- zwierzę w tekstach literackich oraz autobiograficznych – artykuły omawiające sposoby przedstawiania zwierzą w literaturze tworzą drugą część tomu, zatytułowaną Narracje/Biografie/Przedstawienia. Książka skierowana jest do badaczy zajmujących się tematyką studiów nad zwierzętami, literaturoznawców, językoznawców, tłumaczy oraz teoretyków kultury.

Psychospołeczne i środowiskowe konteksty zdrowia i choroby

red. Katarzyna Borzucka-Sitkiewicz

Kwestie dotyczące zdrowia i choroby dawno przekroczyły już granice medycyny i stały się obiektem analiz pedagogicznych, psychologicznych, socjologicznych czy antropologicznych. Niniejsza monografia wieloautorska, mająca implikacje interdyscyplinarne, przyjmuje przede wszystkim perspektywę pedagogiczną i jest podzielona na dwie zasadnicze części. Część pierwsza nawiązuje do psychospołecznych kontekstów zdrowia i choroby, ukazując je z subiektywnej perspektywy i koncentrując się na ich indywidualnym/jednostkowym wymiarze. Część druga zawiera odniesienia do nieco bardziej zobiektywizowanych aspektów zdrowia i choroby przedstawiając ich kontekst kulturowy i strukturalny. Omówione we wszystkich artykułach treści są wobec siebie komplementarne i ukazują skomplikowaną mozaikę zagadnień odnoszących się do problematyki zdrowia i choroby z wielu różnych, często multiaspektowych punktów widzenia. Z tego względu niniejsza publikacja adresowana jest do szerokiego grona odbiorców – pedagogów, psychologów, socjologów, lekarzy oraz studentów wymienionych dyscyplin.

W komunikacyjnej przestrzeni nazw własnych i pospolitych. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Robertowi Mrózkowi

red. Izabela Łuc, Małgorzata Pogłódek

Zbiorowy tom poświęcony Profesorowi Robertowi Mrózkowi charakteryzuje się rozmaitością tematyczną i metodologiczną. Dzieli się na trzy części: I. W przestrzeni onimicznej, II. W przestrzeni apelatywnej, III. W przestrzeni komunikacyjnej. Różnorodność podejmowanej przez autorów poszczególnych tekstów problematyki (46 artykułów) jest jednym z wielu walorów księgi. Tom ten z całą pewnością  stanowi nie tylko ciekawą i pożyteczną lekturę dla językoznawców oraz dydaktyków, którzy interesują się onomastyką, dialektologią oraz zróżnicowanymi zjawiskami komunikacyjnymi, lecz także dla wnikliwego czytelnika zainteresowanego zmianami języka zachodzącymi na różnych jego płaszczyznach.

Obszar poradziecki w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej

Anna Czyż

Publikacja odnosi się do miejsca, znaczenia i roli obszaru poradzieckiego w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej po rozpadzie Związku Radzieckiego w 1991 roku. Jest to ważny i aktualny temat zwłaszcza w kontekście toczącej się w Ukrainie wojny. Federacja Rosyjska wykorzystuje wszystkie możliwe instrumenty oddziaływania, aby utrzymać kontrolę nad obszarem poradzieckim traktowanym jako wyłączna strefa rosyjskich wpływów i priorytetowy kierunek rosyjskiej polityki zagranicznej. Do głównych celów rosyjskiej polityki zagranicznej wobec tzw. bliskiej za-granicy zalicza się integrację polityczną, gospodarczą i wojskową tego obszaru pod przywództwem Rosji.

Dobrostan w kontekście kształcenia językowego. Perspektywa ucznia i nauczyciela glottodydaktyka

Danuta Gabryś-Barker, Ryszard Kalamarz

Monografia stanowi analizę dobrostanu w kontekście nauczania języków obcych. Autorzy przeprowadzili badania, które skupiają się na subiektywnym poczuciu satysfakcji z życia, koncentrując się zarówno na nauczycielach, jak i uczniach. Analizują, jak dobrostan wpływa na sukces edukacyjny, emocje, zdolność do empatii i efektywną komunikację. Głównym celem książki jest podkreślenie znaczenia dobrego samopoczucia w procesie nauczania języków obcych, szczególnie w kontekście trudnych okoliczności, które mogą wpłynąć na jakość edukacji. Publikacja ta ma także na celu stworzenie platformy do refleksji i dyskusji nad rolą dobrostanu w edukacji, a także nad korzyściami, jakie może przynieść, zwłaszcza w szkolnictwie wyższym i w placówkach edukacyjnych specjalizujących się w nauczaniu języków obcych.

Grafomania

Jan Zając, red. Maciej Tramer

Teksty wchodzące w skład tomu Grafomania są efektem rocznej pracy, namysłu i rozmów studentów, doktorantów i pracowników naukowych związanych ze Studenckim Kołem Naukowym Teorii Literatury UŚ.  Na tę monografię pojęcia słabo dotychczas w ramach wiedzy o literaturze przebadanego, składają się szkice teoretycznoliterackie, podejmujące próbę spójnej konceptualizacji problemu lub jego dekonstrukcji, teksty historyczno- i socjologicznoliterackie, zawierające rzut oka na dzieje omawianego pojęcia na Ukrainie okresu międzywojnia i w Polsce lat ‘60, wreszcie teksty interpretacyjne, w których pojęcie grafomanii wykorzystane jest jako pryzmat, przez który spojrzeń można na twórczość Teodora Parnickiego i Edy Ostrowskiej. Z tekstów zawartych w monografii wyłania się obraz pojęcia grafomanii jako niezwykle skomplikowanego, uwikłanego w dyskursy medyczne, psychologiczne, krytycznoliterackie a nawet ekonomiczne. Recenzja książki ukazała się w czasopiśmie „Nowe Książki” 3/2016, s. 66–67 (Marek Olszewski: Być pisarzem).