Polsko-słoweński dialog międzykulturowy. Slovensko-poljski medkulturni dialog

Red. Monika Gawlak, Nikolaj Jež, Leszek Małczak, współpraca red. Tina Jugović

W tomie poruszono ważne zagadnienia polsko-słoweńskiego dialogu międzykulturowego, zwracając uwagę na jego wielotorowość. Prezentowane teksty, zgromadzone w pięciu częściach, z których każda dotyczy innego typu relacji, często pogłębiają i uzupełniają dotychczasową refleksję na ten temat, niektóre odkrywają nieznane jeszcze obszary polsko-słoweńskiego dialogu. W pierwszej części znalazły się teksty omawiające polsko-słoweńskie kontakty bezpośrednie, doświadczenia stanowiące rys biograficzny i związane z różnego rodzaju wędrówką. Autorzy artykułów zebranych w drugiej części przedstawiają związki intertekstualne w sferze tematów i struktur literackich między pisarzami polskimi i słoweńskimi. Problematyka artykułów zamieszczonych w trzeciej części obejmuje tłumaczenia literackie, które stanowią ważny przejaw polsko-słoweńskiego i słoweńsko-polskiego dialogu międzykulturowego, są wyrazem potrzeby zbliżania się obu kultur oraz przekładania ich przez medium literatury. Dialog międzykulturowy na poziomie struktur językowych, treściowych i wyrażeniowych jest tematem przewodnim artykułów zebranych w czwartej części tomu. Teksty w ostatniej części koncentrują się na zagadnieniach edukacji, promocji języka i kultury obu krajów, współpracy w obszarze szkolnictwa wyższego, a także na wybranych aspektach polityki językowej w zakresie szkolnictwa wyższego w Polsce i Słowenii. Tom Polsko-słoweński dialog międzykulturowy jest pokłosiem pierwszej w Polsce i na świecie wyłącznie słowenistycznej konferencji naukowej poświęconej kontaktom kulturalnym pomiędzy Polską i Słowenią.

Sarmackie theatrum. T. 5: Między księgami

red. Maria Barłowska, Marzena Walińska

Publikowany piąty tom wydawnictwa Zakładu Historii Literatury Baroku i Dawnej Książki zgodnie ze swym tytułem – Między księgami – odnosi się do szeroko pojmowanego procesu powstawania książki w okresie staropolskim, jej kolejnych edycji, ramy wydawniczej itp. Artykuły pomieszczono w trzech częściach. Autorzy omawiają w nich takie kwestie, jak: wybór i umiejscowienie w książce elementów ramy literacko-wydawniczej oraz wpływ wzajemnych oddziaływań autorów, nakładców, tłumaczy, drukarzy, a także rytowników i czytelników na kształtowanie się owej ramy; pierwodruk Kupca M. Reja i przyczyna różnych rozwiązań transkrypcyjnych w dawniejszych wydaniach; problem odbiorcy dzieła; zagadka autorstwa Muzy gór wielickich; przekłady P. Kochanowskiego w świetle współczesnych mu wydań Orlanda Szalonego i Jerozolimy wyzwolonej; edycja, poetyka i recepcja Wojska serdecznych afektów H. Falęckiego; problem staropolskich kradzieży literackich; rękopiśmienne i drukowane dedykacje do Biblii gdańskiej; charakter i funkcje elementów ramy wydawniczej tomików poetyckich W. Kochowskiego; treść i funkcje przypisów w młodzieńczej twórczości A. Mickiewicza; mechanizmy przygotowywania i odczytywania tekstów klasyków w renesansie; model lektury intensywnej propagowany w De ratione libros cum profectu legendi F. Sacchiniego; dzieje recepcji poradnika medytacji hiszpańskiego franciszkanina D. de Estella. Na osobną uwagę zasługuje artykuł na temat inskrypcji dotyczących bibliotek i książek, pomieszczonych w zbiorze N. Chytraeusa. Rozprawa ta ma charakter źródłowy, podaje teksty omawianych transkrypcji w wersji oryginalnej i przekładzie polskim.

Polské národnostní školství na Zaolší (Polskie szkolnictwo narodowościowe na Zaolziu)

Lucie Zormanová

Celem niniejszej publikacji było podsumowanie, najważniejszych faktów na temat szkolnictwa na terenie Śląska Cieszyńskiego, przede wszystkim szkolnictwa polskiego, od początku jego istnienia do dnia dzisiejszego. W tym celu przeprowadzono analizę materiałów i dokumentów, wykorzystano również analizę danych statystycznych. Przeprowadzono także badanie empiryczne w celu opisania charakterystyki uczniów, którzy uczęszczają do szkół z polskim językiem nauczania na Zaolziu i dzieci, które uczęszczają do przedszkól z polskim językiem nauczania na Zaolziu.

Światy wartości u progu pandemii. Socjologiczne studium społeczności miejskiej

Wojciech Świątkiewicz

Dyskusje i spory wokół wartości oraz sposobów ich praktykowania są zawsze sporami o człowieka i kształty tworzonej przezeń kultury. Książka nawiązuje do autorskiej części badań terenowych interdyscyplinarnego projektu studiów przygotowujących monografię Zabrza. Część pierwsza prezentuje socjologiczne komentarze dotyczące aksjologicznych identyfikacji mieszkańców miasta oraz kultury moralnej ujmowanej w perspektywie akceptacji wartości oraz ich relatywizacji. Część druga charakteryzuje kulturowe wzory miejskiej religijności oraz podejmuje kwestię aktualizacji wartości religijnych i praktyk religijnych w sytuacji spowodowanej wybuchem globalnej pandemii.

El insulto como ritual en la "Batalla de Rap". Estudio pragmalingüístico

Sabina Deditius

Monografia jest obszernym studium o charakterze pragmalingwistycznym wpisującym się w nurt badań nad grzecznością językową oraz socjolektalnymi odmianami języka. Tematyka szczegółowa podjęta przez Autorkę obejmuje rytualne obelgi, które jako praktyka komunikacyjna dają się zaobserwować w swoistego rodzaju pojedynkach werbalnych prowadzonych przez hiszpańskich raperów. Przedmiotem pracy jest analiza obelg rytualnych, ich typologia w kontekście bitwy raperów, a także opis wartości wokół których skupia się obelga rytualna. Materiał stanowiący podstawę analizy jest oryginalny, składają się na niego transkrypcje bitew raperów, które odbyły się w latach 2007–2009 w Madrycie, Barcelonie i Bilbao. W niniejszej pracy Autorka traktuje Bitwę Rap jako jedną z praktyk w ramach subkultury hip-hop oraz zjawisko komunikacyjne. Idąc w ślad za M. Colín Rodea (2003) Autorka proponuje analizę obelgi, łącząc aspekty pragmatyczne w ramach Teorii Relewancji Sperbera i Wilson z semantycznymi odnoszącymi się do leksyki tzw. obraźliwej. Autorka ponadto wprowadza termin antygrzeczność wywodzący się z badań K. Zimmermanna (2002), który łączy rytualne użycie obelg wśród młodych Hiszpanów z zachowaniem antynormatywnym, stąd też nie kwalifikuje ich jako niegrzeczne, lecz antygrzeczne. Kategoria antygrzeczności charakteryzuje się tym, iż młodzi pretendują do bycia równoprawnymi członkami grupy, szanowanymi przez pozostałych, wraz z którymi współtworzą antynormatywny krąg poprzez partycypację w rytuale rzucania obelg. 

Średniowiecze Polskie i Powszechne. T. 7 (11)

red. Jerzy Sperka, Bożena Czwojdrak

„Średniowiecze Polskie i Powszechne” jest jednym z niewielu w Polsce czasopism prezentujących teksty poświęcone tylko tej epoce, za to w bardzo szerokiej formie, obejmującej zarówno historię średniowieczną Polski, jak i powszechną. Na jego łamach publikują mediewiści z prawie wszystkich ośrodków naukowych w kraju oraz z zagranicy (Czechy, Ukraina, Niemcy), a także doktoranci, których świeże spojrzenie na poszczególne problemy pozwala niejednokrotnie ukazać je w całkiem innym świetle. Dzięki temu wszystkiemu potencjalny czytelnik ma możliwość zapoznania się z przeglądem badań i różnorodną tematyką, ograniczoną jednak do interesującej go epoki, a każdy mediewista znajdzie tu coś dla siebie. W niniejszym tomie pomieszczono teksty związane m.in. z: dziejami i funkcjonowaniem miast małopolskich, korespondencją w średniowiecznej Polsce czy wykształceniem księcia opolskiego Bolka V. Zainteresowani toczącą się od pewnego czasu dyskusją o tumbie grobowej króla Władysława Jagiełły znajdą tu kolejną część tej polemiki. W tomie, jak i poprzednio, jest dział polemik i recenzji, poświęcony ostatnim publikacjom polskim i zagranicznym.

Krzyż i karabela. Polityka zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Narodów w ocenie dyplomacji papieskiej w latach 1623-1635

Paweł Duda

Celem niniejszej pracy jest udzielenie możliwie wyczerpującej odpowiedzi na pytanie: Jak papiestwo w pierwszej fazie pontyfikatu Urbana VIII, a więc w latach 1623–1635, oceniało politykę zagraniczną Rzeczypospolitej Obojga Narodów i w jakim stopniu starało się na nią wpływać? W pracy przeanalizowano główne kierunki polskiej polityki w omawianym czasie i stosunek papiestwa do nich. Analizie poddane zostało stanowisko Kurii rzymskiej względem relacji Rzeczypospolitej z sąsiadami, w tym z Turcją, Moskwą i ze Szwecją. Zbadano stanowisko papiestwa wobec kwestii związanych z ewentualnym udziałem Polski w wojnie trzydziestoletniej oraz wobec militarnych planów wazowsko‑‑habsburskich. Przedstawiono również stosunek Rzymu względem zagadnień wpisujących się w nurt polityki wewnętrznej, aczkolwiek określających miejsce państwa polsko‑‑litewskiego w ówczesnej Europie – kwestii elekcji z 1632 roku oraz planów małżeńskich Władysława IV. Wymienione kwestie były przedmiotem wzajemnych kontaktów dyplomatycznych, przybierających zazwyczaj formę wymiany korespondencji między nuncjuszami rezydującymi w Polsce i na innych dworach europejskich a Sekretariatem Stanu Stolicy Apostolskiej. Stanowisko Kurii rzymskiej względem wymienionych zagadnień zostało odtworzone poprzez ukazanie zadań powierzonych nuncjuszom papieskim. [fragment wstępu]

Karol Szajnocha. Codzienność - kobiety - historiografia

Dorota Malczewska-Pawelec, Tomasz Pawelec

Praca poświęcona jest życiu oraz wybranym aspektom twórczości wybitnego XIX-wiecznego polskiego historyka Karola Szajnochy. Autorzy proponują w niej nowe podejście: dążą do pokazania jak jego pisarstwo historyczne oraz egzystencja przenikały się i warunkowały nawzajem.  Materia rozważań podzielona jest na trzy części: „Codzienność”, „Kobiety” oraz „Historiozofia”. Twórcy książki dociekają, jak fakt stania się badaczem przeszłości wyznaczał formy i przestrzenie dla poczynań Szajnochy na innych polach (tak w sferze publicznej, jak i w obszarze prywatności). Jak uobecniał się w meandrach codzienności oraz relacjach rodzinnych, przyjacielskich oraz zawodowych, jak się miał do życia wewnętrznego i dominujących rysów osobowości? Rozprawa może zainteresować badaczy dziejów historiografii, kultury polskiej, historyków XIX stulecia, socjologów, studentów historii i wszystkich zainteresowanych przeszłością Polski oraz jej kulturą w dobie zaborów.

Podejścia metodologiczne w pedagogice. Koncepcje - badania - wyniki

red. Alina Budniak, Małgorzata Mnich

Publikacja skierowana jest do grona odbiorców zajmujących się szeroko rozumianymi badaniami pedagogicznymi i poszukujących rozwiązań dylematów natury metodologicznej. Zmieniająca się rzeczywistość społeczna i edukacyjna wywołuje zmiany także w celach badań i formułowaniu problemów, podejściu do procedury eksploracyjnej, wyborze metod i technik badawczych czy wreszcie w ustaleniu przedmiotu i terenu badań. Nowe potrzeby edukacji, warunki funkcjonowania placówek oświatowych, stosowane media dydaktyczne czy uaktualniane cele wychowania, odmienne zadania różnych instytucji wychowawczych, zmieniający się odbiorcy wychowawczych oddziaływań, wyzwalają potrzebę namysłu nad efektywnymi sposobami poznawania różnorodnych aspektów działalności pedagogicznej. Przygotowana publikacja stanowi zbiór rozważań na temat procesu badawczego, jego przygotowania, realizacji i możliwości wykorzystania uzyskanych wyników w modyfikowaniu działań wychowawczych. Niniejsze opracowanie obejmuje dwie, powiązane ze sobą, części: W poszukiwaniu adekwatnych podejść metodologicznych i Wybrane analizy aktualnych wyników badań w Polsce i na Słowacji. Wiązanie podejść ilościowych i jakościowych w badaniach empirycznych w pedagogice wydaje się cenne z punktu widzenia szeroko rozumianej „natury badanych faktów, zjawisk i procesów pedagogicznych. (...) Zarówno badacz pedagogiczny, jak i praktyk ma na celu zarówno >opisywanie< i >wyjaśnianie< faktów, zjawisk i procesów, jak i ich >rozumienie< i >interpretowanie< w celu pełniejszego poznania i w związku z tym podejmowania skutecznych działań pedagogicznych”. Choć publikacja obejmuje opracowania różnorodne w swojej tematyce, podjętych procedurach badań i skierowane do różnych odbiorców, niewątpliwie może stanowić podstawę do dyskursu nad złożonymi zagadnieniami metodologii badań pedagogicznych. 

"Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych". T. 19, nr 2/2014: Konstruowanie świata osób niepełnosprawnych - różne aspekty rzeczywistości

Dorota Prysak, red. Magdalena Bełza

Kolejny numer czasopisma „Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych” (tom 19, 2/2014), którego temat przewodni: Konstruowanie świata osób niepełnosprawnych – różne aspekty rzeczywistości, wpisuje się w szeroko podejmowaną problematykę codzienności osób niepełnosprawnych, społecznych działań na rzecz poprawy ich sytuacji w różnych obszarach. Żyjemy w czasach bardzo dynamicznych zmian zachodzących prawie w każdej dziedzinie naszego życia. Te zmiany dotyczą również funkcjonowania osób niepełnosprawnych. W niniejszej publikacji ukazane zostały różne aspekty rzeczywistości tej grupy, takie jak: terapia, rehabilitacja, edukacja, funkcjonowanie w przestrzeni społecznej, kulturalnej czy zawodowej. Zamieszczone w trzech częściach artykuły stanowią holistyczny obraz rzeczywistości osoby niepełnosprawnej w obecnych czasach. Obraz ten – z perspektywy edukacyjnej, terapeutycznej, społecznej, a także zawodowej – przedstawiają badacze, ale również osoby będące w stałym kontakcie z osobami niepełnosprawnymi. Elementem szczególnie ciekawym jest transkrypcja panelu pt. „Świat widziany z drugiej strony – oczekiwania osób niepełnosprawnych”, który miał miejsce podczas Międzynarodowej Konferencji Naukowej w Ustroniu w kwietniu 2014 roku, a którego uczestnikami były osoby niepełnosprawne. Dyskusja ta zawiera różne perspektywy widzenia rzeczywistości przez pryzmat swojej niepełnosprawności, ale również miejsca w obecnym świecie i sprawowanej funkcji.  Publikacja poprzez połączenie rozważań stricte badawczych z rozważaniami praktycznymi skierowana jest do naukowców, pedagogów, psychologów, socjologów, studentów, a także do praktyków pracujących na co dzień z osobami niepełnosprawnymi oraz do rodziców dzieci niepełnosprawnych.

Studia hebraica. Księga pamiątkowa. Seminarium Wiedzy o Hebrajszczyźnie Biblijnej dedykowana Pani Profesor Kamilli Termińskiej

red. Marta Zając, Ireneusz Kida

Studia Hebraica to wyjątkowy zbiór artykułów i wspomnień, których początek i inspirację stanowiły spotkania z Panią Profesor Kamillą Termińską, na zorganizowanym przez nią i prowadzonym przez kilkadziesiąt lat Seminarium Wiedzy o Hebrajszczyźnie Biblijnej. Studia językoznawcze przeplatają się z szerszą refleksją nad żydowską kulturą i religią. Analizy hebrajskich rdzeni i leksemów wraz z ich symboliką (mężczyzna, kobieta, noga, krew); analizy znanych biblijnych fraz (Arka Pana, światło i ciemność; bezład i pustkowie, nawrócenie); hebrajski paralelizm; studia nad chasydyzmem; spory rabinów; mistyka liter hebrajskiego alfabetu; obraz żyda w kulturze i literaturze polskiej, renesansowe przekłady Biblii; postaci żydowskich krytyków literackich, rozważania nad ideą uniwersytetu i naukowego autorytetu – to imponujący wachlarz zagadnień, przedstawianych z badawczą pasją i osobistym zaangażowaniem. Obrazu dopełniają krótkie formy poetyckie oraz wplecione w teksty naukowe wątki bardzo osobiste. Tom zawiera także liczne dodatki oddające specyfikę seminaryjnych spotkań, a także obszerne cytaty z prac naukowych pani profesor Termińskiej, w których znajdziemy jej osobiste przemyślenia na temat języka, językoznawstwa, kultury Zachodu, Biblii hebrajskiej i wiele innych.

Filozofia Emmanuela Levinasa jako ancilla theologiae

Niniejsza rozprawa jest teologicznym odczytaniem myśli Emmanuela Levinasa. Zawiera Levinasową ocenę współczesnego krajobrazu intelektualnego i duchowego Zachodu oraz analizę wybranych myśli francuskiego filozofa – od idei stworzenia, poprzez ateizm, wolność i poczucie winy (w teologii: grzech pierworodny), po pytanie o prawdę i objawienie – i zestawienie ich z analogicznymi zagadnieniami teologii katolickiej. W ostatniej części przedstawiona została krytyka, jaką kierował on wobec teologii chrześcijańskiej. Jest to krytyka fundamentalna, kwestionująca racjonalne podstawy tejże teologii. Właśnie ta krytyka, w opinii autora Filozofii Emmanuela Levinasa jako ancilla theologiae, jest najbardziej inspirująca dla teologa katolickiego.

Sens życia, sens wiersza. Szkice o twórczości Stanisława Barańczaka

Joanna Dembińska-Pawelec

Twórczość Stanisława Barańczaka – poety, tłumacza, eseisty, krytyka literackiego – od lat skłania do opracowań, komentarzy i interpretacji. Nowe edycje jego spuścizny – korespondencja z Wisławą Szymborską, libretta oper Mozarta, przekłady poezji św. Jana od Krzyża – otwierają możliwości dalszych badań. Książka Sens życia, sens wiersza. Szkice o twórczości Stanisława Barańczaka podejmuje niedopowiedziane jeszcze wątki poetyckie, przekładowe, epistolarne i eseistyczne w dorobku pisarza. W interpretacjach Autorki kluczowa pozostaje perspektywa aksjologiczna, odsłaniająca wpisane w teksty Barańczaka zagadnienie sensu zarówno ludzkiej egzystencji, jak i własnej twórczości literackiej.

Rewizja stosowania prawa do samostanowienia w XXI wieku. Nowe wyzwania dla prawa międzynarodowego

Anna Muś

Współcześnie, praktyka stosowania prawa do samostanowienia narodów (ludów) często prowadzi do pojawienia się pytania o jego zakres podmiotowy: jakie grupy są uprawnione do powoływania się na wykonywanie tego prawa? Głównym celem prezentowanej monografii jest zbadanie relacji między problemem podmiotowości w prawie międzynarodowym a prawem do samostanowienia narodów (ludów). Ponadto książka odnosi się w szeroki sposób do ewolucji praktyki w tym zakresie oraz do istniejących osiągnięć doktryny oraz orzecznictwa, przede wszystkim dążąc do odpowiedzi na pytanie: kto i w jakim zakresie, zgodnie z prawem międzynarodowym, jest objęty zakresem stosowania prawa do samostanowienia?

Mikroorganizmy i tworzywa. Skrypt dla studentów

Bożena Nowak, Jolanta Pająk

Niniejszy skrypt jest uzupełnieniem cyklu wykładów na temat prawidłowego gospodarowania odpadami w Europie. Autorki kładą szczególny nacisk na odpady z tworzyw sztucznych, których niewłaściwe zagospodarowanie jest przyczyną marnowania wielu milionów ton surowca rocznie. Podczas zajęć studenci będą mieć sposobność zweryfikowania wiedzy teoretycznej w praktyce, poznania mechanizmów rozkładu tworzyw, w tym roli mikroorganizmów i warunków panujących w różnych środowiskach. Umiejętności nabyte podczas zajęć ułatwią studentom Biotechnologii projektowanie nowych degradowalnych tworzyw, a studentom Ochrony Środowiska pomogą w prawidłowej organizacji gospodarki odpadami.

Romantyczne lektury

Jacek Lyszczyna

Książka Romantyczne lektury przynosi zbiór rozpraw poświęconych głównie utworom poetyckim polskiego romantyzmu. Są one efektem wieloletnich studiów nad poezją tej epoki, stanowiąc plon zarówno wykładów i zajęć uniwersyteckich, jak i różnych sesji i konferencji naukowych. Składają się na nią więc w większości teksty drukowane  już na łamach czasopism lub książek zbiorowych. Jest też kilka artykułów nowych, dotychczas niedrukowanych. Wszystkie one poświęcone są interpretacji konkretnych wierszy czy poematów, ich odczytaniu i rozumieniu przez dzisiejszego czytelnika. Znalazły się tu więc rozprawy dotyczące wczesnego romantyzmu, teksty poświęcone gatunkom uprawianym przez romantyków, choć odziedziczonym po poprzednich pokoleniach, jak hymn czy sonet, a także interpretacje, np. Liryków lozańskich Adama Mickiewicza i genezyjskiej poezji Juliusza Słowackiego.