Dzieje, architektura oraz twórcy Zakładu OO. Jezuitów w Chyrowie. Twórczość Antoniego Łuszczkiewicza oraz Edgara Kovátsa na tle epoki

Aneta Borowik

Książka opisuje ponad 50 lat istnienia Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Chyrowie – otoczonej legendą placówki, która wykształciła najwybitniejsze umysły międzywojennej Polski (m.in. Eugeniusz Kwiatkowski, Kazimierz Junosza-Stępowski, Antoni Wiwulski, Lech Kalinowski), a wśród nauczycieli miała takie osobowości jak ojciec Jan Beyzym. Publikacja odsłania kulisy funkcjonowania zakładu – omawia jezuicki system nauczania i wychowania. Zaprezentowano w niej imponujące zaplecze placówki: rozległy budynek o 200-metrowej fasadzie, wspaniałą kaplicę, przestronne sale lekcyjne, specjalistyczne, świetnie wyposażone gabinety naukowe, teatr, liczne boiska, korty tenisowe, a nawet basen. To swoiste memento dla współcześnie zaniedbanego obiektu. W publikacji opisano też twórców architektonicznej oprawy zakładu – Antoniego Łuszczkiewicza i Edgara Kovátsa – reprezentantów XIX-wiecznego historyzmu. Szczególnie interesująca zdaje się postać Edgara Kovátsa, wybitnego architekta, współpracownika twórców tej miary co Karl von Hasenauer, projektant monumentalnych gmachów Wiednia. Ciekawa jest kwestia stworzonego przez Kovátsa na podstawie motywów ludowych Podhala nowego stylu, czyli „sposobu zakopiańskiego”, konkurencyjnego do stylu zakopiańskiego Stanisława Witkiewicza. W kontekście sylwetki twórczej Antoniego Łuszczkiewicza zaprezentowano system edukacji Instytutu Technicznego w Krakowie, mechanizmy tzw. podróży naukowych w XIX w. oraz przybliżono mało znaną historię krakowskich realizacji architekta. Do opracowania dołączono aneksy oraz fotografie archiwalne, które pomagają zrekonstruować dawny splendor zakładu. Publikacja jest adresowana do osób zainteresowanych historią szkolnictwa, pedagogiki jezuickiej, badaczy architektury XIX w. oraz wszystkich, którym bliska jest legenda Zakładu OO. Jezuitów w Chyrowie –  żyjących Chyrowiaków oraz ich potomków.

Z Dziejów Prawa. T. 4 (12)

Marian Mikołajczyk, red. Adam Lityński, Wojciech Organiściak

W niniejszym tomie znalazły się teksty pracowników i współpracowników katowickiego ośrodka historycznoprawnego. Otwiera go przeglądowy artykuł R. Sobańskiego zatytułowany Prawo – nieodłączny towarzysz człowieka, będący owocem analiz nieodżałowanej pamięci wybitnego znawcy prawa kanonicznego nt. relacji człowiek – „prawo”. Kolejne artykuły obrazują niektóre zagadnienia osiemnastowiecznego prawa sądowego i ustroju Rzeczypospolitej szlacheckiej, jak stosowanie kary pozbawienia wolności przez ówczesny sąd grodzki w Krakowie (T. Adamczyk) czy Rada Nieustająca w opisie pijara Wincentego Skrzetuskiego (W. Organiściak). Rozprawa autorstwa R.M. Małajnego przedstawia anglosaską dziewiętnastowieczną doktrynę rozdziału władzy, natomiast A. Biłgorajski omawia genezę i ewolucję doktryny „wolnego rynku idei”. Znaczącym fragmentem prezentowanego tomu jest rozprawa J. Ciągwy nt. interpelacji poselskich w I Sejmie Śląskim (1922–1929). Artykuł A. Stawarskiej-Rippel podejmuje mało znane zagadnienie rekodyfikacji radzieckiego postępowania cywilnego, a praca M. Bożka – problematykę projektów konstytucyjnych „Demokratycznych Niemiec” w ujęciu Socjalistycznej Partii Jedności z 1946 r. Kolejne artykuły, autorstwa A. Watoły i M. Arndta, dotyczą zagadnień niezawisłości sędziowskiej i ochrony tajemnicy wojskowej w prawie Polski Ludowej. Obszerna rozprawa M. Łysko omawia orzecznictwo karno-administracyjne okresu gomułkowskiego. Z kolei zagadnienie niektórych współczesnych aspektów prawa rzymskiego podejmuje Ł.J. Korporowicz, prezentując je na przykładzie orzeczeń brytyjskiej Izby Lordów z lat 1999–2009. Niniejszy tom zawiera także omówienie i tekst osiemnastowiecznych artykułów wojskowych dla Milicji Karola Stanisława Radziwiłła. Można w nim również znaleźć recenzje następujących prac: Wzmocnienie niezawisłości sędziowskiej w Polsce i na Ukrainie w dobie przemian... (praca zbiorowa); Życiorysy. Ukraińcy z operacji Wisła represjonowani na Warmii i Mazurach w latach 1947–1956... (B. Łukaszewicz); Dyplomaci francuscy o Konstytucji 3 Maja (H. Kocój); Powstanie kościuszkowskie w świetle relacji z Warszawy posła austriackiego Benedykta de Cachégo... (H. Kocój) czy Wojskowy Sąd Rejonowy w Poznaniu (1946–1955)... (R. Leśkiewicz). Tom uzupełniają relacje z jubileuszy Profesora J. Ciągwy i Profesora A. Lityńskiego z Laudacją Profesora W. Uruszczaka oraz kronika i spis publikacji pracowników Katedry Historii Prawa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Petasites kablikianus Tausch ex Berchtold as a pioneer species and its abilities to colonise initial habitats. Petasites kablikianus Tausch ex Berchtold jako gatunek pionierski i jego możliwości kolonizowania siedlisk inicjalnych

Aldona K. Uziębło

W literaturze botanicznej Petasites kablikianus wymieniany jest zazwyczaj jako gatunek pospolity na obszarach górskich, wchodzący głównie w skład zbiorowisk roślinnych porastających aluwia potoków górskich. Dotychczas nie poświęcono mu większej uwagi, poza badaniami taksonomicznymi oraz fitosocjologicznymi. W niniejszej pracy skupiono się na roli, jaką odgrywa on w środowisku przyrodniczym jako gatunek pionierski. Na podstawie dostępnej literatury omówiono cechy przypisywane typowym gatunkom pionierskim, m. in.: światłolubność, dioecję, wczesne zakwitanie i proanthię, wytwarzanie znacznej liczby lekkich, anemochorycznych nasion, kiełkowanie nasion w tym samym sezonie, duże rozmiary, szybki klonalny wzrost wegetatywny, dużą zdolność do szybkiego rozprzestrzeniania się, plastyczność morfologiczną, dużą tolerancję wobec klimatu i gleby, decydowanie o przebiegu inicjalnych faz sukcesji i ustępowanie po osiągnięciu przez fitocenozę względnej stabilności. Udowodniono wstępną hipotezę o pionierskim charakterze Petasites kablikianus, a także określono genezę powstawania fitocenoz z udziałem omawianego gatunku zarówno w piętrze subalpejskim, jak i w reglu dolnym. Na tej podstawie zaproponowano wyróżnienie dwóch form wysokościowych zespołu Petasitetum kablikiani – subalpejskiej i dolnoreglowej. Ponadto na podstawie poznanych cech umożliwiających szybką kolonizację siedlisk inicjalnych wskazano na możliwość wykorzystania Petasites kablikianus w celu łagodzenia skutków powodzi na terenach górskich. Wersja elektroniczna nie zawiera płyty CD.

Gdzie dom styka się ze światem. Cztery punkty uważności życia

Aleksandra Kunce

Seria: Oikos. Komparatystyka Literacka i Kulturowa (4), ISSN 2720-1104   Niewielka rzecz: cztery eseje oikologiczne, poprzedzone słowem wprowadzającym, o naszym uwikłaniu w „domowe – światowe”.   Gdybyśmy potraktowali tytuł jako pytanie: „Gdzie dom styka się ze światem?”, odpowiedź na nie byłaby taka: „W punktach wymagających naszej uważności życia”. Uważność domaga się zachowania dyscypliny i precyzji, i nie chodzi tylko o precyzję w działaniach i obserwacji, ale o nasze bycie w domu i świecie, w zmiennych rytmach zakorzenienia i wędrowania. Uważne bycie kieruje nas ku miejscu i trosce rozciągniętej w czasie, by w końcu naprowadzić na dom. Dom to swoisty (bez)czas, to dynamicznie pojęte i otwarte miejsce, które pozwala kierować swe pragnienie ku temu, co dalekie, nieobejmowalne i niepojęte. Mówiąc „dom”, nie mamy na myśli swojskiej i zamkniętej warowni, ale dom zakorzeniony w idei kosmosu. Idea Heimat jest tu na miejscu. Cztery punkty styku domu i świata zostają znalezione za sprawą: (1) humanistyki, (2) człowieka, (3) przyjaźni z miejscem i (4) uniwersytetu. Cztery eseje oikologiczne zaglądają w sploty, nałożenia, ale i najprawdziwszy brak nieokreślonego na granicy domu, w okolicach progu, który symbolicznie nie tylko zaświadcza o tym, co graniczne w rytuałach, ale wyznacza przestrzeń uważności. W tych punktach, gdzie dom styka się ze światem, wydobyte zostaje nasze uwikłanie w „domowe – światowe”.

Zobaczyć sens. Studia o malarstwie, literaturze i życiu

red. Małgorzata Krakowiak, Aleksandra Dębska-Kossakowska

Książka zawiera cykl artykułów, których autorzy podejmują próbę wskazania sensu w procesie twórczym, kontaktach z otoczeniem, wyborach drogi życiowej. Pytania o sens bywają dziś bagatelizowane, relatywizowane albo zastępowane stwierdzeniem bezsensowności wszystkiego. W tak niesprzyjających okolicznościach autorzy, wśród których znaleźli się nie tylko teoretycy i komentatorzy cudzej twórczości, ale również artyści-praktycy, zdobyli się na odwagę poważnej refleksji o paradygmatach wartości, świadomości celu, porażkach, przezwyciężaniu trudności.

Rozgłośnie BBC World Service, Radio France Internationale i Voice of America w komunikowaniu międzynarodowym. Od propagandy do dyplomacji publicznej

Mirosława Wielopolska-Szymura

Prezentowana monografia to próba określenia aktualnej roli radia w procesie komunikowania międzynarodowego państw w odniesieniu do wcześniejszych okresów funkcjonowania rozgłośni międzynarodowych. Prześledzono  w niej historyczny rozwój Radio France Internationale, Voice of America i BBC World Service na tle innych rozgłośni tego typu, wskazując na najważniejsze zasady i formy ich działalności oraz podjęto rozważania na temat ich aktualnej aktywności w wymiarze komunikowania międzynarodowego, koncentrując się na latach pomiędzy 2014–2018. W rozdziale 1. przybliżono zakres pojęciowy komunikowania międzynarodowego, uwzględniając różne ujęcia definicyjne, odnosząc je do zagadnień pokrewnych, m.in. takich jak komunikacja międzykulturowa, komunikowanie polityczne, propaganda, dyplomacja publiczna, dyplomacja kulturalna, dyplomacja medialna, soft power, i poddając je krytycznej analizie. Autorka zaproponowała również własną definicję komunikowania międzynarodowego oraz jego graficzny model. Rozdział 2. ma charakter historyczny i jest poświęcony odkryciu fal radiowych i wynalazkowi radia z perspektywy technicznej. Omówiono ponadto wczesne formy zastosowania tego medium, kładąc nacisk na jego potencjał w komunikacji zagranicznej, oraz przedstawiono rozwój radiofonii we Francji, Wielkiej Brytanii i USA, ukazując różnice pomiędzy kształtującymi się modelami nadawczymi. W rozdziale 3. zaprezentowano rozwój radiowej nadawczości międzynarodowej, skupiając się na trzech jej etapach: 1) pierwsze trzydziestolecie XX w., w którym testowane były fale radiowe i powstawały pierwsze stacje eksperymentalne; 2) okres II wojny światowej, w którym używano radia w międzynarodowym komunikowaniu wojennym, propagandzie i dywersji; 3) okres zimnej wojny. Ostatni 4. rozdział jest poświęcony zasadom, zakresom i formom funkcjonowania rozgłośni BBC World Service, Radio France Internationale i Voice of America w czasach obecnych. Skupiono się na ich roli jako instrumencie stosowanym w dyplomacji publicznej reprezentowanych państw, wskazując na ich powiązanie instytucjonalno-formalne z instytucjami państwowymi. Działania rozgłośni mają związek z polityką rządów USA, Wielkiej Brytanii i Francji w zakresie zwalczania tzw. państwa islamskiego i struktur terrorystycznych, jak również wzmacniania procesów demokratyzacyjnych w obszarach świata dotkniętych konfliktami zbrojnymi lub kryzysami politycznymi.

Pedagogika analityczna. Od porządkowania wiedzy naukowej do odkrywania jej nowych obszarów

Alicja Żywczok, Bogumiła Bobik

W monografii zaproponowano postrzeganie klasyfikowania jako nie tylko procesu poznawczego porządkującego wiedzę, lecz także sprzyjającego dynamicznemu rozwojowi nauki: inicjowaniu nowych kierunków, koncepcji, działów nauki, nurtów, subdyscyplin itp. W wiedzy uporządkowanej łatwiej bowiem wykryć miejsca jeszcze nieoznaczone w nauce. Przedmiot zaprezentowanych badań stanowi więc znaczenie porządkowania wiedzy naukowej w postaci klasyfikacji w dziedzinie nauk społecznych, w dyscyplinie pedagogika. Metodologiczne zasoby hermeneutyki okazały się użyteczne w analizie oraz interpretacji naukowych tekstów źródłowych i dokumentów oficjalnych. Na strukturę monografii składa się spis treści, wprowadzenie, cztery rozdziały, zakończenie, bibliografia, wykaz schematów i tabel, indeks osobowy, summary oraz nota o autorkach.

Szkice o antyku T 5. Antyczne techniki perswazyjne

Edyta Gryksa, Patrycja Matusiak

Piąty tom Szkiców o antyku, poświęcony jest zagadnieniom związanym z antycznymi technikami perswazyjnymi.  Zawiera 11 artykułów artykułów omawiających temat z uwzględnieniem interpretacji ikonografii i literatury - zarówno antycznej, jak i współczesnej. Publikacja adresowana jest do osób interesujących się antykiem i jego recepcją w czasach późniejszych, m.in. filologów klasycznych, literaturoznawców, historyków czy archeologów. Edyta Gryksa, doktor nauk humanistycznych w dziedzinie literaturoznawstwa w Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Autorka monografii „Obraz Rzymu u Florusa” (Tarnów 2017). Obecnie zajmuje się realizacją projektu badawczego poświęconego łacińskiej poezji łowieckiej i pasterskiej (Gracjusz Faliskus, Kalpurniusz Sykulus). Członek Polskiego Towarzystwa Filologicznego oraz The Roman Society. [czerwiec 2019] Patrycja Matusiak, doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, adiunkt w Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Śląskiego. Autorka książki „Obraz Hannibala w literaturze antycznej” (2015). Współredaktorka „Szkiców o antyku” oraz czasopisma „Scripta Classica”. W swoich badaniach zajmuje się tematyką kartagińską (Hannibal i wojny punickie), historiograficzną oraz recepcyjną (antyk w komiksie). [czerwiec 2019]

Daktyloepitryty Bakchylidesa na tle wczesnej kolometrii greckiej

Anna Szczepaniak

Praca jest monografią jednej z głównych miar wierszowych, jakimi posługiwał się tworzący w V wieku p.n.e. grecki poeta liryczny Bakchylides. Autorka śledzi rozwój daktyloepitrytów oraz zbiera i przedstawia antyczny i współczesny stan badań nad nimi. Wszelkie analizy są próbą odpowiedzi na pytanie, jaka jest natura metrum, którego nie zdecydowali się zaadaptować do swej poezji Rzymianie i które nazywane jest „wiecznym zmartwieniem wersologii greckiej”. Przedstawiona w prezentowanej publikacji szczegółowa analiza daktyloepitrytycznych pieśni Bakchylidesa pokazuje zmiany, jakim pod wpływem koncepcji metrycznych filologów klasycznych ulegają zachowane na papirusach teksty, zanim trafią do rąk czytelnika w nowym, współczesnym wydaniu.

Nie/porozumienie, nie/tolerancja, w(y)kluczenie w języku i kulturze

red. Ewa Biłas-Pleszak, Artur Rejter, Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Wioletta Wilczek

Epoka, w której żyjemy, pełna jest również sytuacji komunikacyjnie trudnych, wynikających z tempa zmian cywilizacyjnych, konfliktów kulturowo-społecznych, narastających przepaści związanych z otwarciem na Innego, do spotkania z którym nie zawsze jesteśmy przygotowani. Rozprawy i studia wchodzące w skład niniejszej monografii zostały podzielone na cztery części: I Inny, Obcy, hejt, tolerancja… — językowe konceptualizacje, II W(y)kluczenie — od języka do dyskursu, III Nie/porozumienie — w stronę (społecznego) dialogu, IV Inny, Obcy — konteksty międzykulturowe. Podjęte problemy sytuują się w wielu przestrzeniach komunikacyjnych i społecznych, skupiają się zarówno na samym języku i jego środkach, jak i na kontekstach użycia kodu naturalnego, stanowiących kluczowe tło kulturowo-społeczne (oraz jego manifestacje), takie jak polityka, rasizm, płeć, orientacja seksualna, religia, sport, choroba czy inność narodowa i kulturowa.

Literatura źródłem związków frazeologicznych. Słownik

Agnieszka Piela

Literatura stanowi jedno z najstarszych źródeł frazeologii. W polskim zasobie frazeologicznym, zresztą nie tylko polskim, występują związki wyrazowe o pisarskiej proweniencji, których korzenie sięgają starożytności. Co istotne, jest to źródło wciąż żywe i otwarte, czemu dowód dają nowe konstrukcje tego typu wchodzące w obieg społeczny. Połączenia ukształtowane pod wpływem rozmaitych tekstów literackich są słabo zbadanym wycinkiem polskiej warstwy frazeologicznej. Dotąd nie powstało opracowanie ukazujące bogactwo omawianych frazeologizmów i objaśniające ich literackie pochodzenie. Prezentowany zbiór, mieszczący w sumie 140 jednostek języka, tę lukę w polskiej leksykografii wypełnia. W książce opisane zostały połączenia odnotowane w słownikach ogólnych bądź specjalistycznych, ale i związki, które po raz pierwszy zostały ujęte w niniejszym leksykonie, np. chocholi taniec; czekać na Godota; dantejskie sceny; jądro ciemności; kafkowska sytuacja; krewni i znajomi królika; ku pokrzepieniu serc; lwia część; mała apokalipsa; Mrożek by tego nie wymyślił; rząd dusz; samotny biały żagiel; skóra i kości; smuga cienia; trzech budrysów; zew krwi. W związku z faktem, iż w rodzimej lingwistyce brakuje odrębnej nazwy utrwalonych konstrukcji o rodowodzie literackim, autorka wprowadza w pracy termin "literaturyzm" i jego typy: "literaturyzm leksykalny", "literaturyzm frazeologiczny". Podstawowym celem publikacji jest przybliżenie znaczeń i etymologii wskazanego fragmentu frazeologii. Poznanie literackiej genezy funkcjonujących obecnie związków wydaje się ważne dlatego, że motywacja wielu z nich staje się coraz mniej czytelna dla użytkowników języka polskiego, w konsekwencji może ona ulec całkowitemu zatarciu.

Powojenna twórczość pomnikowa Xawerego Dunikowskiego 1945-1964

Karolina Tomczak

Studium Powojenna twórczość pomnika Xawerego Dunikowskiego 1945−1964 analizuje złożoną problematykę powstawania monumentów tego twórcy w rzeczywistości polskiego państwa komunistycznego oraz ich wartość formalną i tematyczną. Monograficzny opis trzech najważniejszych prac, czyli Pomnika Czynu Powstańczego na Górze św. Anny (1946−1955), Pomnika Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej w Olsztynie (1949−1954) i projektów Pomnika Bohaterów Warszawy (1956−1958), przybliża realia ich powstawania, przebieg prac projektowych i wykonawczych, towarzyszące im relacje z władzą oraz zmienny proces formo- i sensotwórczy każdego z nich. Jednocześnie szczególnemu oglądowi zostaje poddany kształt finalnych prac na zasadzie odczytania ich wartości artystycznej, symboliki i proweniencji stylistycznej. Opis wybranych dzieł dopełnia panoramiczna analiza formalno-tematyczna pozostałych monumentów istniejących zwłaszcza w propozycjach projektów i szkiców, które artysta realizował aż do śmierci, m.in. Pomnika Młot i Sierp (projekt, 1953), Pomnika Józefa Stalina (projekt, 1954) czy też Pomnika Żołnierza Polskiego (realizacja, 1963). Zakreślenie problematyki, tematyki i artystycznych założeń socrealizmu pozwala dojrzeć odmienną jakość powojennej sztuki Dunikowskiego. Ambiwalentny stosunek do władzy samego twórcy uniemożliwia jednak jednoznaczną ocenę jej nośności ideologicznej. Natomiast niezaprzeczalna wirtuozeria formalna przypomina o symbolistyczno-awangardowym rodowodzie tej kreacji, jednocześnie korespondującym ze sztuką współczesną. Wieloaspektowe spojrzenie na twórczość pomnikową Dunikowskiego opiera się na dogłębnych badaniach zwłaszcza materiałów archiwalnych w warszawskiej Królikarni i szczecińskiej Książnicy Pomorskiej. Nie proponuje jednoznacznych odpowiedzi, ale bogaty przegląd różnorodnej sztuki monumentalnej tej wybitnej a tym samym przewrotnej osobowości "wieloepokowego" twórcy, ukształtowanego w Młodej Polsce i realizującego się w międzywojniu, który dopełnił swoje dzieło w równie wartościowym artystycznie okresie powojennym − o czym zapomniano w wyniku unieważniania sztuki istniejącej w przestrzeni zideologizowanej (palinodii). Rozprawa przypomina więc o tej unikalnej twórczości, dokładnie ją opisuje, kontekstualizuje i reinterpretuje.

Kobiecość i męskość w popkulturze z perspektywy młodych dorosłych. Studium jakościowe

Dagmara Dobosz

Książka dotyczy problematyki wzorców kobiecości i męskości kreowanych przez popkulturę w kontekście ich wizualnej i tożsamościowej atrakcyjności dla badanych młodych dorosłych. Odniesiono się do zjawiska seksualizacji, rozumianego jako intensywne rozprzestrzenianie się dyskursów o seksualności w mediach oraz jako erotyczna prezentacja ciał kobiet i mężczyzn w przestrzeni publicznej. W pracy przedstawiono dane zebrane w toku wywiadów indywidualnych z młodymi dorosłymi. Zaprezentowane wnioski stanowią próbę zdiagnozowania preferencji wzorców kobiecości i męskości oraz różnic w zakresie konsekwencji emocjonalno-poznawczych i behawioralnych wynikających z identyfikacji badanych z określonymi wzorcami.

Denis Petau: Carthaginenses. Kartagińczycy

Iwona Słomak

Kartagińczycy to jedna z trzech tragedii Denisa Petau, francuskiego XVII-wiecznego luminarza nauki, tłumacza i poety łacińskiego, korespondenta Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Charakterystycznym rysem dramatycznej twórczości Petau jest jej senecjańskość – autor nie tylko finezyjnie naśladuje rzymskiego filozofa i tragika w zakresie środków formalno-stylistycznych, ale i podejmuje wątki jego myśli stoickiej. W Kartagińczykach Senecjańska perspektywa użyta została do reinterpretacji krwawych epizodów III wojny punickiej, o których zachowały się wzmianki u starożytnych historyków. Petau wydobywa rolę dwóch silnych kobiet w dziejach Kartaginy: Dydony, mitycznej założycielki miasta, oraz żony Hasdrubala, ostatniego kartagińskiego wodza. Śmierć drugiej z bohaterek – kulminacyjny punkt akcji tragedii – wykorzystuje autor, by postawić niełatwe kwestie dotyczące ludzkiej wolności i godności.

Tajemni wspólnicy: czytelnik, widz i tłumacz. Opowiadania Josepha Conrada w nowych interpretacjach

red. Agnieszka Adamowicz-Pośpiech, Jacek Mydla

Książka jest zbiorem artykułów poświęconych opowiadaniom Josepha Conrada. Autorami są polscy i zagraniczni badacze twórczości pisarza oraz angliści literaturoznawcy. Proponują oni reinterpretacje krótkich utworów prozatorskich, w większości będących tekstami, którymi conradystyka się dogłębniej nie zajmowała. Celem publikacji jest demarginalizacja form krótkich i zwrócenie uwagi na ich bogactwo treściowe i formalne. Oprócz analiz literackich publikacja zawiera również artykuły poświęcone zagadnieniom związanym z filmowym adaptacjom oraz przekładom i przekładoznawstwu – zagadnienia te omawiane są oczywiście na przykładzie nowel Conrada. Książka adresowana jest do szerokiego odbiorcy, zarówno tego, który interesuje się literaturą zawodowo jak i pasjonującego się prozą literacką z zamiłowania. Będzie szczególnie cenna dla czytelnika, który dopiero przystępuje do poważniejszych studiów nad Conradem jako pisarzem, którego kunszt znalazł w gatunku opowiadania podatną formułę wypowiedzi artystycznej. Książka zawiera indeksy: osobowy, postaci fikcyjnych i utworów literackich.

Z Dziejów Prawa. T. 5 (13)

Marian Mikołajczyk, red. Adam Lityński, Wojciech Organiściak

Oddany do rąk Czytelników kolejny tom studiów adresowany jest głównie do historyków, w tym głównie historyków prawa, ustroju i doktryn politycznych. Zawiera artykuły i rozprawy zaproszonych gości zagranicznych oraz pracowników naukowych uczelni krajowych i instytucji naukowych (IPN), a także pracowników Katedry Historii Prawa Uniwersytetu Śląskiego i doktorantów. Całość otwiera artykuł o wpływie dobrej wiary na odpowiedzialność sprzedawcy za wady towaru w prawie rzymskim. Autorem studium zatytułowanego Zarys dziejów państwowoprawnych Wielkich Moraw jest jeden z zagranicznych współpracowników  Katedry Historii Prawa Uniwersytetu Śląskiego. Jedna z rozpraw podejmuje problematykę demokracji deliberacyjnej w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W tym obszarze badawczym mieści się także artykuł o liberum veto i konfederacjach w pracach Wincentego Skrzetuskiego. Zaprezentowano również problematykę organizacji administracji publicznej z przełomu XIX i XX wieku. Kilka kolejnych artykułów nawiązuje do problematyki prawnej okresu międzywojennego, jak modernizm w prawie radzieckim czy proces tworzenia granic państwowych i recepcji prawa Republiki Czechosłowackiej. Nowatorski charakter mają prace o pierwszej noweli konstytucyjnej z dnia 15 lipca 1920 roku zawierającej statut organiczny województwa śląskiego oraz o instytucji prawa odkupu w polskim kodeksie zobowiązań z 1933 roku. Kolejna grupa artykułów odnosi się głównie do rodzimej problematyki pierwszej dekady PRL, w tym kodeksu karnego wojska polskiego z 1944 roku, procedury, ustrojów i działalności sądów wojskowych w Polsce Ludowej do 1956 roku. Tom zawiera także analizy naukowe prób rozliczania tzw. stalinowskich prokuratorów oraz inwigilacji środowiska akademickiego Uniwersytetu Śląskiego w PRL przez Służbę Bezpieczeństwa. Wśród artykułów i rozpraw na uwagę zasługuje artykuł o koncepcjach ustrojowych niemieckich partii liberalnych tuż  po zakończeniu drugiej wojny światowej. W części Materiały źródłowe i dydaktyczne znalazło się wydawnictwo źródłowe w postaci artykułów wojskowych Hieronima Radziwiłła dla garnizonu słuckiego z 1733 roku. W niniejszym tomie zamieszczono ponadto 4 recenzje  prac: A.  Machnikowskiej  Prawo własności w Polsce w latach 1944–1981. Studium historycznoprawne, Z. Woźniczki  Represje na Górnym Śląsku po 1945 roku, R. Ptaszyńskiego  Wojskowy Sąd Rejonowy i Wojskowa Prokuratura Rejonowa w Szczecinie w latach 1946–1955 oraz A.J. Kukuły Hieronim hrabia Stroynowski: Prawnik -  ekonomista - fizjokrata (1752–1815). Całość zamyka Kronika oraz spis publikacji pracowników Katedry Historii Prawa za rok 2011.     

Szkice o antyku. T. 6: Człowiek w relacji z naturą

red. Edyta Gryksa

Tom pokonferencyjny prezentuje prace z zakresu antycznego łowiectwa. W opublikowanych w nim tekstach znaleźć można informacje dotyczące etyki polowań, odniesienia do animal studies. Przeważająca część rozdziałów dotyczy polowań w starożytności. Do analiz wykorzystane zostały teksty Platona, Nemezjana, Arriana czy Luxoriousa. Nie brak ponadto odwołań do literatury wieków późniejszych: „Dziadów” Adama Mickiewicza czy przekładów łacińskich traktatów myśliwskich opracowanych przez Bruno Kicińskiego. Zachowana chronologia czasowa pozwala prześledzić zakres zmian jakie zachodziły w sposobach polowania i och ogólnej ocenie na przestrzeni wieków.

Studia z hebrajszczyzny biblijnej. Niedoczytanie moje

Kamilla Termińska

Rozprawa jest zbiorem studiów poświęconych swoistościom hebrajskiego języka biblijnego, które uzewnętrzniają się na wszystkich płaszczyznach, na jakich może być analizowany język; od zakodowanej w alfabecie warstwy symbolicznej, poprzez znaczenia tkwiące w leksyce, gramatyce (szczególnie w morfologii) i składni, po wielkie tekstowe figury alegoryczne i gatunki mowy. Problem wielości, dynamiki i niewykonalności wyczerpania odczytań ilustrowany jest analizami pojęć odnoszących się do prawdy, wiedzy, modalności zmysłowych, błędu, wiary, dobra, piękna, nadziei, miłości, sprawiedliwości i in. Ukazana została jednoczesna konkretność i tropiczność tkwiąca w pojęciach oddychania, jedzenia, chodzenia. Podjęto próbę interpretacji tetragramu YHWH. Analiza desemantyzacji leksemu hebrajskiego twarz została uzupełniona o opis związków frazeologicznych z tym wyrażeniem oraz o typizację wypowiedzeń odnoszących się do ‘oblicza’  B-ga.  Udowodniono, że pojęcia kauzacji i intensywności są nie tylko odmiennie konkretyzowane w języku polskim i hebrajskim klasycznym, gdzie realizują się głównie (choć nie wyłącznie) poprzez morfologię, lecz odnoszą się do odmiennych fenomenów ujmowania świata. Ideą wiążącą całość jest myśl o niepochwytności sensu, który jest uzależniony od immanentnie tkwiącej w języku naturalnym ontologii i o niemożności doczytania Tanachu do końca. Zainteresuje Czytelnika, który podejmie trud zanurzenia się w odmienną, inaczej kategoryzowaną i inaczej uformowaną rzeczywistość języka uznawanego przez wyznawców judaizmu za święty.

Granice i pogranicza: państw, grup, dyskursów... Perspektywa antropologiczna i socjologiczna

red. Grażyna Kubica, Halina Rusek

Grupa badaczy i badaczek, socjologów i antropologów, podjęła się zadania ponownego przemyślenia tematyki granic i pograniczy w odniesieniu do szerokiego kontekstu współczesnej kultury. Interesowały ich zarówno granice państwowe, jak i kulturowe; te tworzone między dyscyplinami, dyskursami, ale i klasami. Podjęli tę problematykę w duchu koncepcji Fredrika Bartha, ale także starali się wyjść poza nią ku poszukiwaniom nowych pomysłów teoretycznych i inspiracji badawczych. Kilka tekstów tomu skupia się na kontekście śląskim, który w naszym homogenicznym kulturowo kraju pełni rolę egzemplarycznego pogranicza. Wynika to z historii Śląska, która biegła innym nurtem niż ta, o której dzieci uczą się w polskich szkołach.

Naprawa czy zniszczenie demokracji? Tendencje autorytarne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej 1921-1935

Jarosław Tomasiewicz

Praca jest syntetycznym ujęciem tendencji autorytarnych i profaszystowskich występujących w polskiej myśli politycznej lat 1921–1935 – tendencji wynikających z kryzysu liberalnej demokracji parlamentarnej, nasilającego się (nie tylko w Polsce) w okresie międzywojennym. Rozdział pierwszy poświęcony jest kwestiom terminologicznym (wyjaśnione w nim zostały używane w tej pracy pojęcia demoliberalizmu, autorytaryzmu, totalitaryzmu). W rozdziale drugim opisane jest podłoże, z którego w Dwudziestoleciu wyrastały tendencje autorytarne, tzn. krytyka demokracji występująca w polskiej myśli politycznej okresu zaborów. Kolejne rozdziały prezentują antydemoliberalne koncepcje faszystów lat 20., konserwatystów, endeków, zwolenników nurtu chrześcijańsko-społecznego, piłsudczyków, narodowych robotników, ludowców i marksistów, a także ezoteryków, panslawistów, eugeników, technokratów, kombatantów i wreszcie narodowych radykałów z początku lat 30. W ich myśli politycznej zbadane zostały zarówno proponowane rozwiązania ustrojowe, jak i ich ideologiczne uzasadnienie. Alternatywa demokracji parlamentarnej przybierała różne formy: od nieznacznych korekt systemu demokratycznego do całkowitego zanegowania go. Do reformy parlamentaryzmu przy zachowaniu jego fundamentów ograniczali się „starzy” endecy, część konserwatystów, chadecy, ludowcy, początkowo piłsudczycy. Autorytaryzm reprezentowany był przez Obóz Wielkiej Polski, większość konserwatystów, po 1926 r. w tym kierunku przesuwała się sanacja. Totalitaryzm nie znajdował wielu zwolenników.

Etno-grafie, kulturo-grafie

red. Kamila Gęsikowska, red. Kamil Kozakowski

Etno-grafie, kulturo-grafie to publikacja związana z projektem realizowanym przez Zakład Teorii i Historii Kultury Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach we współpracy z Katedrą Międzynarodowych Studiów Polskich UŚ, Szkołą Języka i Kultury Polskiej UŚ, Polskim Towarzystwem Kulturoznawczym – oddział Katowice, Muzeum Historii Katowic oraz Polskiej Akademii Umiejętności – stacja Katowice. Projekt ten, mający charakter interdyscyplinarny, łączy namysł antropologiczny, etnograficzny, kulturoznawczy, historyczny i literaturoznawczy młodych badaczy reprezentujących różne ośrodki naukowe. W 2016 i 2017 roku zostały zorganizowane w Muzeum Historii Katowic dwie międzynarodowe konferencje naukowe, w których uczestniczyli prelegenci z takich krajów jak Kirgistan, Włochy, Azerbejdżan, Gruzja, Ukraina, Chorwacja, Rosja, Chiny i Polska. Publikacja towarzyszy organizowanym konferencjom, nie jest jednak tomem pokonferencyjnym. Książka Etno-grafie, kulturo-grafie zawiera prace kulturoznawców, indologów, językoznawców i literaturoznawców. Tytułowe „etno-grafie” nie odnoszą się do różnych alternatywnych modeli dyscypliny (etnografii). Zarówno „etno-grafie”, jak „kulturo-grafie” oznaczają dla nas sposoby pisania o kulturze. Słowo „kulturo-grafia” stworzyliśmy jako neologizm, po to by lepiej pokazać specyfikę pisania o zjawiskach, które trudno łączyć z ethnosami w tradycyjnym znaczeniu, ale które można uznać za zjawiska kulturowe. Teksty znajdujące się w tomie mają na celu zabranie czytelnika „w podróż” – od miejsc najbardziej od nas oddalonych, jak starożytne Indie, wprost na Górny Śląsk.   Kamil Kozakowski, magister kulturoznawstwa, Doktorant w Instytucie Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W swojej pracy doktorskiej zajmuje się obrazem Gruzji i Gruzinów w polskiej kulturze. [14.08.2019]

Satysfakcja z pracy i wydajność pracowników. Relacja (nie)oczekiwana

Mateusz Paliga

W niniejszym opracowaniu podjęty został temat satysfakcji z pracy i wydajności pracy. W sposób kompleksowy przedstawiono wiodące perspektywy, teorie i modele opisywanych zjawisk, analizowane dotychczas głównie w literaturze zagranicznej. Zaprezentowane badania stanowią próbę odnalezienia relacji łączącej satysfakcję z pracy i wydajność, a uzyskane wyniki rzucają nowe światło na związek, który okazuje się bardziej skomplikowany, niż dotychczas zakładano. Książka jest propozycją dla praktyków zarządzania, w tym menedżerów, liderów zespołów i specjalistów oraz doradców zarządzania zasobami ludzkimi. Może być również cennym źródłem wiedzy dla studentów psychologii i nauk o zarządzaniu.

Wyprawa na Górę Maslowa - rozważania o procesie wychowania

Beata Ecler-Nocoń

Książka stanowi propozycję rozważań z zakresu teorii wychowania. W intencji autorki fundamentem prezentowanej tu wizji wychowania jest personalizm, czyli pojmowanie człowieka jako osoby, rozwijającej się w drodze działania poprzez prawdę, dobro i piękno. Osią narracji uczyniono samoaktualizację Abrahama Maslowa i jego piramidę potrzeb, alegorycznie wyobrażoną jako Góra - Góra Maslowa. Książka stanowi znakomitą egzemplifikację pedagogiki zorientowanej na wartości; pedagogiki opierającą się na wsparciu i upodmiotowieniu młodych ludzi. Rozważania prowadzone w kolejnych rozdziałach mogą stanowić źródło refleksji nad współcześnie realizowanym procesem wychowania.

Intymne - prywatne - publiczne

red. Ewa Wąchocka

Książka Intymne – prywatne – publiczne, zbiór esejów o współczesnej scenie teatralnej, pokazuje możliwości wykorzystania kategorii socjologiczno-filozoficznych i antropologicznych do refleksji nad teatrem i dramatem. Interpretacyjnym zwornikiem prezentowanego ujęcia jest przekonanie o wyraźnej współzależności między światem życia codziennego, myślą badawczą oraz praktyką artystyczną. Zmiany, jakie w ostatnich dwóch stuleciach dokonały się w sferze życia społecznego, w istotny sposób wpłynęły na funkcjonowanie całej kultury, nieodwracalnie  przekształcając  relację między tym, co publiczne, a tym, co intymne. Nietrwałość i niestabilność takich pojęć, jak „intymne”, „prywatne”, „publiczne”, to nie tylko signum temporis zmieniającego się świata, lecz także rodzaj poręcznego klucza do skomplikowanych przemian świadomościowych, które są coraz bardziej zauważalne i domagają się komentarza. Na kształt tytułowej triady, zwłaszcza w ostatnich kilkudziesięciu latach, ogromny wpływ miało przekształcenie się współczesnych zbiorowości w „społeczeństwa medialne”, które niejednokrotnie wymuszają taki, a nie inny charakter życia intymnego, prywatnego i publicznego. Zamieszczone w książce analizy obejmują zarówno teksty dla teatru, spektakle teatralne, jak i performans oraz wybrane formy widowiskowe. Ich problematyka często wykracza poza ciasno zakreślone ramy opisu i interpretacji artefaktów. To nie tylko odczytanie doświadczeń i charakterystycznych zjawisk przedstawianych we współczesnej sztuce, ale również próba odpowiedzi na pytanie, jak te różnorodne formy wypowiedzi współuczestniczą w cyrkulacji między prywatnym i/lub intymnym oraz publicznym, uwyraźniając dynamikę zachodzących na naszych oczach zmian. Recenzja książki ukazała się na stronach czasopisma internetowego „Sprawy Nauki” nr 2 (207) luty 2016 (recenzja dostępna pod adresem: http://www.sprawynauki.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=3255:intymne-prywatne-publiczne&catid=286&Itemid=30).