Galicyjski Eksodus. Uchodźcy z Galicji podczas I wojny światowej w monarchii Habsburgów

Kamil Ruszała

Galicyjski Eksodus przedstawia zapominane doświadczenie uchodźstwa lat I wojny światowej. Autor dotarł do źródeł austriackich, czeskich, węgierskich, słoweńskich, ukraińskich i polskich, by ukazać sytuację od ucieczki i ewakuacji w poszczególnych latach wojny, poprzez pobyt na uchodźstwie, aż po kwestie powrotów czy pozostania w krajach sukcesyjnych po 1918 roku. To zarazem opowieść o relacji międzykulturowej mieszkańców tej samej monarchii, którym przyszło spotkać się dopiero w warunkach kryzysu wojennego, tuż przed agonią swojego państwa. Sytuacja ta pokazała, jak głęboko podzielone były światy trzech aktorów książki: uchodźców, ludności miejscowej oraz władzy, która musiała poradzić sobie z nieznanym dotychczas na taką skalę problemem. W książce opisano realia tego spotkania: próby gościnności czy sprawności aparatu biurokratycznego, chęć akceptacji, kwestie wykluczenia, tożsamości, samoorganizacji, a przede wszystkim – reakcje w konfrontacji każdej warstwy społecznej z azylantami.     Choć wojna niejedno ma oblicze, pewnym jest, iż w bilansie wygranych i przegranych zawsze przeważają ci ostatni. Nie inaczej było w wypadku I wojny światowej. Wśród ofiar błędnych kalkulacji wojskowych i polityków znalazły się również masy najczęściej bezimiennych uchodźców, zmuszonych do opuszczenia rodzinnych stron i świata, który dobrze znali. W swej najnowszej książce Kamil Ruszała ze znawstwem, na bazie dogłębnych badań w kilkunastu archiwach Europy Środkowej, maluje szeroką panoramę losów kilkuset tysięcy Galicjan różnych wyznań i narodowości, którzy jesienią 1914 r., w obliczu rosyjskiej inwazji, a także w wyniku późniejszych ruchów wojsk, szukali azylu w głębi monarchii habsburskiej. Część z nich uciekała w popłochu i chaosie na własną rękę, część zaś objęto, nierzadko przymusową, ewakuacją. W głębi państwa uchodźcy – poza biedą, niedożywieniem, chorobami, stłoczeniem w obozach, tęsknotą za stronami ojczystymi – często zamiast współczucia i pomocy, napotykali na mur niechęci i obojętności, czasem otwartej wręcz wrogości ze strony miejscowej ludności. dr hab. Piotr Szlanta, prof. UW Kamil Ruszała – historyk, adiunkt w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studiował w Krakowie, Wiedniu oraz Pradze. Zajmuje się dziejami Austro-Węgier, ze szczególnym uwzględnieniem Galicji, I wojny światowej i upadku imperium Habsburgów. Stypendysta m.in. Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (2017/2018), MNiSW (2016/2017) oraz Fundacji Lanckorońskich (2019/2020). Autor i redaktor książek dotyczących doświadczeń I wojny światowej.

Lektury podręczne. Antologia tekstów satyrycznych dla cudzoziemców, którzy dobrze znają język polski

Ewa Lipińska

Lektury podręczne to antologia tekstów satyrycznych adresowana do cudzoziemców, którzy dobrze znają język polski, a także do Polaków, mieszkających w kraju i za granicą. Pierwszej grupie odbiorców niniejszy zbiór pomoże poznać i zrozumieć polskie teksty satyryczne i humorystyczne, a drugiej - przypomnieć sobie klasyków satyry polskiej, stanowiących część naszej kultury. Antologia ta nie jest podręcznikiem, ale ponieważ towarzyszą jej sugestie metodyczne dla uczących języka polskiego jako obcego, stanowi swego rodzaju pomoc dydaktyczną.  

Poezje wybrane (Władysław Syrokomla)

Władysław Syrokomla

I. „Dla ciebie śpiewam, gminu szaraczkowy” Dedykacja gawęd gminnych Litwinom 5 Z wrażeń poleskiej podroży 7 Lirnik  wioskowy.  Sielanka 9 Śmierć słowika 13 Borejkowszczyzna 16 Co umiem nakreślić 17 Korale. Dumka kozacka 19 Kruk. Piosnka litewska 21 II. „O, strony mego serca, o, strony domowe” Pielgrzym u kresu wędrówki 23 W imionniku księżny P(uzyniny). Jako dalszy ciąg jej wiersza: Co jest Ojczyzna? 25 Sachar–Maroz 26 Wyzwolenie  włościan 27 Napoleonista.  Obrazek 29 Do ** 31 O moim starym domku. Gawęda 33 Kapral Terefera i kapitan Szerpetyna. Gawęda żołnierska 38 III. „Czułych poetow dola nieszczęśliwa” Dumanie poety (Fantazja) 51 Oda z Horacjusza (Parodia) 52 Owidiusz na Polesiu 53 Niepiśmienny. Gawęda ludowa 56 166 IV. „Z krzyżem i z tacą...” Przebudzenie 59 Hymn do Najświętszej Panny w Ostrej Bramie 61 Do luminarzów mojej parafii 63 Cupio dissolvi 65 Dziadek  kościelny 67 Modła 69 V. „Na co nam miłość?...” Skutki 71 Do... 72 Sny. Do..... 73 Naiwność 74 VI. „Aksamitem i złotem świetnieją księgarnie” Księgarnia  (Urywek) 75 Księgarz uliczny (Gawęda) 78 VII. „...rozmaite przypowieści lubię” Kradzione. Przypowieść szlachecka (Podsłuchane) 83 Lalka. Gawęda dziecinna 86 Dzwony na głuchych. Do... 89 Sen i kabała 90 Wielki Czwartek. Obraz wioskowy 92 Szkolne czasy. Nowe opowiadanie Jana Dęboroga 128 Ucinek 163

Poetyka totalna. O antropologii literatury Northropa Frye\'a

Kamila Żukowska

Książka Kamili Żukowskiej Poetyka totalna. O antropologii literatury Northropa Frye’a jest cennym uzupełnieniem prac poświęconych teorii mitokrytycznej wybitnego amerykańskiego badacza mitu. Autorka, opierając się na opus magnum badacza (słynna Anatomia krytyki ukazała się w Polsce zupełnie niedawno), przeprowadza wnikliwą analizę jego teorii, opierając się na swej szerokiej wiedzy z antropologii i literaturoznawstwa po to, by badania Frye’a nad mitem jako kategorią analizy literatury umiejscowić w kontekście szerszej refleksji humanistycznej. Zadanie to było niełatwe, bowiem Frye budując swój system, posługuje się klasycznymi pojęciami, nadając im zupełnie nowe znaczenie, wychodząc poza intuicyjne ścieżki hermeneutyczne. Autorka jednak potrafiła mu sprostać, odnajdując powiązania we Frye’owskim myśleniu o micie jako rudymentarnej jednostce znaczeniowej z myśleniem m.in. strukturalnym (porównanie pojęcia „mitu” m.in. z koncepcją C. Levi-Straussa) czy kognitywnym, udowadniając, że kategoria przestrzeni używana przez Frye’a pozwala na potraktowanie Frye’owskiego rozumienia mitu w kategoriach uniwersalnych jako rudymentarnej formy ogólnoludzkiego myślenia o świecie.    „(…) Dociekania Autorki mają charakter szczegółowy, ale zarazem nieszablonowy, co sprawia, że pracę tę czyta się z dużym zainteresowaniem. Praca Kamili Żukowskiej ukazuje również możliwe ścieżki heurystyczne, którymi mogą podążać badacze posługujący się metodą analizy literatury skonstruowanej przez Frye’a: tekst potraktowany jako symboliczna konstrukcja oparta na podstawowych doświadczeniach człowieka przekształconych przez ludzki umysł w mity może bowiem stanowić jeden z wyznaczników aksjologii czy światopoglądu nie tylko autora, ale danego społeczeństwa, co samo w sobie otwiera badaczom drogę do szerokiej refleksji nad kulturą”.   dr hab. Artur Przybysławski

Czas nieszczęść, cierpień, oporu i walki. Przegrani zwycięzcy? Próba spojrzenia na społeczeństwo polskie pomiędzy wrześniem 1939 a majem 1945

Jacek Chrobaczyński

Czas nieszczęść…, to rodzaj szkiców i zapisków historyka zajmującego się od wielu lat państwem i społeczeństwem polskim w okresie drugiej wojny światowej i okupacji, tak niemieckiej, jak i sowieckiej (1939-1945). To, autorskie raczej, przemyślenia, refleksy i uwagi, ale także oceny, dylematy i kontrowersje. „Powstawały” przez lata, były częścią referatów, wystąpień konferencyjnych, spotkań seminaryjnych, niekiedy, w mniejszym czy większym zakresie, publikowane. Tym samym poddawane szerszej refleksji, dyskutowane. W konsekwencji powodowały też głęboki namysł i - niekiedy - weryfikację wcześniejszych wniosków czy ocen. Zebrane w tym tomie teksty mają, w autorskim zamyśle, pokazać nie tylko problemy i zagadnienia, ale i sposób dochodzenia, a w istocie dojrzewania w refleksji nad niełatwym (wojna, okupacja) procesem historycznym, z drugiej zaś, porównawczo, akcentować potknięcia, nieuchronne przecież, gdy zajmujemy się nauką, a humanistyką w szczególności. Autor nie unika też w tych szkicach i zapiskach „styku” historii najnowszej z polityką, politycznością, „bieżącością”. Stara się jednak te konteksty te łączyć, poprzez „ciągłość i zmianę”, a także „historię długiego trwania”.  

Twórcze metafory medialne. Baudrillard - McLuhan - Goffman

Agnieszka Ogonowska

  W książce poruszono fundamentalną kwestię obecności metafor w tekstach naukowych poświęconych mediom, mediasferze, mediamorfozie. Obok trzech głównych bohaterów prowadzonych w niej rozważań: Jeana Baudrillarda, Marshalla McLuhana i Ervinga Goffmana uwzględniono także teksty m.in.: Derricka de Kerckhove’a, Johna Urry’ego, Deana MacCannella, a także innych badaczy, którzy nawiązują do trzech wymienionych w tytule klasyków. Okazuje się, że specyficzne - dla każdego z przywoływanych  autorów – metafory, determinują obraz świata mediów, który wyłania się z ich tekstów. Metafory medialne przenikają także do języka potocznego i dziennikarskiego.

Wybór pism estetycznych (Konstanty Troczyński)

Konstanty Troczyński

  Dorobek Troczyńskiego jest oryginalny i jego ostateczny kształt wynika (podobnie jak kształt dzieła sztuki w opracowanej przez niego teorii czynności artystycznych) ze świadomego wyboru, z aktu decyzji o porzuceniu starych szkół filologicznych, historycznych, genetycznych i psychologistycznych. Troczyński, jak można wnioskować na podstawie tekstów, uważnie śledził rozwój idei naukowych i filozoficznych z zakresu psychologii, socjologii, fenomenologii, teorii sztuki i metodologii. Dostrzegał potrzebę rewizji podstaw metodologicznych nauk humanistycznych. Jego myślenie o sztuce literackiej było konsekwencją wyboru szerokiego, interdyscyplinarnego modelu badań. Znał wielu twórców ówczesnego środowiska humanistycznego, wnikliwie analizował ich poglądy, ale wyjątkowo wcześnie jako zaledwie trzydziestoletni człowiek wyznaczył własne kierunki badań koncentrując się na teorii literatury i estetyce literackiej.

Jak pisać prace z psychologii. Poradnik dla studentów i badaczy

Edward Nęcka , Ryszard Stocki

Społeczność naukowa wypracowała i stosuje w praktyce pewne standardowe zasady formalne, które obowiązują wszystkich autorów prac naukowych. Dotyczą one stylu wypowiedzi, kolejności określonych fragmentów tekstu, sposobu cytowania literatury, zamieszczania tabel itd. Takie standardy są ściśle przestrzegane w periodykach naukowych, a czytelnicy i redaktorzy taj już do nich przywykli, że nie akceptują prac nie spełniających odpowiednich wymagań formalnych. Dlatego nie chcemy, aby traktowano nasz poradnik jak swoistą "książkę kucharską" do pisania prac magisterskich, artykułów lub raportów; zresztą sporządzenie czegoś takiego jest niemożliwe. Nie należy więc liczyć na mechaniczne wypełnianie przepisu, którego tu nie ma, a jedynie kierować się proponowanymi wskazówkami w pisaniu własnego, ciekawego, twórczego tekstu.

Patologie tożsamości narodowej w postkomunistycznych krajach słowiańskich

Maria Bobrownicka

Zawarte tu rozważania o pojęciu tożsamości narodowej i jego schorzeniach nawiązują do poprzednich prac Autorki (Narkotyk mitu, 1995 i Pogranicza w centrum Europy, 2003), poświęconych zagadnieniom historycznej samoświadomości Słowian, ich tradycjom kulturowym oraz rozwojowi myśli politycznej i społecznej w aspekcie porównawczym. Zaprezentowane tu patologiczne syndromy naroowej tożsamości, jakich byliśmy i jesteśmy świadkami, narzucają pytania o ich genezę, toteż głównym przedmiotem refleksji stały się te elementy z dziejów kultury, które owe procesy autoidentyfikacyjne kształtowały w sposób znaczący.  

Głos Pana Lema. Szkice z filozofii człowieka, wartości i kosmosu. W stulecie urodzin autora Summy

Paweł Okołowski

Wiek XX nie wydał wielkich filozofów na miarę Kanta czy Leibniza, ale wśród tych wyróżniających się Lem zajmuje miejsce poczesne. Jaka jest zatem przyczyna niedostrzegania lub niedoceniania Lema-filozofa? Wskazać tu można trzy powody. Po pierwsze, w czasie największej aktywności twórczej Lema filozofia akademicka zdominowana była przez modne, ale nie posiadające większej wartości heurystycznej orientacje ideologiczno-filozoficzne. Wyższe uczelnie świata Zachodu propagowały scjentystyczną wiarę w nieustający postęp we wszystkich dziedzinach ludzkich pragnień. Ta nowa religia głosiła, że idziemy ku lepszej przyszłości; że będzie lepiej, i pod każdym względem, i dla każdego. Dzięki nauce i nowym technologiom starczy dla wszystkich. Welfare state jest tuż za progiem. Jasne jest, że na pesymizm dziejowy Lema nie było tu miejsca. Na uniwersyteckich wydziałach filozofii jak w kalejdoskopie zmieniały się fascynacje modnymi wówczas nurtami. Wykładowcy usiłowali epatować studentów neopozytywizmem, fenomenologią, egzystencjalizmem, neomarksistowską ideologią, a ostatnio postmodernizmem. W środkach masowego przekazu szalała propaganda okultyzmu, przemianowanego na „parapsychologię” lub „psychotronikę”. Forsowana była teza, że każdy może urządzić swoje życie stosownie do własnych pragnień i aspiracji. Na tle tych jałowych poznawczo doktryn (pomijając już kuriozalną „teorię myślenia pozytywnego”), czyniących w głowach młodych ludzi kolosalny zamęt, metafizyka Lema jawi się jako ożywczy powiew świeżego powietrza. Uderza tu przede wszystkim samodzielność myślenia i dociekliwość w rozpoznawaniu mechanizmów napędowych współczesnego świata. Zdumiewa także jego zdolność do antycypacji przyszłości. Dla osób, zwłaszcza młodzieży, których mózgi były wypełnione treściami parafilozoficznymi, taka filozofia była nierozpoznawalna, podobnie jak są dla monochromatyka różnice kolorów. Trzecim powodem ograniczonej znajomości filozofii Lema są trudności jej rozumienia. Przeszkodą jest tu zapewne język. Język filozofii ma swoje kody, często różni filozofowie nawet obiegowym pojęciom nadają swoiste dla siebie znaczenia. Język Lema, zwłaszcza ten z wcześniejszych jego dzieł, dla niewprawionego czytelnika rzeczywiście nie jest łatwy. Niniejsza książka napisana została z intencją zainteresowania filozofią Lema szerszych kręgów polskiego społeczeństwa. Wskazane wyżej utrudnienia w rozumieniu Lemowych idei, dzięki obszernym komentarzom autora, nie będą sprawiać kłopotów nawet nieobytym z językiem filozofii. Z recenzji Zbigniewa Musiała

Obrazy pamięci i wiedzy. Fotograficzne reprodukcje dzieł w archiwach i narracjach historii sztuki

Magdalena Wróblewska

W książce zaprezentowano – rzadko podejmowane w literaturze dotyczącej tak metodologii historii sztuki, jak i historii fotografii – zagadnienie reprodukcji dzieła sztuki i artefaktu. Jest to o tyle zaskakujące, że fotografia zaczęła się od reprodukcji właśnie, od faksymile innych obrazów, które tworzył od 1822 roku Nicéphore Niépce. W tym samym czasie historia sztuki wyemancypowała jako odrębna dyscyplina akademicka i od początku jej przedstawiciele posługiwali się nowym medium, i w procesie badawczym, dydaktycznym, i w publikacjach swoich prac. Fotografia nie była jednak nigdy medium transparentnym. Magdalena Wróblewska pokazuje szczególnie jej uwikłania w aktualny dyskurs władzy (zwłaszcza w kolonializm) oraz w reżim wiedzy („obiektywność”). Fotograficzna reprodukcja dzieła ukazana została nie jako proste narzędzie, ale medium, współtworzące zarówno przedmiot badań, jak i samą dyscyplinę. Książka Magdaleny Wróblewskiej jest na gruncie polskich badań pionierskim spojrzeniem na fotografię jako na medium ściśle związane z wczesnym rozwojem historii sztuki jako autonomicznej dyscypliny naukowej; nie medium służebne czy pomocnicze, lecz aktywnie współkonstytuujące tę dziedzinę wiedzy. Jest otworzeniem oczu na niezauważane, mimowiedne, lecz, jak się okazuje, tkwiące u samych podstaw naukowego działania czynniki pracy badawczej. Książka ta wnosi bardzo istotny wkład w krytyczną, rewizyjną, lecz w rezultacie niezbędną i ożywczą refleksję nad naszą dyscypliną. prof. dr hab. Maria Poprzęcka Magdalena Wróblewska – historyczka sztuki, pracuje na Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 2015–2020 kierowała programami badawczymi w Muzeum Warszawy, gdzie zrealizowała m.in. nagrodzony „Sybillą” projekt dotyczący migracji. Stypendystka m.in. Kunsthistorisches Institut in Florenz – Max-Planck-Institut oraz Staatliche Museen zu Berlin (2012–2014), The Ruskin – Library, Museum, and Research Centre, Lancaster University (2014), Henry Moore Institute w Leeds (2015). Za doktorat poświęcony fotograficznym reprodukcjom dzieł otrzymała nagrodę Stowarzyszenia Historyków Sztuki (2014). Opublikowała m.in. książki Fotografie ruin – ruiny fotografii. 1944–2014 (Warszawa 2014; nagroda w konkursie „Muzeum widzialne” NIMOZ), Practicing Decoloniality in Museums: A Guide with Global Examples (Amsterdam  2021; wraz z C.E. Ariese).

Filozofia Leszka Kołakowskiego: marksizm, chrześcijaństwo i prawa człowieka

Adam Olczyk

„Adam Olczyk oddaje świat i poglądy Leszka Kołakowskiego z punktu widzenia jego stosunku i nastawienia do ważnych zjawisk, zdarzeń, kultury, prawa oraz ludzi, a także ocen tychże. Sympatyzując, jak można sądzić, z bohaterem swojego opracowania, Autor wskazuje jego niepopularne dziś, nieaktualne i czasem niesłychanie krytykowane poglądy i postawy życiowe Kołakowskiego; usprawiedliwia je »życiorysem« i uzasadnia etapem twórczości filozofa. Jednocześnie prezentuje swojego bohatera jako filozofa otwartego na zmiany, gotowego na nowe argumenty, otwartego, niezależnego i nieskostniałego, któremu nie można postawić zarzutu koniunkturalizmu czy mimikry”. prof. dr hab. Małgorzata Król, Uniwersytet Łódzki   „Ostateczny efekt prowadzonej przez Autora analizy myśli filozoficznej »sceptycznego metafizyka« jest pesymistyczny. Jesteśmy skazani na niepewność immanentną filozoficznej narracji sensotwórczej, którą Autor trafnie uznaje za rdzeń myślenia metafizycznego. Przykład Leszka Kołakowskiego pokazuje dobitnie, że poszukiwanie trwałych fundamentów ładu aksjologicznego organizującego naszą rzeczywistość społeczną, nigdy nie prowadzą do ostatecznych i niepodważalnych rozstrzygnięć”. prof. dr hab. Zbigniew Pulka, Uniwersytet Wrocławski Adam Olczyk – doktor w dziedzinie nauk społecznych w dyscyplinie nauki prawne, adiunkt w Kolegium Ekonomiczno-Społecznym w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, radca prawny zajmujący się w sprawami dotyczącymi prawa podatkowego, absolwent Uniwersytetu Łódzkiego na kierunkach Prawo oraz Filozofia; przez lata związany z Naczelnym Sądem Administracyjnym; sekretarz redakcji czasopisma naukowego „Analizy i Studia CASP”; jego zainteresowania naukowe, obok prawa podatkowego, skupiają się również na teorii i filozofii prawa.

Wirus mobilizacji. Taniec a kształtowanie się nowoczesności (1455-1795). Tom 1-2

Wojciech Klimczyk

Wirus mobilizacji to próba napisania oryginalnie pojmowanej historii tańca w nowożytnej Europie. Nie jest to historia dzieł choreograficznych, choć i one się w niej pojawiają. Nie jest to historia technik i stylów, choć i im oczywiście poświęcona jest część uwagi. Chodzi o to, by przyjrzeć się siłom, które powołują taniec do istnienia, odpowiedzieć w części na pytanie, dlaczego na danych etapach rozwoju kultury tańczono tak a nie inaczej. Jakie wartości były przy pomocy tańca realizowane, jaki model człowieczeństwa i społeczeństwa próbowano za jego pomocą realizować? Tańcząc, jednostki i społeczności budują konkretną kinetyczną tożsamość, dokonują wyboru pewnych wartości kosztem innych. Taniec, wytwarzając kinetyczną wspólnotę, jest w związku z tym narzędziem światopoglądowego sporu. Książka ukazuje te spory na przestrzeni dziejów, zgodnie z chronologią – od renesansowych dworów przez absolutystyczne pałace po mieszczańskie salony i rewolucyjny gabinety. Wszystko po to, by opowiedzieć o burzliwym kształtowaniu się tanecznej nowoczesności, a więc pokazać korzenie naszej wrażliwości tanecznej – zrozumieć choć w części, dlaczego dziś tańczymy w taki własnie sposób.   Wojciech Klimczyk - socjolog z wykształcenia, z zamiłowania bliski kulturoznawstwa. Autor książek Erotyzm ponowoczesny (Universitas, 2008) i Wizjonerzy ciała. Panorama współczesnego teatru tańca (Ha!art, 2010). Wraz z dr Agatą Świerzowską zredagował antologię Music and Genocide (Peter Lang, 2015). Doktoryzował się na podstawie pracy  Anthropology of Contemporary Dance Theatre. Dynamics of artistic practice. Autor artykułów publikowanych w czasopismach naukowych i pracach zbiorowych.

Tyrmand karnawałowy

Marcin Kowalczyk

Przypadająca na lata 1949-1955 epoka socrealizmu postrzegana jest jako czas upadku literatury polskiej. Dziedzictwem socrealizmu jest mnóstwo utworów pozbawionych artystycznych wartości, po które czytelnik współczesny z pewnością nie sięgnie. Ale w okresie tym powstały również utwory ważne dla literatury i kultury polskiej w ogóle. Mam tutaj na myśli Dziennik 1954 i Złego Leopolda Tyrmanda, a więc dzieła, które do dnia dzisiejszego cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem czytelników, co poświadczają kilkudziesięciotysięczne nakłady. Niestety, utwory te, jak dotąd, nie doczekały się pełnego badawczego ujęcia i wciąż stanowią dla literaturoznawców swego rodzaju zagadkę...

Czechowicz - najwyżej piękno. Światopogląd poetycki wobec modernizmu literackiego

Ewa Kołodziejczyk

U źródeł poezji Józefa Czechowicza tkwią tęsknota za istnieniem świata idealnego oraz pragnienie ustanowienia go poprzez język. Krajobraz pełni bywa tu jednak znakiem poczucia jego braku, nie zaś oddzielenia odeń za sprawą odległości. Liryczne obrazy Lublina i Lubelszczyzny to jedynie ewokacje pejzażu dzieciństwa, ewokacje zadowalające się ekwiwalentem wyobrażeniowym, konkretem przefiltrowanym przez estetyzującą imaginację. Światoodczuciu Czechowicza znacznie bliższa od Arkadii wydaje się Atlantyda z jej paradoksalnością, ontologiczną nieokreślonością, z możliwością jej pomyślenia czy kreacji poza fizykalnymi wymiarami. Atlantyda to poniekąd miejsce, jakie wyznacza sobie Czechowicz na egzystencjalnym horyzoncie nowoczesności. Takie spojrzenie na poetę umożliwia wyłaniająca się z pism Ryszarda Nycza wizja literatury przełomu XIX i XX wieku wraz z propozycjami filozoficzno-metodologicznego jej ujęcia. Książka ta jest owocem poszukiwania odpowiedzi na pytanie, jaki udział w doświadczeniu nowoczesności miał autor Kamienia i jak to częściowo wspólne, częściowo indywidualne doświadczenie przejawia się w jego poezji.  

Ultraliteratura. O strategiach transmedialnych i poszukiwaniu pozawerbalnego we współczesnej literaturze polskiej

Dobrawa Lisak-Gębala

Pojawiający się w tytułowym haśle przedrostek „ultra” (sugerujący niebywałe natężenie danej cechy oraz ruch przekraczania, wykraczania poza czy nad), służyć miał wyróżnieniu grupy tekstów – wierszy, fragmentów eseistyki i prozy, w których dochodzi do silnie nacechowanego artystycznie – „ultraliterackiego” – użycia języka, w tym w szczególności do wprowadzania figur retorycznych i stylistycznych, oraz do wykorzystania możliwości związanych z brzmieniem tekstu oraz z jego kształtem wizualnym. Uderzający wygląd określenia „ultraliteratura” oraz jego specyficzne brzmienie miały po części stanowić zapowiedź poruszanej tu tematyki. Słowo złożone z pięciu elementów powtarzanych w pewnym rytmie – uchwytnym zarówno wzrokowo, jak i słuchowo, odsyła do zjawisk z kręgu muzyczności i ikoniczności literatury. W pracy szczegółowo analizowane są literackie strategie transmedialne, czyli próby odwzorowania właściwości konstrukcyjnych i percepcyjnych innych mediów (muzyki, filmu, fotografii i malarstwa), rozwijane przy użyciu środków dostępnych literaturze. Stąd terminem wielokrotnie powracającym w książce okaże się ekfraza. Obszerne omówienia zarysowujących się w tym kontekście prób wyjścia poza granice przekazu słownego w finale zostają dopełnione szkicami dotyczącymi literackiego projektu „poszukiwania pozawerbalnego”, realizowanego jako dążenie do uzyskania epifanicznych wglądów.

Między etnografią a sztuką. Mitologizacja Hucułów i Huculszczyzny w kulturze polskej XIX i XX wieku

Agnieszka Jankowska-Marzec

Książka Agnieszki Jankowskiej-Marzec ukazuje związki łączące sztuki piękne i etnografię, zarówno w zakresie działań praktycznych, jak i powinowactw ideowych. Analiza stereotypów wyobrażeniowych dotyczących Hucułów, obecnych w kulturze wysokiej XIX i pierwszej połowy XX stulecia, pozwoliła autorce na sformułowanie ustaleń potwierdzających analogie i zbieżności omawianych dziedzin. Praca składa się z trzech rozdziałów, z których dwa pierwsze stanowią szerokie tło na jakim  rozpatrywane jest malarstwo o tematyce huculskiej. W rozdziale trzecim szczegółowo  omówiona jest twórczość trójki malarzy, zwanych przez ówczesną  krytykę artystyczną, a za nią przez historię sztuki, ”Hucułami”: Władysława Jarockiego, Fryderyka Pautscha i Kazimierza Sichulskiego.   Agnieszka Jankowska-Marzec, historyk i krytyk sztuki, pracownik Międzywydziałowej Katedry Historii i Teorii Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

Wartki nurt mediów. Ku nowym formom społecznego życia informacji

Tomasz Goban-Klas

Medialność jest znamieniem współczesności. Jeśli Zygmunt Bauman trafnie nazywa naszą epokę „płynną nowoczesnością”, to „płynność” ta obejmuje także – a może przede wszystkim – komunikację społeczną i jej narzędzia, media. Co więcej, z wielu różnych aspektów współczesności media są chyba najbardziej płynne, zarówno zmienne, jak i niedookreślone, trudno uchwytne w konceptualnej analizie, chociaż jako technologie są zreifikowane, uprzedmiotowione. Niemniej, mimo tej zmienności, pewne problemy dzisiejsze wcale nie są takie nowe, a dawne teorie też nie odeszły całkiem do lamusa. Autor książki, socjolog i medioznawca, założyciel i kierownik Katedry Komunikowania i Mediów Społecznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, od czterech dziesięcioleci bada i opisuje przemiany form komunikowania - poczynając od druku i prasy, poprzez radio i telewizję, do mediów nowych i najnowszych aplikacji. W zebranych tekstach przedstawia różnorodne aspekty współczesnej mediamorfozy, zmiany i przyszłość zarówno samej technologii medialnej, jak i praktyk medialnych, w tym dziennikarstwa. Do każdego tekstu pomieszczonego w książce dodano post scriptum, które ilustruje aktualny aspekt omawianego problemu. Czytelnik z pewnością doda do nich napływające zewsząd aktualne informacje. W wartkim nurcie mediów nieustannie i niespodziewanie zdarzają się zawirowania, zatamowania, kaskady. W naszych płynnych czasach najbardziej płynne są właśnie media.

Dydaktyka kultury polskiej w kształceniu językowym cudzoziemców. Podejście porównawcze

Przemysław E. Gębal

Seria METODYKA NAUCZANIA JĘZYKA POLSKIEGO JAKO OBCEGO. Tom 9   Propozycja dla studentów, nauczycieli i lektorów języka polskiego jako obcego zainteresowanych rolą oraz miejscem realiów i kultury w kształceniu językowym. Opracowana w formie podręcznika metodycznego publikacja prezentuje ewolucję polskiej i europejskiej myśli dydaktycznej w zakresie rozwijania kompetencji kulturowych uczących się. Omawia założenia teoretyczne poszczególnych podejść i metod oraz ukazuje ich realizację w praktyce. Zawiera szereg ćwiczeń i zadań do wykorzystania na zajęciach warsztatowych i seminaryjnych. Uwzględnia założenia Europejskiego profilu kształcenia nauczycieli języków.   Jest to pierwsza znana mi monografia, która tak szeroko ujmuje zagadnienia kultury i języka. Autor wyszedł naprzeciw potrzebom zarówno nauczycieli języka polskiego jako obcego pragnących po-głębić wiedzę o kulturze oraz wyrównać braki w swojej kompetencji, jak i dopiero początkującym lektorom i nabywającym kwalifikacje zawodowe studentom. (Z recenzji prof. Urszuli Żydek-Bednarczuk) Uważam, że książka P. Gębala jest jednocześnie monografią, a więc szczegółowym, naukowym opracowaniem ważnego zagadnienia, jakim jest nauczanie kultury w kształceniu polonistycznym cudzoziemców, oraz podręcznikiem, który akcentuje, które z zagadnień są ważne i dlaczego. Za świetnie opracowaną uważam, znajdującą się w każdym rozdziale pracy, część ZASTANÓW SIĘ! SPRÓBUJ, w której namawia się czytelników poszczególnych fragmentów pracy do refleksji nad omówionymi zagadnieniami oraz stawia się im pytania i problemy do rozwiązania. Kolejnym ciekawym pomysłem są – POWIĄZANIA – fragmenty rozdziałów, w których autor odsyła do teorii wiążących się z przedstawionymi wcześniej przez niego wątkami głównymi. (Z recenzji prof. Grażyny Zarzyckiej)  

Przez pryzmat miłości. O pisarstwie Marii Kuncewiczowej

Barbara Szymczak-Maciejczyk

Monografia Przez pryzmat miłości. O pisarstwie Marii Kuncewiczowej jest odpowiedzią na potrzebę przypomnienia twórczości tej niezwykłej pisarki, której teksty po niemal stu latach nie straciły na aktualności. Jest ona także doskonałym wstępem do poszerzania refleksji nad książkami Kuncewiczowej z zastosowaniem współczesnego aparatu badawczego. W monografii opracowano tylko kilka spośród licznych dzieł pisarki: skandaliczne Przymierze z dzieckiem, opisujące budowanie relacji pomiędzy matką a potomkiem, trawestującego mit arturiański Tristana 1946, kanoniczną już Cudzoziemkę, czyli pierwszą powieść psychologiczną w Polsce, w dodatku napisaną z perspektywy kobiety, wyjątkowy dyptyk biograficzny, na który składają się Natura i Fantomy, a także pełne rozważań o miłości, starzeniu się i śmierci Listy do Jerzego. Książka ta jest przeznaczona dla każdego czytelnika, który chce zgłębić twórczość Kuncewiczowej, szczególnie z perspektywy współczesnego odbiorcy. Interesujące, iż Barbara Szymczak-Maciejczyk obrała twórczość nieco zapomnianej już Marii Kuncewiczowej jako przedmiot badań. Autorka kontekstem swych rozważań uczyniła opracowania o charakterze interdyscyplinarnym, co pozwoliło jej ukazać pisarkę m.in. jako prekursorkę współczesnego dyskursu dotyczącego biologicznego aspektu macierzyństwa czy wpływu migracji na zdrowie. Warto też sprawdzić, co dla nowego pokolenia badaczy jest ważne w twórczości autorki Cudzoziemki, a niniejsza monografia stwarza ku temu doskonałą okazję. prof. nadzw. UJD dr hab. Barbara Szargot Barbara Szymczak-Maciejczyk (ur. 1989) - doktor literaturoznawstwa, absolwentka dziennikarstwa i komunikacji społecznej. Autorka rozdziałów w monografiach wieloautorskich oraz artykułów opublikowanych m.in. w czasopismach "Świat i Słowo", "Colloquia Litteraria", "Zeszyty Prasoznawcze", "Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica". Współredaktorka wieloautorskich tomów tematycznych i redaktorka czasopism naukowych. Obecnie badawczo zajmuje się głównie literaturą i kulturą popularną oraz prozą kobiecą.

Na białą broń

Adam Papée Adam Papée

Autor tych wspomnień - Adam Papee - to osobowość w rodzinie olimpijskiej zupełnie wyjątkowa, tytan energii, pracowitości i absolutnego oddania dla białej broni; aktywnie uczestniczył w organizacji sportu szermierczego w Polsce, był zdobywającym medale zawodnikiem, prezesem Polskiego Związku Szermierczego, sędzią krajowym i międzynarodowym. Niniejsze zapiski pozwalają poznać go nie tylko jako sportowca, ale też człowieka wojażującego po świecie i wyruszającego na szlaki z turystycznym plecakiem.

Sztuka według polityki. Od Melancholii do Pasji

Piotr Piotrowski

Oddawana do rąk czytelników książka to wybór jedenastu esejów pisanych w ostatnich latach na temat polskiej sztuki XX wieku. Nie jest to więc systematyczny wykład; to raczej kilkanaście studiów szczegółowych, jednych o węższym, innych o szerszym zakresie historycznym, układających się w mozaikową, ale chronologicznie ułożoną opowieść o wybranych zagadnieniach sztuki minionego stulecia w Polsce. Szukając symbolicznych obrazów tej powieści, wyznaczających jej początek i koniec, wskazuję na Melancholię Jacka Malczewskiego (1894), oraz Pasję Doroty Nieznalskiej (2001). Zestawienie tych dwóch prac, nieco przypadkowe, nabiera ciekawego znaczenia... Głównym tematem tego wyboru artykułów jest  jednak sztuka, dzieła artystów i artystek, począwszy od końca XIX do początku XXI wieku, artystów i artystek tworzących w kraju, który przybierał rozmaite kształty w ciągu ostatnich ponad stu lat. Okoliczności, w jakich ich twórczość powstała, były niekiedy dramatyczne, innym razem znacznie bardziej prozaiczne...

Sobór w Konstancji

Antoni Prochaska

Sobór w Konstancji w latach 1414-1418 to jedno z najbardziej doniosłych i brzemiennych w skutki wydarzeń w historii Kościoła i Europy. Jaką rolę odegrał polski Kościół w pracach soboru? Jakie problemy Królestwa Polskiego stanęły na forum soborowych obrad? Na te i inne pytania odpowiada autor książki, dowodząc jednocześnie, że udział polskiej delegacji na soborze w Konstancji, to jedna z najwspanialszych kart w historii polskiego Kościoła.   Oddajemy do rąk Państwa pracę poświęconą jednemu z najdonioślejszych wydarzeń średniowiecznej Europy. Sobór w Konstancji w latach 1414-1418 kończył okres schizmy zachodniej, spowodował ustąpienie zwalczających się papieży, powołał Oddo Colonnę na Stolicę Piotrową (jako Marcina V), ustalił zasadę wyższości soboru nad papieżem, a także potępił innowierstwo w osobach Wiklifa i Husa. Praca A. Prochaski ciągle należy do najświetniejszych opracowań przedmiotu w polskiej historiografii. Ważna jest ona tym bardziej, że szczególnie mocno akcentuje sprawy polskie na soborze - a było ich niemało. Ta niewielka książeczka pokazuje znaczący udział naszej delegacji z arcybiskupem gnieźnieńskim Mikołajem Trabą i Pawłem Włodkowicem. Udział ten to jedna z najwspanialszych kart w historii polskiego Kościoła. Książka A. Prochaski dowodzi tego niezbicie ...   Antoni Prochaska to archiwista, wydawca źródeł i historyk specjalizujący się w historii Polski XIV i XV wieku ze szczególnym uwzględnieniem czasów husyckich, choć znaczna część jego prac odnosi się również do czasów późniejszych, do wieku XVIII włącznie.

Symbole pożarły rzeczywistość

Bronisław Łagowski

Oddajemy czytelnikowi już drugi w „Bibliotece Kuźnicy” tom rozważań Bronisława Łagowskiego. Były pisane w okresie od żałoby po śmierci papieża do katastrofy smoleńskiej. Autor rozprawia się z poglądami na wydarzenia, jakie zachodziły w tym okresie i wcześniej, przeciwstawia się fałszywej polityce historycznej, a przede wszystkim dąży do odnowienia tradycji realizmu politycznego w Polsce. Posługuje się nieraz pojęciami filozofii polityki, stroniąc jednak od teoretycznego żargonu.   Zagraniczni pisarze polityczni w swoich wzmiankach o Polsce podkreślają nieraz polski brak poczucia rzeczywistości, rozmaicie tę wadę nazywając. Nic w tym osobliwego. Widział to Dmowski, widzieli krakowscy stańczycy, a także Aleksander Bocheński, Ksawery Pruszyński, Stanisław Stomma czy Stefan Kisielewski, żeby nie sięgać dalej, w głąb historii. Ten stereotyp jest prawdziwy, ale trzeba dodać dwa słowa, na czym polega. Najogólniej powiedziałbym, że jest to stawianie wyżej w ontologicznej hierarchii uświęconych symboli i mitów niż rzeczywistości.   Bronisław Łagowski