Verleger: Wydawnictwo UNIVERSITAS
Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS zostało założone w 1989 roku przez pracowników naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Universitas jest jednym z najważniejszych i najwyżej cenionych wydawnictw naukowych w Polsce. Specjalizuje się w publikowaniu książek naukowych i popularnonaukowych z dziedziny humanistyki, ze szczególnym uwzględnieniem historii i teorii literatury, historii sztuki, nauki o języku. Do naszych czołowych serii wydawniczych należą Horyzonty Nowoczesności, Język Polski dla Cudzoziemców, Krytyka XX i XXI wieku, Klasycy estetyki polskiej, Klasycy współczesnej myśli humanistycznej, Dziennikarstwo i świat mediów oraz seria Estetyczna. Możemy się również poszczycić licznymi publikacjami z dziedziny historii sztuki, a także historii i estetyki fotografii. Do grona naszych autorów zaliczyć możemy m.in. Stanisława Cata-Mackiewicza, prof. Władysława Bartoszewskiego, prof. Michała Głowińskiego, Adama Michnika, prof. Henryka Markiewicza, prof. Andrzeja Walickiego, prof. Stanisława Waltosia, prof. Franciszka Ziejkę.
1225
E-book

"Duże dzieło sztuki". Sztuka Instalacji - autentyzm, zachowanie, konserwacja

Monika Jadzińska

Sztuka współczesna jest świadectwem kreatywności, różnorodności i dynamiki naszych czasów. Chociażby dlatego powinniśmy ją zachować. Ale jak? Dzieło przestało być jedynie fizycznym „obiektem”, stało się hybrydą znaczeń, relacji i procesów, przekraczając utarte reguły. Przewartościowaniu uległy też kwestie autorstwa, reprodukcyjności i trwałości. Teoria i praktyka konserwatorska, wypracowywane na potrzeby sztuki dawnej, są niewystarczające. Najbardziej radykalną sztuką, której to dotyczy, jest sztuka instalacji – owo tytułowe „duże dzieło sztuki” (pierwsza słownikowa definicja, Oxford 1969). Czy dzieło, w którym wymienia się niektóre bądź wszystkie „oryginalne” elementy, jest jeszcze tym samym dziełem? Kto i jak ma prawo to robić? Jak traktować replikę, rekonstrukcję, czy emulację? Co zrobić, by tak kompleksowe realizacje pozostały autentyczne i co to oznacza? W książce określono, jak autentyzm warunkował wartość dzieł sztuki i formę ich zachowania dawniej i dziś. Opisano, czym jest sztuka instalacji, jej genezę, historię i charakter. To próba odpowiedzi na pytania, dlaczego i w jaki sposób zachować sztukę współczesną, z nakreśleniem podstaw teoretycznych, nowatorskich metod badawczych oraz podaniem konkretnych strategii opieki i konserwacji.   Monika Jadzińska – konserwator–restaurator malarstwa i obiektów sztuki współczesnej, adiunkt na Wydziale Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki warszawskiej ASP, absolwentka UMK w Toruniu. W roku 2010 obroniła doktorat w Instytucie Sztuki PAN poświęcony zachowaniu sztuki współczesnej. Publikowała artykuły m.in. w: Art, Conservation and Authenticity (London 2009), Inside Installations. Theory and Practice in the Care of Complex Artwork (Amsterdam 2011), Cultural Heritage/Cultural Identity: The Role of Conservation. ICOM-CC 16th Triennial Conference (Lisbon 2011), The Knowledge Tree (London 2012) oraz w takich periodykach, jak np.: “Sztuka i Dokumentacja”, “Ochrona Zabytków”. Jest czynnym uczestnikiem międzynarodowych i krajowych sympozjów oraz projektów badawczych związanych z zachowaniem i konserwacją dzieł sztuki.

1226
E-book

Dziedzictwo we współczesnym świecie: kultura - natura - człowiek

praca zbiorowa

Ambitnym celem, jaki postawiono w tej publikacji, jest wielowymiarowa konceptualizacja dziedzictwa we współczesnym świecie, pozostająca w zgodzie z zasadami rozwoju zrównoważonego. Odbywa się to poprzez analizę wielorakich sposobów funkcjonowania dziedzictwa w różnych obszarach życia społecznego, ekonomicznego czy środowiskowego. Przedstawione rozważania koncentrują się wokół czterech ważnych zagadnień: 1. czym jest dziedzictwo, 2. jak jest ono tworzone i wytwarzane, 3. czyje jest dziedzictwo, oraz 4. jakie strategie są aktualnie wobec dziedzictwa podejmowane. Dyskusje dotyczą więc zarówno zagadnień społecznego, partycypacyjnego i ekologicznego wymiaru poszczególnych aspektów dziedzictwa, jak i problematyki ochrony oraz zarządzania dziedzictwem, a także kwestii wykorzystywania go do celów rozwojowych, ekonomicznych i ideologicznych. Zagadnienia te znajdują się w centrum aktualnie prowadzonych debat na świecie w ramach tak zwanych heritage studies (studiów nad dziedzictwem), publikacja zaś stanowi ważny wkład w tę dyskusję. Autorzy proponują rodzaj otwartego forum dyskusyjnego: równoważne miejsce zajmują tu zarówno rozważania akademickie na temat dziedzictwa, jak i jego praktyczne i instytucjonalne ujęcia oraz aplikacje. Realizacja tak postawionych celów stała się możliwa dzięki udziałowi szerokiego grona autorów reprezentujących środowiska naukowe, instytucje publiczne, prywatne czy pozarządowe. W książce widoczne jest nowatorskie podejście, wymagające mądrego i racjonalnego zarządzania dziedzictwem dla potrzeb współczesnych oraz przyszłych pokoleń, oraz włączania w te procesy wszystkich zainteresowanych stron. Takie podejście wiąże się z holistycznym oraz krytycznym i pogłębionym namysłem nad obecnością dziedzictwa w różnych obszarach życia.     Z przedstawionych tekstów wynika, że redaktorzy założyli sobie ambitny cel; chodziło zarówno o wypracowanie wspólnych perspektyw teoretycznych, jak i działań praktycznych, i w ten sposób zniwelowanie istniejących podziałów, takich jak dziedzictwo kulturowe i naturalne, dziedzictwo odległej i niedawnej przeszłości, i wreszcie dziedzictwo jako przedmiot badań naukowych i praktycznych działań społecznych. Wypracowanie integracyjnego charakteru publikacji znajduje swoje warunkujące podłoże w konstruowaniu przeszłości z punktu widzenia teraźniejszości. By przeszłość w każdej odsłonie: ta odległa i ta całkiem nam bliska, a więc radykalnie różne, mogły znaleźć wspólny mianownik we wspólnym upamiętnieniu każdej z nich, niewątpliwie muszą być postrzegane zarówno w jednym, jak i drugim przypadku z punktu widzenia naszej obecnej teraźniejszości. Prof. dr hab. Henryk Mamzer

1227
E-book

Samotność i wspólnota, czyli sztuka życia w późnej starożytności (teoria i praktyka I-V wieku)

Bartosz Jastrzębski, Jerzy Jastrzębski

Książka niniejsza traktuje o zjawiskach i problemach epoki narodzin i początków chrześcijańskiej cywilizacji Zachodu. Był to bowiem czas niezmiernie ciekawy: chrystianizm istniał wtedy jeszcze w postaci płynnej, nieustalonej, zmieszanej, wielorakiej, szukającej dopiero form wyrazu, kształtującej rytuały, budującej instytucje – a równocześnie krzepnącej w nieustannych sporach, polemikach i dyskusjach ze swoim (większościowym) pogańskim otoczeniem. Zagadnień i wątków, które w związku z tym można rozważać jest, rzecz jasna, bezlik. Przyjęliśmy jednak taką perspektywę badawczą, iż streszczają się one w kilku fundamentalnych pytaniach: jak żyć, by być szczęśliwym? By uniknąć pozornie (?) nieuchronnych cierpień? Jaką postawę zająć wobec trosk, nieszczęść i utrapień, których pełne jest przecież każde ludzkie istnienie? Czy można się od nich jakoś uwolnić lub nauczyć się je znosić? Dlatego to postanowiliśmy prześledzić główne idee manifestującego się w chrześcijańskich, pustynnych eremach i cenobiach „ducha czasu” – wyrażającego się w skrajnym ubóstwie, najsurowszych praktykach ascetycznych, podejmowanych gwoli całkowitego oddania się Bogu – z oglądem świata współczesnych im twórców pogańskich. Pytając starożytnych o „recepty” na dobre życie, narzuciły się nam następujące kwestie: jakie były, są lub mogą być relacje między jednostką, a wspólnotą? Co jest pierwsze? Skoro przyjmiemy, że człowiek jest od początku ukierunkowany do bycia z innymi i dla innych, to dlaczego tak wielu decydowało się na życie samotnicze, na ucieczkę od ludzi, zerwanie nawet najściślejszych więzów przyjacielskich i rodzinnych? W imię czego? – lub Kogo? Jakie doświadczenia rekompensowały chrześcijańskim anachoretom i filozofom pogańskim wyzucie się ze wszystkiego i opuszczenie wszystkich, nawet dotąd bliskich i drogich? Czy jesteśmy w stanie takie przeżycia i motywy decyzji jakoś przywołać, mocą empatii i wyobraźni odtworzyć w sobie, zrozumieć, i w końcu opisać w sposób komunikatywny dla współczesnego człowieka?

1228
E-book

Witold Gombrowicz, pisarz argentyński. Antologia

Ewa Kobyłecka-Piwońska

Niniejsza antologia jest zbiorem tekstów napisanych o Witoldzie Gombrowiczu w Argentynie i ujmujących jego dzieło oraz legendę życia w kontekście tamtejszej tradycji literackiej. W Części krytyków odnajdziemy m.in. studia na temat Gombrowicza jako jednego z odwiedzających Amerykę Południową europejskich intelektualistów, analizę jego travel writings, omówienie relacji łączących go z argentyńskim światem literackim, w szczególności z Jorge Luisem Borgesem oraz Macedoniem Fernándezem, a także opracowanie na temat Gombrowiczowskiej narracji detektywistycznej. Część pisarzy obejmuje klasyczne już teksty najważniejszych współczesnych pisarzy argentyńskich: Ricarda Piglii i Juana José Saera, a także nowsze interpretacje, autorstwa Césara Airy i Carlosa Gamerro.   Antologia jest oryginalnym i istotnym wkładem w rodzimą wiedzę na temat związków Witolda Gombrowicza z Argentyną nie tyle na poziomie życiorysu, co zostało już zbadane przez Ritę Gombrowicz i Klementynę Suchanow, ile na poziomie myśli i tekstów literackich. Autorka antologii dobrała prace argentyńskich badaczy w sposób trafny i aktualny, zachowując jednocześnie pluralizm punktów widzenia i tez interpretacyjnych. dr hab. Justyna Ziarkowska, prof. UWr

1229
E-book

W poszukiwaniu rzeczywistości. Mediacyjna rola fotografii we współczesnej prozie polskiej

Marta Koszowy

Przedmiotem niniejszej książki są związki fotografii i literatury (tego, jak literatura wykorzystuje i interpretuje fotografię jako narzędzie reprezentacji świata). Dialektyczny charakter fotografii obecny w jej różnych rozumieniach i szczególny sposób, w jaki odsyła ona do rzeczywistości wpływają na kształt współczesnej prozy. Monografia wprowadza wątki: zdjęcia jako figury ujmującej sposób doświadczania rzeczywistości oraz dążenia współczesnej literatury do obrazowości. Obok rozważań nad istotą fotografii jako pojęcia i zjawiska a także nakreślenia podstawowych kierunków literackich użyć fotografii, zdjęcie przedstawione jest jako figura i strategia reprezentacji literackiej. Kolejne analityczne rozdziały są sprawdzianem założeń teoretycznych. Prezentują typy mediacji fotografii w literaturze na podstawie Matka odchodzi Tadeusza Różewicza, Mercedes-Benz Pawła Huelle, Drogi do Sieny Marka Zagańczyka, kolejnych trzech zbiorów „fotografii” Janusza Andermana, Fotoplastikonu Jacka Dehnela, esejów Dno oka Wojciecha Nowickiego, powieści Fotograf Wojciecha Bruszewskiego, Hanemann oraz Esther Stefana Chwina, Umschlagplatzu Jarosława Marka Rymkiewicza, a także Jadąc do Babadag Andrzeja Stasiuka, Zagłady Piotra Szewca oraz prozy Magdaleny Tulli. Wśród kluczowych zagadnień książki można wskazać – reprezentację, jej kryzys i próbę przełamania go poprzez wprowadzenie w obręb literatury zdjęć, które dzięki swojej naturalnej ambiwalencji demaskują i wyrażają kryzys związany z dawaniem świadectwa. Zdjęcie pośredniczy w ujęciu sposobu doświadczania rzeczywistości, ukazując stosunek podmiotu do świata oraz jego możliwości percepcyjne związane ze sposobem postrzegania. Daje dostęp do rzeczywistości, ma wartość dokumentu, jest opatrzone melancholijną interpretacją, a także stanowi puste wskazanie w stronę rzeczywistości.   Już w pionierskich czasach fotografii uznano jej podwójną siłę – dawania świadectwa i kreowania obrazu rzeczywistości. Dzięki swej ambiwalentnej naturze wschodząca sztuka szybko znalazła miejsce w obszarze innych dziedzin, jako narzędzie podstawowe lub pomocnicze. Przedstawiający charakter fotografii i techniczne możliwości reprodukcji z nią związane kontrastowały z metafizycznym niepokojem, który wzbudzały obrazy malowane światłem. Żywo komentowana w literaturze fotografia stała się jej ważnym tematem. Przekształciła funkcje obrazowania, ewoluując od ilustracji tekstu, pretekstu opisu, aż po autonomiczną figurę oraz środek fototekstualnych gatunków. Literackie sposoby odwoływania się do rzeczywistości poprzez zdjęcie mają już niemal dwuwiekową tradycję. Obok reprezentacyjnych chwytów (takich jak wysnuwanie historii ze zdjęć, poświadczanie rzeczywistości poprzez nie, ekfrastyczność etc.), fotografia stała się strategią opowiadania świata. Dialektyczny charakter fotografii obecny w jej różnych rozumieniach wpływa na kształt współczesnej prozy. Ujmując doświadczenie i obraz rzeczywistości, zdjęcie staje się tropem odmiennych modeli reprezentacji. Odczytanie jego roli w tekście stanowi podstawowe zagadnienie badawcze niniejszej pracy. Fotograficzne odniesienie do rzeczywistości jest polem literackiej interpretacji, kluczem do rozumienia świata.   Marta Koszowy - autorka prac interdyscyplinarnych z pogranicza literaturoznawstwa, krytyki literackiej i historii fotografii. Publikowała w zbiorowych tomach naukowych, a także „Tekstach Drugich”, „Pamiętniku Literackim” i „Teatrze”. Współpracuje z Akademią Pedagogiki Specjalnej oraz Ośrodkiem Badań Filologicznych i Edytorstwa Naukowego IBL PAN.    

1230
E-book

Nowożytny indywidualizm a literatura. Wokół hipotez o kreacyjności Edwarda Younga

Jarosław Płuciennik

Książka omawia kilka ważnych kontekstów filozoficznych, religijnych i kulturowych traktatu teoretycznoliterackiego Edwarda Younga. Nowożytny indywidualizm a literatura charakteryzuje głównie XVIII-wieczny etap rozwoju kultury europejskiej poprzez analizę idei literaturoznawczych i kulturoznawczych (entuzjazm, oryginalność, geniusz itp.). Punktem wyjścia są jednak problemy współczesnej kreacjonistyki literackiej inspirowanej przez naturalistyczną kognitywistykę. Pojęcia często opisywane w książce to – obok samego indywidualizmu – autonomia, samopoznanie czy empiryzm i liberalizm. Główną tezą autora jest myśl, że indywidualizm kojarzący się z narodzinami nowożytnej literatury był nierozdzielnie związany nie tylko z tak ważnymi wartościami jak tolerancja czy wolność (wolność sumienia, wolność słowa czy wolność obśmiewania), ale także w antropologicznym modelem intersubiektywności, występującym w XVIII wieku pod różnymi postaciami. Ten znajdowany w wielu dyskursach kulturowych model intersubiektywności powoduje, że nowożytny indywidualizm jawi się – wbrew rozpowszechnionym także w Polsce opiniom – jako zupełnie różny od egoizmu. Formacją myślową związaną z medium kulturowym, jakim staje się nowożytna literatura, jest wedle autora radykalny empiryzm empatyczny.

1231
E-book

Co rządzi obrazem? Powtórzenie w sztukach audiowizualnych

Aleksandra Hirszfeld

Przedmiotem analizy książki Co rządzi obrazem?... są prace z obszaru szeroko pojętej sztuki audiowizualnej, która jawi się jako znaczący czynnik kształtujący naszą rzeczywistość kulturową, nacechowaną swoistą wszechobecnością obrazów. Cytat, pastisz, patchwork, remake, retake, seria, found footage itp. stały się dominującymi strategiami wielu współczesnych twórców. Wskrzeszając przewrotnie hasło Albertiego, zgodnie z którym „obraz jest oknem na świat” i odnosząc je do obrazów filmowych, a konkretniej: do zasad regulujących sposób ich generowania, warto uchwycić sens niektórych procesów odpowiedzialnych za przemiany tego, co aktualne. Prace wizualne często stanowić więc będą punkt wyjścia, medium, za pośrednictwem którego będzie można rozszyfrować mechanizmy rządzące „pod spodem”, nie tylko strukturami samych obrazów, ale również transformacjami świata kultury, polityki czy ekonomii. Poza oczywistym nawiązaniem do teorii powtórzenia Gilles’a Deleuze’a, obecnej w Różnicy i powtórzeniu, w głównej mierze badania te zogniskowane są na poszukiwaniu alternatywnych rozwiązań teoretycznych, na konstruowaniu – w duchu „empiryzmu pojęciowego” – poręcznych narzędzi filozoficznych, często będących raczej wynikiem kontaminacji koncepcji rozmaitych autorów, takich jak Deleuze, Nietzsche, Foucault, Barthes, Said, Žižek, Theweleit czy Althusser niż elementami istniejących już, konsekwentnych teorii powtórzenia, jak choćby Derridiańska koncepcja iteracji czy teologiczno-egzystencjalna teoria Kierkegaarda.   Aleksandra Hirszfeld – filozofka działająca w obszarze praktyk artystycznych i teorii sztuki nowych mediów. Realizuje własne projekty z pogranicza instalacji, sound artu oraz obiektów (https://hirszalex.art.pl/). Współpracuje m.in. z portalami www.artandsciencemeeting.pl i www.dwutygodnik.com.

1232
E-book

Puste naczynia. Studia z filozofii współczesnej

Damian Leszczyński

Przez ostatnich sto pięćdziesiąt lat w filozofii zaszły olbrzymie zmiany, dotyczące nie tylko poruszanych przez nią tematów, ale również sposobu jej uprawiania. Ta przeważnie prywatna i swobodna refleksja ludzi kierowanych naturalną ciekawością i potrzebą badania fundamentalnych zagadnień stopniowo przekształciła się w zwyczajną profesję, uprawianą pod patronatem i nadzorem instytucji, najczęściej państwowych, ocenianą i wynagradzaną niczym praca etatowych urzędników. Choć liczba publikacji filozoficznych stale rośnie, chociaż mnożą się rankingi i listy specjalistycznych czasopism oraz wydawnictw, jakość tej produkcji jest coraz słabsza i z pewnością nie ponadczasowa. Zwykły człowiek, który oczekiwałby przynajmniej prób odpowiedzi na tradycyjne filozoficzne pytania, może poczuć się zawiedziony, a ktoś, kto zna klasyków – znudzony i poirytowany. Jeśli od razu nie spotka się z deklaracją, że tradycyjne pytania są przestarzałe, będzie miał do czynienia albo z ubranymi w uczony żargon banałami, albo mętnymi zaklęciami, albo scjentystyczną paplaniną, małpującą metody i język nauk przyrodniczych lub społecznych. Jeśli dodamy do tego wszechobecne myślenie proceduralne, znajdujące wyraz w tym, że ludzie rozumują i wyrażają się tak, jak sztuczna inteligencja, okaże się, że w tej intrygującej epoce, w której żyjemy, myśl filozoficzna przeżywa głęboki regres. Zebrane w tym tomie teksty są próbą odpowiedzi na pytania o źródła i naturę kryzysu filozofii. Odpowiadając na nie, autor rozważa założenia i wartości leżące u podstaw powszechnie dziś przyjmowanego obrazu świata, technokratyczne i demokratyczne przesądy, których nie tylko nie kwestionuje się, ale zwykle nie dostrzega, a także automatycznie uznawane autorytety, kontrolujące przekaz informacji. Refleksja nad tymi zjawiskami pozwala zrozumieć, dlaczego tak rzadką postawą są dziś w filozofii sokratejska krnąbrność i sceptyczny dystans.

1233
E-book

Autor jako marka. Literatura w kulturze audiowizualnej społeczeństwa informacyjnego

Dominik Antonik

Książka stanowi próbę opisu literatury, która powstaje i funkcjonuje w audiowizualnej kulturze społeczeństwa informacyjnego. Wnioski na temat współczesnego życia literackiego, specyfiki obiegu literatury i możliwości, przed jakimi stają pisarze, formułowane są na podstawie analizy twórczości Jacka Dehnela i Michała Witkowskiego, których twórczość w szczególny sposób korzysta z możliwości zapewnianych przez infrastrukturę technologiczną współczesnego typu kultury i charakterystycznych dla niego zachowań odbiorczych konsumentów. Powieści, publicystyka, marketing i szeroko pojęta aktywność pisarzy w sferze publicznej ukazane są jako rozproszone składniki transmedialnej przestrzeni autorskiej kreacji, którą interaktywny czytelnik może przemierzać w dowolnym kierunku. Kluczową figurą dla takiego modelu twórczości jest marka autorska, która wyłania się z serii medialnych przepływów i integruje rozproszoną przestrzeń literatury, nadając jej wartość i tożsamość. Dominik Antonik, doktorant w Katedrze Antropologii Literatury i Badań Kulturowych Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, absolwent Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych UJ. Zajmuje się teorią literatury i kultury, bada najnowszą polską literaturę i jej związki ze sferą publiczną. Przygotowuje rozprawę doktorską o statusie i funkcji autora we współczesnej kulturze. Publikował m.in. w „Tekstach Drugich”, „Res Publice Nowej”, „Wielogłosie” i „Zagadnieniach Rodzajów Literackich”.  

1234
E-book

Muzyczne transpozycje. S. I. Witkiewicz - W. Hulewicz - S. Barańczak - Z. Rybczyński - L. Majewski

Aleksandra Reimann-Czajkowska

Książka Aleksandry Reimann-Czajkowskiej ukazuje szerokie spektrum poetyk i praktyk intermedialnych, dzięki którym dzieła i zjawiska muzyczne przenoszone są do literatury i filmu. Percepcja tych niecodziennych utworów wymaga subtelnego zmysłu estetycznego, ten zaś nie może się wyostrzyć bez udziału intelektu, dokonującego analizy w obszarze pośrednim między sztukami. Autorka przeprowadza nas przez labirynt nieoczywistości, uwypuklając nie tylko czysto estetyczny wymiar interpretowanych dzieł (oraz specyficzny humor, którego źródłem jest niewspółmierność mediów artystycznych), ale także ukrytą pod tą ludyczną powierzchnią egzystencjalną powagę.  dr hab. Marcin Trzęsiok, prof. AM

1235
E-book

Mój wiek. Pamiętnik mówiony (tom 1-2)

Aleksander Wat

Dla mnie książka Wata jest świadectwem o człowieku XX wieku dla czytelników XXI i XXII wieku, jakiego nie ma w żadnym innym języku. Czesław Miłosz Mój wiek  to dzieło niegotowe, niedokończone, a naładowane informacjami, sprawami, problemami najważniejszymi dla XX wieku. Opowiadające o ludziach z elit artystycznych i z samego dna społecznego. Rozległy, epicki fresk, obejmujący wydarzenia z wielu burzliwych lat życia autora oraz jego refleksje dotyczące polityki, literatury, filozofii i religii. Ponawia nierozstrzygalne pytania o zło i winę, o Boga i niewiarę... Zaczyna refleksje o bólu, znanym z własnego doświadczenia cielesnym bólu… Mój wiek nadal ma swoje tajemnice, być może zamknięte dla czytelników XX stulecia, a czekające na interpretatorów wychowanych już w XXI wieku. Małgorzata Czermińska   Sposób postrzegania Mojego wieku określa tendencja kwalifikowania tego tekstu jako dzieła literackiego. Wedle nieodosobnionych opinii, którym zresztą trudno zaprzeczać, Wat był poetą. Był nim zawsze, nie tylko wówczas, gdy pisał, czego nie robił często… Mój wiek może być zatem traktowany jako narracja literacka; został powołany do życia przez poetę, a tym samym przynależy do literatury pięknej. Wobec takiego stawiania sprawy usprawiedliwiony jest sceptycyzm w imię prawa do porządkowania pola rozważań. Czy to, co mówi pisarz bądź poeta, musi być literackie z tego powodu, że jest on tym, kim jest, czy aby o charakterze dzieła nie decyduje przede wszystkim forma i charakter wypowiedzi? Rafał Habielski   Mój wiek jest książką żywą także dlatego, że nigdy nie była zaplanowana jako dzieło stricte historyczne, jako obiektywna synteza wiadomości na temat komunizmu (choć chwilami Watowi marzyła się taka summa); owszem, komunizm jest tu tematem, ale tak, jak tematem są dla Jonathana Swifta krainy, które odwiedzał bohater Podróży Guliwera. Wat pisze o sobie, o swoim doświadczeniu, o swoim życiu, o „swoim wieku“ wreszcie. Był zaś człowiekiem barokowym, tym bardziej odczuwał więc dziwność i grozę dwudziestego wieku. Adam Zagajewski Nowe wydanie dzieła Aleksandra Wata Mój wiek jest wyjątkowe, tak pod względem formy, jak i poszerzenia właściwego tekstu o różnego rodzaju materiały dodatkowe i uzupełniające. Opracowanie naukowe dzieła zostało uzupełnione o znaczną liczbę nowych przypisów, przygotowanych przez prof. Rafała Habielskiego i prof. Adama Dziadka. Do nowego wydania został dołączony nowo opracowany obszerny aneks obejmujący m.in.: a) poszerzoną, przygotowaną z udziałem wyżej wymienionych uczonych notę biograficzną Aleksandra Wata; b) teksty stanowiące komentarz do Mojego wieku, napisane przez prof. Rafała Habielskiego i prof. Adama Dziadka, c) eseje poświęcone refleksjom związanym z lekturą książki, napisane przez m.in.: Krzysztofa Rutkowskiego, Małgorzatę Czermińską, Stanisława Obirka, Adama Szostkiewicza, Mirosława Chojeckiego, Andrzeja Paczkowskiego i innych; d) zespół materiałów dotyczących polemiki Aleksandra Wata z Jerzym Giedroyciem, z glosami Andrzeja Wata i Czesława Miłosza, opracowany przez prof. Jana Zielińskiego. Tym samym nowe wydanie obejmuje znacznie więcej materiału niż pierwotny zapis rozmów Czesława Miłosza z Aleksandrem Watem, spisanych następnie przez Olę Watową. Ostateczny dobór materiałów uzupełniających, ineditów etc. został dokonany w porozumieniu i przy współpracy z gronem wybitnych polskich intelektualistów, specjalistów w dziedzinie historii literatury.

1236
E-book

Фразеологические единицы русского языка делового общения и их польские эквиваленты (Związki frazeologiczne rosyjskiego języka biznesu i ich polskie ekwiwalenty)

Dorota Drużyłowska

  Praca podejmuje dwa, istotne dla współczesnej praktyki badań humanistycznych, tematy. Pierwszy z nich to ożywiony, by nie rzec, gwałtowny rozwój kontaktów międzynarodowych, drugi zaś to wynikający ze stale wzrastających aktywności użytkowników różnych języków, burzliwy rozkwit komunikacyjnych socjolektów, ze wszystkimi możliwymi konsekwencjami tego faktu. […] Szerszym tłem rozważań, które podejmuje, są procesy globalizacyjne następujące w dynamicznie rozwijających się stosunkach gospodarczych, komercyjnych, handlowych i biznesowych. Wszystkie one mają kolosalny wpływ na język tych kontaktów i to nie tylko w sensie wzajemnych oddziaływań w postaci zapożyczeń i importacji, lecz przede wszystkim w zakresie kształtowania uniwersalnych schematów komunikacyjnych.   z recenzji dra hab. Michała Sarnowskiego, prof. nadzw. UWr      Dorota Drużyłowska – pracuje w Instytucie Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Pracę doktorską obroniła w 2015 r. Podczas studiów doktoranckich odbyła liczne staże na uczelniach rosyjskich (Moskwa, Irkuck, Kaliningrad), umożliwiające zdobycie doświadczeń naukowych i dydaktycznych. Jej osiągnięcia zostały docenione m.in. przyznaniem stypendium MNiSW dla doktorantów oraz stypendium doktorskiego Narodowego Centrum Nauki. Obecnie zainteresowania badawcze Doroty Drużyłowskiej skupiają się wokół leksykologii i frazeologii języka rosyjskiego i polskiego, a także leksykografii i glottodydaktyki.

1237
E-book

Humanizm performatywny: polemika z filozofią w praktyce literackiej Witolda Gombrowicza

Alfred Gall

Książka ta skupia się na roli filozofii w twórczości Witolda Gombrowicza. Praktyka literacka polskiego pisarza jest tu ujęta z perspektywy myśli neopragmatycznej oraz poststrukturalistycznej, przy czym pisanie literackie jest ujmowane jako swego rodzaju próba performatywnego przerobienia i podważenia określonych koncepcji filozoficznych. Okazuje się, że praktyka literacka Gombrowicza przez przewartościowanie oraz wręcz dekonstrukcję wybranych pojęć filozoficznych dąży do zrealizowania swoistego humanizmu, polegającego na przekroczeniu rzeczywistości zorganizowanej przez myślenie filozoficzne, i na dotarciu do innego wymiaru – wymiaru pozaludzkiego, który zwłaszcza przez pisanie jest przywołany i objawia się w tekstach w swoim specyficznym kształcie. Pisanie jest humanistyczne, ponieważ umożliwia dotarcie do wymiaru pozaludzkiego, który zresztą wpisany jest w medium kulturowe tekstu literackiego i przez to zaś uczłowieczone (by użyć wyrazu Gombrowiczowskiego).

1238
E-book

Dyskurs antropologiczny w pisarstwie Josepha Conrada

Marek Pacukiewicz

Jednym z centralnych motywów pisarstwa Josepha Conrada jest konfrontacja wiedzy dyskursywnej z doświadczeniem kontekstu kulturowego. Stawiając swych bohaterów w sytuacji transgresji, pisarz pokazuje, że to, co obce, inne, nigdy nie może zostać w pełni oswojone, zinterpretowane. Conrad ostrzega, że nie wolno nam łudzić się, że istnieje spójny kulturowo świat, który można ogarnąć za pomocą uniwersalnego modelu poznawczego. Wsparta na nauce wiedza przestaje być uniwersalna, kiedy zostaje przeniesiona w obcy kulturowo kontekst lub kiedy jej dyskursy pojawiają się nieoczekiwanie w nowych konfiguracjach. Prezentując w swej twórczości człowieka kontekstualnego, uwarunkowanego kulturowo, Conrad wykazuje wysoką wrażliwość i wyobraźnię antropologiczną. Istnieje zatem możliwość porównania jego twórczości do modelu poznania kultury prezentowanego przez powstałą w drugiej połowie dziewiętnastego wieku naukę, jaką jest antropologia kultury.  Pisarstwo Conrada stawia nas wobec pęknięcia (egzystencjalnego), każe nam doświadczać: wraz z jego bohaterami zmuszeni jesteśmy powtarzać pytanie o to, w jaki sposób połączyć naszą wiedzę i kontekst, światopogląd i doświadczenie. Dzięki powieściom Conrada rozumiemy, że pęknięcie to nie powstało po upadku wielkich narracji: jest ono częścią składową każdej narracji, która weryfikuje własne konwencje. Pęknięcie to nie jest dla Conrada ani kresem, ani początkiem poznania. Fakt, że ostatecznej interpretacji nigdy nie będzie, nie stanowi dla pisarza ani fundamentu sceptycyzmu, ani usprawiedliwienia logorei. Musimy obserwować relacje pomiędzy interpretacjami, ich wzajemne uzupełnienia i falsyfikacje, a jednocześnie winniśmy zadawać pytanie kto, gdzie, kiedy i dlaczego - w sensie kulturowym - ich dokonuje...  

1239
E-book

Polszczyzna jako język szkolnej edukacji w perspektywie glottodydaktycznej

Anna Seretny

Seria Język Polski jako Obcy - podseria Metodyka Nauczania Języka Polskiego jako Obcego Monografia poświęcona językowi szkolnej edukacji podejmuje problematykę niezwykle ważną społecznie. Osiągnięcie właściwego poziomu kompetencji językowych, a w szczególności znajomość polszczyzny edukacyjnej, leży u podstaw adaptacji dziecka z doświadczeniem migracji w środowisku szkolnym, jego sukcesu w procesie edukacyjnym, którego miernikiem jest zdobycie dobrego wykształcenia, a w dalszej perspektywie będzie przepustką do prowadzenia satysfakcjonującego życia zawodowego i osobistego. Sam język edukacyjny został w monografii przedstawiony wielostronnie. Pokazano go na tle szkolnej wspólnoty dyskursywnej oraz w kontekście innych odmian polszczyzny, wyeksponowana też została rola języka w procesie zdobywania i przekazywania wiedzy. Książka Anny Seretny to dojrzałe i wartościowe opracowanie, które stanowić będzie źródło wiedzy i inspiracji dla badaczy, autorów programów, podręczników, a także dla nauczycieli w środowiskach wielokulturowych. Dr hab. Małgorzata Gębka-Wolak, prof. UMK w Toruniu Monografia Polszczyzna jako język edukacji szkolnej w perspektywie glottodydaktycznej jest jednym z pierwszych w Polsce całościowych opracowań poświęconych dyskursowi edukacyjnemu poddawanemu oglądowi glottodydaktycznemu. Podejście to pozwala patrzeć na właściwe temu dyskursowi środki językowe nie tylko przez pryzmat systemu, lecz również wykorzystania jego określonego wycinka dla ściśle zdefiniowanej potrzeby, jaką jest przekazywanie uczniom wiedzy i zdobywanie jej przez nich na różnych etapach procesu kształcenia. U podstaw monografii legła z jednej strony troska o językowe dobro dzieci z doświadczeniem migracji, a z drugiej - przekonanie, że w polskiej edukacji ciągle zbyt mało uwagi poświęca się powiązaniom między językiem a poznaniem. Celem autorki było przede wszystkim przybliżenie specyfiki języka szkolnej edukacji w całej jego złożoności, ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia znajomości tej odmiany dla osiągnięć szkolnych uczniów, a także ukazanie sposobów rozwijania u nich kognitywnej edukacyjnej biegłości językowej. Anna Seretny, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka licznych monografii i artykułów z zakresu glottodydaktyki polonistycznej oraz podręczników do nauki języka polskiego jako obcego. W pracy naukowej zajmuje się badaniami kompetencji leksykalnej uczących się polszczyzny, analizą leksykalnej dostępności tekstów pisanych i mówionych, a także uwarunkowaniami efektywnej inferencji leksykalnej. W kręgu jej zainteresowań badawczych znajdują się również zagadnienia związane z dwujęzycznością i nauczaniem języka polskiego jako odziedziczonego.

1240
E-book

Konstelacja dyskursów i spektakle metafor. Teoria literatury a zwrot performatywny

Jarosław Woźniak

Konstelacja dyskursów i spektakle metafor podejmuje temat zwrotu performatywnego w teorii literatury. Monografia stanowi próbę odpowiedzi na pytanie o wpływ, jaki na literaturoznawstwo, szczególnie teorię literatury, miało wprowadzenie kategorii i pojęć zaczerpniętych ze słownika performatyki po rozpadzie wielkich projektów teoretycznych - w okresie zwrotów. Jest także refleksją nad możliwością tworzenia teorii literatury przez pryzmat performansu, a więc przede wszystkim wypracowania koncepcji dzieła literackiego opartego na systemie pojęciowym związanym z tym rodzajem sztuki. Książka oferuje świeże spojrzenie na sytuację nauk humanistycznych po rozpadzie wielkich paradygmatów i nowe ujęcie zwrotów, w tym zwrotu performatywnego jako dyskursu zorganizowanego wokół metafor epistemologicznych, takich jak performans, który z przedmiotu analizy staje się pojęciem analitycznym. Zawiera również pierwsze obszerne omówienie istniejących koncepcji literaturoznawczych odwołujących się do zwrotu performatywnego. "[...] monografia Jarosława Woźniaka to zarówno kompendium wiedzy o zwrocie performatywnym, jak i ważny głos krytyczny, jeśli chodzi o dyskurs związany z tym zwrotem. Sprzyja wyższej świadomości dyskursu metodologicznego i większej precyzji w używaniu pojęć i metafor z badanego obszaru teorii, zwłaszcza występujących w tej roli wyrazów pokrewnych, takich jak performatyka, performans, performatywność, (zwrot) performatywny. Ta rzetelna i solidna praca z powodzeniem podsumowuje dotychczasowe zaistnienie i funkcjonowanie zjawiska tegoż zwrotu we współczesnej światowej i polskiej humanistyce". Z recenzji prof. Marcina Czerwińskiego, Uniwersytet Wrocławski "Rozprawa podejmuje szeroki, skomplikowany temat zwrotu performatywnego w teorii literatury i - co uważam za jej wartość podstawową - nie stawia sobie za zadanie udowodnienia z góry założonej tezy. Ustaleń dokonuje w trakcie obserwacji badanego materiału, działając na obszarze trudnym, poruszając się w gąszczu nierzadko sprzecznych sądów i ustaleń badaczy. Woźniak znakomicie panuje nad przywoływanym materiałem, obserwacje prowadzi, chciałoby się powiedzieć, z wnętrza teorii konstelacji, która umożliwia pisanie o dyskursach posługujących się pojęciami działającymi w trybie metafory. [...] Konstelacja dyskursów i spektakle metafor. Teoria literatury a zwrot performatywny nie stanowi, jakby się z pozoru mogło wydawać, jedynie opisu zwrotu performatywnego w teorii literatury, ale podejmuje niezwykle ważne zagadnienie, które można by określić pytaniem: jaki wpływ na literaturoznawstwo miało wprowadzenie myślenia w kategoriach performatywnych?". Z recenzji prof. Anny Krajewskiej, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu Jarosław Woźniak - teoretyk literatury, doktor nauk humanistycznych, asystent w Zakładzie Edytorstwa w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Rozprawę doktorską poświęconą zwrotowi performatywnemu w teorii literatury, napisaną pod kierunkiem prof. Anny Gemry, obronił z wyróżnieniem w 2023 roku. W pracy naukowej podejmuje zagadnienia najnowszych tendencji w teorii i filozofii literatury, zwłaszcza performatywności, posthumanizmu, nowych materializmów i ekokrytyki, a także realizmu w literaturze przełomu XX i XXI wieku. Publikował między innymi w czasopismach "Praktyka Teoretyczna", "Przestrzenie Teorii", "Kultura i Literatura Popularna", "Wielogłos" i "Ecozon@. European Journal of Literature, Culture and Environment". Stypendysta Freie Universitat Berlin w ramach Research Alumni Program.

1241
E-book

Amory

Owidiusz

Jest to pierwszy tom planowanego przez Instytut Filologii Klasycznej UAM wieloksięgu PUBLIUSZ OWIDIUSZ NAZON, DZIEŁA WSZYSTKIE. Pomysłodawcą tej serii jest prof. Aleksander Wojciech Mikołajczak. W ten sposób pragniemy pokazać - po raz pierwszy w języku polskim - pełen obraz dokonań poetyckich największego rzymskiego elegika szerokiemu gronu odbiorców. Tak widziany krąg potencjalnych czytelników powoduje, że planowany cykl nie będzie obciążony całym ogromem wiedzy narosłej wraz z badaniami kolejnych dzieł genialnego Owidiusza. Staramy się raczej pokazać poetę możliwie przystępnie i atrakcyjnie dzisiejszemu czytelnikowi, jednak (na ile to możliwe) bez spłycania jego niezwykłych dokonań poetyckich oraz z uwzględnieniem szczególnych czasów, w których żył. Zaczynamy zaś, co oczywiste, od Amorów, bestsellerowego debiutu młodego poety, który przebojem wszedł ze swym frywolnym dziełkiem na rynek czytelniczy i na lata zawładnął gustami zachwyconych czytelników. Tom niniejszy jest dziełem translatorskim pięciorga pracowników Instytutu Filologii Klasycznej UAM: dr Aleksandry Arndt, dr. Łukasza Bergera, prof. Moniki Miazek-Męczyńskiej, prof. Ewy Skwary i prof. Elżbiety Wesołowskiej. Każdy z tłumaczy kierował się własnymi zasadami (poza wspólnymi ustaleniami co do metrum) w pracy nad wybranymi elegiami, by oddać je w swoim odczuciu jak najzgrabniej w języku polskim. Wydaje nam się, że wielorakie spojrzenie na debiutanckie dzieło Owidiusza ma ten walor, iż pokazuje, jak różnie można po ponad dwóch tysiącach lat czytać i przekładać wielkiego poetę. Jeśli założymy, że tłumacz to także najpierw czytelnik, to może dzięki naszemu pomysłowi wydawniczemu otrzymamy dokładniejszy polski obraz tej genialnej poezji. Niestety, w Polsce Owidiusz, jako autor Amorów, mimo że popularny w Europie, nie jest zbytnio znany. Najwyższy czas więc to zmienić. Elżbieta Wesołowska Profesor w Instytucie Filologii Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Badaczka poezji rzymskiej (głównie twórczości Owidiusza), teatru antycznego (dramaty Seneki) oraz recepcji antycznej kultury w literaturze nowożytnej Europy. Tłumaczka Seneki i Owidiusza. Zainteresowania: antyczna poezja i proza łacińska. Redaktor monografii zespołowych, autorka tomików komentowanych przekładów, monografii naukowych oraz artykułów naukowych. Konsultantka w czasie powstawania filmu Quo vadis? i autorka wierszy śpiewanych przez Nerona w tym filmie. Redaktor naczelna czasopisma "Symbolae Philologorum Posnaniensium" w latach 1996-2021. Wierzy, że antyk nadal jest ważny i próbuje o tym przekonywać innych. Więcej: https://pl.wikipedia.org>wiki>Elżbieta_Wesołowska

1242
E-book

DZIENNIK(AI)RSTWO. Jak sztuczna inteligencja zmienia najciekawszą profesję na świecie

Jan Kreft

Za banałem rewolucji sztucznej inteligencji (AI) kryją się obietnice, lęki i marzenia o nirwanie końca ułomności dziennikarstwa i bogactwie możliwości. Dziennikarstwo algorytmiczne, dziennikarstwo danych, burzy fundamenty modeli biznesowych i zarządzania mediami, tożsamości i ról zawodowych oraz dziennikarskiej ideologii. Obiecuje wiele, destabilizuje wszystko. Zapowiada egalitaryzm, oferuje niespotykaną historycznie dominację. To opowieść o tym, co nauka ma do powiedzenia o maszynach "płynnych bzdur" i chatbotach nie tylko w roli "służalczych kretynów". O schyłku hegemonii dziennikarstwa, o kreatywności i wiarygodności sztucznej inteligencji w dziennikarstwie, stereotypach na temat dezinformacji i powszechnym zastępowaniu i uzupełnianiu dziennikarza w jego zadaniach. O autorytecie algorytmicznym oraz szkoleniu sztucznej inteligencji i treściach nie do odróżnienia od dzieł dziennikarzy. O inwazji "obcych" na jedną z najbardziej pasjonujących profesji, pożytkach teorii ludowych i teorii spiskowych. Także o tym, czym jest prawda sztucznej inteligencji. Wreszcie o przyszłości, oporze algorytmicznym i sensie wykonywania zawodu dziennikarza na świecie i w Polsce. Książka prof. Jana Krefta DZIENNIK(AI)RSTWO. Jak sztuczna inteligencja zmienia najciekawszą profesję na świecie jest niewątpliwie skazana na sukces, podejmując problematykę tzw. sztucznej inteligencji, która stała się obecnie tematem o pierwszoplanowym charakterze i jest rozpatrywana w różnych kontekstach: prawnym, ekonomicznym, społecznym. Entuzjazm i jednocześnie niepokój, jakie wywołuje, można porównać do podobnej gorączki, która towarzyszyła rozwojowi Internetu pod koniec lat 90. Książka, która podejmuje ten temat, wpisuje się natychmiast w gorącą atmosferę oczekiwań i lęków, co z pewnością przełoży się na jej popularność, a także [...] będzie wyznaczać przyszłe tory refleksji, definiować podstawowe pole analizy czy podsuwać główne pojęcia z tą refleksją związane. Z recenzji prof. Rafała Maciąga, Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Jan Kreft - wieloletni dziennikarz i korespondent zagraniczny, menedżer zarządzający firmami mediów i nowych technologii. Szef Zakładu Zarządzania Algorytmicznego (Politechnika Gdańska). Autor kilkunastu książek, między innymi: Władza algorytmów, Władza platform, Za fasadą społeczności, Koniec dziennikarstwa, jakie znamy oraz Władza misjonarzy. Zmierzch i świt świeckiej religii w Dolinie Krzemowej.

1243
E-book

Sposoby użycia argumentów

Stephen E. Toulmin

Sposoby użycia argumentów Stephena E. Toulmina to książka uważana przede wszystkim za jeden z tekstów założycielskich współczesnej teorii argumentacji. Jej problematyka sięga jednak o wiele dalej i głębiej, praca podejmuje bowiem podstawowe problemy filozofii języka, rozważając źródła znaczenia słów i ich rolę w kształtowaniu naszych przekonań i prowadzeniu praktycznej argumentacji, dociera ponadto w głąb problematyki epistemologicznej, analizując kontekst naszych ideałów poznawczych. Krótko mówiąc, dotyka sedna tego, na czym polega nasza racjonalność czy rozumność: tego, w jaki sposób uzasadniamy to, co głosimy. Szczególnym rysem dociekań Toulmina jest położenie akcentu na rzeczywistą praktykę użycia języka, która z jednej strony wskazuje przyczyny ulegania filozoficznym pokusom i podążania za wygórowanymi, abstrakcyjnymi ideałami logicznymi czy poznawczymi, z drugiej zaś strony ukazuje konstruktywną drogę do bardziej szczegółowego ujęcia sposobów użycia argumentów, uwzględniającego kontekst i właściwe mu standardy dziedzinowe.

1244
E-book

Nazwy własne w przekładzie: teoria i praktyka

Marzena Chrobak

Seria (Wy)tłumaczenia pod redakcją Elżbiety Tabakowskiej, Ewy Daty-Bukowskiej i Joanny Dybiec-Gajer, tom 5 Nazwy własne nie tylko wskazują, ale również znaczą i budzą skojarzenia, mówią i działają. W ustach sprawnych retorów, pod piórem wybitnych autorów niosą ważne informacje, pełnią liczne i różnorodne funkcje. Tłumacz powinien rozpoznać je i przekazać. Jak? Odpowiedzi i podpowiedzi podsuwa niniejsza książka złożona z trzech części obejmujących: 1. zarys teorii nazw własnych 2. szczegółową propozycję metody postępowania z nazwami własnymi w przekładzie międzyjęzykowym 3. relacje ze zmagań autorki z nazwami własnymi podczas tłumaczenia współczesnych powieści z języka hiszpańskiego i angielskiego.Skierowana głównie do tłumaczy, studentów i nauczycieli przekładu oraz translatologów, może stanowić interesującą lekturę także dla literaturoznawców, językoznawców, kulturoznawców. "Książka Marzeny Chrobak jest cennym vademecum tłumacza, skupionym na istotnym problemie tłumaczeniowym, [... ] prawdziwą kopalnią informacji, nieocenionych dla początkującego tłumacza bez względu na języki, w których pracujeˮ z recenzji prof. dr hab. Elżbiety Tabakowskiej

1245
E-book

Krakowskie silvae rerum - szkice o ludziach

Ewa Danowska

Niniejszy "las różności" zawiera szkice poświęcone nietuzinkowym osobom, żyjącym w stołecznym mieście Krakowie od XVIII do połowy XX wieku. W subiektywnym wyborze przedstawieni zostali artyści, literaci, uczeni, lekarze, przedsiębiorcy, duchowni, społecznicy i politycy oraz kilka arcywyjątkowych dam - w swej epoce ludzie znani i rozpoznawalni nie tylko w tym mieście. Wiele z tych osób zasłynęło dzięki swej działalności i zasługom, ale nieliczni znają ich nietuzinkowe charaktery, zamiłowania, ciekawostki z ich życia, sensacje, skandale czy dziwactwa. Mam nadzieję, że nie tylko dla miłośników dziejów Krakowa, ale dla każdego, kto sięgnie po tę książkę, osoby występujące na kartach poważnych historycznych opracowań i bohaterowie nazw ulic naszego miasta nie będą już tak posągowi lub anonimowi. Ewa Danowska Ewa Danowska - historyk, dr hab. Autorka czterech książek, ponad 160 artykułów opublikowanych w czasopismach naukowych i opracowaniach zbiorowych, a także ponad 120 artykułów popularnonaukowych ukazujących się głównie w miesięcznikach "Kraków" i "Mówią wieki". Członek Towarzystwa do Badań nad Wiekiem Osiemnastym, a przed opuszczeniem Krakowa na rzecz Bochni - Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. Emerytowana kierowniczka Działu Zbiorów Specjalnych Biblioteki Naukowej PAU i PAN, od 2020 r. prof. nadzw. w Tarnowskiej Szkole Wyższej - Akademii Nauk Stosowanych.

1246
E-book

Koniec złudzeń. Film wobec Marca ‘68

Maciej Pietrzak

Marzec '68 jest bez wątpienia jedną z najbardziej złożonych i kontrowersyjnych dat historii PRL. Pamięć o niej wymyka się jednoznacznym kwalifikacjom i niezależnie od epoki potrafi stać się zarzewiem gorących sporów i debat. Kryzys 1968 roku w wielu aspektach różni się bowiem od pozostałych "polskich miesięcy", wokół których zwykło ogniskować się opowieść o epoce realnego socjalizmu. W przeciwieństwie do październikowej odwilży czy posierpniowego karnawału nie wiązał się ze zbiorowym doświadczeniem euforii. Jego insurekcyjny charakter jest z kolei mniej wyrazisty niż okupione krwią bunty Czerwca '56 i Grudnia '70. Przez dekady Marzec obrósł mnogością interpretacji determinowanych szeregiem czynników, na które składały się m.in. osobiste doświadczenia, poczucie pokoleniowej wspólnoty, bieżący interes polityczny czy rezultaty badań historycznych. Książka Koniec złudzeń rekonstruuje, w jaki sposób narracje tworzące "marcową polifonię" ujawniały się w różnych rejestrach twórczości filmowej na przestrzeni ponad pięciu dekad dzielących nas od tamtych wydarzeń. Przedstawia film nie tylko jako zwierciadło dominujących w danym czasie dyskursów, ale również jako przestrzeń aktywnego kreowania kulturowej pamięci wypadków Marca. Maciejowi Pietrzakowi udało się z jednej strony zrekonstruować mapę reprezentacji filmowych omawianego zjawiska, z drugiej zaś pokazać potencjał semantyczny, jaki mieści się w każdej próbie, nie tylko holistycznego, ujęcia Marca 1968. (...) Otrzymaliśmy w ten sposób rozprawę odważną, wieloaspektową i dialogicznie skonstruowaną, będącą najpełniejszą, jak dotąd w polskiej literaturze, historią filmowych zmagań z Marcowymi reprezentacjami, dziedzictwem i politycznymi mitami. Prof. UKW dr hab. Mariusz Guzek Maciej Pietrzak - filmoznawca, adiunkt w Instytucie Filmu, Mediów i Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się przede wszystkim wokół filmowych manifestacji pamięci kulturowej oraz transnarodowej wymiany filmowej. Autor artykułów naukowych poświęconych kinu polskiemu i izraelskiemu. Obecnie realizuje projekt badawczy poświęcony dystrybucji filmów polskich w Izraelu.

1247
E-book

Beyond the Roma Holocaust: From Resistance to Mobilisation

Thomas M. Buchsbaum, Sławomir Kapralski

The present publication is based upon the international symposium entitled "Beyond the Roma Holocaust: From Resistance to Mobilisation", held in Cracow on 21 and 22 October 2016 on the occasion of the 75th anniversary of the deportation of half of all Austrian Roma and Sinti to the Nazi Ghetto of Łódź, and after the liquidation of the so-called Zigeunerlager Litzmannstadt the subsequent murder of some 4300 of them in so-called gas-vans at the Nazi extermination camp Kulmhof at Chełmno nad Nerem. The authors of this publication hailing from various countries and backgrounds reflect upon the nature and origins of the Roma genocide in the context of the contemporary situation of Roma communities in Europe. They discuss the fate of Roma during the Nazi terror in terms of their resistance and strategies of survival and thus go beyond the paradigm of victimisation. The authors debate the immediate and long-term consequences of the Holocaust for the process of the political mobilisation of the European Roma, the impact of the historical experiences of Roma communities on their contemporary identities, and the role of historical memory in forming the Roma movement. "The porrajmos cannot be altered retroactively, but probably can serve as a useful point of reference and departure in order to look to the future of Roma in our common Europe" writes one of the co-editors, Thomas M. Buchsbaum.  

1248
E-book

Lekcja (nie)obecności. Dziedzictwo polsko-żydowskie w edukacji polonistycznej

Agnieszka Kania

Jak uczyć patriotyzmu, który jest „oparty na odpowiedzialności za wspólnotę, niewykluczający nikogo, krytyczny wobec historii i zachowujący szacunek dla dziedzictwa przodków” (Jerzy  Nikitorowicz)? Gdzie we współczesnej edukacji polonistycznej znaleźć miejsce dla dziedzictwa polsko-żydowskiego jako znaczącego elementu polskości? Czy w trudnej sytuacji społeczno-politycznej Europy i świata w XXI wieku odrabiamy lekcję daną nam przez historię w wieku XX? Niniejsza książka to swoista kontynuacja rozpoznań poczynionych przez autorkę w poprzedniej rozprawie, odnosząca się do kulturowej teorii narodu jako bardziej inkluzyjnej niż teoria etniczna.   Doświadczenia Agnieszki Kani z realizacji projektów edukacyjnych (także międzynarodowych) i twórcze podejście do osiągnięć dydaktyki zagranicznej (głównie amerykańskiej) zaowocowały szczególnie obficie w tych fragmentach książki, które wprowadzają praktyczną wizję edukacji na wskroś humanistycznej, budującej wizerunek człowieka zdolnego wznieść się ponad identyfikację narodową. Fundamentem takiej edukacji Autorka czyni – dostępne wszak uczniom i afirmowane przez nich – przeświadczenie o naturalnej, przyrodzonej nam wszystkim różnorodności, odmienności ludzi. Kluczowe dla tej filozofii edukacji jest rozpoznanie, że kategoria „inności” dotyczy w pierwszym rzędzie nas samych, a jej świadomość pozwala na otwarcie się na drugiego człowieka i pozbycie się lęku. Witold Bobiński