Polio w Polsce 1945-1989. Studium z historii niepełnosprawności

Marcin Stasiak

Autor, podejmując temat doświadczenia niepełnosprawności w powojennej Polsce, punktem wyjścia rozważań czyni epidemię polio. Szczególne nasilenie tej ostrej choroby zakaźnej przypadło na lata pięćdziesiąte XX wieku, a ponieważ dotykała przede wszystkim dzieci, powszechny strach wzbudzały jej skutki: czasowy lub stały paraliż różnych partii mięśni, najczęściej zlokalizowanych w obrębie narządu ruchu. Wychodząc z założenia, że niepełnosprawność jest wytwarzana społecznie i kulturowo na bazie fizycznej niesprawności, Marcin Stasiak stawia pytania o główne składniki dyskursu o niepełnosprawności w PRL-u. Docieka także, jak przyjęte definicje wpływały na kształt życia codziennego tych, którzy w dzieciństwie przeszli polio. Wreszcie, widząc w nich aktywnych aktorów, opisuje postawy i działania osób z niepełnosprawnościami. W Polio w Polsce 1945–1989. Studium z historii niepełnosprawności została wykorzystana pespektywa historii życia: autor zestawił indywidualne biografie konkretnych osób z działaniami państwa, strukturą społeczną i kontekstem historycznym. Dzięki szerokiemu zastosowaniu źródeł wywołanych książka stanowi również próbę oddania głosu tym, którzy z niepełnosprawnościami musieli mierzyć się na co dzień. Marcin Stasiak – dr, historyk, pracownik naukowy Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego zainteresowania badawcze obejmują historię społeczną i antropologiczną Polski po 1945 roku oraz metodologię badań historycznych. Współautor (wraz z Martą Kurkowską-Budzan) książki Stadion na peryferiach, wydanej przez TAiWPN Universitas w 2016 roku.  

Słownik minimum języka polskiego

Halina Zgółkowa

Seria JĘZYK POLSKI JAKO OBCY   Słownik minimum języka polskiego Haliny Zgółkowej jest bardzo potrzebny z kilku powodów: 1) wzrasta liczba osób chcących sie nauczyć języka polskiego, zarówno wśród dzieci imigrantów i reemigrantów, jak i wśród dorosłych podejmujących studia lub pracę zawodową w Polsce; 2) jest przydatny w dydaktyce nauczania języka polskiego jako ojczystego, np. przy opracowywaniu podręczników szkolnych na I i II etapie edukacji; 3) stanowi wyjściowy poziom znajomości języka polskiego, czyli służy do wyznaczenia normy znajomości języka polskiego ważnej w certyfikacji języka polskiego jako obcego. Bardzo chwalę dobór haseł słownika przy zastosowaniu metody pól tematycznych. Pozwoliło to Autorce wyznaczyć kręgi tematyczne, wychodząc od tych, które są najbliższe użytkownikowi języka: sprawdzić, czy i w jakim stopniu są reprezentowane wszystkie te właśnie najbliższe użytkownikowi języka pola semantyczne (A. Człowiek, B. Człowiek w środowisku społecznym, C. Komunikacja międzyludzka, D. Dom i jego wyposażenie, E. Życie społeczne, gospodarcze i kulturalne, F. Forma istnienia w przestrzeni, G. Czas, H. Środowisko naturalne); 2) ułożyć słownik, dobierając leksemy ważne z antropologicznego punktu widzenia.    Dr hab. Józef Pora     Halina Zgółkowa - profesor zwyczajny w Uniwersytecie im. A. Mickiewicza, dr habilitowany. W UAM jest kierownikiem (założycielem) Zakładu Retoryki, Pragmalingwistyki i Dziennikarstwa i koordynuje studia na specjalnościach Dziennikarstwo  oraz Dziennikarstwo i PR na kierunku filologia polska. Jest członkiem ministerialnej komisji rekrutującej lektorów akademickich języka polskiego jako obcego pracujących w uczelniach zagranicznych, współpracuje z Radą Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk oraz jest członkiem Rady Naukowej i jury programu Mistrz Mowy Polskiej. Jej zainteresowania naukowe skupiają się wokół leksykologii i leksykografii, języka dzieci w wieku przedszkolnym, gwary uczniowskiej, języka subkultur młodzieżowych (zwłaszcza środowisk rockowych), retoryki i pragmalingwistyki, nauczania języka polskiego jako obcego. Jest autorką lub współautorką serii słowników frekwencyjnych dla kilku odmian współczesnej polszczyzny, słowników minimum polsko- duńskiego, fińskiego, norweskiego i szwedzkiego oraz słownika podstawowego języka polskiego z zarysem gramatyki polskiej, słownika gwary uczniowskiej, a przede wszystkim redaktorką naukową wielkiego (największego w dziejach polszczyzny), 50-tomowego Praktycznego słownika współczesnej polszczyzny. Ponadto opublikowała jako współautorka podręcznik licealny Mówię, więc jestem oraz poradnik Językowy savoir vivre.    

Nowy regionalizm w badaniach literackich. Badawczy rekonesans i zarys perspektyw

praca zbiorowa

Seria prezentuje prace podejmujące nowatorskie interdyscyplinarne badania nad regionalizmem literackim. Jej celem jest ukazanie tradycji literackich badań regionalnych, rozpoznanie sytuacji literatury regionalnej w Polsce i rekonceptualizacja obszaru literaturoznawstwa regionalistycznego w perspektywie nowych orientacji pojawiających się w światowej humanistyce.  Od pewnego czasu obserwujemy wzrastające znaczenie lokalności i peryferyjności w badaniach literaturoznawczych, któremu towarzyszy wzmożone zainteresowanie regionalnymi  aspektami literatury. Jednocześnie znajdujemy się w momencie, w którym wyczerpały się dotychczasowe sposoby badania lokalnej twórczości, a kulturowa reorientacja literaturoznawstwa zachęca, by na nowo sproblematyzować przedmiot badań. Nowy regionalizm w badaniach literackich jest próbą wysondowania sytuacji zastanej i rozpoznania możliwości literaturoznawczej eksploracji regionu. Zawarte tu wypowiedzi badaczy reprezentujących różne akademickie ośrodki ukazują, jak i w jaki sposób (za pomocą jakich metod, gatunków, języków) pisano dotąd o regionie; jakie kwestie znajdowały się w centrum narracji o lokalnej literaturze i w jaki sposób ewoluowały – w relacji do historii, kultury oraz polityki. Pokazują też, co łączy różne ujęcia lokalnej literatury, a co określa regionalne differentia specifica – zwłaszcza w odniesieniu do regionów polsko-niemieckiego pogranicza. Badawczy rekonesans wiąże się z otwarciem perspektywy projektującej możliwy ciąg dalszy, peryferyjna historia literatury domaga się bowiem nowego spojrzenia – w optyce orientacji postzależnościowej i komparatystycznej, polityki miejsca, pamięci oraz postpamięci.

Komunikacja niewerbalna w filmach animowanych

Karolina Jurczyńska

Głównym celem autorki jest udowodnienie, że animacja filmowa mogłaby być postrzegana jako ważny element sztuki, który wytwarza znaczenie, i jednocześnie wspierać badania nad komunikacją niewerbalną. Poprzez fakt, iż ludzkie rozumienie i myślenie jest społeczne, animacje mogą stać się materiałem badań nad poszukiwaniem uniwersalnych/prototypowych zachowań niewerbalnych czy próby usystematyzowania takich dekodowanych zachowań. W szczególności autorka skupia się nad interpretowaniem uniwersalnych emocji: radości, smutku, wstrętu, złości, strachu, zaskoczenia oraz pogardy. Praca ta, jeśli spojrzeć w przyszłość, mogłaby stać się wstępem do o wiele poważniejszych rozważań nad tym np. czy za pomocą animacji jesteśmy w stanie stworzyć uniwersalny obrazowy język, zrozumiały dla każdego człowieka na świecie... Książka ta może także pomóc początkującym animatorom w rozpoczęciu pracy nad komunikacją niewerbalną postaci – zwłaszcza dzięki licznym odniesieniom do literatury i odwołaniom do klasycznych animacji. Interpretacja animacji filmowych jako rozrywki adresowanej tylko do wąskiej grupy odbiorczej (na przykład wyłącznie dzieci) wydaje się z perspektywy przedstawionych tu badań zbyt redukcjonistyczna. Książka zawiera część historyczną określającą genezę zjawiska animacji, wykład kluczowych zagadnień i badań dotyczących komunikacji, ekspresji i jej percepcji. To pozycja unikalna na polskim rynku wydawniczym. [z rec. prof. dra. hab. Jana F. Jacko] Autorka obok ilustracji, obrazowania fragmentów filmów w postaci QR-kodów wprowadza także ramki informacyjne dla objaśniania wprowadzanych terminów zarówno z dziedziny technik animacyjnych, jak i terminów językoznawczych, co ułatwia i uatrakcyjnia czytanie i rozumienie pracy. Reasumując: praca jest wyróżniająca się zarówno merytorycznie, technicznie, jak i edytorsko. [z rec. prof. hab. Jolanty Antas] Karolina Jurczyńska ‒ komunikolog, językoznawca. Jej praca magisterska zajęła 3 miejsce w konkursie na najlepszą pracę magisterską na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w roku akademickim 2018/19. Zawodowo oraz naukowo zajmuje się obecnie komunikacją interpersonalną w małych firmach. Na co dzień pracuje w agencji reklamowej oraz gabinecie stomatologicznym, gdzie zajmuje się komunikacją z perspektywy prowadzenia mediów społecznościowych oraz marketingu wewnętrznego i zewnętrznego.  

Region a tożsamości transgraniczne. Literatura. Miejsca. Translokacje

praca zbiorowa

Relacje transgraniczne stanowią jeden z istotnych parametrów regionalności jako takiej. W obrębie regionów, które w warunkach polskich w większości są pograniczami, intensyfikują się i nawarstwiają, zwłaszcza w epoce globalizmu i migracji, procesy rozregulowujące homogeniczny porządek w sferze tożsamości i kultury, a granica staje się integralnym elementem doświadczenia codzienności. Literatura regionalna, zapisująca wielorakie konstrukcje „światów pogranicza”, jest z jednej strony dokumentacją tych zjawisk, z drugiej – formą praktykowania transgraniczności kulturowej. Badania regionalistyczne, prowadzone pod tym kątem, pokazują tożsamość kształtującą się w polu oddziaływania wielu etnosów, religii oraz kultur, uwikłaną w skomplikowane układy narodowościowe, etniczne, wyznaniowe, językowe itp., którą można rozpatrywać zarówno w perspektywie jednostkowej (indywidualnych biografii pisarzy), jak i zbiorowej (społeczności regionalnych) z uwzględnieniem przemian historyczno-społecznych. Takie właśnie nachylenie patronuje rozważaniom zawartym w tej książce. Problematyka artykułów zebranych w czwartym tomie serii Nowy regionalizm w badaniach literackich orientuje na podmiotowo traktowane społeczności lokalne oraz obecne w nich translokacje i transgresje, a wpisując się we współczesny dyskurs tożsamości, otwiera na frapujące związki literatury, geografii i biografii. 

Mit psychologiczny w starożytnych Indiach

Maryla Falk

Niniejsza praca jest twórczą próbą zinterpretowania całej myśli upaniszadowej za pomocą metody, którą, jakkolwiek jest ona najściślej filologiczna, można uznać za absolutnie nową, jako że prezentowane sekwencje idei rozważa się nie w perspektywie dialektycznej, zastępując mentalność indyjską mentalnością zachodnią, lecz, mając zawsze w polu widzenia tę pierwszą, uwydatnia – poprzez długi ciąg tekstów naładowanych symboliką i z pozoru nie do przeniknięcia – pewien element psychologiczny, który przyjął kształt mitu i obrósł specjalną terminologią. Autorka nazywa go mitem psychologicznym. Tak więc całość dziejów najstarszej filozofii indyjskiej automatycznie sprowadza się do tego wspólnego mianownika; we wszystkich fazach tej mitycznej spekulacji momentem rozstrzygającym jest analiza psychologiczna. Główną zasługą Autorki jest odkrycie całego ciągu mitów zbiegających się w jednym centralnym micie psychologicznym, który je oświetla i wraz z którym podlegają one stopniowej przemianie. Liczba tekstów, uwzględnionych, przeanalizowanych i gruntownie zbadanych przez Autorkę, jest doprawdy ogromna; to nie tylko wszystkie stare upaniszady, lecz również wiele hymnów Ryg- i Atharwawedy, obszerny wybór filozoficznych fragmentów Mahabharaty, wśród których wybija się słynna Bhagawadgita, księga niewątpliwie najczęściej czytana i najpopularniejsza w Indiach, wreszcie liczne teksty dawnego buddyzmu. Poza rozległym i inteligentnym oczytaniem w tekstach wedyjskich, sanskryckich i palijskich, Autorka daje również dowód dobrego przygotowania i niepospolitego zmysłu filozoficznego, nigdy bowiem nie daje się uwieść nader częstym i przerafinowanym spekulacjom upaniszadowych myślicieli, którzy w swej szaleńczej pogoni za utożsamiającymi ekwiwalencjami niezmordowanie sprowadzają wszelką wielość do jedności, aby później rozważać tę jedność z najrozmaitszych punktów widzenia. Na najgorętsze pochwały zasługuje Autorka za umiejętne wykorzystywanie swej godnej pozazdroszczenia znajomości tekstów do paralel i porównań mających rozjaśniać ciemne fragmenty, dookreślić znaczenie słowa, rozedrzeć mniej lub bardziej gęstą zasłonę symbolu.   (Fragment Sprawozdania z lektury pracy dr Maryli Falk pt. Mit psychologiczny w starożytnych Indiach, odczytany przez członka [Akademii] Carla Formichiego, także w imieniu Piera Gabriele Goidanicha, na posiedzeniu w dniu 21 lutego 1937 r.)   „Maryla Falk, polska uczona, autorka erudycyjnych, wysoko cenionych prac naukowych z dziedziny religioznawstwa i indologii, pozostaje osobą mało znaną poza wąskim kręgiem specjalistów. Z niemałym trudem udaje się odtworzyć kolejne etapy jej kariery naukowej, zaś jej życie osobiste skrywa mgła tajemnicy... Trudno napisać jej biogram, gdyż nie zachowały się żadne wspomnienia ani nekrolog(i). Maryla Falk zmieniała często miejsce pobytu i nigdzie nie zatrzymała się dłużej niż na kilka lat. Paryż, Rzym, Warszawa, Bombaj, Kalkuta, Chamonix to przystanki w jej drodze życiowej. Wydawcy wznowienia Il mito psicologico Nell’India antica (Mediolan 1986) na skrzydełku obwoluty podali jedynie, że Maryla Falk urodziła się w 1906 we Lwowie, była uczennicą Jeana Przyluskiego, od 1930 pracowała nad swym głównym dziełem Il mito, które opublikowała w 1939. Potem przebywała kolejno w Indiach, we Włoszech i we Francji, gdzie zmarła w 1980. Wydawcy wznowienia Il mito nie potrafili niczego więcej powiedzieć o Autorce, nawet nie wspomnieli (bo nie wiedzieli?), że była Polką…” – Marek Mejor  

Kinematograf kontrolowany. Cenzura filmowa w kraju socjalistycznym i demokratycznym (PRL i USA). Analiza socjologiczna

Anna Misiak

Ściśle obserwowani i sprawdzani filmowcy w PRL marzyli skrycie o wolności, jaką oferowała ideologia demokracji. Jednak niemal w każdym przypadku moment, gdy reżyser z kraju socjalistycznego zaczynał stawiać pierwsze kroki w USA, prznosił rozczarowania. Choć nie było juz politycznych ideologów, cenzura uzależniona od praw runku także miała ogromą siłę. W tej książce doświadczenia twórców stają się punktem wyjścia do szerszej refleksji socjologiczno-filmoznawczej. Autorka zabiera czytelnika w podróż po historii cenzury filmowej w PRL i USA. Bogato zrelacjonowane fakty sytuują kino w kontejście społecznym i politycznym, gdzie wolność reżysera staje się luksusem i niedoścignionym ideałem. Oprócz twórców, kamer i widowni istnieją jeszcze mechanizmy kontroli, tej prostej i tej zawoalowanej, która nosi wiele imion, a o której współczesny widz powinien wiedzieć, aby w pełni czerpać ze swoich kinowych doświadczeń.

Józef Retinger - prywatny polityk

Bogdan Podgórski

Kim tak naprawdę był Józef Hieronim Retinger? Potrójnym, czy nawet poczwórnym agentem mającym coś wspólnego ze śmiercią generała Sikorskiego, wpływowym masonem działającym na rzecz utworzenia światowego rządu, co zarzucają mu niektórzy historycy i piszący o nim publicyści, czy też był szczerym polskim patriotą, ojcem zjednoczonej Europy. Bywają postacie polityczne jakby stworzone po to, aby dostarczać pracy historykom i publicystom. Retinger należy niewątpliwie do takich postaci, wokół których pojawiło się więcej domysłów i zagadek niż potwierdzonych faktów, o czym mogą świadczyć słowa Olgierda Terleckiego, który pisał: [Józef Hieronim Retinger to] jedna z najbarwniejszych, najbardziej zagadkowych postaci polskich, dwudziestego wieku. Lecz jego biografia należy do rzędu takich, które stanowią prawdziwą udrękę dla historyków. Mnóstwo gmatwaniny, zygzaków, sprzeczności, całe obszary okrywa gęsta mgła. Słowa Terleckiego nieustannie towarzyszyły Autorowi podczas pracy nad niniejszym opracowaniem. Józef Retinger, mimo, że od jego śmierci minęło już ponad pół wieku, to dla badaczy nadal pozostaje on postacią niejednoznaczną i kontrowersyjną. Każda nowa publikacja jemu poświęcona, wskrzesza i podsyca zażarte dyskusje, nie rozstrzygając jednak definitywnie nagromadzonych przez lata wątpliwości. Tak zapewne stanie się i tym razem. Bogdan Podgórski   Prezentowana Czytelnikowi biografia Retingera jest bardzo dobrze napisanym dziełem naukowym, opartym o warsztat politologa, zapewniający właściwy, krytyczny dobór źródeł i ich obiektywne, dalekie od ideologii, potraktowanie. Bogdan Podgórski rekonstruuje życie Józefa Retingera i jego bogatą działalność, na tyle na ile to możliwe z uwagi na liczne znaki zapytania, które się w tym życiu i działalności pojawiają.  Prof. Zdzisław Mach   Praca Bogdana Podgórskiego jest dziełem bardzo wartościowym, będącym owocem głębokiej wiedzy i erudycji autora oraz jego żmudnej pracy badawczej. Rozprawa przynosi nowe ustalenia i prowadzi do interesujących wniosków. W moim przekonaniu zasługuje więc nie tylko na opublikowanie w całości w wersji oryginalnej, ale i winna ukazać się też w niedługim czasie w angielskiej wersji językowej.  Prof. Jacek Purchla   Dr Bogdan Podgórski – europeista, politolog. W latach 2001-2004 był delegatem Senatu RP do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy w Strasburgu. W latach 2003–2004 pełnił funkcję obserwatora w Parlamencie Europejskim, a po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 został członkiem Parlamentu Europejskiego, pełniąc tę funkcję do kolejnych wyborów. Zajmuje się historią Unii Europejskiej, dyplomacji oraz protokołem dyplomatycznym.

Listy do Czesława Miłosza, fotografie: Joanna Gromek-Illg, posłowie Stanisław Balbus

Jerzy Illg

  Pisujemy listy do najdroższych naszych zmarłych nie po to, aby przenieść się duchem i wyobraźnią w ich przestrzeń, od tego są modlitwy, ale aby – na moment czasu pisania – wezwać ich „stamtąd” – tutaj; przywrócić, umiejscowić wśród naszych sprzętów i widoków, rzeczy dotykalnych i przez nich dotykanych. Przelotnie unieważnić ich śmierć. (…) Illg uobecnia nie pomnik Wielkiego Poety, lecz żywego człowieka, z jakim sam obcował, z którym prowadził ważne rozmowy, któremu wydawał książki, ale z którym także żartował, popijał whisky, podróżował, który darzył go przyjaźnią, a którego on darzył podziwem i miłością, nigdy nie krępując go jakimikolwiek tego rodzaju manifestacjami. (…) Szczerość poetyckiego wymiaru tej korespondencji, zdyscyplinowana emocjonalność, wyzbyta cienia jakiegokolwiek sentymentalizmu, egzaltacji, patosu – jakoś szczególnie mnie wzrusza. Jak dar. Męski dar przyjaźni dla Adresata. I dar z tej przyjaźni dla mnie, czytelnika. Z posłowia Stanisława Balbusa

Wpadnij, to pogadamy

Krzysztof Orzechowski, Łukasz Maciejewski

Czas, czas – w jednostkowych biografiach tej książki przegląda się często. W przerzucaniu się sądami, wartościami, istnieniem i nieistnieniem,  niezgodą na niesprawiedliwość losu i – w pogodzeniu się z rzeczywistością… Czytając rozmowy, włączałem się do nich, dyskutowałem, nie zgadzałem się lub aprobowałem. Ale na tym polega energia tej książki. Przynajmniej dla mnie. Nie pozostawia obojętnym.                            Z Posłowia Józefa Żuka Opalskiego   KRZYSZTOF ORZECHOWSKI Aktor, reżyser, dyrektor teatrów. Urodził się w Toruniu 6 września 1947 r. Ukończył PWST – obecnie Akademia Sztuk Teatralnych – w Krakowie (Wydział Aktorski) i PWST – obecnie Akademia Teatralna – w Warszawie (Wydział Reżyserii), w 2012 r. otrzymał tytuł profesora sztuk teatralnych. Zagrał wiele ról aktorskich i zrealizował ponad 40 spektakli, m.in. w Krakowie i Warszawie oraz w TVP. W latach 1997–1999 był dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Bagatela, a w 1999–2016 – Teatru im. Juliusza Słowackiego. Dzięki jego staraniom powstał Małopolski Ogród Sztuki, a także zrewitalizowano magazyn kostiumów i rekwizytów (dzisiejszy Dom Rzemiosł). W 2002 r. otworzył, wspólnie z Anną Dymną, Krakowski Salon Poezji, w którym sam wielokrotnie występował. Od 1981 r. zajmował się dydaktyką. Prowadził zajęcia na Wydziale Reżyserii Akademii Teatralnej. Nie stronił od działalności charytatywnej. Za swoje osiągnięcia był wielokrotnie nagradzany odznaczeniami  branżowymi, samorządowymi i państwowymi – m.in. Krakowską Złotą Maską, Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis, Nagrodą I st. Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Krzyżem Oficerskim OOP, Złotym Krzyżem Małopolski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Medalem św. Brata Alberta. Autor wspomnień Podróż do kresu pamięci (Wydawnictwo BOSZ 2015), dwóch zbiorów felietonów: Teatr świata – świat teatru (2017) i Zapiski z niełatwych czasów (2018) oraz książki W trzech zdaniach. Notatki z lat 2018–2019 (2019) wydanych przez TAiWPN Universitas.   ŁUKASZ MACIEJEWSKI Filmoznawca, krytyk filmowy i teatralny, wykładowca akademicki. Absolwent filmoznawstwa UJ, asystent na Wydziale Aktorskim w Szkole Filmowej w Łodzi, dyrektor artystyczny festiwalu „Kino na Granicy” w Cieszynie oraz „Grand Prix Komeda” w Ostrowie Wielkopolskim. Członek Europejskiej Akademii Filmowej, Światowego Stowarzyszenia Krytyków Filmowych „Fipresci”, Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Teatralnych AICT oraz Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Recenzent i felietonista m.in. „Onetu”, „Kalejdoskopu Łódzkiego”, „Krakowa”. Ambasador projektu „Kultura Dostępna w Kinach”, członek kapituły „Paszportów Polityki”, stały komentator „Tygodnika Kulturalnego” w TVP Kultura. Dwukrotny laureat Nagrody Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej w kategoriach „Książka roku” i „Krytyk roku” (czterokrotnie nominowany do tej nagrody), laureat „Złotej Róży”, statuetki „Uskrzydlonego”, „Dziennikarskiej Weny”, „ArtKciuka” dla osobowości roku oraz medalu województwa małopolskiego Polonia Minor za szczególne zasługi w upowszechnianiu kultury. Autor lub współautor kilkudziesięciu książek, m.in.: Wszystko jest lekko dziwne –  wywiad rzeka z Jerzym Radziwiłowiczem (2012), Aktorki. Spotkania (2012), Flirtując z życiem – wywiad rzeka z Danutą Stenką (2013),  Aktorki. Portrety (2015), Aktorki. Odkrycia (2018) oraz Krystian Lupa. Koniec świata wartości. The end of the world of values (2017).

Logos ergon. Między schizofrenią a hermeneutyką: od Daniela P. Schrebera do Alexandre'a Grothendiecka

Michał Gusin

Logos ergon ukazuje różnorodność i złożoność psychicznego wchodzenia w relacje z językiem na styku świadomości i nieświadomego. W wielu okolicznościach zachodzi szansa lub iluzja terapii, choć jak zaświadczają przygody tu opisane, nie wszystkie dysocjacje, charakterystyczne dla schizofrenii, mogą zostać uleczone mocą zaawansowanej hermeneutyki. z recenzji dr hab., prof. UWr Marii Kostyszak Rozmyślnie zestawiając w tytule autora jednej z najsławniejszych autobiografii medykalizowanego obłędu z postacią jednego z najwybitniejszych matematyków XX wieku chciałem przekształcić – jak temat muzyczny – formułę Michela Foucault: szaleństwo – nieobecność dzieła, a dokładniej: pokazać drogę, na której myślenie materializuje się w postaci dających się interpretować znaczeń, jednocześnie zrywając związki z obowiązującymi regułami dyskursu, jakkolwiek droga ta bardziej naśladować ma dystans eleackiego paradoksu, na mocy którego przestrzeń jest nieciągła, niż chronologiczny przebieg. Złowrogie terytorium pęknięć i rozszczepień, podbijane od niepamiętnych czasów pracą egzegezy i komentarzy, zamienia się przeto w strefę litoralną, w której figura konceptualna uzyskuje status mapy. Ze Wstępu   Michał Gusin – filozof, historyk idei i osobliwości, tłumacz, pracownik Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu oraz Wyższej Szkoły Bankowej w Toruniu. Publikował m.in. w „Kronosie”, „Praktyce Teoretycznej” oraz „Via Communicandi”. Autor monografii poświęconej koncepcji Jacques’a Lacana (Symptomy psychoanalizy. Jacques Lacan: od filozofii do antyfilozofii, Universitas 2018) oraz tłumaczeń prac G. Deleuze’a, J.-L. Nancy’ego, F. Guattariego, J.C. Milnera, C. Castoriadisa.

Dialogi z tradycją. Rozprawy i szkice historycznoliterackie

Henryk Markiewicz

Książka ta omawia stosunek kolejnych pokoleń twórców, krytyków i publicystów polskich do tradycji literackiej, poczynając od romantyzmu, a na międzwojennym dwudziestoleciu kończąc (pominięto jedynie relację Młoda Polska - romantyzm, dawniej już zbadaną). Przedstawione tu zostały różne strategie - rewizje hierarchii autorów i dzieł, odrzucenie przyznawanych im uprzednio wartości i odkrywanie wartości dotąd niedostrzeganych, walka z bezpośrednimi poprzednikami i pietyzm wobec generacji dawniejszej, określenie własnej tożsamości przez negację dziedzictwa lub przeciwnie - obrona nowatorstwa przez odwołanie do jego prekursorów, krótko mówiąc - współdziałanie ciągłości i zerwania w toku przemian literatury polskiej XIX i pierwszej połowy XX wieku.

Pamięć GUŁagu

Zuzanna Bogumił

Książka Pamięć Gułagu opowiada historię odkrywania przez mieszkańców ZSRR represyjnej przeszłości swojego kraju. Za punkt wyjścia rozważań autorka przyjmuje koniec lat osiemdziesiątych, gdyż jak tłumaczy dopiero wówczas rozpoczął się proces kreowania zupełnie nowej, wielopoziomowej sytuacji dyskursywnej, która umożliwiła zrozumienie skali i zasięgu represji sowieckich. Autorka przygląda się temu procesowi z perspektywy mieszkańców czterech regionów, które w sposób szczególny zostały doświadczone przez Gułag (Wyspy Sołowieckie, Republika Komi, region permski, Kołyma). Przywołując konkretne wydarzenia, jakie się tam rozegrały pokazuje, w jaki sposób wypowiedziane w tym okresie wspomnienia stawały się fenomenem społecznym, przedmioty − dowodami historii, a odnalezione cmentarze − dziedzictwem przeszłości. Ten detaliczny opis etnograficzny pozwala zrozumieć jak doszło do tego, że w społeczeństwie sowieckim nagle zrodziła się ogromna potrzeba natychmiastowego tworzenia miejsc pamięci, które będą chronić pamięć Gułagu, oraz znaków pamięci, które będą ją wyrażać. Następnie, autorka analizuje wybrane miejsca pamięci łagiernej przeszłości starając się dotrzeć do ich głębszych sensów. Jej celem jest ustalenie funkcji i znaczenia, jakie przypisują tym miejscom współcześni Rosjanie.

Empatia. O literackich narracjach przełomu XX i XXI wieku

Anna Łebkowska

Jest to książka o pragnieniu empatii obecnym we współczesnej literaturze, książka o prozie, która problematyzuje doświadczenie empatii, odsłaniając zjawisko zarówno podmiotowej autokonstrukcji i autonarracji, jak też konstruowania „innego" i opowieści o „innym"; prozie, która ujawnia wyobcowanie i nieuchronne zapośredniczenia (wizerunki, przedmioty, teksty, filtry kulturowe, w tym także stereotyp) w relacjach międzyludzkich. Jest to zarazem książka o karierze kategorii empatii w dzisiejszej refleksji humanistycznej, o przemianach w jej zakresie znaczeniowym, o roli podłoża antropologiczno-kulturowego, etycznego i wreszcie estetycznego. Ważne dopełnienie stanowi tu prezentacja roli tej kategorii we współczesnej kulturowej teorii literatury, a także analiza miejsc wspólnych między dyskursem literaturoznawczym a literaturą. Najważniejsza jest jednak sama proza, rozpościerająca się między biegunem empatii postulowanej, traktowanej jako powinność literatury, a biegunem współodczucia nieosiągalnego, acz upragnionego; stwarzająca szansę odsłonięcia tego, co dyskursywnie niewysławialne za pomocą swojej, a więc literackiej materii. Literatura okazuje się zatem swoistym laboratorium empatii, empatia natomiast staje się kategorią, która - czego dowodzi książka - funkcjonuje zarówno w antropologii literatury, jak i w antropologii literackiej.  

Literatura i reklama w Niemczech

Tomasz Małyszek

O ile literatura bywa reklamowana, o tyle reklama zwykle nie bywa interpretowana. Gdyby wymagała objaśnienia sensu, straciłaby z oczu cel, dla którego powstała. Można sobie wyobrazić taki skrajny przypadek transgresji między literaturą i reklamą, kiedy ta pierwsza powstaje jako świadomy, zaplanowany komunikat reklamowy, a druga niczego nie reklamuje, pozornie nie ma więc sensu, i dopiero odczytanie w szeregu lub cyklu kolejnych epizodów kampanii promocyjnej nadaje jej znaczenie i naprowadza odbiorcę na jej pierwotny ślad. Paradoksalnie reklama bez słów, artystyczny spot filmowy oparty na scenariuszu, który jest pogłosem lub poświatą treści przemycanych uprzednio przez literaturę, najbardziej ją przypomina. Niniejsza praca sięga po przypadki znanych artystycznych spotów reklamowych, z których część ma charakter spotów wizerunkowych i była nagradzana na festiwalu w Cannes. Ich wspólną cechą jest miejsce wytworzenia, czyli niemieckie agencje reklamowe, lub produkt albo zleceniodawca, który również pochodzi z Niemiec. Takie zawężenie analizy nie oznacza, że niemiecka reklama wizerunkowa różni się od reklam produkowanych na świecie, ale pozwala utrzymać w ramach i uporządkować wiedzę na temat możliwych, domniemanych, a czasem oczywistych zależności pomiędzy literaturą danego kraju a utrwalonymi w nim normami promocji i marketingu.

Wielkie złudzenie. Liberalne marzenia a rzeczywistość międzynarodowa

John J. Mearsheimer

Fascynująca książka jednego z najwybitniejszych badaczy stosunków międzynarodowych, autora Tragizmu polityki mocarstw, twórcy teorii realizmu ofensywnego. Profesor John J. Mearsheimer analizuje idealistyczne złudzenia dotyczące polityki międzynarodowej i leżące u ich źródeł błędy intelektualne. Wskazuje czynniki w rzeczywistości decydujące o postępowaniu państw. Formułuje surowe oskarżenie polityki amerykańskiej ostatniego trzydziestolecia, z jej wiarą w koniec historii oraz możliwość eksportu demokracji liberalnej na cały świat. Wielkie złudzenie to manifest realizmu politycznego i doniosłe wezwanie o powściągliwość, o uznanie ograniczeń narzucanych przez rzeczywistość. *** „Książka ta, podobnie jak poprzedni i wydany już w Polsce tom Johna Mearsheimera, jest (…) prawdziwą lekcją politycznej trzeźwości oraz pokazem rozsądnego wyjaśniania teraźniejszości (z delikatnym prognozowaniem przyszłości); (…) dotychczasowy przebieg wydarzeń zdaje się jedynie potwierdzać oceny i opinie J. Mearsheimera. Zgodnie z nimi, na scenę wracają narodowe interesy, polityka siły (power politics), a na najwyższym szczeblu na nowo rozpoczyna się gra mocarstw (…)  co nie znaczy wcale, że bez znaczenia będzie i takie państwo jak Polska, o ile tylko odrobi lekcje politycznego realizmu. Ta książka jest jedną z najlepszych możliwych lektur właśnie pod tym względem. prof. dr hab. Bogdan J. Góralczyk   Wielkie złudzenie (…) jest manifestem – apelem wręcz – do cnoty umiarkowania w polityce zagranicznej. (…) Mearsheimer dobitnie pokazuje zalety realizmu i umiarkowania zamiast liberalnych krucjat, powodujących więcej problemów niż rozwiązań, dużo częściej prowadzących do wojen i innych nieszczęść. Książka przepełniona jest myśleniem zrównoważonym, chłodnym, oddzielającym fakty od emocji, kalkulującym, stawianiem na mądrze rozumiane interesy narodowe. Słowem: cech, jakich w Polsce jest mało, stanowczo za mało. dr hab. Michał Lubina   John J. Mearsheimer jest profesorem nauk politycznych na Uniwersytecie w Chicago, gdzie został wyróżniony tytułem R. Wendell Harrison Distinguished Service Professor of Political Science. Wśród jego licznych publikacji znajdują się Tragizm polityki mocarstw oraz Wielkie złudzenie. Liberalne marzenia a rzeczywistość międzynarodowa.

Między słowami. Narratorskie komentarze do mowy postaci w "Le Rouge et le Noir" Stendh

Ewelina Marczak

Studium jest poświęcone opisowi form, jakie przybierają i funkcji, jakie pełnią narratorskie komentarze towarzyszące wypowiedziom postaci w powieści Stendhala Czerwone i Czarne. Książka składa się z części teoretycznej i materiałowej i jest analizowana w oryginalnej, francuskiej wersji. Wprowadzony przez autorkę aparat pojęciowy został zastosowany z powodzeniem, co pozwoliło na wskazanie dotąd niedostrzeżonych aspektów pisarstwa Stendhala; rzecz niełatwa w przypadku klasyka, którego twórczość była przedmiotem niezliczonych studiów. Ponieważ praca dotyczy form i funkcji mowy przytoczonej w narracji powieściowej, zainteresuje zarówno literaturoznawców, jak językoznawców. Aleksander Wit Labuda, Uniwersytet Wrocławski   Monograficzne studium Eweliny Marczak przynosi wnikliwy, wyczerpujący i wszechstronny opis komentarzy narracyjnych składających się na sekwencje dialogowe w powieści Stendhala Le Rouge et le Noir. Definiując mowę przytoczoną E. Marczak traktuje ją jako tekstową jednostkę kompozycyjną i wzorem Jacqueline Authier-Revuz przyjmuje, że jej rzeczowym odniesieniem jest całe wydarzenie słowne, a nie tylko jego werbalny składnik. W ujęciu modelowym przedstawia zatem sekwencje dialogowe jako tekstową kombinację dwóch segmentów: komentarza narratora zwanego w pracy didaskaliami oraz cytatu. Komentarz werbalizuje niewerbalne składniki sytuacji komunikacyjnej takie jak nadawca, odbiorca, czas, miejsce, inne okoliczności. Cytat to wszelkiego typu słowne reprodukcje werbalnego składnika macierzystej sytuacji komunikacyjnej. O ile ten ostatni segment tekstowy od zawsze przyciągał uwagę badaczy i podlegał wielostronnym opisom, to komentarz narratora, czyli narracyjne didaskalia zdają się być Kopciuszkiem naukowego opisu i poświęcono im dotąd niewiele prac. Wybór Autorki wydaje się  zatem w tej perspektywie niezwykle istotny [...]. Elżbieta Biardzka, Uniwersytet Wrocławski  

Pokochać dialektykę. O pojęciu miłości w filozofii spekulatywnej z nieustającym odniesieniem do Sørena Kierkegaarda

Maciej Adam Sosnowski

Prawdziwa miłość, jak sugerował Hegel, jest pracą. Taka miłość, uwikłana w głęboki i nie zawsze szczęśliwy romans z negatywnością, sama siebie wciąż podważa. Nie szafuje spełnieniem, raczej oszczędnie rozdziela ulotną błogość. Zawsze może się skończyć, nie sposób precyzyjnie ustalić, kiedy się zaczyna. Zbierając mozolnie rozproszone wątki naszego życia, nie nadaje im żadnego ostatecznego sensu - w ogóle niweluje wszelką ostateczność. A w szerszej perspektywie, przepracowując ideologię romantyzmu i nie dając się zepchnąć na pozycje religijne, miłość właściwa może stać się nowym zarzewiem czy raczej pozostać ostatnim bastionem niedogmatycznej refleksji. Do bólu mieszczański, a zarazem nieustannie zachowujący perspektywę krytyczną autor książki chce odpowiedzieć na proste pytanie – czym jest miłość? Klucząc między klasykami myślenia dialektycznego a najważniejszymi filozofami późnej nowoczesności, zbiera strzępy ich idei, które w końcu układają się w wyczekiwaną odpowiedź...

Postawy wobec Żydów wyrażone w narracjach warszawskich seniorów. Studium socjologicznej analizy dyskursu

Marcin Choczyński

Niniejsza publikacja jest teoretyczno-empirycznym studium socjologicznym dotyczącym wypowiedzi i postaw warszawskich seniorów odnośnie Żydów, ich dziedzictwa i tradycji, a także relacji polsko-żydowskich, których sami doświadczyli w latach swojej młodości. Starsi ludzie przedstawili niezwykle ciekawy i zarazem złożony dyskurs o walorze dokumentacyjnym, bogatym w kontekstowe i historyczne odniesienia. Zakreślili tym samym symboliczny i jednocześnie pogłębiony obraz społeczności żydowskiej, nasycony elementami narracyjnymi i znaczeniami, odwołując się również do unikalnych doświadczeń biograficznych. Praca oparta jest na „żywych” wypowiedziach rozmówców uzyskanych z wywiadów prowadzonych w ramach oryginalnych badań własnych. Całość zebranego materiału empirycznego została poddana opisowi wedle reguł jakościowej metodologii socjologicznej z wykorzystaniem teorii analizy dyskursu, wywodzącej się z socjologii języka. „Podjęcie tej problematyki przez Autora uznaję za poznawczo ważne i cenne zarówno ze względu na historyczny, jak i teraźniejszy kontekst polsko-żydowskich relacji, a sam wybór owej kategorii uważam za oryginalny wkład Autora w dziedzinę badań i dyskusji z tymi relacjami związanych. To studium można traktować jako interesujący przyczynek do badań nad zakresem i wymiarami ich zróżnicowań. Moja ogólna opinia o wartości całego przedsięwzięcia badawczego jest zatem pozytywna – przedstawiony do recenzji tekst zawiera w sobie materiał zapowiadający interesującą publikację”. dr hab. Andrzej Piotrowski Marcin Choczyński – dr, socjolog, adiunkt w Instytucie Nauk Socjologicznych na Wydziale Społeczno-Ekonomicznym Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Zastępca redaktora naczelnego „Uniwersyteckiego Czasopisma Socjologicznego/Academic Journal of Sociology” oraz członek Pracowni Badawczej Polskiego Pomiaru Postaw i Wartości (PPPiW). Autor kilkudziesięciu tekstów – artykułów wydanych w czasopismach oraz opracowań w recenzowanych publikacjach pod redakcją. Współautor podręcznika Od klasycznej do współczesnej myśli socjologicznej. Skrypt dla doktorantów (wyd. UKSW, Warszawa 2014) oraz współredaktor pozycji Socjologia muzyki w Polsce. Pęknięcia i kontynuacje (wyd. WWS, Warszawa 2018).

TR (Tadeusz Różewicz)

Jacek Łukasiewicz

„Kiedy spotykają się wielki poeta z wybitnym czytelnikiem, to skutki tego zawsze są zagadką. Wielki poeta Tadeusz Różewicz od dziesiątków lat fascynował jednego z najlepszych znawców i krytyków poezji w Polsce, Jacka Łukasiewicza. Po napisaniu licznych szkiców i recenzji, Profesor opublikował książkę, rodzaj prywatnej różewiczowskiej summy. I choć Różewicza nie da się podsumować, zamknąć w jakimś koncepcie, nawet bardzo pojemnym, to można go wspaniale, pomysłowo czytać.”   TR jest książką o podmiocie liryki Tadeusza Różewicza, tworzonym od tomu Niepokój (1947) aż po dzień dzisiejszy. TR to – kreacja osobowa, która ulegała przemianom i przyjmowała różne role, wśród nich: mającego „małą kamienną wyobraźnię” przedstawiciela akowskiego pokolenia; poety, który znalazł się wśród zbuntowanych form, wobec nieludzkiej, bo wyalienowanej sztuki; poetyanonima; poety-„gawędziarza”. TR – zarazem wzniosły, ironiczny, żartobliwy – jest zawsze ponad tymi rolami. Stanowi cel tej poezji i jej moralny podmiot – stojący przed najważniejszymi wyzwaniami XX wieku: poczuciem śmierci Boga, śmierci poezji, śmierci człowieka, grozy istnienia bez wiary, nadziei i miłości. Wciąż kreowany, stale potwierdzany autorskim podpisem – nie może się na to zgodzić. Historia owej niezgody jest tematem tej książki.   Jacek Łukasiewicz, urodzony w 1934 roku we Lwowie, krytyk literacki, historyk literatury, emerytowany profesor zwyczajny Uniwersytetu Wrocławskiego. Debiutował książką krytycznoliteracką Szmaciarze i bohaterowie (1963), następnie opublikował m.in. Zagłoba w piekle (1965), Laur i ciało (1971), Republika mieszańców (1974), Z Mieczysławem Jastrunem spotkania w czasie (1982), Oko poematu (1991), Wiersze w gazetach 1945–1949 (1992), Mickiewicz (1996), Herbert (2001), Grochowiak  i obrazy (2002), Wiersze Adama Mickiewicza (2003), Ruchome cele (2003), Jeden dzień w socrealizmie i inne szkice (2006). Laureat m.in. Nagrody Polskiego Pen Clubu, Nagrody im. Kazimierza Wyki.  

Eseje nie całkiem polskie

Tokimasa Sekiguchi

Jeśli istnieje coś takiego jak międzykulturowa przestrzeń intelektualna, w której prowadzony jest organiczny dialog kultur, to szlak takiego dialogu nie przebiega chaotycznie, lecz wytyczają go mistrzowie, myśliciele, przywódcy duchowi, za którymi podążają inni. Pan Profesor Tokimasa Sekiguchi jest takim właśnie mistrzem dialogu międzykulturowego. Pan Profesor odchodzi w tym roku z tokijskiej polonistyki i fakt ten oznacza dla nas zakończenie epoki powstawania i bujnego rozwoju tej polonistyki. Wiele się zmieni, jednak jestem pewna, że Pan Profesor będzie nadal pełnił rolę naszego mistrza w sferze intelektualnej. Teksty naukowe autorstwa Pana Profesora pisane w języku polskim otwierają polskim czytelnikom oczy na nowe widzenie własnej kultury, albo każą zrewidować stereotypowość widzenia świata. Mam na myśli takie znaczące teksty jak wykład Azja nie istnieje lub rozprawę poświęconą poezji Wisławy Szymborskiej pt. Radykalność i otwartość liryki Wisławy Szymborskiej – lektura heterodoksyjna. Pierwszy z nich, gdzie Autor obala zasadność istnienia pojęcia Azja, prezentując szeroką gamę argumentów, od filozoficznych po kulinarne, zasługuje na zamieszczenie w polskim podręczniku uniwersyteckim lub nawet licealnym, gwoli lepszej edukacji międzykulturowej młodego pokolenia Polaków. W drugim tekście odczytanie poezji Szymborskiej z perspektywy kultury japońskiej pozwala Autorowi zauważyć w światopoglądzie poetki cechy znane z filozofii buddyjskiej i udowodnić słuszność takiej tezy. Taka radykalność niemożliwa jest dla rodzimego badacza, ograniczanego antropocentryzmem naszej kultury. Jak doskonale wiemy, Pan Profesor jest mistrzem słowa i wielokrotnie mieliśmy okazję podziwiać Jego doskonałą polszczyznę. Chcialabym przypomnieć pewne wydarzenie, w którym Pan Profesor odegrał ważną rolę jako tłumacz z języka polskiego na japoński. W dniu 28 lutego 2011 roku na scenie Narodowego Teatru Nō w Tokio pokazano spektakl „Stroiciel fortepianu – Chopin Nō”, inscenizację sztuki napisanej zgodnie z regułami klasycznego teatru japońskiego Nō, autorstwa Jadwigi M. Rodowicz. Było to wydarzenie artystyczne najwyższej rangi, unikalne, ponieważ w Tokio odbył się tylko jeden spektakl. Tekst dramatu, stosunkowo krótki i oszczędny w warstwie fabularnej, natomiast bogaty na poziomie metafor i poetyckości sformułowań, obfitował w nawiązania do listów Chopina oraz cytaty z klasyki (np. „Dziady”) podobnie jak bywa to w przypadku klasycznych sztuk japońskich, w których odwołania do zasobów wcześniejszej tradycji są zabiegiem pożądanym, a nawet niezbędnym. Przekład dramatu na język japoński wyszedł spod pióra Pana Profesora. Podczas trwania spektaklu na minimonitorach, w które wyposażone są wszystkie miejsca na widowni Narodowego Teatru Nō, wyświetlano tekst w dwóch językach: japońskim i polskim, co pomagało znacznie w zrozumieniu treści. Japoński tekst dramatu był także w całości zamieszczony w programie spektaklu. Wielkie wrażenie wywarł na mnie tekst japoński, pełen dostojeństwa i pasji, napisany szlachetnym, klasycznym językiem. Był on integralną częścią tego niezwykłego, mistycznego spektaklu, a również przykładem niedościgłego kunsztu translatorskiego Pana Profesora.(...) Renata Sowińska-Mitsui   z: Spotkania Polonistyk Trzech Krajów – Chiny, Korea, Japonia – Rocznik 2012/2013. Międzynarodowa Konferencja Akademicka w Seulu, Seul 2013, Wydawnictwo Dahye, ISSN:2287-9668 Eseje nie całkiem polskie zostały przygotowane jednak z myślą o polskich czytelnikach. Nie mają japońskiego pierwowzoru. W oryginale pisane po polsku, już w pierwszym zamyśle były przeznaczone dla polskojęzycznego odbiorcy. Śmiałe sądy, nieoczekiwane konkluzje, ciekawe odkrycia – to wszystko gwarantuje ten zbiór. Niezwykła wartość esejów leży w ich unikatowości. Nowatorskie spojrzenie z zewnątrz na polską kulturę i zakorzenioną w niej literaturę, stwarza okazję na odczytanie jej na nowo i dostrzeżenie wartości tkwiącej często poza utworami wieszczów. Kreatywność i duża odwaga w myśleniu autora sprawia, że podejmuje on często tematy wielkie, trudne i niekiedy obrazoburcze z polskiego punktu widzenia. W jednym z tekstów stwierdza: chcę powiedzieć coś niezwykle prostego. „Azja” jako taka nie istnieje i niepotrzebny jest termin „Azja” jako koherentna kategoria geograficzna mająca swoje odpowiednie elementy składowe w rzeczywistości. Następnie logicznie i konsekwentnie uzasadnia swoją tezę, przeprowadzając dodatkowo genezę powstania tego niefortunnego terminu. W. Szymborska jest bardzo bliska autorowi, znajome jest jej pragnienie metamorfozy, czyli wczuwania się w inne byty i istoty, jej wręcz buddyjskie wyczulenie na świat Natury nie poddający się ludzkim kryteriom, jej niechęć do wszelkich generalizacji. Autor z jednakową łatwością i swobodą porusza się wśród pism japońskich założycieli szkół buddyzmu, jak i „ciężkich norwidów” polskiej poezji, co daje czytelnikowi niezwykłą szansę na intelektualną podróż w przestrzeni międzykulturowej. Eseje nie całkiem polskie to lektura obowiązkowa dla każdego polonisty, japonisty, a także tych, którzy zawsze chcą wiedzieć więcej. Anna Surmacz-Ikeda  

"Chamuły", "gnidy", "przemilczacze"... Antologia dwudziestowiecznego pamfletu polskiego

Dorota Kozicka

Antologia dwudziestowiecznego pamfletu polskiego to wybór tekstów z szeroko pojętej dziedziny krytyki literackiej, publikowanych w latach 1904–2004. Zarówno dobór pamfletów, jak i ich uporządkowanie według kryterium tematycznego stanowią pewną propozycję bliższego przyjrzenia się tej formie krytycznej, która uchodzi za niewyrafinowaną, marginalną, ściśle związaną z sytuacją, w której powstaje i przez to szybko popadającą w zapomnienie. Propozycję tę dopełniają: obszerny wstęp, zawierający rys historyczny i refleksje na temat pamfletu w dwudziestowiecznej krytyce, oraz przypisy umożliwiające wgląd w kontekst, w którym funkcjonowały poszczególne teksty pamfletowe. Szeroki wybór tekstów daje szansę poznania różnorodności form pamfletowych, ich inwencyjności, literackich i kulturowych odniesień. Pozwala dostrzec swoistą ciągłość różnych „gestów” pamfletowych i ulubione przez pamflecistów gatunki. Umożliwia również prezentację wielu krytyków w podwójnej roli – zarówno autorów, jak i „bohaterów” tekstów pamfletowych. Niejednokrotnie bowiem krytycy o mocnych przekonaniach i ciętym języku (a tacy właśnie są autorami pamfletów) stają się również celem pamfletowych ataków. Tak skomponowana antologia nie tylko pokazuje, że pamflet to niezwykle żywotny i ciągle atrakcyjny sposób wyrażania sprzeciwu czy walki o własne racje, ale i zachęca do refleksji nad niebagatelną rolą, jaką odgrywają pamflety w przestrzeni życia literackiego.

Trzylecie. Broszury emigracyjne 1941-1942

Stanisław Cat-Mackiewicz

"My Polacy, wychowani na kulcie beznadziejnych i tragicznych aktów rozpaczy mamy skrzywiony pogląd na kwestię wojny. Dla normalnego państwa 35-milionowego wojna to tylko instrument polityki narodowej. Wojna to nie harakiri szlachcica japońskiego, który zadowala swe uczucia zemsty za honor obrażony zabijając sam siebie. Wojna to nie demonstracja modlącego się tłumu, który z pieśnią na ustach szarżowany jest przez kozaków zaopatrzonych w białą i palną broń. Wojna się nie mierzy ilością bohaterskich zgonów, lecz ilością zwycięstw. Wojnę się zaczyna nie po to, by umierać, lecz po to, by wygrać." Stanisław Cat-Mackiewicz Broszury Mackiewicza to nie tylko pamiętnik czasu wojny widzianej oczyma wytrawnego komentatora politycznego, nie tylko świadectwo rozpaczliwej walki Wilnianina o uratowanie jego małej ojczyzny, i nie tylko ciężki akt oskarżenia pod adresem polityków polskich okresu drugiej wojny światowej - to również zapis bezlitosnej lekcji polityki, jaką nasz czołowy realista polityczny odebrał z rąk wrogów... i sojuszników Polski. Lekcji, którą swoją drogą wciąż mamy do odrobienia. Jan Sadkiewicz

Dekonstrukcja, polityka i performatyka

Anna Burzyńska

Terminy „etyka”, „polityka”, „performatywność” i „doświadczenie” robią w ostatnich latach oszałamiającą karierę w dyskursie nauk humanistycznych. Mało kto wie jednak, że w ujęciach bardzo zbliżonych do dzisiejszych pojawiały się one w słowniku francuskiego filozofa Jacques’a Derridy już co najmniej w połowie lat 60. XX wieku. Najnowsza książka Anny Burzyńskiej prezentuje innego Derridę, znacznie mniej znanego na gruncie polskim – nie tylko jako twórcę specyficznego stylu czytania tekstów filozoficznych i literackich, nazwanego przez niego „dekonstrukcją”, ale również jako inicjatora współczesnej myśli etycznej i politycznej, pioniera performatyki i prekursora aktualnych badań nad doświadczeniem literatury. Jednocześnie książka ta przynosi bogatą panoramę najważniejszych przemian humanistyki ostatniego trzydziestolecia, a w szczególności – zwrotu etycznego, politycznego, performatycznego i empirycznego, które w największym stopniu wpłynęły na jej obecny kształt.