Czasy husyckie

Antoni Prochaska

Tematem kolejnego tomu „Bestellerów z przeszłości” są burzliwe wydarzenia pierwszej połowy XV wieku znane pod hasłem „czasy husyckie”. Autor ukazuje problem w wielu perspektywach. Z jednej strony analizuje go w kontekście europejskim, jako stosunek politycznych gier głównych aktorów ówczesnej sceny politycznej, takich jak między innymi królowie Władysław Jagiełło i Zygmunt Luksemburczyk oraz papież Marcin V. Z drugiej zaś pokazuje jak dalece husytyzm wpłynął n świadomość szlachty Korony w poszczególnych jej częściach i jak ostrą reakcję wzbudził wśród naszego duchowieństwa. Ta niezwykle interesująca praca, mimo upływu lat od jej napisania, ciągle zaskakuje świeżością spojrzenia i oryginalnością wywodów jej autora.

Okiem innego. Studia porównawcze o polskiej tożsamości literackiej i kulturowej

Maria Delaperrière

Okiem innego to książka o tożsamości polskiej literatury i szerzej – kultury współczesnej, oglądanej z punktu widzenia literatury obcej. Jest to spojrzenie z dystansu, wychwytujące w literaturze rodzimej to, co w zderzeniu z literaturą zachodnioeuropejską ujawnia swoją osobliwość. Punktem odniesienia jest najczęściej literatura francuska, ze względu na historyczną wagę literatury wygnańczej, od Mickiewicza i Norwida po Czapskiego i Miłosza. Na tym fundamencie rozwijają się nowe konstelacje skupione wokół współczesnych przeobrażeń polskiej wyobraźni mitycznej i zindywidualizowanych miejsc pamięci. „Oko innego” odkrywa także tajniki „tożsamości zwielokrotnionej” u Wata, Kuśniewicza, Odojewskiego. Powstaje nowy model pisarza-czytelnika szczególnie ważny u Herlinga, Miłosza, Czapskiego, tworzących własny palimpsest tożsamości kulturowej. Okiem innego jest zaproszeniem do dialogu i uczestnictwa czytelnika w docieraniu do istoty polskiej wyobraźni antropologicznej.   Literatura jako przestrzeń wspólna – taka wydaje się dominująca tendencja badawcza zbioru Marii Delaperrière. Szczególna symbioza polskiego środowiska „Kultury” paryskiej z wpływami francuskimi została w książce znakomicie ukazana. Jest to na pewno jeden z najlepszych porównawczych oglądów kulturowej wyjątkowości czasopisma i środowiska, które je stworzyło. Terminologia, jaką proponuje Autorka, wejdzie bez wątpienia do językowego obszaru komparatystyki. Mieści się w niej bowiem zarówno mit, jak historia, a także lingwistyka i biografistyka. Okiem innego jest soczewką przeobrażeń, jakim podlegała polska kultura na przestrzeni XX i XXI stulecia. Omawiane książki i pisarze tworzą fascynującą panoramę „zwielokrotnionej polskiej tożsamości”. Z recenzji prof. dr hab. Marty Wyki Prof. dr hab. Maria Delaperrière przez wiele lat kierowała Wydziałem Polonistyki w Państwowym Instytucie Języków i Cywilizacji Wschodnich (Institut National des Langues et Civilisations Orientales) oraz Ośrodkiem Studiów Europejskich (Centre d’Etudes de l’Europe Médiane) w Paryżu. Jest autorką książek i redaktorką ponad trzydziestu tomów wydanych po francusku. Po polsku opublikowała: Dialog z dystansu (1998), Polskie awangardy a poezja europejska (2004), Pod znakiem antynomii (2006), Literatura polska w interakcjach (2011). Otrzymała tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego (2016) oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego (2017).

Jaka powieść o Polsce jest nam dzisiaj potrzebna?

Zbigniew Mentzel

Zbigniew Mentzel ma od dawna własne, odrębne miejsce we współczesnej literaturze i życiu intelektualnym - jako prozaik, eseista, krytyk, znawca dorobku Leszka Kołakowskiego. Nowa książka Mentzla potwierdza to miejsce. Zbudował ją autor z dwudziestu pięciu szkiców pisanych przez wiele lat i publikowanych w różnych czasopismach. Każdy z tych szkiców mógłby być dowodem opanowania rzadko dziś spotykanych umiejętności: znajdowania ważnych (choć nieoczywistych) tematów, trafnego rozróżniania tego, co istotne od tego, co nieistotne, wskazywania tego co autentyczne w zalewie nieautentyczności. Jeszcze ważniejsze jest to, iż z zebranych w nowej książce Mentzla szkiców wyłania się spójny, wyrazisty, przenikliwy, godny uwagi sposób widzenia rzeczywistości i literatury. Jeszcze inaczej: Mentzel jako krytyk (i jako pisarz, zapewne) marzy o wielkiej literaturze, zwłaszcza - o wielkiej powieści. Wielkiej, czyli mówiącej prawdę o rzeczywistości, odsłaniającej rozdzierające świat sprzeczności, bez prób zniwelowania tych sprzeczności czy prostego opowiedzenia się po jednej stronie sporu (czy dialogu). *** Marzenia Mentzla są maksymalistyczne, szansa ich realizacji tu i teraz wydaje się znikoma. Ale bez takich marzeń krytyka i literatura zmarnieją do reszty. Stąd wartość szkiców Mentzla, stąd istotność jego nowej książki.

Medykalizacja nadpobudliwości

Michał Wróblewski

ADHD ‒ pojęcie to jeszcze dwadzieścia lat temu funkcjonowało w społeczeństwie w szczątkowej formie. Jeżeli dziecko wierciło się w krześle, nie potrafiło usiedzieć w miejscu i miało problem z dłuższym skupieniem uwagi, to postrzegane było jako niegrzeczne. Współcześnie rzecz przedstawia się zupełnie inaczej. ADHD jest jedną z najczęściej diagnozowanych wśród dzieci i młodzieży jednostek psychiatrycznych. Celem książki jest odpowiedź na pytanie: w jaki sposób nadpobudliwe zachowanie z czasem zaczęło być symptomem zaburzenia psychicznego? Autor omówił w sposób ciekawy i niestandardowy historię wiedzy wokół ADHD i proces stopniowego rozszerzania kategorii diagnostycznej, a także zanalizował najważniejsze kontrowersje naukowo-społeczne wokół etiologii i terapii farmakologicznej, dodając do tego wątek globalnej ekspansji amerykańskiej definicji zaburzenia. Ponadto ‒ na podstawie wywiadów pogłębionych, analizy treści czasopism medycznych oraz analizy dyskursu medialnego ‒ można w książce prześledzić proces wyłaniania się nadpobudliwości w kontekście polskim. Publikacja ta mieści się w ramach socjologii medycyny, zdrowia i choroby oraz korzysta z metodologii i siatki pojęciowej teorii aktora-sieci, co w znaczący sposób wzbogaca jej walor naukowy.   „Szczególnie nowatorskie i nieoczywiste jest połączenie socjologii medycyny, studiów nad nauką i techniką (…) oraz wspomnianych już analiz biopolitycznych. To właśnie wraz z podjęciem analiz dotyczących centro-peryferyjnego usytuowania zarówno choroby, jak i badaczy pozwala Michałowi Wróblewskiemu na ukazanie polityczności choroby w sposób złożony i zniuansowany, dzięki czemu ucieka od prostych, samonarzucających się propozycji. Jest to ważne, gdyż przy omawianiu kontrowersji naukowo-społecznych istnieje ryzyko zastosowania strategii, które mogą się okazać szkodliwe w przestrzeni publicznej. Szczególnie ważne jest, abyśmy unikali „handlowania wątpliwościami”, czyli aby autorzy analizujący wybrane kontrowersje naukowo społeczne (np. ruchy antyszczepionkowe, energia atomowa, GMO) nie wytwarzali dodatkowego elementu niepewności. Michałowi Wróblewskiemu to się udało (…)”. Z recenzji dra hab. Andrzeja W. Nowaka   Michał Wróblewski – socjolog i filozof, pracownik Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Redaktor pracy Kultura i hegemonia. Antologia tekstów szkoły z Birmingham (Toruń 2012). Autor publikacji: Hegemonia i władza. Filozofia polityczna Antonia Gramsciego i jej współczesne kontynuacje (Toruń 2016), Czyje lęki, czyja nauka? Struktury wiedzy wobec kontrowersji naukowo-społecznych (Poznań 2016, razem z A.W. Nowakiem i K. Abriszewskim), Efekt Bilbao czy kult cargo. Nowe instytucje kultury w Polsce (Elbląg 2018, razem z Ł. Afeltowiczem, J. Gądeckim, K. Olechnickim i T. Szlendakiem). Prowadzi badania w ramach socjologii medycyny, zdrowia i choroby oraz studiów nad nauką i techniką. Stypendysta Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Prawda, poufność, autonomia - problemy informacji w etyce medycznej. Antologia bioetyki. Tom 5

Włodzimierz Galewicz

Antologia Prawda, poufność, autonomia – problemy informacji w etyce medycznej jest kolejnym, piątym już tomem Antologii bioetyki, wydawanej przez TAiWPN Universitas pod redakcją naukową Włodzimierza Galewicza (wcześniejsze tomy: t. I: Wokół śmierci i umierania, Kraków 2009; t. II: Początki ludzkiego życia, Kraków 2010; t. III: Badania z udziałem ludzi, Kraków 2011; t. IV: Sprawiedliwość w medycynie, Kraków 2016). Zamieszczone w tym tomie teksty, przełożone z języka angielskiego, dają wszechstronny przegląd problemów związanych z przekazem różnorakich informacji medycznych: przeznaczonych dla pacjentów (złe wiadomości, wymóg świadomej zgody, prawo do niewiedzy, dopuszczalność stosowania placebo), udzielanych w badaniach biomedycznych (złudzenie terapeutyczne, poszanowanie autonomii uczestników badań) czy też dotyczących pacjentów lub uczestników badań, a udostępnianych osobom trzecim (granice tajemnicy zawodowej).

Kraina wielu bogów. Meksyk - Gwatemala - Kostaryka

Iwona Żelazowska

a pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że książka ta jest rodzajem dziennika z podróży. W rzeczywistości autorce udaje się przedstawić bardzo głęboką kosmowizję trzech krajów, które stanowią znaczną część Ameryki Hiszpańskiej. To, co prezentuje, naznaczone jest symboliką, mitologicznym przedstawieniem, głębokimi znaczeniami kulturowymi, wzorcami życia itp. opisywanych krajów. Tytuł jest adekwatną metaforą tego, co znajdziemy w książce. z recenzji dr. hab. Carlosa Dimeo Alvareza, prof. ATH Radosne Święto Zmarłych, kult Świętej Śmierci, szamani i ich rytuały, to tylko niektóre współczesne zjawiska kulturowe opisane przez autorkę. [...] Kraina wielu bogów. Meksyk, Gwatemala, Kostaryka to zbiór barwnych osobistych doświadczeń i rzetelnej wiedzy historycznej. To długa podróż, niejednokrotnie przez tysiąclecia, która uzmysławia, jak trudno jest mówić o współczesnej kulturze krajów latynoame-rykańskich, pomijając ich prekolumbijską przeszłość i okres konkwisty. dr hab. Maria Korusiewicz, kulturoznawca Iwona Żelazowska (wcześniej: Iwona Szafrańska) - absolwentka Akademii Muzycznej we Wrocławiu, krytyk muzyczny, dziennikarka, pasjonatka podróży. Miłośniczka i propagatorka kultur latynoamerykańskich. Od kilku lat prowadzi cykliczne "Spotkania z podróżą", w trakcie których opowiada o Meksyku, krajach Ameryki Środkowej i Południowej. Współpracowała z radiem, telewizją oraz prasą, m.in z takimi tytułami jak: "Ruch Muzyczny", "ARKADIA", "Res Publica Nova", "Suplement", "Miesięcznik Społeczno-Kulturalny ŚLĄSK", "Kwartalnik Kulturalny OPCJE", w którym sprawowała funkcję szefa działu muzycznego. Pomysłodawca, wydawca i redaktor naczelny pisma "DYSONANSE", poświęconego muzyce XXI wieku oraz innym sztukom. Obecnie współpracuje z "Magazynem Historycznym MÓWIĄ WIEKI" oraz "Magazynem Popularnonaukowym ARCHEOLOGIA ŻYWA".

Karl Jaspers: Filozof - świadek czasu

Czesława Piecuch

Rozprawy zawarte w niniejszym tomie prezentują myśl Karla Jaspersa i innych wybitnych filozofów ukazujących w swych dziełach dylematy epoki i dostrzegających w takim zaangażowaniu swe zadanie. Wedle Jaspersa istnieje ścisły związek filozoficznego myślenia z wyzwaniami epoki, uważa on, że pytania filozofii są odwieczne, ale uwarunkowania epoki zmieniają ich kształt na skutek nowych doświadczeń historycznych. W jego przekonaniu, filozofia nie ogranicza się do samego myślenia, lecz potwierdza się  w praktyce życia jednostek i w ich życiu politycznym. Ci wyjątkowi myśliciele są nie tylko obserwatorami negatywnych zjawisk i autorami dramatycznych diagnoz, wyrazicielami niepokojów trawiących współczesne społeczeństwa, lecz także aktywnymi świadkami epoki, podejmującymi wysiłki w kierunku opracowania filozoficznego remedium na ułomności naszego świata.  Stawiają oni pytania o to,  czym jest człowieczeństwo, na czym polega stawanie się człowiekiem i na jakie zagrożenia ono dzisiaj napotyka. Przedstawiają analizy takich zagrożeń, tak jak na przykład wybitny myśliciel, Otto F. Bollnow, który wskazuje na technikę i racjonalizację życia jako główne w dzisiejszych czasach przeszkody na drodze jego realizacji. Filozofia Emmanuela Mouniera, przedstawiciela współczesnego personalizmu, podobnie jak Karla Jaspersa, szuka rozwiązania problemów współczesnego świata w uczestnictwie jednostek we wspólnocie ogólnoludzkiej, w podkreślaniu tego, że człowiek jest istotą społeczną. Te koncepcje konfrontowane są z filozofami dialogu, a o fenomenologii Świadka, którym może być filozof, piszą autorzy tekstu o Gabrielu Marcel, nazywanym filozofem świadectwa. Zagrożenia rozpatrywane są również z perspektywy politycznej przez przedstawicieli myśli politycznej, do których należy Hannach Arendt. Jednym z celów filozofii politycznej Hannah Arendt i Karla Jaspersa stała się po II wojnie światowej walka z wszelkimi przejawami przemocy, szczególnie wojennej, autorytarnej i totalitarnej. Pragnęli oni polityki opierającej się na komunikacji i dotrzymywaniu zobowiązań. Ale łączyły ich także zapatrywania na temat innych współczesnych niebezpieczeństw, z których największym dla nich wówczas było zagrożenie wybuchem bomby atomowej i wyścig zbrojeń. W tym kontekście wraca na stronach niniejszej książki zagadnienie winy niemieckiej, w nawiązaniu do znanej Jaspersowskiej rozprawy, a także w krytycznym odniesieniu do Michaela Schmidt-Salomona. Zagrożenia analizowane w prezentowanych artykułach mają też swój wymiar społeczny i objawiają się niezadowoleniem, które rodzi nowe filozoficzne zainteresowania, związane z myślą Karola Marksa, a będące przedmiotem krytyki Jaspersa, uważającego ją za ideologię w przebraniu naukowości. Zaangażowanie Jaspersa  w sprawy epoki ukazane jest też w tematach prezentowanych artykułów, z pozoru odległych od bieżących wydarzeń, jak zagadnienie języka, pisma i mowy czy jego ujęcie postaci Jezusa.   

Obóz-muzeum. Trauma we współczesnym wystawiennictwie

praca zbiorowa

Recenzowany zbiór artykułów stanowi koherentne, kompetentne i świeże ujęcie problematyki miejsc naznaczonych traumą ludobójstw, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnienia zarządzania traumą w polskich muzeach martyrologicznych. (...) Reprezentujące różne dziedziny badawcze grono autorów (antropologia, historia sztuki, literaturoznawstwo, kulturoznawstwo) – zarówno badaczy, jak i praktyków-muzealników, buduje panoramiczny wizerunek przedstawiający kluczowe zagadnienia związane z polityką pamięci, estetyką reprezentacji i popularyzacją wiedzy historycznej dotyczącą miejsc strukturalnie naznaczonych traumą. z recenzji prof. dr hab. Ewy Domańskiej Książka stanowi istotny wkład w rodzime badania nad pamięcią (i postpamięcią) traumatycznych wydarzeń w historii dwudziestowiecznych społeczeństw i nie ulega dla mnie wątpliwości, że wydanie tej książki przyczyni się w Polsce do poszerzenia pola uwagi dla żywo dziś podejmowanej refleksji historycznej, filozoficznej, artystycznej wreszcie, na temat skomplikowanych mechanizmów przekazywania trudnej przeszłości i rodzących się na tym tle kontrowersji tak widocznych w publicznej debacie nad dziedzictwem przeszłości. Wykorzystywana w nauczaniu akademickim będzie pomocą w zaznajamianiu z trudnymi odpowiedziami na pytanie: „jak społeczeństwa pamiętają” ... z recenzji prof. dr. hab. Marka Zaleskiego