Obcy w systemie. Studium konfrontatywne wyrazów obcego pochodzenia w języku polskim i rosyjskim

Tatiana Kwiatkowska

Wśród procesów związanych z poszerzaniem się leksykonu danego języka i przemianami w jego obrębie proces zapożyczania, którego efektem jest obecność wyrazów obcych, zajmuje miejsce szczególne, będąc w zasadzie jednym ze stałych problemów podejmowanych w ramach badań językoznawczych. Wynika to z pewnością z faktu, iż procesy przejmowania obcych jednostek są na tyle stałe (pod względem trwania, powtarzania się) oraz dynamiczne (w sensie ciągłej swojej inności, reagowania na zmiany nie tylko w języku, ale również poza nim), iż podejmowanie ich wnosi ciągle coś nowego do naszej wiedzy o rzeczywistości językowej i pozajęzykowej. Najczęściej stosowanym podejściem w ramach badań jednostek obcego pochodzenia jest badanie ich o d m i e n n o ś c i.  Ta właśnie cecha: inność, obcość, rozumiana szeroko, stała się motywem przewodnim i ramą oraz konwencją niniejszej monografii. Podejmując się badań nad zapożyczeniami, brałam pod uwagę opozycję swój / obcy jako wyjściową dla faktów językowych. Oznaczało to badanie z jednej strony samych zapożyczeń, ich specyfiki, z drugiej zaś – systemu językowego przejmującego obce elementy jako „biorcy”. Drugim celem badań była analiza porównawcza zapożyczeń w dwóch językach: polskim i rosyjskim. (Fragment Wstępu)

"Literatura środka". Kontekst słowiański

Lidia Mięsowska, red. Barbara Stempczyńska

Publikowane w zbiorze teksty są wynikiem rozważań literaturoznawców, teatrologów, medioznawców, badaczy różnych kultur słowiańskich: rosyjskiej, polskiej, ukraińskiej, chorwackiej, czeskiej, białoruskiej. Kategoria „literatura środka” porządkuje wielość i różnorodność problematyki badawczej, daje obraz skomplikowanej materii zjawiska tzw. homogenizacji twórczości oraz różnych przejawów dynamicznego współdziałania literatury elitarnej i popularnej. W ścisłym powiązaniu z analizą utworów reprezentujących tytułową kategorię autorzy prowadzą interesującą polemikę, dotyczącą definicji „literatury środka”, projektując nowe aspekty i punkty widzenia. Przy całym bogactwie podejmowanych kwestii i rozpiętości proponowanych rozwiązań metodologicznych przyjęcie w tomie ram czasowych, które wyznacza przełom ostatnich stuleci, sprawiło, że pozornie odległe koncepty spinane są klamrą powtarzających się słów kluczy (takich jak: intertekst, hybryda, gatunek, parodia), wpisujących wszystkie rozważania w kontekst ponowoczesności i postmodernistycznego myślenia o literaturze.

Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze. T. 24: Słowianie Wschodni - Literatura - Kultura - Sztuka

red. Halina Mazurek, Jadwiga Gracla

Kolejny tom Rusycystycznych Studiów Literaturoznawczych został poświęcony szeroko rozumianym zagadnieniom literatury, kultury i sztuki Słowian Wschodnich. W prezentowanym tomie znalazły się tradycyjnie już nie tylko teksty badaczy związanych z Uniwersytetem Śląskim, ale także, co jest dla nas powodem do dumy, uznanych badaczy z innych ośrodków. Autorzy prezentowanych w tomie tekstów przybliżyli najnowszą dramaturgię, lirykę i prozę rosyjską. Znalazły w nim swoje miejsce również teksty poświęcone literaturze starszej: Srebrnemu wiekowi i Oświeceniu. Zamieszczono w nim też tekst o literaturze ukraińskiej oraz artykuł poświęcony zagadnieniom historii. Tom zamyka nowa w Rusycystycznych Studiach Literaturoznawczych część: recenzje tekstów o literaturze i kulturze. Tom jest więc adresowany do szerokiego grona odbiorców: rusycystów, badaczy literatur wschodniosłowiańskich, teatrologów i wszystkich miłośników literatury.

Wieki Stare i Nowe. T. 3 (8)

red. Sylwester Fertacz

Na 8 tom periodyku składają się artykuły o problematyce dotyczącej różnych okresów historycznych: od czasów starożytnych do najnowszych. W roczniku znajdziemy więc zarówno tekst opisujący kwestię tajności sprzysiężenia, w którego konsekwencji 15 marca 44 roku p.n.e. został zamordowany Juliusz Cezar, czy analizujący wyobrażenia namonetne numizmatów wybijanych w imieniu cesarza rzymskiego Floriana, jak i szkic łączący się z tematyką pierwszego podziału Śląska bądź też charakteryzujący działalność Bolka V w czasie wojen husyckich. Z kolei dzięki artykułom badającym wybrane aspekty historii XX wieku poznajemy m.in. zbiorowość kierowników politycznych NSDAP powiatu pszczyńskiego, dowiadujemy się także o roli, jaką odgrywa współcześnie muzyka młodzieżowa w edukacji historycznej i obywatelskiej. A to tylko niektóre tematy podjęte przez autorów ósmego tomu „Wieków Starych i Nowych”. Dodatkowo, w odróżnieniu od poprzednich wydań, niniejszy rocznik został wzbogacony o nowe, wartościowe poznawczo działy: teksty źródłowe oraz recenzje.

Fearful Symmetries. Representations of Anxiety in Cultural, Literary and Political Discourses

Jacek Mydla

Tom zbiorowy Fearful Symmetries („Straszliwe symetrie” – w aluzji do zwrotu, jaki pojawia się w jednym z wierszy Williama Blake’a) jest pokłosiem przedsięwzięcia naukowego o nazwie „Civilization and Fear” („Cywilizacja i lęk”), którego zwieńczeniem była międzynarodowa konferencja interdyscyplinarna zorganizowana w roku 2010 przez Instytut Kultur i Literatur Anglojęzycznych. Celem konferencji było prześledzenie przejawów niepokojów i lęków, jakie budzi cywilizacja, a które znajdują swój przejaw w rożnych zjawiskach należących do szeroko pojmowanej kultury. W Fearful Symmetries pole zawężone zostało przede wszystkim do obszaru tekstu. Nie chodzi tu zatem o lęk w sensie abstrakcyjnym – zamieszczone w tomie eseje skupione są na przejawach niepokojów i lęków wyrażonych w formie dyskursywnej, a zatem w określonym historycznie i kulturowo kontekście. Poszczególne artykuły nie przynoszą odpowiedzi na pytanie: „Jaka jest natura lęku?” Dają jednakże wgląd w mechanizmy, dzięki którym obawy i lęki, szczególnie te związane z postępem cywilizacyjnym, znajdują wyraz w słowie i przez to zostają odziane w taką lub inną formę dyskursu. Chociaż bowiem lęk jest przeżyciem z natury osobistym a nawet intymnym, a przez to – zdawać by się mogło – niekomunikowalnym, to jednak funkcjonuje on również w wymiarze dyskursywnym, żywi się językiem i znajduje swoje naturalne środowisko w kulturze. Publikacja nie jest jednolita pod względem metodologicznym, nie narzuca też jednego i wyłącznego punktu widzenia; za wyjątkiem naszkicowanego wyżej pola tematycznego poszczególne artykuły nie pozwalają się sprowadzić do wspólnego mianownika. Jako całość książka unaocznia zatem, jak zróżnicowane są dyskursywne przejawy lęku i jak różnorodne potrafią być konteksty owych przejawów. Taka otwartość metodologiczna i światopoglądowa pozwala zdaniem redaktorów tomu żywić nadzieję na opanowanie wielu niepokojów dręczących współczesną kulturę (np. lęku przed wszelkiego rodzaju totalitaryzmami, także w sferze intelektualnej), a w konsekwencji na „ucywilizowanie” strachu jako nierozerwalnie z nią związanego zjawiska.

Cultivating and Forming Regional Traditions by the Visegrad Group Teachers

red. Beata Pituła, Anna Waligóra-Huk

Problematyka pracy pod redakcją dr hab. Beaty Pituły i dr Anny Waligóra-Huk koncentruje się wokół szeroko pojętego zagadnienia kultywowania i tworzenia tradycji regionalnych przez nauczycieli krajów Grupy Wyszehradzkiej (Polski, Czech, Słowacji i Węgier). Książka jest pokłosiem prowadzonych badań naukowych, realizowanych w ramach projektu naukowo-badawczego Cultivating and Forming Regional Traditions by the Visegrad Group Teachers, finansowanego przez Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki. Praca prezentuje zbiór siedemnastu tekstów naukowych, przedstawiających wyniki prowadzonych przez autorów badań w zakresie edukacji regionalnej. Stanowi próbę przybliżenia czytelnikowi zagadnień edukacji regionalnej z perspektywy międzynarodowych, interdyscyplinarnych doświadczeń badaczy. Publikacja adresowana jest do szerokiego grona odbiorców zainteresowanych problematyką edukacji regionalnej, kultywowania oraz tworzenia tradycji lokalnych zarówno od strony teoretycznej, jak i praktycznej. Książka stanowi zbiór przydatnych opracowań dla wykładowców, jak również studentów kierunków związanych z edukacją i szeroko pojętą kulturą. Adresatami opracowania są także nauczyciele, którzy w swojej pracy edukacyjno-wychowawczej szczególnie koncentrują się na zagadnieniach dotyczących regionalizmu i kultywowania tradycji.

Wprowadzenie do literatury chorwackiej i jej polskiej recepcji. Cz. 1: Wprowadzenie do współczesnej literatury chorwackiej (1970-2010)

Krešimir Bagić, przekł., oprac. i posłowie Leszek Małczak

Pierwsza część nowej serii wydawniczej pt. Wprowadzenie do literatury chorwackiej i jej polskiej recepcji przedstawia najnowsze dzieje współczesnej literatury chorwackiej. Omówiono w niej najistotniejsze zjawiska w literaturze i kulturze chorwackiej w poszczególnych dziesięcioleciach: w latach siedemdziesiątych, osiemdziesiątych, dziewięćdziesiątych i dwutysięcznych. Publikacja jako jedyna na rynku ukazuje najważniejsze tendencje w literaturze z uwzględnieniem szerokiego tła społeczno-politycznego i kulturalnego (odwołania do muzyki, komiksu, fotografii, filmu, wydarzeń politycznych w Chorwacji i na świecie, osiągnięć naukowych, technologicznych nowinek, najważniejszych wydarzeń, które wpłynęły na rzeczywistość nie tylko w tej części Europy). Ujęcie kontekstowe sprawia, że literatura nie jest postrzegana i przedstawiana jako zawieszona w próżni dziedzina ludzkiej aktywności. Dzięki temu czytelnik ma możliwość pełniejszego zrozumienia zachodzących procesów w kulturze. Ta książka to również opowieść o współczesnym świecie oraz literaturze i kulturze - z jednej strony będących wytworem otaczającej nas rzeczywistości, a z drugiej strony ją konstruujących. W analizowanych tekstach kultury chorwackiej z łatwością można rozpoznać problemy, tematy, formy literackie obecne w innych kulturach i literaturach, nie tylko słowiańskich czy europejskich.

Arabskie i polskie słownictwo dyplomatyczne i polityczne

Jakub Sławek

Książka jest pierwszym w Polsce zbiorem przykładów i wzorów korespondencji dyplomatycznej w języku arabskim wraz z jej tłumaczeniem i omówieniem w języku polskim. Charakter publikacji jest naukowy oraz popularyzatorski, aby mógł być wykorzystany przez jak największą ilość potencjalnych odbiorców. Z jednej strony książka ma być podręcznikiem dla arabistów, pomocą dla tłumaczy, ale także wnosić wkład do studiów międzynarodowych, ponieważ odzwierciedla sposób myślenia Arabów, konstruowania wypowiedzi w obszarze dyplomacji, polityki międzynarodowej, terminologii specjalistycznej oraz pokazuje kulturowy aspekt tychże treści. Książka to także leksykon specyficznej terminologii, która zdaje się być współcześnie popularna. Stara się ona porządkować i tłumaczyć pewne zjawiska poprzez nie tylko zamieszczone tłumaczenie na j. polski, ale właśnie ukazanie kontekstów danych terminów i haseł. Książka dostarcza gotowych i sprawdzonych współczesnych arabskich rozwiązań językowych w obszarze dyplomacji i polityki, co powoduje możliwość wzbogacenia przez osoby władające j. arabskim słownictwa i nabrania naturalności językowej. Odbiorcą publikacji są absolwenci i studenci studiów arabistycznych, tłumacze tego języka, ale również osoby i instytucje zajmujące się szeroko pojmowaną problematyką bliskowschodnią.