Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze. T. 22: Rusycyści Uniwersytetu Śląskiego. Strategie badawcze

red. Jadwiga Gracla, red. Halina Mazurek

Kolejny, 22 tom „Rusycystycznych Studiów Literaturoznawczych” prezentuje strategie badawcze, tematykę i problematykę będącą w polu zainteresowań pracowników Zakładu Historii Literatury Rosyjskiej Instytutu Filologii Wschodniosłowiańskiej Uniwersytetu Śląskiego. Część badaczy zajmuje się głównie prozą narracyjną, głównie dwudziestowieczną, zwłaszcza postmodernistyczną, a także przemianami, jakie zachodzą w najnowszym powieściopisarstwie rosyjskim. Niektórzy spośród nich analizują prozę pod kątem jej związków z rosyjską myślą filozoficzną i społeczno‑polityczną. Drugi zespół poświęca swoje prace analizie i interpretacji dramaturgii rosyjskiej, w przeważającej mierze współczesnej. Uwzględniane są przy tym zmiany, jakie nastąpiły w teatrze rosyjskim – sztuce z dramatopisarstwem nierozerwalnie związanej. Uwaga śląskich badaczy skupia się przede wszystkim na dwóch epokach w dziejach literatury rosyjskiej – modernizmie i postmodernizmie. W swoich artykułach przedstawiają najnowsze metody badawcze, interpretując i analizując twórczość autorów mniej znanych, a nawet takich, których twórczość do tej pory nie była badana.

Od oświecenia ku romantyzmowi i dalej... Autorzy - dzieła - czytelnicy. Cz. 6

red. Maria Janoszka, red. Marek Piechota, red. Janusz Ryba

Kolejny, szósty już tom prac sygnowanych tytułem „Od Oświecenia ku romantyzmowi i dalej. Autorzy – dzieła – czytelnicy” kierujemy – podobnie jak tomy poprzednie – do Czytelników bardziej szczegółowo zainteresowanych literaturą polską wieków XVIII i XIX, zwłaszcza zaś problemami Oświecenia i romantyzmu, inspiracjami ich twórców oraz recepcją ich dzieł w epokach późniejszych, dedykujemy go więc badaczom, doktorantom i studentom kierunków nie tylko stricte filologicznych. Sylwetki i dzieła, którymi zajmują się autorzy tego tomu, to przede wszystkim (w kolejności historycznej): Jan Potocki, Antoni Malczewski, Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Calderón de la Barca, Cyganeria Warszawska, Jan Tysiewicz, motyw fado (Danilewicz-Zielińska, Stasiuk...).

"Język Artystyczny". T. 16: Nowy (?) Kanon (?) Wokół Nagrody Literackiej "Nike"

red. Artur Rejter

W publikacji zgromadzono teksty, w których przyjrzano się twórczości różnych osób nagrodzonych lub nominowanych do Nagrody Literackiej „Nike”. Dla autorów interesujące były między innymi problemy stylizacji w wielowymiarowej i polifonicznej prozie Jacka Dehnela (Magdalena Hawrysz), a także wkład twórczości Olgi Tokarczuk do wyraźnie współcześnie się rozwijającego i ważkiego społecznie dyskursu posthumanizmu (Artur Rejter). Autorka Biegunów zainspirowała również Joannę Przyklenk i Katarzynę Sujkowską-Sobisz, które podjęły się analizy odbioru monumentalnej powieści Księgi Jakubowe przez internetowych forumowiczów. Przez pryzmat problematyki genderowej i queerowej na prozę Michała Witkowskiego spojrzała Małgorzata Kita. Ważny dla Traktatu o łuskaniu fasoli Wiesława Myśliwskiego świat muzyki oraz instrumentów muzycznych próbowała uchwycić w swym studium Ewa Biłas-Pleszak. Interesujący okazał się także aspekt intertekstualny oraz intersemiotyczny w Sońce Ignacego Karpowicza (Alicja Bronder). W artykule Beaty Kiszki został zaś poruszony problem motywów animimalistycznych w wybranych powieściach Krzysztofa Vargi. Sięgnięto także do tekstów reportażowych i reportażowi bliskich. Nad pograniczną stylowo i gatunkowo prozą Andrzeja Stasiuka pochyliła się w swym studium Ewa Sławkowa. Swoistej generycznej „migotliwości” i gatunkowym przemianom reportażu, odzwierciedlającym często kształt współczesnego świata, poświęciła uwagę Joanna Przyklenk, natomiast Wioletta Wilczek opisała osobliwy obraz Białegostoku zawarty w reportażu Marcina Kąckiego.   Zarówno wybrana – zróżnicowana pod względem estetycznym, gatunkowym i dyskursywnym – twórczość, jak i metody zastosowane w zgromadzonych tekstach, poświadczają tezę o znaczącej dla badaczy wadze inspiracji autorów i dzieł wyróżnionych Nagrodą Literacką „Nike” lub do niej nominowanych. Jak widać, literatura wciąż stara się reagować na świat nas otaczający, komentować go, a nade wszystko stwarzać jego indywidualny i niepowtarzalny obraz. (fragmenty Wprowadzenia). Publikacja z pewnością zainteresuje studentów kierunków humanistycznych i badaczy literaturoznawców, językoznawców, kulturoznawców, a także wszystkich miłośników polskiej literatury najnowszej.

Poetyckie doświadczanie religii. Tadeusz Kijonka, Stanisław Krawczyk, Jerzy Szymik

Dominik Chwolik

Sfera religijna bliska jest każdemu człowiekowi, niezależnie od różnic doktrynalnych czy poglądów. Doświadczanie sacrum łączy dorobki poetyckie Tadeusza Kijonki, Stanisława Krawczyka i Jerzego Szymika. W przypadku ich twórczości spostrzegamy nie tyle odniesienia do „religijności śląskiej”, ile do uniwersum polskiej pobożności. W części pracy dotyczącej poezji Kijonki autor podejmuje przede wszystkim temat kontrastu między wiarą dziecka a dorosłego, jak również wynikające z niego wątki, dotyczące ciała, choroby i śmierci. Ponadto przygląda się kreacji matki – ziemskiej oraz niebieskiej (Maryi). Najważniejszym, zdaniem autora, tematem w twórczości Krawczyka jest zaś motyw tajemnicy (Boga, człowieka, także samego poety) oraz nawiązujący do tematu religijności wątek kobiecy (obraz własnej żony i matki). W poezji Szymika autor dostrzega natomiast próbę nieustannego zbliżania się do Boga (Miłości) w codzienności (m.in. w chorobie, posłudze kapłańskiej czy pracy wykładowcy) i w czasie podróży. Poetyckie doświadczanie religii... oparte zostało na klasycznych dla religioznawstwa rozważaniach Rudolfa Otta, Williama Jamesa oraz Mircei Eliadego, wzbogacone ponadto o współczesne konteksty, myśli Jana Pawła II i Josepha Ratzingera (Benedykta XVI).

Kwestia żydowska w publicystyce Elizy Orzeszkowej

Magdalena Piekara

Odmienność żydowska była dla Orzeszkowej przeszkodą, ale też, w pewien sposób, wartością. Solidarność Żydów jej imponowała, lecz była też jak ciągle jątrząca się rana — szczególnie w kontekście wynaradawiania się Polaków. W jej pismach publicystycznych nie znajdziemy wyszukiwania bądź odczuwania jawnej wrogości — czasem, jakże ludzki, emocjonalny przejaw niechęci czy zniecierpliwienia. Materia, nad którą pracowała całe życie, stawiała opór, można rzec jej językiem, że nici się rwały (zachodzące wydarzenia czasem niweczyły, wedle pisarki, szansę zbratania i połączenia). Orzeszkowa jednak ciągle zgłębiała temat, starała się znajdować konkretne rozwiązania. Pod koniec życia była co prawda nieco zrezygnowana z powodu braku satysfakcjonujących ją rezultatów, ale nie przestała nawoływać do tego, co uznawała za słuszne i właściwe, dobre dla Polski i, jak uważała, dla polskich Żydów — pozostała niezwyciężona. Czuła się jak Don Kichot, ale nie ustawała w wysiłkach, wierząc w siłę jednego głosu, czasem ważnego tylko i aż dla jednego czytelnika.

Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze. T. 1: Aspekt posthumanistyczny i transhumanistyczny

red. Justyna Tymieniecka-Suchanek

Prezentowana publikacja to dwutomowa monografia wieloautorska stawiająca pytanie o ludzkie „bycie z innymi”. Autorzy pokonują intelektualną drogę od humanizmu do post- i transhumanizmu z uwzględnieniem kultury w najróżniejszych konfiguracjach, biorąc pod uwagę relacje: człowiek – zwierzę, człowiek – roślina i/lub człowiek – maszyna rozumiana jako humanoid techniczny bądź byt częściowo nieorganiczny. Książka zawiera różne materiałowo, formalnie i warsztatowo artykuły, które wychodzą naprzeciw oczekiwaniom nowoczesnej humanistyki, prezentując rozważania na temat relacji człowiek – inny/obcy byt. Celem zebranych tekstów jest podjęcie dyskusji nad tym, czy współczesna tendencja, kwestionująca dotychczasowe status quo człowieka, który przestał być uznawany za centrum świata i miarę wszechrzeczy, znalazła indywidualny wyraz w najnowszej kulturze przełomu XX i XXI wieku lub wcześniejszej jako antycypacja aktualnych idei w zakresie międzygatunkowych czy międzybytowych relacji. Monografia obejmuje interdyscyplinarną problematykę szerszą od konwencji wybranych zagadnień post- i transhumanizmu w literaturze i sztuce. Rozległość ta wynika z zestawienia kwestii relacji człowieka do innych istot żywych i zagadnienia powiązań człowieka z bytami technologicznymi, które w wielu artykułach sąsiadują z sobą i w pewnych as­pektach ujawniają pod­stawowy problem stanowiący centrum tego rodzaju refleksji: na­mysł nad grani­cami człowieczeństwa, kondycją człowieka i jego stosunku do innych bytów. Myśle­nie to wyrasta z tradycji penetrowania różnych kategorii inności, obcości, odmienności, ale odwo­łuje się też do holistycznych kon­cepcji człowieka i świata.

"Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego" 2016. T. 18

Maksymilian Pazdan

Osiemnasty tom Problemów Prawa Prywatnego Międzynarodowego otwiera nakierunkowany na kwestie praktyczne artykuł poświęcony kolizyjnym zagadnieniom umów przedwstępnych. Kolejne opracowanie dotyczy z kolei podstaw i uzasadnienia do stosowania przez sąd krajowy obcych norm kolizyjnych. Poza tym w bieżącym tomie czytelnik znajdzie publikację poświęconą aspektom kolizyjnym styku prawa prywatnego i publicznego. Warty uwagi jest także artykuł przedstawiający wybrane, szczególnie nurtujące teoretyków i praktyków prawa, kwestie związane z przepisami wymuszającymi swoje zastosowanie. Warto poza tym zapoznać się z teoretycznym opracowaniem omawiającym zasadę najściślejszego związku, stanowiącą regułę kierunkową prawa prywatnego międzynarodowego. Osiemnasty tom Problemów Prawa Prywatnego Międzynarodowego zamyka Sprawozdanie z II Zjazdu Katedr Prawa Prywatnego Międzynarodowego („O stanowieniu, pojmowaniu i stosowaniu norm kolizyjnych europejskiego i krajowego prawa prywatnego międzynarodowego”), który odbył się w Katowicach w dniach 23–24 października 2015 roku.

Koncepcje oporu we współczesnych naukach społecznych. Główne problemy, pojęcia, rozstrzygnięcia

Ewa Bielska

Przedmiotem pracy jest kategoria oporu analizowana w kontekście założeń wybranych teorii funkcjonujących w obrębie nauk społecznych. Opór został przedstawiony jako kategoria związana ze strategiami transgresyjnymi i emancypacyjnymi, odniesiono go do modelu podmiotowości. Został potraktowany jako fakt społeczny oraz pochodna decyzji podmiotowej występującej w sytuacji doznania władzy zinterpretowanej jako opresyjna. Kategorię oporu poddano interpretacji w nawiązaniu do teorii dewiacji oraz kontroli społecznej. Wskazano na wybrane społeczne strategie oporu, obszerny fragment pracy poświęcono analizie kategorii nowych ruchów społecznych. Potencjalnymi odbiorcami pracy są przedstawiciele nauk społecznych oraz reprezentanci profesji związanych ze służbami socjalnymi, zajmujący się działaniami pomocowymi oraz kompensacyjnymi.