Nanostruktura i mikrotekstura antracytów

Stanisław Duber

W prezentowanej monografii obiektem badań była grupa węgli silnie zmetamorfizowanych – od semiantracytów do metaantracytów. Abstrahując od lokalnych warunków geologicznych, przedstawiono opis nanostruktury antracytów od skali atomowej (wielkości rzędu nanometrów) do wielkości strukturalnych rzędu dziesiątek mikrometrów (mikrotekstura) pochodzących z różnych kontynentów. Badania nanostruktury i mikrotekstury skoncentrowane były na znalezieniu wspólnych cech budowy tej grupy zmetamorfizowanej substancji organicznej – wykazano, że niejednorodność struktury i tekstury jest immanentną cechą wszystkich antracytów. Wyniki pracy powinny zainteresować studentów i pracowników naukowych kierunków geochemia, petrografia i geologia węgla, a także technologów zajmujących się otrzymywaniem materiałów węglowo-grafitowych dla hutnictwa.

Filozofia Kanta i jej recepcja

Andrzej J. Noras, red. Dariusz Bęben

Artykuły zebrane w książce stanowią próbę spojrzenia na rozmaite wpływy filozofii krytycznej Immanuela Kanta przede wszystkim z punktu widzenia filozofii współczesnej. Prezentowana publikacja stanowi efekt współpracy ośrodków (przede wszystkim uniwersytetów w Katowicach, Koszycach, Preszowie i Wrocławiu), w których już od wielu lat prowadzone są badania nad myślą Kanta i szeroko rozumianą filozofią pokantowską. Książka ma trójdzielną strukturę. W pierwszej części zebrane zostały artykuły, które podejmują namysł nad ogólną recepcją myśli Kanta zarówno w odniesieniu do okresu bezpośrednio po wydaniu Krytyk, jak i pierwszej połowy XIX wieku, gdy filozofię Kanta interpretowano w duchu idealizmu. Część druga poświęcona jest z kolei relacji fenomenologii do filozofii Kanta. Uwzględnione tu zostały zarówno początki rozwoju fenomenologii, gdy ta – czerpiąc przede wszystkim z filozofii Franza Brentana – występowała przeciwko Kantowskiemu transcendentalizmowi, jak i sytuacji po opublikowaniu Badań logicznych Edmunda Husserla, gdy fenomenologia transcendentalna rozwijała się w perspektywie filozofii Kantowskiej, ale także neokantyzmu. Część trzecia dotyczy recepcji filozofii Kanta i uwzględnia – z nielicznymi wyjątkami – pierwszą połowę XX wieku. Motywy, wokół których koncentrują się analizy prezentowane w tej części pracy, to metoda transcendentalna (która znajduje swą kontynuację nie tylko w neokantyzmie i fenomenologii, ale także filozofii analitycznej, neotomizmie czy dekonstrukcjonizmie) oraz perspektywa teoretyczna, którą można nazwać postneokantyzmem. Chodzi tu o dotarcie do tych aspektów filozofii Kanta, które pozwalają na lepsze zrozumienie rozwoju problemów filozoficznych. Aspekt ten – nie zawsze wprost ujawniany – znajduje wyraz w twórczości takich filozofów, jak Nicolai Hartmann, Karl Jaspers oraz wczesny Heidegger.

Geneza współczesnej filozofii wartości. Skrypt do wykładu z aksjologii i prakseologii

Andrzej J. Noras, Tomasz Kubalica

Niniejsza publikacja zawiera jednocześnie syntezę i uzupełnienie treści dydaktycznych przekazywanych w ramach wykładów z aksjologii i prakseologii. Dzięki rokrocznym aktualizacjom zgodnie z bieżącą wiedzą o wykładanym przedmiocie, ostatecznie przyjęła kształt zrecenzowanego podręcznika akademickiego. Można ją traktować jako wynik projektu naukowo-dydaktycznego podjętego przez autorów. Naprzemiennie prowadzili oni wykłady z aksjologii i prakseologii na podstawie naukowo opracowanych notatek. Studium, poprzedzone obszernym historycznym wprowadzeniem do zagadnienia wartości, koncentruje się na analizie i komentarzu dotyczącym podstawowych założeń najważniejszych koncepcji filozofii wartości z przełomu dziewiętnastego i dwudziestego wieku, kiedy termin i pojęcie wartości kształtowały się w ogniu filozoficznej dyskusji, głównie za sprawą neokantowskiej szkoły badeńskiej. Zasadniczym celem autorów było ukazanie aksjologii i prakseologii w perspektywie klasycznych zagadnień filozofii wartości i problemów związanych z ich rozumieniem. O kolejności rozdziałów zdecydował przyjęty historyczny porządek wykładu, zgodnie z którym w pierwszej kolejności zaleca się omawiać poglądy najwcześniejsze i najbardziej podstawowe, a dopiero później opinie powstałe w reakcji na te stanowiska. Historyczna analiza pojęciowa problematyki wartości polega na podziale poszczególnych poglądów i stanowisk na ich pojęcia składowe oraz na badaniu każdego z osobna. Zadanie postawione w prezentowanej pracy zasadza się na tym, by pokazać wewnętrzną strukturę, a przede wszystkim historyczną dynamikę rozwoju współczesnej aksjologii, jej podstawowe założenia, powiązania i zależności między poszczególnymi myślicielami.

Pisanie dla sceny - narracje współczesnego teatru

Magdalena Figzał-Janikowska, Aneta Głowacka, Beata Popczyk-Szczęsna, Ewa Wąchocka

We współczesnych badaniach teatralnych przekonanie o dynamicznej, pełnej napięcia relacji tekst – scena funkcjonuje jako pewnik nie wymagający w zasadzie rozbudowanych uzasadnień naukowych. Różnorodność działań podejmowanych w obszarze dzisiejszych praktyk scenicznych, w tym zwłaszcza istotne przemiany w sposobie używania słowa w przedstawieniu, zachęcają jednak do ponownego stawiania pytań o korelację wielu tworzyw w najnowszych sztukach widowiskowych, a także o charakter komunikacji teatralnej warunkowanej zdarzeniowym i heterogenicznym wymiarem przekazu artystycznego. [fragment Wstępu]   Magdalena Figzał-Janikowska, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Zakładzie Teatru i Dramatu w Instytucie Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Śląskiego. Recenzentka teatralna, autorka artykułów poświęconych zagadnieniom współczesnego teatru. Współpracuje z Ośrodkiem Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora „Cricoteka” w Krakowie. Zainteresowania badawcze: muzyka sceniczna, strategie inscenizacyjne w polskim teatrze najnowszym, eksperymentalny teatr muzyczny. [lipiec 2019] [R] Aneta Głowacka – pracownik naukowy w Zakładzie Teatru i Dramatu w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego. Redaktorka „Opcji”. Publikuje w „Teatrze”, „Notatniku Teatralnym” i „Śląsku”. W Teatrze Rozrywki w Chorzowie zajmuje się impresariatem. [2011] [R] Beata Popczyk-Szczęsna, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Zakładzie Teatru i Dramatu, w Instytucie Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Śląskiego. Zainteresowania badawcze: polski dramat i teatr XX wieku w perspektywie antropologicznej i intertekstualnej, teoria i praktyka lektury tekstu dramatycznego oraz polska najnowsza dramaturgia sceniczna. Autorka publikacji: Postać Judasza w dramacie polskim XX wieku. Potyczki z referencją (Kraków 2003), Dramaturgia polska po 1989 roku (Katowice 2013), a także kilkunastu artykułów na temat dramaturgii współczesnej, opublikowanych w czasopismach naukowych i monografiach zbiorowych; współredaktorka książki Dramat i doświadczenie (Katowice 2014). [25.03.2015] Ewa Wąchocka – profesor doktor habilitowany, kierownik Zakładu Teatru i Dramatu w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Współredaguje witrynę internetową www.teatry.art.pl. Zainteresowania badawcze: europejski dramat i teatr XX wieku oraz teoria dramatu, zwłaszcza ewolucja form we współczesnej dramaturgii. Wybrane publikacje: Między sztuką a filozofią. O teorii krytyki artystycznej Stanisława Ignacego Witkiewicza(Katowice 1992), Autor i dramat (Katowice 1999), Współczesne metody badań teatralnych (Katowice 2003), Milczenie w dwudziestowiecznym dramacie (Kraków 2005). Redaktorka lub współredaktorka prac zbiorowych Od symbolizmu do post-teatru (Warszawa 1996), Pohledy II – Punkty widzenia II (Katowice-Olomouc 2004), Teatr – media – kultura (Katowice 2006), Przestrzenie we współczesnym teatrze i dramacie (Katowice 2009) oraz podręcznika Widowisko - Teatr - Dramat (Katowice 2010). [9.12.2014]

Edukacja humanistyczna V4 dla klimatu. Rozpoznania - dobre praktyki - rekomendacje / The V4 Humanities Education for the Climate. Diagnoses - Best Practices - Recommendations

Red. Bernadeta Niesporek-Szamburska, Maria Wacławek, Zuzana Obertová, współpr. Ivana Dobrotová, ...

Publikacja jest efektem współpracy badaczy oraz nauczycieli z Polski, Czech, Słowacji i Węgier w ramach projektu "Edukacja humanistyczna V4 dla klimatu. Rozpoznania - dobre praktyki - rekomendacje" (VF 22020071), koordynowanego przez Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Publikacja przybliża problematykę zmian klimatycznych oraz ideę przeformułowania zadań współczesnej humanistyki w krajach V4 i na świecie. Artykuły podejmują zagadnienia związane z interdyscyplinarną perspektywą w akademickiej i szkolnej edukacji proekologicznej oraz prezentują szeroką przestrzeń jej realizacji: od teorii ekodydaktyki - uniwersyteckiej i szkolnej, przez badania edukacyjne, koncepcje nauczania, ekotransformacje w edukacji, nowe metodologie, aż po przykłady dobrych praktyk (w postaci scenariuszy lekcji, ekoaktywności czy prezentacji realizowanych projektów). Publikacja jest kierowana do środowisk uniwersyteckich i szkolnych, badaczy, dydaktyków i nauczycieli zainteresowanych interdyscyplinarną humanistyczną edukacją proekologiczną.

Timarion albo Timariona przypadki przez niego opowiedziane

oprac. Przemysław Marciniak, Katarzyna Warcaba

Timarion to anonimowa dwunastowieczna bizantyńska satyra opowiadająca o podróży tytułowego bohatera do Hadesu. Timarion, straciwszy w wyniku choroby jeden z czterech płynów, niezbędnych według Hippokratesa do życia, niesłusznie zostaje uznany za zmarłego. W wyniku złożonej apelacji, podziemni sędziowie uznają go za żywego i odsyłają na ziemię. Tekst satyryzuje dwunastowiecznych  intelektualistów, bizantyńskie sądy, wiarę w antyczne teorie medyczne, wykorzystując do tego cały arsenał cytatów, nawiązań i motywów zaczerpniętych z literatury antycznej. Tłumaczenie zostało poprzedzone obszernym wstępem i opatrzone przypisami, których celem jest przybliżenie Czytelnikowi realiów dwunastowiecznego Konstantynopola. W wersji elektronicznej poprawki z erraty zostały wprowadzone do tekstu. Artykuł o książce ukazał się w czasopiśmie „Gazeta Uniwersytecka UŚ” nr 8 (228) maj 2015, s. 14–15 (Maria Sztuka: Mistrzowie czy naśladowcy)

"Chowanna" 2015. T. 1 (44): Proces rewitalizacji społecznej - perspektywa kulturowo-edukacyjna

Teresa Wilk

Red. naczelna Ewa Syrek, redaktor części monograficznej Teresa Wilk Część monograficzna tomu (Proces rewitalizacji społecznej – perspektywa kulturowo-edukacyjna), poświęcona jest zagadnieniom rewitalizacji społecznej, postrzeganej jako proces odbudowy pożądanych wartości, struktur funkcjonujących w przeszłości, decydujących w istotnej mierze o pomyślności życia jednostek i grup społecznych. Proces ów jest kategorią pragmatyczną utrwalającą więzi społeczne, wzajemne relacje oraz korygującą postawy. W poszczególnych tekstach Autorzy, w wybranym obszarze tematycznym, ukazali możliwości i przesłanki do kreowania warunków umożliwiających realizację indywidualnych i społecznych potrzeb. Wspomniany proces doskonale wpisuje się w budowanie/kształtowanie poczucia tożsamości lokalnej/regionalnej i narodowej oraz w kreowanie identyfikacji z lokalną społecznością i środowiskiem. Rewitalizacja społeczna to doskonałe narzędzie rozwiązywania problemów społecznych. Autorzy poszczególnych opracowań podejmują analizy tematyczne, wskazując realne szanse powodzenia podejmowanych procesów naprawczych poprzez działania edukacyjne, w tym edukację regionalną, międzykulturową i językową. Istotnym czynnikiem usprawniającym ową edukację, a tym samym proces rewitalizacji jest kultura i sztuka. Wybrane i zaprezentowane przez Autorów obszary tematyczne czytelnie potwierdzają zasadność i konieczność zaimplikowania rewitalizacji społecznej w przestrzeni codziennego życia. Na część tekstów rozproszonych tomu składają się artykuły rozważające tematykę zdrowia w kontekście ludzkiego potencjału, twórczej rewitalizacji grup faworyzowanych, postrzegania ojcostwa przez osoby uwięzione, społecznych konsekwencji upadku komunizmu, charakteru obecności edukacji w dyskursie prasowym, specyfiki przedstawiania elementów systemu edukacyjnego w środkach masowego przekazu, warsztatu mediacyjnego oraz poniżania wychowawców przez wychowanków.

Zalecenia i przestrogi lekturowe (XVI-XX wiek)

Mariola Jarczykowa, Agnieszka Bajor

Artykuły zawarte w tomie poruszają zagadnienia recepcji tekstów literackich, prac naukowych czy praktycznych poradników. Interesujące jest spojrzenie na historię czytelnictwa w aspekcie politycznym, religijnym czy kulturowym. W dobie staropolskiej rękopiśmienne i drukowane woluminy były przedmiotami luksusowymi, ich lekturę zalecano w specjalnie komponowanych w tym celu wierszach (Anna Sitkowa). Na łamach prasy oraz w podręcznikach savoir-vivre’u promowano nie tylko literaturę piękną, ale również książki „użyteczne”: poradniki czy publikacje naukowe (Bożena Mazurkowa, Anna Zdanowicz). Z drugiej strony dostrzegano niebezpieczeństwa mogące wynikać z czytania niepożądanych tekstów przez nieprzygotowanych odbiorców (Mariola Jarczykowa). W czasie zaborów książki były przekaźnikiem wartości patriotycznych, zastępowały zabronioną edukację polonistyczną (Grzegorz Nieć, Adrian Uljasz). Po lekturę coraz chętniej sięgały kobiety, które korespondencyjnie dzieliły się wrażeniami czytelniczymi (Małgorzata Komza), choć emancypacja w tym zakresie nie zawsze była dobrze odbierana (Agnieszka Paja). Dzięki staraniom działaczy i publicystów książki pełniły znaczące funkcje w programach kulturalnych poszczególnych dzielnic i prowincji (Krystyna Kossakowska-Jarosz, Anna Karczewska). Problemem było propagowanie tekstów o profilu religijnym, silnie ograniczane przez cenzurę zewnętrzną i wewnętrzną (Janusz Kostecki, Agata Muc). W okresie międzywojennym zwracano uwagę na dobór książek do bibliotek szkolnych (Hanna Langer). Sprzeciwiano się zasilaniu księgozbiorów publikacjami o charakterze nacjonalistycznym i faszystowskim (Zdzisław Gębołyś). Podejmowano także wieloaspektowe prace w zakresie podniesienia edukacji czytelniczej w środowiskach wiejskich, czego świadectwem są pamiętniki chłopów (Monika Olczak-Kardas).