Administracja. Prawo administracyjne. Część ogólna

red. Jolanta Blicharz, red. Lidia Zacharko

Monografia jest skierowana zarówno do pracowników naukowych i studentów wszystkich kierunków, których programy nauczana obejmują problematykę teorii administracji, w tym prawa administracyjnego.

Aktualne problemy polskiego i litewskiego prawa konstytucyjnego

Dariusz Górecki

Praca jest poświęcona aktualnym problemom prawa konstytucyjnego w Polsce i na Litwie – stanowi zbiór opracowań naukowców z Uniwersytetów Łódzkiego i Wileńskiego. Zawiera teksty dotyczące: elementów systemu rządów w Konstytucji RP z 1997 r.; recepcji niemieckich rozwiązań ustrojowych w polskim prawie konstytucyjnym oraz realizacji funkcji krajowego organu do spraw równego traktowania w zakresie przeciwdziałania dyskryminacji mniejszości narodowych i etnicznych przez Rzecznika Praw Obywatelskich; nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego w Polsce; granic kompetencji Głównej Komisji Wyborczej Republiki Litewskiej w procesie zmiany Konstytucji Republiki Litewskiej (na przykładzie referendum z 24 czerwca 2014 r.); kwestii, czy ochrona dziedzictwa kulturalnego może usprawiedliwiać ingerencję w prawo własności, rozpatrywanej na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka; aktualnych problemów polskiego prawa wyborczego; przedwczesnej ustawy o budżecie partycypacyjnym; nadania obywatelstwa w trybie wyjątkowym i związanych z tym możliwości prawnych oraz prób obejścia konstytucji; stabilności konstytucji oraz postępowania nowelizacyjnego na przykładzie litewskim; wieczystych postanowień konstytucyjnych, tworzących podstawę demokratycznej tożsamości konstytucyjnej; zasady bezpieczeństwa prawnego w orzecznictwie Sądu Konstytucyjnego Republiki Litewskiej; aspektów konstytucyjnych statusu sądów administracyjnych Litwy i ich sędziów. 

Akty prawa miejscowego - aktualne problemy w świetle doktryny i orzecznictwa

Sylwester Szczepaniak

Areszt rzeczy jako zabezpieczenie wierzytelności w miastach Polski średniowiecznej

Zygfryd Rymaszewski

Przeglądając księgi sądów miejskich w poszukiwaniu informacji o woźnych sądowych, nie uzyskaliśmy spodziewanych rezultatów. Rzucały się natomiast w oczy liczne wzmianki o areszcie, głównie kładzionym przez wierzycieli na majątku dłużników. Postanowiliśmy się temu zjawisku bliżej przyjrzeć, zwłaszcza że niewiele informacji o nim można znaleźć w literaturze. Tematyczny areszt, już choćby dlatego, że był zabezpieczeniem interesów wierzyciela, miał wiele wspólnego z zastawem, zwłaszcza z powszechnie w miastach stosowanym zastawem ruchomości. I tu również poza zasygnalizowanie problemu wyjść nie można. Brakuje nam zatem odpowiednika dla stosunków miejskich – zastawu w prawie ziemskim. Uzyskany przez nas obraz aresztu – zabezpieczenia w prawie miast polskiego średniowiecza pozostawia wrażenie niedosytu. Zbyt często, wobec milczenia źródeł, badacz skazany jest na hipotezy czy znaki zapytania. Mimo wszystko sądzimy, że warto czytelnikowi przedstawić ciekawą instytucję prawną, w której jak w zwierciadle odbija się, choć w zamglonym tle, żywo pulsujące życie mieszkańców polskich miast epoki średniowiecznej. 

Crimen laesae iustitiae. Odpowiedzialność karna sędziów i prokuratorów za zbrodnie sądowe według prawa norymberskiego, niemieckiego, austriackiego i polskiego

Witold Kulesza

Crimen laesae iustitiae – zbrodnia obrazy sprawiedliwości – to czyn sędziego, który wbrew swemu powołaniu do sprawiedliwego rozstrzygania w sprawie sądowej, wypacza prawo, przez co jego orzeczenie uwłacza swą treścią idei leżącej u podstaw każdego społeczeństwa. Pojęcie sprawiedliwości jest tak stare jak prawo stanowione po to, by dać jej wyraz, i równie stare jak rola sędziego urzeczywistniającego sprawiedliwość w wydawanych wyrokach. Zagadnienia przedstawione w tej książce mieszczą się w trójkącie pojęć: sprawiedliwość /                \ sędzia    ―    prawo Jeżeli ustanowione prawo jest w swej treści tak bardzo niesprawiedliwe, że zaprzecza podstawom człowieczeństwa, sędzia, który karze na jego podstawie i w zgodzie z nim, wypacza prawo naturalne, bez którego respektowania przez ustawodawcę prawo stanowione staje się ustawowym bezprawiem. Wypaczeniem prawa jest także naginanie przepisów ustawy przez sędziego w taki sposób, że prawo zbacza z drogi sądowego wymiaru spra­wiedliwości, stając się narzędziem do popełnienia zbrodni sądowej. Prokurator dokonuje aktu obrazy sprawiedliwości, jeżeli wypaczając prawo, kieruje swe oskarżenie przeciwko człowiekowi, który nie popełnił przestępstwa. Juryści systemów totalitarnych, którym stawiano zarzut popełnienia zbrodni sądowych, odpowiadali niezmiennie, że stosowali wówczas obowiązujące prawo. Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy sędzia i prokurator ponoszą odpowiedzialność karną za zbrodnię obrazy sprawiedliwości i na jakiej podstawie prawnej, prowadzi do sformułowania postulatu wprowadzenia do polskiego kodeksu karnego przepisu o czynie zabronionym wypaczenia prawa i wyrządzeniu przez to poważnej szkody sprawiedliwości.

Decyzje zobowiązujące w polskim prawie ochrony konkurencji. Problemy proceduralne i systemowe

Marcin Mleczko

WYKAZ SKRÓTÓW I SKRÓTOWCÓW ............................................................................ 4 WSTĘP ............................................................................................................................... 5 1.  INSTYTUCJA DECYZJI ZOBOWIĄZUJĄCYCH ...................................................7      1.1.  Historia regulacji decyzji zobowiązującej w prawie polskim ....................................... 8      1.2.  Cel i istota instytucji art. 12 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów ......... 10      1.3.  Charakter prawny decyzji zobowiązującej ................................................................. 11      1.4.  Postępowanie w sprawie wydania decyzji zobowiązującej ......................................... 12 2.  DECYZJE ZOBOWIĄZUJĄCE W ORZECZNICTWIE UOKIK ......................... 19      2.1.  Xella Polska ................................................................................................................. 20      2.2.  Cyfrowy Polsat ............................................................................................................ 22      2.3.  ZAiKS.......................................................................................................................... 23      2.4.  Scotts ........................................................................................................................... 24      2.5.  PGNiG ........................................................................................................................ 26 3.  PROBLEMY ZWIĄZANE ZE STOSOWANIEM DECYZJI        ZOBOWIĄZUJĄCYCH W POLSKIM PRAWIE OCHRONY         KONKURENCJI ........................................................................................................29      3.1.  Problemy proceduralne .............................................................................................. 30            3.1.1.  Negocjacyjny charakter decyzji zobowiązujących ............................................ 30            3.1.2.  Wydanie decyzji zobowiązującej jako przyznanie się do stosowania                        praktyki.............................................................................................................. 39            3.1.3.  Konsekwencje odmiennego charakteru postępowania w sprawie wydania                       decyzji zobowiązującej od postępowania antymonopolowego ....................... 41            3.1.4.  Skutki obowiązującego systemu kontroli sądowej w sprawach                        ochrony konkurencji ......................................................................................... 42            3.1.5.  Zobowiązania pozorne  ..................................................................................... 46      3.2.  Problemy systemowe ................................................................................................... 47            3.2.1.  Odstraszanie (deterrence) .................................................................................. 48            3.2.2.  Pewność prawna ................................................................................................ 50            3.2.3.  Decyzje zobowiązujące a prywatnoprawne dochodzenie roszczeń ................. 51 ZAKOŃCZENIE .............................................................................................................52 BIBLIOGRAFIA  ................................................................................................................... 54      Literatura ............................................................................................................................ 54      Źródła internetowe  ............................................................................................................ 55     Akty prawne ....................................................................................................................... 57      Projekty ustaw .................................................................................................................... 57      Orzecznictwo ...................................................................................................................... 57 ABSTRAKT ........................................................................................................................... 59

Developments in Labour Law from a Comparative Perspective

Izabela Florczak, Zbigniew Góral

The need for comparative studies of labour law seems indisputable, inasmuch it arises from the international character of many labour law norms, as well as from the interconnection between working and social relations which are often conditional and international. Thus, it appears that academic research into the field of labour law would be incomplete without its comparative facet. For these reasons, numerous networks of international cooperation between labour law scholars are being established on both formal and informal levels. The underlying idea is to find a common denominator for the discourse concerning the present condition of labour law, and pathways for its further development. The Labour Law Education Society, established in 2012 at the initiative of Prof. Charles F. X. Szymanski, is one of the networks attempting to accomplish this objective. Its early days were crowned with Developments in Labour Law from a Comparative Perspective, a conference held on 23rd–24th of May 2014 at the Allerhand Instituteʼs branch in Cracow, Poland. The present volume, which is an outgrowth of that conference, presents certain current issues frequently discussed in the realm of labour law. Also, it contains chapters considering the most significant developments within the discipline. 

Dostępność danych w czasach sztucznej inteligencji a prawa człowieka w dziedzinie nauki

Łukasz Szoszkiewicz

English in Law

Jacek Gordon

ENGLISH IN LAW to słownik i leksykon definicji z zakresu szeroko rozumianego słownictwa z dziedziny prawa i administracji, przeznaczony na komputery i tablety. Całość liczy ponad 12 tysięcy haseł słownikowych oraz 5470 definicji opisowych i jest przeznaczona dla osób związanych zawodowo z wykonywaniem zawodów prawnych i administracyjnych oraz dla studentów kierunków prawnych.

EU-Tobacco Industry Agreements and Beyond

Marina Foltea

Nakładem Wydawnictwa Instytutu Nauk Prawnych PAN ukazała się pierwsza elektroniczna monografia z serii: „Frontier Research” – publikacja dr Mariny Foltea pt. „EU-Tobacco Industry agreements and beyond”, będąca efektem realizacji projektu w programie PMI Impact. Szacuje się że dochody fiskalne państw członkowskich UE ze z legalnej sprzedaży tytoniu wynoszą ponad 90 mld EUR rocznie. Jednocześnie nielegalny handel wyrobami tytoniowymi zagraża zdrowiu publicznemu i prowadzi do znacznych strat podatkowych dla rządów w wysokości ponad 10 mld EUR rocznie. Przemyt wyrobów tytoniowych podważa politykę zdrowia publicznego, stanowi główne źródło dochodów przestępczości zorganizowanej. Podejmowane od około 2001 r. próby pociągnięcia do odpowiedzialności międzynarodowych producentów tytoniu za wyroby tytoniowe pochodzące z ich łańcuchów dostaw doprowadziły do zawarcia umów o współpracy z Unią Europejską (UE) i jej państwami członkowskimi. Porozumienia te przyczyniły się do znacznego ograniczenia nielegalnego handlu produktami tytoniowymi w Europie. Dynamika rynku spowodowała jednak zastąpienie produktów tych producentów podobnymi – nielegalnymi wyrobami. W swojej monografii dr Marina Foltea poddała analizie rolę, jaką odegrały porozumienia branżowe w zwalczaniu nielegalnego handlu w UE, jak wygląda rzeczywistość po zawarciu umowy oraz jaka jest i jaka może być w przyszłości rola pozostałych lub podobnych umów na poziomie UE lub państw członkowskich. Wskazując na korzyści dla stron czterech umów branżowych (z Philip Morris International Inc. (PMI) z 9 lipca 2004 r.; z Japan Tobacco International (JTI) z 14 grudnia 2007 r.; z British American Tobacco Holdings (BAT) z 15 lipca 2010 r.; oraz z Imperial Tobacco Limited (ITL) z 27 września 2010 r.), autorka wskazała na ich krytykę oraz ocenę techniczną Komisji Europejskiej. Ramowa konwencja WHO o ograniczeniu użycia tytoniu (FCTC) – zwłaszcza art. 5.3 – i jej późniejszy protokół w sprawie nielegalnego handlu (ITP) miały znaczący wpływ na rozwój współpracy UE i państw członkowskich z legalnym przemysłem tytoniowym. Pojawienie się szeregu nowych instrumentów zwalczania nielegalnego handlu, wymusił przegląd zawartych umów z producentami branży tytoniowej. Dalsze działania zostały określone w unijnej dyrektywie w sprawie wyrobów tytoniowych z 2014 r. Zmiany te rodzą istotne pytania dotyczące dalszych działań: Jaka jest historia i jakie wnioski wyciąga się z umów branżowych? Czy ich korzyści są w pełni uwzględnione w TPD 2014? Czy nadal istnieje możliwość współpracy z legalnym przemysłem tytoniowym i jakie wyzwania należy pokonać w tym obszarze? Analizując obecne trendy dotyczące nielegalnego handlu wyrobami tytoniowymi w Unii Europejskiej, dr Foltea sformułowała zalecenia dotyczące optymalnych relacji między UE a podmiotami z branży przemysłu tytoniowego. Publikacja wydana w modelu Open Access na licencji CC-BY 4.0 jest dostępna w e-Bibliotece Prawniczej. Badania naukowe, których efektem jest prezentowana monografia, zostały sfinansowane przez PMI IMPACT – grantu przyznany przez Philip Morris International (PMI). W trakcie swoich badań autorka zachował pełną niezależność od PMI, a poglądy i opinie wyrażone w publikacji są poglądami zespołu badawczego realizującego grant i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy PMI. Odpowiedzialność za informacje i poglądy wyrażone w publikacji spoczywa wyłącznie na autorze. Ani PMI, ani żaden z jego podmiotów stowarzyszonych, jak też osoba działająca w ich imieniu nie może ponosić odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie informacji zawartych w niniejszym dokumencie.

Ewolucja immunitetów mających swoje źródło w prawie międzynarodowym

Izabela Skomerska-Muchowska

Problematyka immunitetów mających swoje źródło w prawie międzynarodowym jest zagadnieniem doniosłym zarówno dla teorii, jak i praktyki prawa międzynarodowego. Instytucja immunitetów, w szczególności immunitetu państwa, znajduje swoje uzasadnienie w podstawowych zasadach systemu prawa międzynarodowego. Jednocześnie immunitety wyznaczają ramy wzajemnych relacji między państwami w zakresie wykonywania jurysdykcji. Zachodzące współcześnie zmiany, takie jak wzmocnienie pozycji jednostki, w szczególności ochrony jej praw podstawowych, czy coraz częstsze wchodzenie państwa w stosunki prywatnoprawne, powodują, że przedmiot niniejszego opracowania jest jednym z najszerzej dyskutowanych zagadnień w doktrynie zarówno prawa międzynarodowego, jak i poszczególnych dziedzin prawa krajowego, w ramach których immunitety te są realizowane. Nie ulega wątpliwości, że różne postaci immunitetów (w szczególności immunitet państwa, funkcjonariuszy państwa, immunitety dyplomatyczne oraz immunitet organizacji międzynarodowych) podlegają obecnie przemianom, co do ich zakresu i możliwych włączeń. Powstaje zatem pytanie, w jakim stopniu i zakresie immunitety muszą pozostać niewzruszalne w interesie utrzymania porządku międzynarodowego i zapewnienia sprawnego funkcjonowania państwa lub organizacji międzynarodowej w stosunkach międzynarodowych, w jakim zaś powinny być ograniczone, np. w interesie ochrony jednostki. Niniejsza publikacja jest próbą rozstrzygnięcia tej niezwykle istotnej dla praktyki kwestii. 

Foundations of Animal Law. Concepts - Principles - Dilemmas

Tomasz Pietrzykowski

Foundations of Animal Law. Concepts-Principles-Dilemmas stanowi anglojęzyczną i skierowaną do audytorium międzynarodowego wersję książki wydanej w 2022 r. pod tytułem Prawo ochrony zwierząt. Pojęcia, zasady, dylematy. Omawia ona filozoficzne, etyczne i dogmatyczno-komparatystyczne aspekty nowopowstającej dziedziny regulacji prawnej – prawa ochrony zwierząt. Identyfikuje kluczowe wartości, pojęcia i instytucje składające się na współczesny model prawnej ochrony zwierząt. Dokonuje tego w oparciu o analizę prawodawstwa polskiego i zagranicznego, w szczególności prawa Unii Europejskiej. Sprawia to, że zawarte w książce ujęcie ma charakter unikalny, a jej wartość dalece wykracza poza dominujące w literaturze przedmiotu argumentacje zmierzające do wykazania istnienia racji etycznych za gruntownymi zmianami prawnej sytuacji zwierząt.

Gramatyka przepisu jako przesłanka decyzji interpretacyjnej

Mateusz Zeifert

Praca poświęcona jest gramatyce języka aktów prawnych i roli, jaką odgrywa ona w praktyce interpretacji prawa. Główną część pracy stanowi analiza orzeczeń polskich sądów, w których poruszane są zagadnienia budowy gramatycznej stosowanych przepisów, takie jak: składnia zdania, spójniki, interpunkcja, kategorie gramatyczne czasowników i rzeczowników. Jak się okazuje, kwestie te nierzadko wpływają na podejmowane przez sądy decyzje interpretacyjne, a w literaturze przedmiotu jak dotąd nie poświęcano im zbyt wiele uwagi. Analiza prowadzona jest z wykorzystaniem dorobku nie tylko teorii prawa, ale także nauk o języku, a w szczególności – językoznawstwa kognitywnego (głównie w postaci gramatyki kognitywnej Ronalda Langackera). Ten oryginalny nurt lingwistyczny uważa się obecnie za dominujący, jednak w prawoznawstwie ciągle pozostaje niemal nieznany. Jednym z walorów pracy jest czytelne, przystępne przedstawienie go na tle starszych nurtów teoretycznych (językoznawstwa strukturalnego i transformacyjno-generatywnego). Pracę wieńczą praktyczne wskazówki dla stosujących prawo i redagujących przepisy, oparte na drobiazgowej analizie orzeczeń i zaprezentowanych koncepcjach lingwistycznych. Sprawia to, że praca powinna zainteresować zarówno teoretyków prawa, legislatorów, jak i praktykujących prawników.

Heteroseksualność i monogamiczność małżeństwa jako stosunku prawnego

Małgorzata Łączkowska-Porawska

Małżeństwo to instytucja uniwersalna występująca w zasadzie we wszystkich systemach prawnych i kulturach1. Pozostaje ona w silnym związku z życiem społecznym, religijnym, a także z lokalnymi obyczajami, co wywołuje różnice w przyjętych rozwiązaniach, szczególnie w zakresie ceremonii zawarcia, sposo- bu doboru małżonków czy skutków omawianej relacji. W każdym przypadku jednak związek ten służyć ma prokreacji oraz wychowaniu potomstwa, a także przekazaniu dorobku materialnego i kulturowego następnemu pokoleniu. Pełni on także funkcję porządkującą relacje rodzinne, na których opiera się wzajemna odpowiedzialność członków rodziny (pomoc i dostarczanie środków utrzymania) i z którymi wiążą się określone skutki (np. w zakresie dziedziczenia majątku). Małżeństwo nie jest jedynie zjawiskiem społecznym, lecz także stosunkiem prawnym podlegającym regulacji prawnej. Jednostki decydując się na związek małżeński, godzą się na to, że ich relacja spowoduje powstanie wzajemnych praw i obowiązków, a także wywoła konsekwencje w stosunkach z osobami trzecimi. W ręce organów państwowych małżonkowie oddają także możliwość rozwiązania łączącej ich więzi, akceptując tym samym jej trwałość. Celem pracy jest ukazanie ścisłego związku pomiędzy ukształtowaną przed wiekami, mającą swoje korzenie w rzeczywistości pozaprawnej, relacją społeczną pomiędzy kobietą i mężczyzną a zasadnością objęcia jej statusem prawnym. Służyć temu ma wskazanie spójnej koncepcji małżeństwa jako stosunku prawnego o określonych funkcjach, których realizacja odgrywa istotną rolę zarówno dla społeczeństwa, jak i państwa. Podstawę przeprowadzonych badań stanowią międzynarodowe regulacje praw człowieka, rozwiązania obowiązujące w różnych państwach europejskich oraz prawo polskie. W wielu miejscach przywołano także zjawiska społeczne występujące w praktyce, a mogące mieć w przyszłości wpływ na podejmowanie dalszych prób redefinicji małżeństwa.

Informacje poufne w spółce publicznej

Anna Lichosik

Monografia stanowi jedyne dostępne obecnie na rynku tak kompleksowe opracowanie w zakresie tematyki informacji poufnych w spółce publicznej. Publikacja ma nie tylko naukowy ale również praktyczny charakter, gdyż poruszone w niej zagadnienia znajdują bezpośrednie zastosowanie w działalności spółek publicznych funkcjonujących na rynku kapitałowym. W pracy w sposób nowatorski został wyznaczony zakres definicji legalnej informacji poufnej, poprzez badanie znaczenia poszczególnych jej cech konstytutywnych oraz wyznaczenie desygnatów ich treści. Wyodrębniono oraz autorsko usystematyzowano kategorie podmiotów, które mogą taką informację posiadać oraz przeanalizowano sytuacje w jakich może dojść do bezprawnego wykorzystywania lub ujawniania informacji poufnej oraz udzielania niedozwolonych rekomendacji dokonania określonych transakcji na instrumentach finansowych. W opracowaniu szczegółowo omówione zostały obowiązki informacyjne spółek publicznych związane z informacją poufną, w tym zakres, tryb oraz sposób ich wykonywania. Zwrócono również uwagę na obowiązki innych podmiotów zobowiązanych do notyfikowania organom administracji publicznej określonych zdarzeń związanych z informacją poufną. W końcowej części pracy określono ramy odpowiedzialności administracyjnej oraz cywilnej podmiotów naruszających regulacje prawne w zakresie informacji poufnych. Praca skierowana jest do osób zajmujących się zawodowo lub naukowo rynkiem kapitałowym, w tym zarządzających, członków organów nadzoru oraz pracowników spółek publicznych, maklerów papierów wartościowych, doradców inwestycyjnych, pracowników administracji publicznej, studentów prawa oraz ekonomii, a także inwestorów indywidualnych.

Informatyka w kryminalistyce. Praktyczny przewodnik. Wydanie II

Darren R. Hayes

Nasilanie się zjawiska cyberprzestępczości sprawia, że prowadzenie dochodzeń kryminalnych wymaga specjalnych umiejętności i wiedzy technicznej. Bez odpowiedniego materiału dowodowego niemożliwe jest oskarżenie i osądzenie winnych. Sytuację utrudnia rozwój technologii: serwisy społecznościowe, urządzenia mobilne czy internet rzeczy są wykorzystywane do popełniania przestępstw na wiele dotychczas nieznanych sposobów. W tych warunkach informatycy śledczy są bardzo potrzebni, a specjaliści dysponujący aktualną wiedzą - wręcz bezcenni. Oto znakomity i w pełni zaktualizowany przewodnik po informatyce śledczej, uwzględniający najnowsze techniki, narzędzia i rozwiązania. W książce omówiono praktyczne aspekty zarówno umiejętności technicznych, jak i spraw ważnych z punktu widzenia prowadzenia dochodzeń w internecie i laboratorium. Opisano istotne zagadnienia dotyczące dokumentacji, dopuszczalności dowodów i innych aspektów prawnych. Szczegółowo zaprezentowano technologie ubieralne, analizy śledcze urządzeń IoT, kwestie komunikacji 5G, analizy śledczej pojazdów i analiz aplikacji mobilnych. Opracowanie uwzględnia też postępy w dziedzinie reagowania na incydenty oraz nowe techniki badania urządzeń mobilnych. Treści zostały uzupełnione praktycznymi zadaniami, realistycznymi przykładami oraz fascynującymi studiami przypadków. Dzięki książce dowiesz się, jak: wygląda praca informatyka śledczego wykorzystywać nowinki technologiczne w procesie zbierania dowodów rozpoznać naruszenia bezpieczeństwa i prawidłowo reagować na incydenty badać oszustwa finansowe analizować technologie ubieralne i urządzenia IoT zapewnić, aby zdobyte dowody zostały uznane w sądzie Wykryj. Znajdź dowody. Zabezpiecz je i zbadaj!

Instytucja odpowiedzialności posiłkowej w polskim prawie karnym skarbowym

Katarzyna Rydz-Sybilak

Instytucja odpowiedzialności posiłkowej stosowana wcześniej fakultatywnie stała się obecnie obligatoryjna w razie wystąpienia przesłanek ją warunkujących. Jest ona szczególną formą odpowiedzialności przewidzianą w kodeksie karnym skarbowym. Systemowo jest odpowiedzialnością inną niż odpowiedzialność karna powszechna za własne działanie lub zaniechanie. Typowy dla prawa karnego aspekt indywidualizacji ponoszenia kary za swoje przewinienia podlega w prawie karnym skarbowym modyfikacjom. Zakłada bowiem możliwość przeniesienia wykonania kar i środków karnych o charakterze finansowym – ze sprawcy na inny podmiot. Rodzi się zatem pytanie o charakter oraz wymiar omawianej instytucji. Pomocny dla wyjaśnienia tej kwestii jest niewątpliwie sam charakter prawa karnego skarbowego i wiodący w nim prym walor kompensacji, będący priorytetem, dla podstawowej w prawie karnym powszechnym, represji. Oczywiście głównym zadaniem prawa karnego skarbowego jest przecież w istocie dążenie do zapewnienia wpływów przynależnych Skarbowi Państwa z różnych tytułów prawnych, tak więc egzekwowanie należności staje się głównym celem i zadaniem nadrzędnym, nawet nad karno-wychowawczym aspektem prewencyjnym celów wszystkich kar i środków karnych. Książka jest syntetycznym, jak również całościowym ujęciem zagadnień dotyczących statusu oraz uprawnień podmiotu mającego ponosić odpowiedzialność posiłkową, jak również kumulacji jego roli z inną stroną, czy też quasi-stroną postępowania karnego skarbowego. 

Integracja zewnętrzna i wewnętrzna nauk prawnych. Cz. 1 Jurysprudencja 2

Marek Zirk-Sadowski, Tomasz Bekrycht, Bartosz Wojciechowski

Oddajemy do rąk Czytelników tom opisujący jedno z najistotniejszych zagadnień prawoznawstwa – integrację nauk prawnych. Integracja ta dotyczy zarówno dziedzin, które tradycyjnie stanowią korpus wiedzy o prawie, jak i nauk powszechnie umieszczanych zdecydowanie poza horyzontem wyznaczającym obszar prawoznawstwa. Zgodnie z przyjętym zamysłem publikacja ma charakter dwudzielny. Zewnętrzne spojrzenie na zagadnienia obecne w problematyce prawa ujęto w trzech blokach problemowych: Polityka, Etyka – krytyka – literatura, Kognitywistyka – cybernetyka. Natomiast wzajemne przenikanie się wiedzy o prawie w ramach dogmatyk prawniczych, nauk historycznych oraz teorii i filozofii prawa znalazło wyraz w tekstach opatrzonych nadrzędnym tytułem: Interpretacja – język. Integracja wewnętrzna i zewnętrzna prawoznawstwa ma istotne konsekwencje dla dwóch ogromnych dyskursów społecznych – tworzenia i stosowania prawa. Wiele interesujących zagadnień stało się przedmiotem analizy w prezentowanym tomie.  

Interpelacje poselskie w Sejmie Śląskim 1922-1939. Regulacja prawna i praktyka

Józef Ciągwa

Prawo interpelacji jest jednym ze środków kontroli administracji (władzy wykonawczej) przez władzę ustawodawczą. Stanowi ono w ten sposób istotny komponent równoważenia władz. A równowaga władz jest nieodzownym  elementem trójpodziału władzy. Podstawę materialno-prawną interpelowania stanowił art. 14 ustawy konstytucyjnej z 15 lipca 1920 roku, zawierającej statut organiczny województwa śląskiego (Dz.U.R.P. Nr 73, poz. 497), podczas gdy formalne prawo interpelowania, a więc tryb realizacji prawa materialnego, określały regulaminy sejmowe. Art. 14 ustawy konstytucyjnej stanowił, że Sejm Śląski ma prawo interpelowania wojewody śląskiego i Śląskiej Rady Wojewódzkiej. Regulaminy sejmowe  z lat 1922, 1923, 1930 i 1936  określały procedurę interpelowania w jego trzech okresach: wnoszenia interpelacji;  załatwiania interpelacji przez organy interpelowane;  sejmowej oceny odpowiedzi, udzielonej przez interpelowanych. Prawo interpelowania było prawem zespołowym, dlatego każdy z regulaminów określał minimalną liczbę podpisów interpelantów pod interpelacją:  7 (regulaminy z lat 1922, 1923); 5 (regulamin z 1930 roku); 3 (regulamin z 1936 roku).     Konfrontacja praktyki z przepisami o interpelowaniu pokazuje, że nie zawsze formalne  prawo interpelowania  było w praktyce dotrzymywane. Posłowie  czterech Sejmów Śląskich wnieśli w sumie 141 interpelacji. Największa aktywność interpelowania cechowała  dwa kluby partii robotniczych:  Polskiej Partii Socjalistycznej (potem Klubu Posłów Socjalistycznych)  i Narodowej Partii Robotniczej). Najmniejsza (3 interpelacje) -  sanacyjny Klub Narodowego Chrześcijańskiego Zjednoczenia Pracy. Z kilkunastu grup tematycznych wszystkich interpelacji, aż 45 interpelacji (31,9 %)  tworzyły interpelacje o charakterze socjalnym, stanowiąc wierne odbicie problemów społecznych Śląska: wzrastającego bezrobocia, lokautów, zwalniania pracowników, nieregularnego, czy spóźnionego wypłacania zasiłków, świętowania, świętówek, tj. pracy nie we wszystkie dni tygodnia, zawieszania płacenia rent, braku ubezpieczeń na wypadek bezrobocia itp. Książka jest adresowana do teoretyków prawa, konstytucjonalistów, administratywistów, historyków ustroju Śląska, politologów i parlamentarzystów.

Jurysprudencja 10. W stronę krytycznej filozofii orzekania. Polityczność, etyka, legitymizacja

Rafał Mańko

Celem serii wydawniczej "Jurysprudencja" jest publikowanie monografii z zakresu teorii i filozofii prawa, a także dyscyplin prawniczych podejmujących problematykę teoretyczno- i filozoficzno-prawną w ramach własnych badań przedmiotowych. Inicjatywa powołania tego rodzaju serii wydawniczej spotkała się z dużym zainteresowaniem wszystkich ośrodków naukowych zajmujących się wskazaną problematyką, a także znanych naukowców z ośrodków zagranicznych. Redaktorzy serii Marek Zirk-Sadowski, Tomasz Bekrycht Prezentowana publikacja jest pierwszą w polskiej nauce próbą spojrzenia na zjawisko orzekania - sądowego stosowania prawa, w tym jego operatywnej wykładni - w perspektywie krytycznej filozofii prawa. Nawiązując do czołowych przedstawicieli tego nurtu w jurysprudencji anglosaskiej (takich jak Duncan Kennedy, Costas Douzinas, Adam Gearey), autor konstruuje własny model filozoficzno-prawny, który określa mianem krytycznej filozofii orzekania. Wychodząc od założeń ontologicznych, epistemologicznych i metodologicznych teorii krytycznej, za kluczowy punkt wyjścia uznaje uwzględnienie w teorii orzekania problematyki polityczności (thepolitical), rozumianej - za Chantal Mouffe - jako fundamentalny i nieusuwalny antagonizm społeczny, a także ideologii rozumianej w nawiązaniu w szczególności do koncepcji Slavoja Ziżka. Ponadto nawiązuje krytycznie do juryscentrycznego projektu Artura Kozaka, prowadząc m.in. rozważania nad granicami prawniczej władzy dyskrecjonalnej. Odsłonięcie politycznych i ideologicznych uwikłań orzekania skłania do przemyślenia na nowo etyki sędziowskiej, która - zdaniem Autora - powinna być oparta na imperatywie dążenia do sprawiedliwości, rozumianej niejako dająca się skodyfikować formuła, lecz przede wszystkim jako usuwanie przejawów niesprawiedliwości (adikia) i aktywne dążenie do emancypacji. Tak rozumiana polityczna etyka orzekania jest propozycją krytycznego przemyślenia społecznej odpowiedzialności sędziego i jego związków z prawem, a zarazem punktem wyjścia do rozważań o legitymizacji władzy sądowniczej. Skoro nie może ona znaleźć oparcia w tekście prawa i nie powinna jej szukać w innych subświatach, rozwiązaniem wydaje się jej oparcie na demokratycznej partycypacji i rzeczywistym dążeniu do realizacji ideału sprawiedliwości.

Jurysprudencja 3. Integracja zewnętrzna i wewnętrzna nauk prawnych. Cz. 2

Adam Bartczak, Monika Zalewska, Małgorzata Król

Dążenie do integracji zewnętrznej i wewnętrznej prawoznawstwa jest zjawiskiem ciągle aktualnym i powracającym w refleksji naukowej nad prawem. Jednakże w ślad za rozwojem nauki zmienia się zarówno obszar integracji, jak i jej zakres, a zatem zmienia się pole integracji. Można to zauważyć w piśmiennictwie, a także w niniejszym tomie. Prawoznawstwo stale poszukuje nowych punktów odniesienia i nowych metod badawczych, by lepiej poznać i zrozumieć zjawisko prawne, przyjmując za punkt wyjścia wielowymiarowość prawa. Pole integracji staje się obszarem coraz gęstszych, a jednocześnie zmiennych, relacji interdyscyplinarnych i transdyscyplinarnych, pozwalających korzystać z dorobku naukowego rozmaitych dyscyplin badawczych z pożytkiem dla integrujących się dyscyplin, w tym szeroko rozumianego prawoznawstwa. Wskazać można wiele odmiennych pól integracji wyznaczanych w różnym czasie przez poszczególnych badaczy. Prawo ma ścisły związek z wieloma zjawiskami społecznymi, psychicznymi, etycznymi i językowymi, bo samo też jest takim zjawiskiem w wielu odsłonach. W opracowaniu poruszono bardzo wiele niezwykle interesujących oraz inspirujących badawczo i metodologicznie zagadnień z tego zakresu. Książka może stanowić źródło inspiracji naukowej, wzbudzić żywą dyskusję i rozwinąć dalsze zainteresowanie zjawiskiem prawnym.  

Jurysprudencja 4. Legitymizacja prawa Unii Europejskiej. Legitymizacja demokratyczna czy cywilizacyjna?

Wioletta Jedlecka

Europa jest wspólnotą wartości cywilizacyjnych, do których należą wolność i równość jednostki, demokracja, państwo prawa, społeczeństwo obywatelskie, to „europejski dom” nie może być budowany niezależnie od tych wartości lub wbrew nim, ale tylko i wyłącznie na ich podstawie. Wspólna polityka europejska musi więc występować w obronie wymienionych wartości oraz brać za nie odpowiedzialność. Teoria integracji europejskiej wymaga zgody co do strategii i celów zjednoczenia, a budowa tej zgody nie jest możliwa bez określonych koncepcji legitymizacyjnych. Oś problemową podjętych rozważań stanowi kwestia legitymizacji Unii Europejskiej – jej instytucji oraz stanowionego przez nie prawa. Inspiracją do podjęcia tematu było poczucie szeroko rozumianego kryzysu legitymizacji demokratycznej UE. Niewątpliwie w Unii występuje problem z uzasadnianiem decyzji – szczególnie w zakresie prawa pochodnego i orzecznictwa – w sposób wpisywalny w dominujące koncepcje demokracji, do których przywykły krajowe dyskursy profesjonalne. Receptą na ów kryzys może być wzmocnienie legitymizacji cywilizacyjnej Unii Europejskiej, tj. odbudowa wspólnoty inkluzywnej przy wykorzystaniu zasady solidarności, kanonu wartości wspólnych i wielokulturowości.  

Jurysprudencja 5. Prawo prywatne Unii Europejskiej ze stanowiska teorii prawa

Joanna Helios

Głównym celem monografii było zbadanie adekwatności wypracowanych w teorii prawa koncepcji podziału na prawo publiczne i prawo prywatne w prawie Unii Europejskiej. Na marginesie zasadniczych rozważań uwzględniono również dyskusję nad Europejskim Kodeksem Cywilnym, harmonizacją/unifikacją prawa prywatnego i refleksję nad rolą prawa prywatnego w procesie integracji społecznej. W publikacji można wyodrębnić trzy obszary problemowe: 1) adekwatność wyróżnienia prawa prywatnego UE jako rodzaju prawa; 2) kwestię uzasadnienia podziału europejskiego prawa na publiczne i prywatne; 3) modernistyczne uwikłania unijnego prawa prywatnego. Procesy integracji europejskiej oraz globalizacyjne „narzucają” nowe rozumienie prawa publicznego i prawa prywatnego. Wiąże się to ściśle ze zjawiskami: publicyzacji prawa prywatnego, prywatyzacji prawa publicznego oraz multicentryzmem. Na prawo prywatne Unii Europejskiej składa się wiele aktów unijnych o charakterze wiążącym i niewiążącym. Dyrektywy unijne w większości dotyczą obrotu konsumenckiego i są wdrażane za pomocą procedur administracyjnoprawnych, co stanowi pogwałcenie założeń prawa prywatnego. Do prawa prywatnego Unii Europejskiej trzeba również zaliczyć prawo międzynarodowe prywatne. Książka skierowana jest zarówno do teoretyków i filozofów prawa, dogmatyków prawa międzynarodowego i europejskiego, cywilistów, komparatystów i historyków prawa, jak też do wszystkich zainteresowanych prawem prywatnym, które może być szansą dla rozbudowy Wspólnoty.  

Jurysprudencja 6. Transcendentalna filozofia prawa. O zewnętrznym obowiązywaniu i uzasadnieniu istnienia prawa

Tomasz Bekrycht

Skomplikowany charakter rzeczywistości „wymusza” normy działania, które zawarte są zwłaszcza w treści pojęcia prawa. Również jego powstawanie, istnienie, status ontologiczny i ważnościowy (odpowiednio deontologiczny) są intelektualnym wyzwaniem, które wprawia we frustrację poznawczą. Problematyka poznania zasadności prawa zawiera się w pytaniach o istnienie uniwersalnych struktur kategorii bytu, jaką jest prawo, a także o możliwość jego obiektywnego poznania (jako kategorii ontologicznej i deontologicznej – czyli bytu, który w osobliwy sposób określa powinność) w zakresie satysfakcjonującym o tyle, o ile poznanie takie odsłania uzasadnienie jego istnienia. Tym samym problem ten staje zagadnieniem transcendentalnym, opisującym warunki możliwości istnienia prawa. Nie pozwala ono zrezygnować z poszukiwania czegoś uniwersalnego, niezmiennego, być może tylko formalnie uchwytnego, co uzasadnia i warunkuje istnienie prawa niezależnie od przyjęcia tego uzasadnienia jako faktycznego i w jakikolwiek praktyczny sposób nośnego argumentu za istnieniem porządku społecznego bądź jako podstawy do budowy kolejnej czy wzmacniania którejś z istniejących już teorii normatywnych. Poszukiwanie to jest wyrazem transcendentalnej i transcendującej zastany porządek fenomenalny dążności intelektu. Tego rodzaju poznanie mogłoby dostarczyć koronnego, ale także powszechnie zrozumiałego i dlatego też wiążącego argumentu, przemawiającego za tym, by prawa po prostu przestrzegać.