Kenozoik regionu śląsko-krakowskiego

Józef Lewandowski

Niniejszy podręcznik stanowi kompendium wiedzy na temat regionu śląsko-krakowskiego, obejmującego Wyżynę Śląsko-Krakowską oraz przylegające od zachodu i północy fragmenty Niziny Śląskiej i Niziny Środkowopolskiej, o zróżnicowanej budowie geologicznej i urozmaiconej rzeźbie. Powstawała ona w ciągu ostatnich 65 mln lat, gdy obszar ten stawał się lądem, okresowo tylko i lokalnie zalewanym przez morze mioceńskie. Podczas kenozoiku wielokrotnie zmieniał się tu klimat — od tropikalnego i subtropikalnego w paleogenie i miocenie, przez sawannowy i stepowy w pliocenie, po umiarkowany i subarktyczny w czwartorzędzie. Zmiany te zarejestrowane są w osadach i strukturach geologicznych oraz zróżnicowanych genetycznie formach rzeźby. Szczególnie burzliwe dzieje geologiczne przechodził omawiany region w czwartorzędzie, kiedy to wielokrotnie wkraczał na ten obszar lądolód skandynawski, zostawiając osady i formy glacigeniczne. Z uwagi na występujące w regionie surowce naturalne (węgiel kamienny i brunatny, rudy metali) formy antropogeniczne (hałdy i wyrobiska oraz zapadliska poeksploatacyjne) wywierają szczególne piętno na krajobraz i przyrodę górnośląską.

Schémas d'extension métaphorique. A partir de l'analyse des contenus et des organisations conceptuels de certaines unités lexicales se référant a la lumiere

Barbara Taraszka-Drożdż

Książka adresowana jest do naukowców oraz studentów kierunków filologicznych interesujących się zjawiskiem metafory, które w niniejszej pracy przedstawione jest z punktu widzenia językoznawstwa kognitywnego. W części teoretycznej autorka porównuje dwa kognitywne podejścia do metafory. Pierwszym z nich jest teoria postulująca centralne miejsce metafory w języku i poznaniu, tj. Teoria Metafory Konceptualnej zapoczątkowana przez G. Lakoffa i M. Johnsona, a następnie rozwijana przez innych badaczy (np. Z. Kövecsesa, J. Grady’ego, R. Gibbsa, M. Turnera) oraz poddawana modyfikacjom, m.in. pod wpływem Teorii Amalgamatów Pojęciowych G. Fauconniera i M. Turnera. Drugą rozważaną koncepcją jest teoria Gramatyki Kognitywnej autorstwa R. Langackera, w ramach której metaforze nie przypisuje się specjalnej roli. Metafora postrzegana jest bowiem jako jeden z typów rozszerzenia semantycznego. Jednak, jak wskazuje na to autorka, narzędzia Gramatyki Kognitywnej pozwalają opisać zjawisko metafory w dużo bardziej kompleksowy sposób niż zakłada to Teoria Metafory Konceptualnej. W części analitycznej, bazując na założeniach Gramatyki Kognitywnej, autorka proponuje metodologię badawczą, która integruje opis semantyczny z opisem gramatycznym oraz zapleczem doświadczeniowym danej społeczności językowej. Analizie poddane zostają rozszerzenia semantyczne francuskich jednostek leksykalnych odnoszących się do światła. Wychodząc od analizy treści oraz organizacji konceptualnej każdej jednostki leksykalnej, autorka dociera do całego systemu struktur schematycznych nazywanych wzorcami metaforycznego rozszerzenia, a w ich ramach, do całych matryc domen aktywowanych przez analizowane jednostki leksykalne.

Kulturowe i społeczne konteksty pandemii COVID-19

Barbara Orzeł

Czy pandemię COVID-19 możemy porównać do hiszpanki? W jaki sposób możemy definiować „dystans społeczny”? Jak zmieniła się przestrzeń domu? Jaką rolę odegrały i jak zmieniły się nowe media? I w końcu: jak zmienił się nasz dzień dzisiejszy, nasze rytuały, praca i moda? „Kulturowe i społeczne konteksty pandemii COVID-19” narodziły się w wyniku zainteresowania zmianami, które przyniosła „nowa rzeczywistość”. Autorka zanalizowała najważniejsze dziedziny codzienności, w których zakorzeniły się nowe zachowania związane z koniecznością przystosowania się do tej niecodziennej sytuacji.

Pejzaże miasta w komiksie. Studia nad komiksem

Matylda Sęk-Iwanek

Seria: Oikos. Komparatystyka Literacka i Kulturowa (3), ISSN 2720-1104   Książka Pejzaże miasta w komiksie. Studia nad komiksem skupia się na badaniach komiksu, gdzie motywem przewodnim staje się analiza przestrzeni miejskiej. Miasto jest tropem badawczym, ale też pretekstem do podjęcia zagadnień działania komiksu, jego struktury i składników. Autorka zaczyna od przeglądu stanu studiów nad komiksem. Kolejną ważną część monografii stanowi przygotowanie narzędzi i metod, które są istotne w badaniu i analizowaniu komiksów. W książce skonstruowano i opisano warsztat badawczy, w tym nowe jego elementy. Z kolei w ostatniej części pracy można znaleźć przykłady analiz komiksów w świetle badania przestrzeni miejskiej, także z zastosowaniem opracowanych narzędzi. Przyjęta perspektywa badawcza pozwala na wykorzystanie wypracowanych w niniejszej książce metod do badania również innych, nie tylko miejskich, tropów i zagadnień w komiksach.

Poza zasadą komunikacji

Krzysztof Kłosiński

Książka dotyczy sytuacji literaturoznawstwa po przełomie poststrukturalistycznym. Epoka „nauki o literaturze”, wyrastającej z jednej teorii, jest w omawianych nurtach badań rozdziałem zamkniętym. Teoria traktowała literaturę jako agregat mnożący wydajność informacyjną komunikatu, teraz pojawia się wizja odwrotna: literatury jako resetu, zawieszenia naszej władzy poznawczej, lub marnotrawstwa (potlacz). „Teoria” jest „ksywką” dla tekstów rzucających wyzwanie granicom dyscyplin. Przystosowanie do nowej sytuacji oznacza zwrot w stronę kulturoznawstwa lub „usługodawstwa”, czemu przeciwstawiają się obrońcy humanistyki i literaturoznawstwa, widząc ich rolę w fundowaniu uniwersytetu i demokracji.

Thorax morphology and its importance in establishing relationships within Psylloidea (Hemiptera, Sternorrhyncha)

Jowita Drohojowska

Morfologia tułowia i jej wykorzystanie w ustalaniu stosunków pokrewieństwa w obrębie nadrodziny Psylloidea (Hemiptera, Sternorrhyncha)   Praca zawiera opis i dokumentację budowy tułowia 59. gatunków koliszków, przedstawicieli wszystkich wyższych jednostek taksonomicznych w obrębie nadrodziny Psylloidea (Hemiptera, Sternorrhyncha) wg klasyfikacji Burckhardt, Ouvrard (2012). Opierając się na kryterium paleontologicznym, porównaniach wewnątrzgrupowych oraz porównaniach pozagrupowych, przeprowadzono analizę kierunków zmian elementów budowy tułowia i jego przydatków. Przy pomocy analizy kladystycznej, z wykorzystaniem programu komputerowego TNT 1.1 (Goloboff et al., 2008) ustalono relacje filogenetyczne pomiędzy analizowanymi taksonami, obrazując je kladogramami. Uzupełniono charakterystyki rodzin i podrodzin o nowe cechy zidentyfikowane w obrębie tułowia. Na ich podstawie stworzono klucz do oznaczania gatunków z poszczególnych podrodzin światowej fauny koliszków. Wyniki przedstawione w tej pracy będą wykorzystywane przez grono specjalistów zajmujących się owadami z nadrodziny Psylloidea do wnioskowania o ich filogenezie, wnosząc wkład w proces tworzenia jasnej i aktualnej klasyfikacji światowej fauny owadów z nadrodziny Psylloidea (Hemiptera, Sternorrhyncha).

Studia bibliologiczne. T. 20: Z życia książki. Ochrona i konserwacja zbiorów bibliotecznych oraz konteksty. Prace dedykowane Profesorowi Leonardowi Ogiermanowi

red. Anna Tokarska

Jubileuszowy, 20. tom Studiów bibliologicznych, dedykowany Profesorowi Leonardowi Ogiermanowi, dotyczy rzadkiej w opracowaniach bibliotekoznawczych tematyki konserwacji książki. Zaawansowanie prac i znaczący dorobek naukowy w tym zakresie jest wyróżnikiem charakterystycznym dla Instytutu BIN UŚ na tle ogólnopolskim i międzynarodowym, a zaprezentowany materiał, zgodny z zainteresowaniami Profesora, jest interdyscyplinarny. Omawiane zagadnienia dotyczą badań z pogranicza chemii i mikrobiologii, a także bibliologii, czytelnictwa i bibliofilstwa. Opracowanie, zawierające 22 wieloaspektowe artykuły reprezentantów ogólnopolskiego środowiska naukowego, z przewagą badaczy z Uniwersytetu Śląskiego, jest prezentacją artykułów ważnych dla realizacji procesu naukowo- dydaktycznego ze względu na treść i zaproponowaną metodologię. 20. tom Studiów bibliologicznych jest interdyscyplinarny i aktualny zwłaszcza obecnie, kiedy przechowanie i udostępnienie dziedzictwa piśmiennictwa narodowego należy do zadań priorytetowych w polityce kulturalnej i informacyjnej w Polsce.

Challenges of Foreign Language Instruction in the University Context

red. Danuta Gabryś-Barker

Praca jest zbiorem tekstów opracowanych głównie przez pracowników naukowo-dydaktycznych Instytutu Języka Angielskiego Uniwersytetu Śląskiego. Zadaniem jej jest ukazanie ciekawych i nowatorskich metod dyaktycznych jakie można stosować zarówno w nauczaniu języka obcego na zaawansowanym poziomie kompetencji studentów, jaką to posiadają studenci filologii angielskiej (n.p. w nauczaniu wymowy, gramatyki czy w rozwijaniu umijętności komunikacyjnych), , jak również na ćwiczeniach niejęzykowych, ale na których nauczanie odbywa się w języku obcym (języku angielskim), dla przykładu na kursie z wielojęzyczności. Czytelnik znajdzie tu również teksty poświecone nauczaniu dodatkowego języka obcego (n.p. języka hiszpańksiego i chińskiego). Praca ta adresowana jest zarówno do doktorantów prowadzących zajęcia, młodszych stażempracowników dydaktycznych, jak i do tych nauczycieli akademickich, którzy chcieliby spróbować nowego podejścia w nauczaniu na zaawansowanym poziomie języka, czyli w kontekście uniwersyteckiej neofilologii.

Model biblioteki aktywnie promującej książkę dziecięcą

Marlena Gęborska

Zasadniczym celem rozprawy jest zaproponowanie modelu akcji bibliotecznych w kontekście promocji oferty kulturalnej dla dzieci i młodzieży. Termin model został w pracy zawężony do aktywności i promocji biblioteki, i nie odnosi się do pozostałych aspektów jej funkcjonowania. W programie badawczym wzięto pod uwagę osiem następujących typów źródeł: odpowiedzi uzyskane w trakcie ogólnopolskiej i zagranicznej ankiety, w tym podczas podróży badawczych, wypowiedzi bibliotekarzy i czytelników zebrane z użyciem scenariusza, materiały promocyjne zebrane w bibliotekach i podczas targów książki, strony internetowe bibliotek publicznych, dokumentację biblioteczno-statystyczną, publikacje z wydawnictw zwartych i czasopism fachowych, raporty o stanie czytelnictwa i bibliotek oraz statystyki. ADRESACI: badacze, bibliotekarze, studenci, każdy zainteresowany działalnością kulturalną bibliotek w Polsce i na świecie oraz promocją literatury i czytelnictwa.

Wybrane zagadnienia prawa do firmy

Piotr Ślęzak

Książka zawiera podstawowe informacje dotyczące prawa do firmy. Autor przedstawia znaczenie słowa „firma” w języku prawnym i prawniczym. Wypowiada się w spornej kwestii charakteru prawa do firmy, opowiadając się za jej majątkowym charakterem. Wskazuje także na brzmienie firmy różnych podmiotów, rodzaje firmy oraz jej funkcje. Omawia zasady prawa firmowego. Wyjaśnia co to jest licencja firmowa i na czym polega ochrona firmy. Publikacja jest przydatna dla studentów takich kierunków, jak: organizacja produkcji filmowej i telewizyjnej, zarządzanie, ekonomia, administracja, oraz osób prowadzących działalność gospodarczą. Jest też cennym materiałem dydaktycznym dla studentów oraz szkoleniowym dla przedsiębiorców.

Zazdrość i działalność naukowa. Studium z zakresu naukoznawstwa pedagogicznego

Alicja Żywczok

Jednym z motywów przedsięwzięcia badawczego stały się troska o jakość życia naukowców oraz jakość ich aktywności zawodowej, zwłaszcza dynamizm indywidualnego rozwoju naukowego. W badaniach o orientacji jakościowej (z zastosowaniem metody indywidualnych przypadków realizowanej za pośrednictwem technik: wywiadu z pracownikami naukowymi i naukowo-dydaktycznymi oraz hermeneutycznej analizy treści opublikowanych biografii i autobiografii naukowców), przedmiotem uczyniłam dogłębne poznanie opinii naukowców odnośnie do m.in. przejawów, typów, uwarunkowań, a także zapobiegania zazdrości w tej grupie zawodowej. Problematyka zazdrości wraz z upływem kolejnych epok nie stała się tematem zdezaktualizowanym, wręcz przeciwnie – wciąż istotnym pod wieloma względami: społecznym, prawnym, politycznym, moralnym, religijnym czy wychowawczym. W strukturze monografii (liczącej 250 stron) odzwierciedlają się zagadnienia niezbędne w realizacji celów badań. Tworzy ją, oprócz spisu treści i części wprowadzającej (z uzasadnieniem problematyki, opisem metodologicznych oraz organizacyjnych podstaw badań, a także struktury monografii), siedem rozdziałów, zakończenie, bibliografia, indeks osobowy, summary, słowa kluczowe w języku polskim i angielskim, a także nota o autorce. W rozdziale pierwszym w celu zidentyfikowania emocji zazdrości konieczne stało się odróżnienie jej od „zawiści”, „nienawiści”, „chciwości”. Analizy leksykalne umożliwiły również dostrzeżenie innych terminów, takich jak „współzawodnictwo”, „rywalizacja”, „konkurencja”, „ambicja” i „aspiracje”, mających pewne znaczenie w ujawnieniu genezy zazdrości. W rozdziale drugim scharakteryzowałam typy i poziomy zazdrości. Dokonałam deskrypcji faz zazdrości nadawczej i reakcji odbiorcy na zazdrość. Rezultat refleksji nad trwałością odczuwanej zazdrości stanowi opis zazdrości krótkotrwałej i chronicznej. Odsłonięcie mechanizmu, przyczyn i przedmiotów zazdrości w rozdziale trzecim pozwoliło dostrzec czynniki osobowościowe, środowiskowe i sytuacyjne stanowiące istotne przeszkody w pomyślnym rozwoju zawodowym pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych. Rozdział czwarty służył opisowi dyferencyjnemu objawów zazdrości: somatycznych, psychicznych i behawioralnych, oraz odsłonięciu podobieństw i różnic w ekspresji tej emocji negatywnej. W rozdziale piątym respondenci wypowiedzieli się na temat prawdopodobnych konsekwencji zazdrości dla człowieka, który jej ulega i dla doświadczającego zazdrości ze strony otoczenia społecznego. Treść rozdziału szóstego stanowi deskrypcję wartości, dyspozycji i postaw naukowców, które są przeciwieństwem zazdrości. Zawartość merytoryczna rozdziału ostatniego – siódmego dotyczy zapobiegania emocji zazdrości i niwelowania przyzwyczajenia do odczuwania zazdrości za pośrednictwem procesu edukacyjnego, zwłaszcza adeptów nauki.

W zderzeniu z naturą - świętość Brata Alberta. Naturalne uwarunkowania życia duchowego świętego Alberta Chmielowskiego

Krzysztof Matuszewski

Publikacja stanowi cenne studium uwarunkowań życia duchowego Alberta Chmielowskiego (1845-1916), wybitnego Polaka, artysty-malarza, byłego powstańca i świętego Kościoła. Autor umiejętnie wykorzystał wiedzę m.in. z zakresu psychologii, historii czy historii sztuki, szukając odpowiedzi na pytanie, co kształtuje świętości człowieka. Bogactwo wszechstronnie uzdolnionej i doświadczonej natury Chmielowskiego, jego zderzenie z cierpieniem, depresją, stratami, dzięki głębokim doświadczeniom duchowym, zaowocowało przemianą, zostawiając trwały świat w środowisku, w którym żył. Publikacja jest odważną próbą całościowego ujęcia czynników, które kształtują duchowość człowieka. Stanowi cenne źródło zwłaszcza dla teologów, ale również psychologów, pedagogów, historyków i historyków sztuki, szukających powiązań między psychologią, kulturą a religią.

"Cóż tam, panie, w polityce?" Czyli o wzajemnym postrzeganiu dziennikarzy i polityków w mediach

Katarzyna Brzoza-Kolorz, Dagmara Głuszek-Szafraniec, Patrycja Szostok-Nowacka

Z recenzji dr hab. Agnieszki Szymańskiej: „Niniejsza książka jest przede wszystkim bardzo obszernym studium przekazu polskich mediów w kluczowym dla (…) sytuacji w Polsce roku wyborczym 2015. Podwójne wybory, które w rezultacie przyniosły tzw. dobrą zmianę, były bowiem czasem, w którym polityczne karty w rozgrywce o przyszłość Polski i kierunek jej dalszego rozwoju zostały rozdane na nowo. (…) wartość książki oddawanej do rąk czytelników odnosi się do jej wymiaru dokumentacyjnego. Jej treść składa się bowiem na niezwykle wnikliwy opis czasu, który objęła badaniem. Opis ponad wszelką wątpliwość rzetelny i bezstronny, a o takie publikacje dzisiaj najtrudniej. Jestem przekonana, że książka ta nie tylko jest interesująca dla nas dziś, ale będzie stanowić cenne źródło informacji na temat historycznego dla Polski roku 2015 dla wielu przyszłych pokoleń badaczy polskiej sfery publicznej oraz relacji mediów i polityki. Jej lektura powinna dać do myślenia poza tym nie tylko medioznawcom i politologom, ale nade wszystko ludziom mediów i samym politykom.”   Katarzyna Brzoza-Kolorz, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Medialnej UŚ. Swoje zainteresowania naukowe koncentruje wokół następujących zagadnień: komunikowanie społeczne, komunikowanie polityczne, women’s media studies i system komunikowania lokalnego. Członkini Polskiego Towarzystwa Komunikacji Społecznej (PTKS) i European Consortium for Political Research (ECPR). Uczestniczka ponad 20 konferencji naukowych. Autorka kilkunastu artykułów opublikowanych w czasopismach naukowych i pracach zbiorowych m.in. Entertainizacja polityki, „Zeszyty Prasoznawcze” nr 2/2014; Kobiety świata polityki na okładkach wybranych polskich tygodników w latach 2014-2015, „Polityka i Społeczeństwo” 1(15) / 2017, Obraz polityczek w okresie wyborów parlamentarnych w 2015 roku w polskich tygodnikach opinii a teoria zagłuszanej grupy, „Political Preferences” 17/2017. [20.02.2020] Dagmara Głuszek-Szafraniec, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Medialnej UŚ, stypendystka programu Erasmus na Georg-August Universität (RFN), była redaktor mediów niemieckojęzycznych. Wykonawca w projektach finansowanych przez NCN (również w OPUS 6  pt. Miejsce religii w sferze publicznej. Tożsamości religijne w wieloreligijnych regionach Europy Środkowo-Wschodniej na przykładzie wybranych regionów Polski, Ukrainy i Słowacji [Nr: 2012/07/B/HS6/02509]). Autorka artykułów nt. mediów na świecie, m.in. Hiszpańska partia Podemos a mediatyzacja polityki, „Politeja” 4(49)/2017; Media w hiszpańskiej wspólnocie Galicji. Proces degalicyzacji mediów, „Zeszyty Prasoznawcze” 3(227)/2016, System mediów w Hiszpanii. Różnice regionalne, „Zeszyty Prasoznawcze” 4(240)/2019 oraz współautorka publikacji nt. medialnych obrazów rzeczywistości, m.in. Medialna abdykacja. Od ustąpienia Benedykta XVI do wyboru papieża Franciszka (Katowice, 2015) [20.02.2020] Patrycja Szostok-Nowacka, doktor habilitowana, prof. UŚ w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Medialnej UŚ. Była wykonawcą w dwóch grantach naukowych: „Obraz wyborów do Parlamentu Europejskiego w polskich mediach. Analiza zawartości mediów” – grant KBN pod kierownictwem M. Kolczyńskiego nr 116211936 oraz „Obraz Prezydencji Polski w Radzie Unii Europejskiej (2011) w wybranych tytułach prasy polskiej” – grant NCN pod kierownictwem M. Kolczyńskiego nr 2011/01/B/HS5/00524. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół zagadnień psychologii komunikowania, ze szczególnym uwzględnieniem jego lokalnego wymiaru oraz komunikowania politycznego. W swojej pracy naukowej realizuje przede wszystkim projekty empiryczne, oparte głównie na analizie zawartości mediów oraz badaniach społecznego odbioru komunikowania. [20.02.2020]

Pisanie i czytanie (o) fotografii. Odkrywcy, klasycy, obrazoburcy

Piotr Zawojski

Seria: Fotografia, Film, Sztuka Mediów (3), ISSN 2956-4786 Książka jest próbą nowej interpretacji wypowiedzi klasycznych autorów piszących o fotografii jako medium, sposobie rejestracji świata, narzędziu kreacji artystycznej i maszynerii epistemologicznej. Obok rozdziałów analizujących ich poglądy część rozdziałów została poświęcona autorom proponującym nowe rozpoznania fenomenu fotografii, zwłaszcza w kontekście ekspansji nowych mediów wizualnych oraz rozważań na temat jej „nie-ludzkiego” wymiaru. W autorskim zamierzeniu kilkanaście tekstów utrzymanych w stylistyce eseju naukowego – łączącego przystępność wywodu z nierezygnowaniem z pogłębionej analizy i interpretacji – ma prezentować różnorodność spojrzenia na fotografię.

Wzory kultury antycznej. Reguły zachowania starożytnych Greków i Rzymian

red. Julia Doroszewska, Marek Job, Tomasz Sapota

Tytuł niniejszej publikacji świadomie nawiązuje do prac słynnej amerykańskiej antropolożki Ruth Benedict, która do nauk o kulturze wprowadziła pojęcie „wzoru kulturowego”. W badanych przez siebie kulturach wskazywała ona na specyficzne dla ich uczestników reguły myślenia i zachowania oraz wpływ owych reguł na wytwarzanie określonych postaw i reakcji w życiu codziennym i, co za tym idzie, na kształtowanie i sposoby realizacji norm kulturowych charakterystycznych dla danej grupy lub społeczeństwa. Termin „wzór kulturowy” odsyła nas zatem do skomplikowanego uniwersum norm i wartości, które funkcjonują zawsze na dwóch różnych poziomach: deklaratywnym i realizacyjnym. Przyglądanie się normom na pierwszym z wymienionych poziomów ukazuje nam istnienie w świadomości zbiorowej typów idealnych, do których każda jednostka powinna dążyć. Odkrycie natomiast drugiego, realizacyjnego poziomu pozwala zweryfikować, na ile to, co pozostaje w sferze postulatu, jest rzeczywiście realizowane i przestrzegane. (fragment wstępu)

Otwarte zakończenie. Wybór współczesnego dramatu czarnogórskiego

Red. Gabriela Abrasowicz, Magdalena Koch, Leszek Małczak

W antologii Otwarte zakończenie zaprezentowano wybór współczesnych dramatów czarnogórskich w opracowaniu krytycznym. Wszystkie zawarte w tomie teksty powstały w ciągu ostatnich dwóch dekad i uzupełniają obraz współczesnego dramatopisarstwa europejskiego. Na kształt tej twórczości wpływ miały osiągnięcia przedstawicieli i przedstawicielek starszych generacji twórców rodzimych, a także praktyka artystów zachodnioeuropejskich. W drodze artystycznych negocjacji powstała jednak odrębna jakość. Prezentowane w dramatach treści, mimo specyfiki i kolorytu lokalnego, mają ładunek uniwersalny i rezonują z rzeczywistością w ujęciu globalnym. Problematyka tych utworów obejmuje m.in. słabo rozpoznane w Polsce czarnogórskie realia antropologiczno-kulturowe, fakty historyczne aktualizowane w kontekście współczesnych wydarzeń oraz relacje Czarnogóra - Jugosławia i Czarnogóra - Europa. Warto zaznaczyć, że antologia stanowi prawdopodobnie pierwszy na świecie wybór dramatu czarnogórskiego w przekładzie na język obcy.

Czytaj po polsku. T. 13: Eliza Orzeszkowa:

oprac. Magdalena Nowak, Paulina Stasiak

Niniejsze książeczki to materiały pomocnicze do nauki języka polskiego jako obcego, przeznaczone dla osób początkujących (każde opracowanie składa się z 300 słów), które chcą poznać polską klasykę literacką i wzbogacić swój zasób słownictwa. Książeczki zawierają streszczenia nowel oraz zestawy ćwiczeń, których celem jest doskonalenie już zdobytej przez obcokrajowców szeroko pojętej wiedzy językowej oraz ogólnokulturowej. W każdym tomie pomieszczono słownik zawierający wszystkie wyrazy użyte w tekstach opowiedzianych nowel (w formach gramatycznych, w jakich zostały użyte w tekście, i wzbogacone o gramatyczne informacje, np. formy podstawowe, tj. słownikowe, czy rekcje, a więc wiadomości przydatne dla osób uczących się języka polskiego).

Nazwy własne w najnowszej prozie polskiej - między idiolektem a problematyką współczesnej kultury

Beata Kiszka-Pytel

Praca przedstawia funkcjonowanie sfery proprialnej w najmłodszej literaturze polskiej ze szczególnym uwzględnieniem chrematonimów, których obecność coraz silniej zaznacza się w najnowszych tekstach artystycznych. Materiał onomastyczny będący podstawą prowadzonych badań został wyekscerpowany z wybranych utworów twórców reprezentatywnych dla najnowszej prozy polskiej  powstałej po 1989 roku – Joanny Bator, Manueli Gretkowskiej, Ignacego Karpowicza, Moniki Szwai i Krzysztofa Vargi. Świadomy zabieg, mający dostarczyć pogłębionych analiz i bogatszych wniosków, stanowi dobór pisarzy reprezentujących odmienne style i poziomy literackie, tworzących prozę adresowaną do odbiorców płci żeńskiej lub męskiej (bądź niezależnie od płci) o odmiennych, bardziej lub mniej wyszukanych, gustach czytelniczych. Jednym z głównych celów podjęcia badań nazw własnych jest wyłonienie warstwy idiolektalnej języka artystycznego wybranych prozaików. Za jej przejaw uznać można chociażby posługiwanie się specyficznymi, indywidualnymi sposobami wprowadzania propriów czy powiązanie pewnych onimów przewijających się z literaturze z danym autorem. Analizy onomastyczne są prowadzone na tle nierzadko dyskutowanych tematów współczesności, takich jak czas, przestrzeń czy konsumpcjonizm. Ujawniły istnienie problemu ważności współczesnej prozy polskiej i jej poczytności przez przyszłego czytelnika w perspektywie najbliższych kilkunastu lub kilkudziesięciu lat. Czy najnowsza literatura skazana jest przez onimy na niedługą żywotność, stanowiącą jedynie przejaw czasów współczesnych? Jaki będzie jej odbiór za kilkadziesiąt lat w związku z coraz większą frekwencją różnego rodzaju nietrwałych propriów w literaturze?

Literackie topografie Lwowa. Szkice komparatystyczne

Zoriana Czajkowska

Monografia jest poświęcona literackiemu obrazowi Lwowa, łączy nowe spojrzenie na pogranicze kultur, gdzie problemy pamięci kulturowej, historycznej i postpamięci, w tyglu wspomnień, odczytywaniu i podtrzymywaniu pamięci, dezideologizacji i dehierarchizacji myślenia oraz rehabilitacji tego, co było przemilczane czy zakazane są kluczowe. Analizie zostały poddane wybrane polskie, ukraińskie i rosyjskie teksty literackie powstałe w XX i XXI wieku. Podjęte rozważania stanowią próbę uchwycenia ogólnych dyskursów o Lwowie i tworzenia jego mitu/mitów oraz przeanalizowania, w jaki sposób autorzy polscy, ukraińscy i rosyjscy odkrywają i postrzegają tę niezwykłą przestrzeń. W publikacji przeprowadzono również analizę, w jaki sposób problem „obcości” i/lub „inności” znajduje odzwierciedlenie w tekstach literackich oraz w jaki sposób autorzy kreują obraz innych narodowości.

"Forum Lingwistyczne" 2014, nr 1

Mirosława Siuciak, red. Magdalena Pastuchowa, Katarzyna Sujkowska-Sobisz

Pierwszy numer nowego pisma, zaprojektowanego jako platforma wymiany myśli związanych z szeroko rozumianymi problemami współczesnego językoznawstwa (założenia programowe pisma można znaleźć na stronie www.forumlingwistyczne.us.edu.pl). Rocznik zaplanowano jako pismo o charakterze ogólnopolskim, ale w związku z tym, że idea jego powstania zrodziła się w Instytucie Języka Polskiego UŚ, jego 1. numer tworzą autorzy związani z językoznawczym środowiskiem naukowym Uniwersytetu Śląskiego. Tom ten został pomyślany jako prezentacja głównych kierunków badawczych Instytutu. Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż ze względu na duże zróżnicowanie problematyki podejmowanej w Instytucie i pewne ograniczenia wydawnicze nie wszystkie one znalazły odpowiednią reprezentację. Podobnie jak przyszłe numery, i ten został zaprojektowany tak, aby zamieszczone teksty realizowały główne zamierzenie pisma, znajdujące odzwierciedlenie w czterech działach. Pierwszy stanowią STUDIA, w których zgromadzono oryginalne prace przedstawiające najnowsze osiągnięcia lingwistyki z zakresu genologii, dyskursu, semantyki, lingwistyki kulturowej, badań regionalnych, historii języka polskiego, problematyki normatywnej. W dziale ARCHIWALIA, którego celem jest przypominanie i wprowadzanie ponownie do obiegu naukowego tekstów, które, choć ważne i inspirujące, z różnych powodów nie dotarły do szerokiego grona zainteresowanych językoznawstwem, umieszczono interesujący artykuł Ewy Sławkowej w tłumaczeniu na język angielski. Trzeci dział stanowią POLEMIKI, które odnoszą się bądź do tekstów, do których dostęp jest utrudniony z tego względu, że są to publikacje anglojęzyczne, bądź do tych, które niedawno pojawiły się na lingwistycznym rynku. W ostatnim dziale VARIA zamieszczony został tekst będący przypomnieniem dokonań naukowych Profesor Aliny Kowalskiej – badaczki związanej przez całe swoje życie naukowe z Uniwersytetem Śląskim, a także rozważania dotyczące aktualnych problemów dydaktyki uniwersyteckiej.

"Podążamy tymi samymi lub podobnymi drogami myślowymi". Tematyka korespondencji logicznej Gottloba Fregego z Giuseppem Peanem, Davidem Hilbertem i Bertrandem Russellem

Gabriela Besler

Korespondencja Fregego z wielkimi matematykami przełomu XIX i XX w., Giuseppe Peanem, Davidem Hilbertem i Bertrandem Russellem miała wielkie znaczenie dla rozwoju logiki, matematyki i filozofii. Russell, w swym pierwszym liście do Fregego, odwołując się do pierwszej książki Fregego Begriffsschrift, formułuje trudność prowadzącą do antynomii. W odpowiedzi Frege odnosi zauważoną trudność do Grundgesetze der Arithmetik i odkrywa antynomię u podstaw swego systemu logicznego, który to system miał umożliwić definiowanie podstawowych pojęć arytmetyki liczb naturalnych i tym sposobem ugruntować arytmetykę. Dyskutowano także nad następującymi tematami: Liczba koniecznych terminów pierwotnych w systemie logicznym. Symbole kwantyfikacji i ich rozumienie. Koncepcja geometrii (oparta na intuicji przestrzennej lub abstrakcyjny system bez interpretacji). Aksjomaty w geometrii (zawsze prawdziwe fundamentalne fakty intuicji lub definicje pojęć pierwotnych). Teoria typów (powinno się mówić o Fregego-Russella teorii typów). Warunki poprawnej definicji (tu warunek istnienia definiowanego obiektu). Rozumienie klasy (abstrakcyjny obiekt czy system fizycznych jednostek). Frege odwołuje się często do swych założeń filozoficzno-semantycznych, a wśród nich do konieczności odróżnienia sensu i znaczenia wyrażeń językowych oraz prawdy i fałszu jako idealnych obiektów do których odnoszą się odpowiednio wszystkie zdania prawdziwe i fałszywe. Wielokrotnie przedstawia także – dyskutując z zwolennikami logiki jako nauki o ludzkim myśleniu – koncepcję obiektywnej myśli, niezależnej od jakiegokolwiek podmiotu poznającego, gwarantującą możliwość uprawiania nauki. Pokazane jest także społeczne tło, w jakim rodziła się logika matematyczna przełomu XIX i XX w. Książka adresowana jest do szerokiego grona czytelników zainteresowanych historią i rozwojem logiki przełomu XIX i XX w.

Czytaj po polsku. T. 17: Maria Konopnicka:

Zaadapt. i oprac. Katarzyna Szczotka

Seria: Czytaj po polsku (17), ISSN 2720-5800 Mendel Gdański to nowela Marii Konopnickiej opublikowana w 1890 roku. Stanowiła odpowiedź pisarki na antysemityzm, który w tamtym czasie był problemem powszechnym w społeczeństwie polskim. Akcja noweli rozgrywa się w XIX-wiecznej Warszawie. Głównym bohaterem opowiadania jest tytułowy Mendel Gdański - stary, ubogi introligator, Żyd polskiego pochodzenia, który od 27 lat mieszka na tej samej ulicy. Wydarzenia opisane w noweli pokazują, z jakimi trudnościami na co dzień zmagał się starzec. Pomimo szerzącego się wokół antysemityzmu i przemocy Mendel Gdański nie zrezygnował ze swojej tożsamości i z uporem bronił własnej godności.

Odmiany polszczyzny w szkole. Teoria i praktyka

red. Helena Synowiec, współudz. Marta Kubarek

W monograficznym tomie zbiorowym zamieszczono kilkanaście artykułów, w których autorzy językoznawcy i dydaktycy języka podejmują problemy zróżnicowania odmian współczesnej polszczyzny w kontekście edukacji polonistycznej. Uwzględniają odmiany językowe, którymi uczniowie posługują się w szkolnych i pozaszkolnych sytuacjach komunikacyjnych, analizują umiejętności dzieci i młodzieży w zakresie używania polszczyzny ogólnej (standardowej). W kręgu zainteresowań autorów znalazły się odmiany: środowiskowa (socjolekt młodzieżowy), dialektalna i medialna oraz ich wpływ na język wypowiedzi uczniowskich. Większość artykułów ma charakter badawczy – autorzy odwołują się do wyników swoich analiz, dzielą się refleksją teoretyczną i formułują konkluzje ważne dla praktyki dydaktycznej, dotyczące doceniania w szkole wiedzy o odmianach współczesnego języka polskiego oraz kształcenia umiejętności komunikacyjno-językowych uczniów. Publikacja jest adresowana do dialektologów, dydaktyków języka, pedagogów i nauczycieli polonistów. Recenzja książki ukazała się w czasopiśmie „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”. T. 23, s. 175–184 (Autorka recenzji: Małgorzata Kita).

Dziecko w świecie innowacyjnej edukacji, współdziałania i wartości. T. 2

red. Urszula Szuścik, Beata Oelszlaeger-Kosturek

Przedstawiona w dwóch tomach monografia pt. Dziecko w świecie innowacyjnej edukacji, współdziałania i wartości stanowi oryginalne opracowanie w zakresie szeroko rozumianej twórczości dziecka i twórczej pracy nauczyciela. Publikacja skupiła Autorów, którzy współpracowali z Doktor Bronisławą Dymarą i inspirowali się jej twórczością pedagogiczną. Teksty prezentują odkrywcze i twórcze podejścia w pracy z dzieckiem. W opracowaniach jest położony nacisk na niekonwencjonalność w pracy pedagogicznej w odniesieniu do teorii i praktyki. Publikacja jest adresowana do szerokiej rzeszy nauczycieli, badaczy, którym drogie jest dobro dziecka i jego twórczość. Stanowi ona kompendium wiedzy teoretycznej i praktycznej z zakresu działań innowacyjnych w pracy z dzieckiem. Zwrócono w niej uwagę na oryginalność metod w kształtowaniu postaw dziecka do twórczości i szeroko rozumianych wartości. Monografia może stanowić źródło inspiracji do ciekawych propozycji dydaktycznych z dzieckiem dla studentów, nauczycieli czy rodziców.