Zagadnienia prowadzenia zespołów muzycznych współczesnego rynku kultury

red. Izabella Zielecka-Panek

Publikacja to zbiór artykułów poświęconych zagadnieniom prowadzenia zespołów muzycznych, osadzonego w realiach współczesnego rynku kultury. Celem publikacji jest wymiana myśli naukowej, doświadczeń artystycznych  w poznawaniu, tworzeniu, propagowaniu różnorodnych kreacji dyrygenckich we współczesnym ruchu muzycznym. Omawia rolę dyrygenta jako twórcy, animatora, nauczyciela, wychowawcy ze szczególnym nastawieniem na aspekt edukacyjny. Przedstawia również merytoryczne i praktyczne arkana sztuki dyrygenckiej. Została również rozszerzona tematyko o sylwetki wybranych kompozytorów związanych ze śląskim ruchem kompozytorskim. Proponowana tematyka  przeznaczona jest zarówno dla dyrygentów, nauczycieli akademickich, instruktorów zespołów muzycznych, a także  dla studentów zainteresowanych prowadzeniem zespołów muzycznych.

Podstawowe wiadomości z gramatyki polskiej i włoskiej. Szkic porównawczy

Katarzyna Kwapisz-Osadnik

Podręcznik zawiera podstawowe informacje z zakresu gramatyki porównawczej języka polskiego i włoskiego. Autorka proponuje przede wszystkim zestawienie terminów i ich zakresów, aby zasygnalizować podobieństwa i różnice w tradycyjnej nomenklaturze gramatycznej.         Książka składa się z pięciu części. Cztery poświęcone są opisowi poszczególnych poziomów w strukturze języka, tj. poziomu fonologicznego, morfologicznego, składniowego i leksykalnego. Część ostatnia, praktyczna, zawiera zbiór pytań, zadań oraz ćwiczeń, których celem jest  sprawdzenie wiadomości z gramatyki porównawczej polsko-włoskiej. Podręcznik ma być punktem wyjścia do szerszych, bardziej wnikliwych rozważań nad podobieństwami i różnicami w strukturze i funkcjonowaniu języków, w których zachodzą podobne zjawiska, przejawiające się jednak w różny sposób. Publikacja jest adresowana przede wszystkim do studentów italianistyki, ale może być też wykorzystana przez wszystkich uczących się języka włoskiego oraz przez Włochów pragnących poznać język polski. Jest też doskonałą pomocą dydaktyczną dla nauczycieli języka włoskiego.

Joga w kontekstach kulturowych 4

red. Kamila Gęsikowska, Anna Gomóła, Dagmara Wasilewska

Seria: Historia i Teoria Kultury (3), ISSN 2719-9010   Joga w kontekstach kulturowych 4 to publikacja związana z realizowanym od 2013 roku wspólnym projektem Zakładu Teorii i Historii Kultury Uniwersytetu Śląskiego (obecnie Zespół Teorii i Historii Kultury) oraz Katedry Zarządzania Sportem i Turystyką Akademii Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach. Joga w kontekstach kulturowych 4 to książka interdyscyplinarna, zawiera prace m.in. kulturoznawców, indologów, arabistów czy socjologów. Znalazły się w niej teksty, które dotyczą jogi jako złożonego systemu przekonań i praktyk zakorzenionych w kontekście kulturowym Indii, a także jogi jako zjawiska zyskującego coraz większe znaczenie w kulturze Zachodu.

Próby do badania gotowości szkolnej (PGS) - wersja eksperymentalna dla nauczycieli wychowania przedszkolnego

Joanna Góźdź

Każdy nauczyciel wychowania przedszkolnego zobowiązany jest do diagnozy gotowości szkolnej dziecka. W większości przypadków diagnoza ta przeprowadzona jest w sposób subiektywny, bez oparcia o standardowe narzędzia badawcze, które posiadałyby normy. Prezentowana praca ma stanowić pomoc w pracy nauczyciela wychowania przedszkolnego. Oddaje w jego ręce standardowe (posiadające jednakowe instrukcje, sposób punktacji oraz normy) próby służące obiektywnej ocenie gotowości szkolnej dziecka zarówno ogólnej, jak i w wyszczególnionych obszarach funkcjonowania (głównie poznawczego). Narzędzie zostało przebadane na próbie dzieci przygotowujących się do podjęcia nauki szkolnej, a na podstawie wyników można stwierdzić, że jest narzędziem trafnym i rzetelnym.

Światopogląd scjentystyczny - korelaty i uwarunkowania

Łukasz Jach

W 2015 roku nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Śląskiego ukazała się monografia pt. Nauka jako obiekt kultu. Wprowadzenie do koncepcji scjentoteizmu (Jach, 2015b), przedstawiająca założenia koncepcji światopoglądu scjentystycznego (scjentoteizmu) oraz jej filozoficzne, psychologiczne i popkulturowe korzenie. W pracy zasygnalizowano konieczność podjęcia empirycznych badań nad uwarunkowaniami, korelatami i konsekwencjami światopoglądu zbudowanego na fundamentach odnoszących się do sfery nauki, a także wskazano wstępne kierunki tych badań. W czasie powstawania wymienionej monografii żadne tego rodzaju badania nie były jednak jeszcze prowadzone, a sam sposób pomiaru scjentoteizmu znajdował się dopiero w fazie opracowań. Książka Światopogląd scjentystyczny – korelaty i uwarunkowania została pomyślana jako druga część rozważań nad światopoglądem scjentystycznym. W intencji autora stanowi również podsumowanie prac, bez których namysł nad scjentoteizmem nie miałby szans na przeobrażenie się z koncepcji być może interesującej, ale słabo odróżnialnej od swobodnej refleksji na temat funkcjonowania człowieka we współczesnym świecie, w rzeczywistą koncepcję psychologiczną. Stąd też niniejsza monografia w przeważającej części składa się z treści prezentujących badania przeprowadzone w celu identyfikacji psychologicznych podstaw omawianego światopoglądu i obszarów relacji „ja” – świat, w których ten światopogląd się uobecnia. Regulacja relacji „ja” – świat opierałaby się w tym przypadku na przekonaniach odnoszących się do sfery naukowej oraz kontekstów, w których ustosunkowania do elementów systemu naukowego wchodzą w interakcje z innymi opiniami lub przekonaniami światopoglądowymi. (fragment Wprowadzenia)

Adam Didur. Droga artystyczna przez Metropolitan Opera do Bytomia. Materiały z Interdyscyplinarnej Konferencji Naukowej zorganizowanej w dniach 11-12 maja 2017 roku na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach

red. Grażyna Golik-Szarawarska

Książka stanowi nowe opracowanie o charakterze monograficznym spuścizny artystycznej, pedagogicznej i organizacyjnej Adama Didura (24.12.1873 – 7.01.1946) – śpiewaka operowego zasłużonego dla polskiej kultury muzycznej końca XIX i pierwszej połowy XX wieku, występującego z sukcesem na wszystkich liczących się scenach operowych Polski i świata, w tym Metropolitan Opera i Teatro alla Scala. Publikacja prezentuje aktualny stan badań na temat Didura i jego uczniów, na bazie opracowań, krytyki teatralnej oraz dokumentów archiwalnych udostępnionych, często po raz pierwszy, przez archiwa i instytucje polskie i zagraniczne. Obszerne miejsce w tomie zajęły teksty przynoszące najnowsze wyniki badań na temat tworzenia przez Didura i artystów ekspatriowanych ze Lwowa teatru operowego na Górnym Śląsku po drugiej wojnie światowej.

Wielowymiarowość dobrostanu człowieka i społeczeństw, czyli o tym, jak szlachetne jest zdrowie. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Ewie Syrek

red. Ewa Jarosz

Tom gromadzi refleksje i analizy dotyczące szerokiego ujęcia i rozumienia interdyscyplinarnych już dzisiaj terminów takich, jak dobrostan i zdrowie. Rozważania podjęto z perspektywy pedagogicznej i odniesiono do kontekstów indywidualnych i zbiorowych – społecznych. Do tomu swoje wypowiedzi złożyli zarówno główni reprezentanci polskiej pedagogiki, zwłaszcza pedagogiki społecznej, jak i początkujący badacze. W prezentowanych treściach konteksty zdrowia, dobrostanu i ich uwarunkowań rozpatrywane są na poziomie metaspołecznym oraz w świetle mniejszych struktur społecznych (rodzina, środowisko lokalne), a także w pryzmacie indywidualnych biografii i konkretnych wzorów osobowych. Zbiór jest dedykowany jako akademicki hołd profesor Ewie Syrek, jednej z czołowych postaci pedagogiki społecznej i pedagogiki zdrowia w Polsce.

Oriental Encounters. Language, Society, Culture / Spotkania orientalistyczne. Język, społeczeństwo, kultura

red. Ireneusz Kida, Agnieszka Solska

Indyjski taniec Odissi, chińskie gry słowne czy leżąca u podstaw opartego na intuicji sposobu komunikowania się japońska „sztuka brzucha” to tylko niektóre z tematów omawianych w jedenastu artykułach składających się na tom „Oriental Encounters: Language, Society, Culture”. Książka, którą potraktować można jako swego rodzaju próbę dialogu międzykulturowego, dotyczy krajów orientalnych – Chin, Japonii oraz Indii. Zgromadzone w niej teksty są owocem dwóch interdyscyplinarnych konferencji naukowych zorganizowanych przez Uniwersytet Śląski w Katowicach. Zgrupowane w dwie części – anglo- oraz polskojęzyczną teksty podejmują całą gamę różnorakich zagadnień z dziedziny literatury, kultury, filozofii, komunikacji międzykulturowej oraz językoznawstwa. Napisane w fachowy, lecz przystępny sposób zainteresować mogą nie tylko badaczy zajmujących się tematyką orientalną, ale stanowić także mogą wartościową i inspirującą lekturę dla szerszej publiczności. J. ZAWADZKI, Loliness and solitude in Bian Zhilin’s poems K. KNOLL, Dùzi bǎole or tùzǐ pǎole? The perception of Mandarin word-initial stops by Poles A. SOLSKA, Shuanguan: linguistic and cultural aspects of the Chinese art of punning S. SWETA SEN-PODSTAWSKA, Living the abhinaya: sensory-somatic approaches to rasa-bhāva in Odissi dance A. R. WOOLLOCK, Project e-ma: engaging hope – an exploration of Freire’s Critical Pedagogy through arts-based inquiry with a Belfast community Z. FLUDER, Czy istnieje filozofia japońska? E. TOMPOREK-FUKUOKA, Fenomen haragei – japońska tradycja w komunikacji interpersonalnej oraz w biznesie M. MROWIEC, Trywializacja kultury japońskiej w mediach masowych J. MARCINÓW, Współcześni samurajowie? Ewolucja modelu społecznego salarymana w Japonii XX i pierwszych lat XXI wieku M. SPIECHOWICZ, Yoroshiku onegaishimasu – koncepcja „twarzy” czy „stanowiska”? Rodzaje grzeczności w japońskiej formule grzecznościowej D. WASILEWSKA, Paradoks (acintyatva) w filozofii Dźiwy Goswamina

Komentarze i przypisy w książce dawnej i współczesnej

red. Bożena Mazurkowa

Monograficzny tom poświęcony jest komentarzom, jakimi niegdyś opatrywano dzieła, a w przeważającej części wykształconym z nich przypisom do utworów literackich i prac naukowych, a zatem elementom, które do dziś w zbliżonej postaci stosowane są w pierwszym przypadku w edycjach tekstów, a w drugim – stanowią nieodłączny element książek o różnym charakterze. Publikacja daje możliwość bliższego zaznajomienia się z dziejami i różnicowaniem się odmian naukowego komentarza do dzieł literackich, a także z typologicznym i funkcjonalnym ujęciem objaśnień do konkretnych edycji tekstów – od schyłku XVI do początków XIX wieku. W dużo szerszym zakresie w tomie przybliżone zostały natomiast rozliczne aspekty przypisów do oryginalnych i tłumaczonych dzieł, które wyszły spod pióra twórców oświeceniowych (przekładów poezji i prozy, politycznych wierszy okolicznościowych, autorskich tomików poetyckich, poematów heroikomicznych oraz kazań politycznych) i pisarzy romantycznych (powieści poetyckiej Adama Mickiewicza, prozy wspomnieniowej Antoniego Edwarda Odyńca i liryki Cypriana Norwida). Autorzy prac skupili uwagę na zróżnicowanym zakresie tematycznym, treściowym tego typu adnotacji, a także na ich specyfice i rozlicznych funkcjach, zorientowanych między innymi na pomocne w procesie lektury konkretyzacje realiów przywołanych w dziełach i konkretnych rozwiązań warsztatowych, a także na poetykę utworów, którym towarzyszą, i osoby samych autorów – ich warsztat pisarski, inspiracje twórcze, interpersonalne relacje oraz inne powiązania z rzeczywistością pozaliteracką. W przypadku wieku XVIII typologicznie sklasyfikowane zostały również i scharakteryzowane na wybranych przykładach analogiczne elementy wydawniczego wyposażenia w polskich czasopismach. W tomie znaczący wydźwięk mają także współczesne edycje rozpatrywanych utworów, przywoływane i wykorzystywane jako podstawa cytowania oraz cenne źródło wiedzy zawartej w komentarzach wydawców. Swoistym pomostem pomiędzy przypisami w książce dawnej i najnowszej są w tej publikacji rozważania zarówno w części teoretycznej, jaki analitycznej podjęte z perspektywy edytora i literaturoznawcy w jednej osobie. Efektem dociekań podjętych nad zróżnicowanym formalnie i funkcjonalnie materiałem źródłowym są interesujące propozycje typologii tego rodzaju adnotacji, a także przybliżenie na ich przykładzie powiązanych z kulturą literacką danego czasu praktyk pisarskich oraz specyfiki czytelniczego obiegu oraz recepcji dzieł, zwłaszcza zanurzonych w konkretnym momencie dziejów.

Ćwiczenia z podstaw astrofizyki

Maria Pańków

W podręczniku zamieszczono opisy kilkunastu ćwiczeń z podstaw astrofizyki. Przedstawiono zagadnienia do rozwiązania z zastosowaniem obrotowej mapy nieba, odzwierciedlającej na sferze niebieskiej ruchy Ziemi – obrotowy i okołosłoneczny, i przyrządów do obserwacji wizualnych. Omówiono między innymi wyznaczanie odległości różnych skupisk materii we Wszechświecie – od Księżyca po odległe galaktyki. Elementy fizyki gwiazd zaprezentowano zgodnie z klasyfikacją widmową. Przytoczono także charakterystykę kilku przykładowych misji kosmicznych i nazewnictwo w Układzie Słonecznym oraz formacji powierzchniowych odkrytych w trakcie lotów próbników międzyplanetarnych.

Polskie i rosyjskie czasowniki jedzenia. Studium leksykalno-semantyczne

Agnieszka Gasz

Rozprawa sytuuje się w nurcie badań leksykalno-semantycznych. Celem pracy jest konfrontatywny opis polskich i rosyjskich czasowników fizjologicznych domeny jedzenia. Czasowniki oznaczające czynność jedzenia (zarówno w polskiej, jak i w rosyjskiej lingwistyce) pozostają stosunkowo słabo rozpoznaną i najmniej opisaną klasą wyrazów. W danym opracowaniu podjęto próbę ich skompletowania oraz poddania analizie semantycznej z wykorzystaniem narzędzi wypracowanych na gruncie semantyki strukturalnej, kognitywnej oraz kulturowej. Analiza przebiega odpowiednio w trzech etapach. Przeprowadza się ją odrębnie dla każdej grupy materiałowej. Poszczególne odcinki badania podsumowuje się, wyciągając wnioski porównawcze. Struktura pracy, oprócz wstępu i zakończenia, obejmuje dwie podstawowe części: teoretyczną oraz materiałową, na które składają się kolejne rozdziały i podrozdziały. Rozdział pierwszy jest poświęcony omówieniu stanu badań nad czasownikami jedzenia. W rozdziale drugim nakreślono ramowy projekt ich opisu. Natomiast szczegółową charakterystykę wybranej klasy czasowników (rozpatrywanej w trzech głównych ujęciach) zawiera rozdział trzeci (analityczny). Rezultaty przeprowadzonych badań porównawczych zestawiono w załącznikach. Mogą one znaleźć zastosowanie w dydaktyce akademickiej: przy opracowywaniu pomocy naukowych dla osób uczących się języka polskiego i rosyjskiego jako obcego, przy tworzeniu słowników (jednojęzycznych i dwujęzycznych), a także w praktyce przekładowej.   Agnieszka Gasz, doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, adiunkt w Zakładzie Językoznawstwa Konfrontatywnego i Translatoryki w Instytucie Filologii Wschodniosłowiańskiej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Zainteresowania badawcze: semantyka językoznawcza. [8.05.2018]

Transkulturowość a przekład w trójkącie językowym. "Herztier" Herty Müller w czeskim i polskim przekładzie

Christian Jakob Altmann

Niniejsza monografia poświęcona jest przekładowi literackiemu w trójkącie językowym, w którym uczestniczą język germański (niemiecki) i dwa typologicznie i kulturowo spokrewnione języki zachodniosłowiańskie (polski i czeski). Analiza tłumaczeń powieści Herty Müller Herztier i Atemschaukel na języki czeski i polski stanowi przyczynek do opisu przekładalności w perspektywie trójkąta językowego, w którym każdy z języków uwikłany jest w odmienne czynniki rozumienia tworzonych w nich tekstów, co rzutuje na konceptualizację sensu oryginalnego utworu literackiego.

Z Dziejów Prawa. T. 7 (15)

Marian Mikołajczyk, red. Adam Lityński, Wojciech Organiściak

Kolejny tom Z Dziejów Prawa zawiera przede wszystkim teksty części referatów, jakie zostały wygłoszone w trakcie zorganizowanego przez Katedrę Historii Prawa Uniwersytetu Śląskiego II Sympozjum Historyków Państwa i Prawa Polskiego, które odbyło się 19 września 2013 r. Tematyka zawartych w tomie artykułów związana jest z ewolucją prawa od czasów wczesno-nowożytnych aż do czasów współczesnych. W tekstach dotyczących dawnej Polski autorzy omówili m.in. problemy związane z treścią i formą paktów konwentów, przekształcaniem się miejskiego prawa spadkowego do końca XVI wieku w Polsce, ewolucji odpowiedzialności za polowanie w cudzej puszczy czy też kształtowaniu się systemu biurokratycznego w czasach stanisławowskich. Drugą grupę stanowią prace poświęcone problemowi ewolucji prawa w XX wieku. Artykuły dotyczą zarówno zagadnień doktrynalnych, jak i dogmatyki prawa. Autorzy przybliżyli w nich kwestie związane z poglądami polskich prawników okresu międzywojennego na ewolucję radzieckiego prawa cywilnego, z przemianami jakim podlegała instytucja oskarżyciela posiłkowego w polskiej procedurze karnej, problematyką najmu lokali mieszkalnych w Polsce Ludowej, a także ewolucją rozstrzygania sporów kompetencyjnych na ziemiach polskich w XX i XXI w. Obok tekstów pokonferencyjnych znajdziemy również artykuły poświęcone działalności translatorskiej Wincentego Skrzetuskiego, prace omawiające niektóre aspekty wojskowego procesu karnego II RP oraz opracowanie przybliżające polskiemu czytelnikowi prace nad kodyfikacją prawa pracy w Republice Czeskiej. Całość zamyka Kronika oraz spis publikacji pracowników Katedry Historii Prawa za rok 2014.

Kulturowe historie podróżowania

red. Jakub Dziewit, Marek Pacukiewicz, Adam Pisarek

Książka Kulturowe historie podróżowania stanowi próbę dookreślenia historycznie istotnych modeli podróżowania. Różnorodność zgromadzonych w niej tekstów pozwala na odtworzenie ciągłości i zmiany w obrębie złożonego dyskursu zachodnioeuropejskiego. Podróż jest przez autorów traktowana jako praktyka powodująca przemieszczanie naszej wiedzy, ale też sposób na utrwalanie pewnych wzorów kulturowych i dookreślanie ich szerszych kontekstów. Ma zatem zarówno funkcje symboliczne, jak i praktyczne. Dynamizuje historię, ale też ją utrwala; konsoliduje poszczególne kultury od wewnątrz, ale staje się również wehikułem umożliwiającym mediację ponad ich granicami. Podróż w perspektywie kreślonej w niniejszym tomie pozwala na dostrzeżenie przemieszczeń, powtórzeń i szczelin pomiędzy wzorcami, zarówno tymi matrycującymi praktykę kulturową, jak i związanymi z wyłanianiem się porządków dyskursywnych skupionych wokół owej praktyki.

Koleżanki z Birkenau. Esej o pamiętaniu

Halina Rusek

Osią przewodnią książki są spisane i opowiedziane przeżycia trzech młodych kobiet zamkniętych na dwa lata w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau. Lektura ich opowieści, notatek i listów rodzi pytanie nie tylko o to, jakie siły trzeba w sobie znaleźć, żeby przeżyć próby unicestwienia człowieczeństwa, ale także o to, jak kształtuje się sposób postrzegania świata i jak kreuje się tożsamość człowieka,, który zderzył się z formułą obozu koncentracyjnego, opartą na pozbawianiu ludzi wszelkich praw, a nawet ich eksterminacji. Zamiarem autorki jest  przeniknięcie z przekazem utrwalonym w opowieściach tytułowych Koleżanek do jak  najszerszych  kręgów odbiorców, do sfery publicznej, do świadomości także, a właściwie przede wszystkim tych, których sposób myślenia sytuuje się daleko od naukowego.

Literatura źródłem związków frazeologicznych. Słownik

Agnieszka Piela

Literatura stanowi jedno z najstarszych źródeł frazeologii. W polskim zasobie frazeologicznym, zresztą nie tylko polskim, występują związki wyrazowe o pisarskiej proweniencji, których korzenie sięgają starożytności. Co istotne, jest to źródło wciąż żywe i otwarte, czemu dowód dają nowe konstrukcje tego typu wchodzące w obieg społeczny. Połączenia ukształtowane pod wpływem rozmaitych tekstów literackich są słabo zbadanym wycinkiem polskiej warstwy frazeologicznej. Dotąd nie powstało opracowanie ukazujące bogactwo omawianych frazeologizmów i objaśniające ich literackie pochodzenie. Prezentowany zbiór, mieszczący w sumie 140 jednostek języka, tę lukę w polskiej leksykografii wypełnia. W książce opisane zostały połączenia odnotowane w słownikach ogólnych bądź specjalistycznych, ale i związki, które po raz pierwszy zostały ujęte w niniejszym leksykonie, np. chocholi taniec; czekać na Godota; dantejskie sceny; jądro ciemności; kafkowska sytuacja; krewni i znajomi królika; ku pokrzepieniu serc; lwia część; mała apokalipsa; Mrożek by tego nie wymyślił; rząd dusz; samotny biały żagiel; skóra i kości; smuga cienia; trzech budrysów; zew krwi. W związku z faktem, iż w rodzimej lingwistyce brakuje odrębnej nazwy utrwalonych konstrukcji o rodowodzie literackim, autorka wprowadza w pracy termin "literaturyzm" i jego typy: "literaturyzm leksykalny", "literaturyzm frazeologiczny". Podstawowym celem publikacji jest przybliżenie znaczeń i etymologii wskazanego fragmentu frazeologii. Poznanie literackiej genezy funkcjonujących obecnie związków wydaje się ważne dlatego, że motywacja wielu z nich staje się coraz mniej czytelna dla użytkowników języka polskiego, w konsekwencji może ona ulec całkowitemu zatarciu.

Od wzniosłości do dowolności. Malarstwo w czasie tragicznym

Lech Kołodziejczyk

Pisana na przełomie 2021/2022 monografia Od wzniosłości do dowolności. Malarstwo w czasie tragicznym stanowi podsumowanie licznych refleksji oraz komentarzy zawartych w dwóch poprzednich książkach: Pamięć czasu - malarstwo w czasie bankructwa duchowego oraz Malarstwo jako egzystencja - tożsamość osobista a postawa twórcza. Nowa publikacja, pisana w kontekście trwającej pandemii COVID-19 a przede wszystkim barbarzyńskiej wojny na terenie Ukrainy, podejmuje podstawowe wyzwanie czasu obecnego, dotyczące fundamentów załamania kondycji duchowej człowieka przełomu XX i XXI wieku. Porażający zanik treści moralnych i etycznych doby obecnej skutkuje wyjątkowo odrażającą manifestacją licznych postaw, gdzie pogoń za dobrami materialnymi skutecznie niweluje z naszego życia wszystko to, co związane jest z pogłębioną refleksją na temat sensu człowieczej egzystencji, jej uniwersalnych wartości, rygorów, zasad bez których nasze życie bezpowrotnie traci ludzki wymiar, zamieniając się w nieprzyjazną przestrzeń licznych zagrożeń, lęków, frustracji, traumatycznych doznań i przeżyć. Wszystko to powoduje narastającą lawinę przygnębiających dowolności oraz dążenia do tzw. wolności od wszystkiego co pogłębia jedynie odczucie aktualnego chaosu i entropii w relacjach międzyludzkich, gdzie możliwość skomunikowania się z drugim człowiekiem staje się zasadniczym problemem.

Literatura i żywioły

red. Lucyna Nawarecka, Maria Janoszka

Książka zawiera teksty, które w różnorodny sposób podejmują temat żywiołów: począwszy od tradycyjnie pojmowanych żywiołów naturalnych (wody, ognia, światła), przez ujęcia metaforyczne podkreślające żywiołowość danego zjawiska (np. bachiczności, poliglotyzmu, barokowości, pamięci), aż do odrębnej problematyki żywiołu słowa. Większość artykułów i szkiców dotyczy literatury romantycznej, ale znajdują się tu również takie, w których w kategoriach żywiołów interpretowana jest literatura współczesna.

Periferno u hrvatskom jeziku, kulturi i društvu / Peryferie w języku chorwackim, kulturze i społeczeństwie

red. Robert Bońkowski, Milica Lukić, Krešimir Mićanović, Paulina Pycia-Košćak, ...

Tom Peryferie w języku chorwackim, kulturze i społeczeństwie jest drugim zbiorem artykułów, które są rezultatem spotkania kroatystów na międzynarodowej konferencji naukowej, która odbyła się w Katowicach w 2019 r. Na pierwszy i najobszerniejszy rozdział tomu pod tytułem „Chorwacki język standardowy i dialekty” składają się artykuły, w których peryferia i peryferyjność pojawiają się najczęściej w odniesieniu do marginalnego miejsca określonych zjawisk językowych w chorwackim języku standardowym i w wariantach regionalnych. W drugiej części zatytułowanej „Język chorwacki w nauczaniu i przekładzie” znajdują się teksty, w których peryferia i peryferyjność są związane z glottodydaktyką języka chorwackiego i traduktologią. Trzeci rozdział tomu, „Język chorwacki poza granicami kraju”, obejmuje prace, w których peryferia i peryferyjność są najbliższe swojemu pierwotnemu, geograficznemu znaczeniu, tj. odnoszą się do miejsca oddalonego od centrum, które w tym konkretnym przypadku stanowi Chorwacja. Perspektywa diachroniczna w badaniach peryferii i peryferyjności widoczna jest w tekstach zebranych w czwartym rozdziale tomu zatytułowanym „Chorwacki język i chorwackie pismo na przestrzeni wieków”. Ostatni rozdział, „Kulturoznawcze i socjologiczne konteksty peryferii”, prezentuje wyniki badań, które odbiegają od problematyki czysto językoznawczej, ale analizowane w nich peryferie i peryferyjność wpisują się w główny temat projektu.

Sztuka jako interpretacja. Z problemów dyskursu artystycznego

Ryszard Solik

Czytelnik znajdzie w niniejszej książce inny obraz doświadczenia sztuki niż ten utrwalony tradycją i rozpowszechnionymi w obiegowej opinii przeświadczeniami. W proponowanym ujęciu problemu kulturowa tożsamość obiektu artystycznego kształtowana jest nie tyle przez własności formalne, stylistyczne czy rodzaj plastycznego uformowania, ile w głównej mierze w praktyce dyskursywnej i w interpretacji. W przedstawionej koncepcji Autor rezygnuje z pojmowania przedmiotu artystycznego jako struktury kompletnej, zamkniętej i niezależnej, kwestionuje mit „dzieła samego w sobie”. Podkreśla za to wagę kulturowych uwikłań i relacji, w obrębie których „artystyczność” okazuje się negocjowana i konstruowana, a nie ustalona własnościami obiektu. Interpretacja nie jest tu rozumiana jako aktywność przedmiotu zmierzająca do ujawnienia ukrytego przesłania i sensu, lecz wpisana w dzieło, stanowi jego integralną część. Autor, analizując między innymi przypadek tak słynnego i uznanego obrazu, jak Gioconda, z powodzeniem dowodzi, że sztuka nie może istnieć sama przez się, ale wyłącznie przez swe kolejne interpretacje. Publikacja będzie wartościową pozycją dla odbiorców związanych z różnymi dyscyplinami humanistyki (kulturoznawstwo, estetyka, filozofia sztuki, teoria sztuki, krytyka artystyczna), zajmujących się szeroko rozumianą teorią i interpretacją dzieła sztuki, a także dla twórców, artystów, studentów wielu kierunków humanistyki oraz po prostu – dla uczestników współczesnej kultury artystycznej. Książkę poleca Dziennik Teatralny

Pedagogika na pograniczu światów. Eseje z cyklu "Medium Mundi"

Krzysztof Maliszewski

Posłowie Tadeusz Sławek Książka zbiera w jeden tom – w wersji częściowo zmienionej i uzupełnionej – eseje pedagogiczne, które ukazywały się w ramach transdyscyplinarnej serii „Medium Mundi” w latach 2005-2015. Autor podejmuje w nich pytania o istotne doświadczenia egzystencjalne i edukacyjne, takie jak: inicjacja, efekt pogranicza, spotkanie z mistrzem, pedagogiczny styl życia, zraniona pamięć, dzikość, przebaczenie, przyjaźń i inne. Zgromadzone tu teksty wpisują namysł nad wychowaniem we współczesną humanistykę zmąconych gatunków i w tym sensie stanowią odsłonę pedagogiki na pograniczu światów – dyscyplinarnych, lekturowych, semantycznych, kulturowych itp. Przenikającą je intencją jest próba poszukiwania odnowionego – a jednocześnie zakorzenionego w tradycji – spojrzenia na kształcenie, i tym samym generowania nowego, bardziej źródłowego języka refleksji o wychowaniu, wbrew tendencjom społecznego mainstreamu redukowania funkcji edukacji do zabiegów instruktażowych i przystosowawczych. Książka adresowana jest do szeroko pojętego grona ludzi uniwersytetu – profesorów, studentów, absolwentów, zainteresowanych sympatyków z różnych rejonów humanistyki i nauk społecznych – a także do uczestników – reprezentujących różne pokolenia oraz rozmaite profesje – lokalnego projektu Medium Mundi (i wszystkich, którym taki sposób pogranicznego myślenia wyda się owocny). Bardzo trudno zatem precyzyjnie określić adresata – poniekąd zamieszczone w tomie teksty to „listy w butelce”…, może je otworzyć każdy, komu bliska jest idea uniwersytetu nie jako przedsiębiorstwa i agregatu odseparowanych specjalizacji, lecz jako demokratycznej przestrzeni publicznej i warsztatu suwerennego myślenia oraz każdy, kto pamięta (lub chciałby sobie przypomnieć), że edukacja służy do konfrontacji z życiem, a nie tylko z rynkiem.

Ideologiczne i doktrynalne podstawy zmian ustrojowych w krajach Europy Środkowej i Wschodniej po roku 1989

red. Marek Barański, Maciej Guzy

Głównym celem niniejszej publikacji jest próba opisania i wyjaśnienia wszelakiej - nieraz mocno złożonej -  problematyki zmian ideologicznych i doktrynalnych, jakie dokonały się i wciąż mają miejsce w Europie Środkowej i Wschodniej. Większość autorów stanowią doktoranci oraz absolwenci Uniwersytetu Śląskiego, jak również innych uczelni,  polskich  i zagranicznych. Zagadnienia ideologiczne i doktrynalne są sferą niezwykle szeroką, co pozwoliło autorom na oryginalne podejście do tegoż tematu poprzez spojrzenie na nie przez pryzmat swych zainteresowań naukowych. Z tego też powodu praca ta nie zamyka się jedynie w ciasnych ramach danej dyscypliny, a czerpie - poza politologią - z takich dziedzin jak filozofia, socjologia, czy  prawo. Monografia  podzielona  jest na dwie zasadnicze części. Pierwsza - „Ideologiczne aspekty zmian ustrojowych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej”, dotyczy filozoficznych podstaw wpływających na kreowanie polityki w poszczególnych państwach, jak również nastrojów panujących w zamieszkujących je społeczeństwach, które przekładają się na tworzenie zaplecza ideologicznego omawianego przez nas regionu. Rozpoczyna ją artykuł Macieja Guzy „Trzecia Pozycja jako ewolucja ideowa radykalnej prawicy w Europie po roku 1989”, w którym autor dokonuje analizy profilu ideologicznego obecnych na scenie politycznej ugrupowań nacjonalistycznych. Drugi tekst autorstwa Natalii Rudakiewicz „Ideologia i działalność ukraińskich prawicowych partii politycznych w procesie modernizacji systemu politycznego i obrony niepodległości Ukrainy (na przykładzie OZ „ Swoboda” i „Prawy Sektor”)” dotyczy badań nad stopniem zaangażowania partii radykalnej prawicy w walkę o niepodległość i suwerenność Ukrainy. Trzecim z kolei artykułem jest tekst Marka Barańskiego poświęcony wizji   polskiego samorządu  terytorialnego jako  społeczeństwa obywatelskiego. Pierwszą część publikacji zamyka artykuł Natalii Minienkowoj „Lustracja na Ukrainie – niezbędna przesłanka konsolidacji demokracji czy krok w odwrotnym kierunku?”, który porusza tematykę transformacji systemowej Ukrainy po „Euromajdanie”. Druga część książki „Wybrane skutki zmian ustrojowych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej” ukazuje nam, w jaki sposób omawiana przez nas tematyka wpłynęła na zmiany, które dokonały się w krajach Europy Środkowej i Wschodniej oraz, w  jaki sposób zmiany te  przejawiają się w polityce poszczególnych państw regionu. Otwiera ją artykuł autorstwa Marka Margońskiego o tytule „Gwardia Narodowa czy Armia Krajowa? Koncepcja systemu Obrony Terytorialnej po 1989 roku”, który dotyka problematyki ewolucji podejścia do zagadnień bezpieczeństwa w Polsce po transformacji systemowej. W dalszej części książki Marek Tyrała w swoim artykule „Przyczyny porażki wyborczej lewicy w wyborach parlamentarnych w Polsce w 2015 r.- na przykładzie Koalicji Zjednoczona Lewica oraz partii Razem” dokonuje charakterystyki lewicowych partii i koalicji wyborczych w trakcie wyborów parlamentarnych w 2015 roku.  Harutyun Voskanyan w artykule „Features of military confrontation in Ukraine after Maidan: Wide security front-line” przedstawia perspektywy polityki bezpieczeństwa na Ukrainie po zmianie rządów. Ostatnim artykułem „Pozycja ustrojowa Trybunału Konstytucyjnego w świetle nowych przepisów” autorstwa Izabeli Rudnik skupia się na pozycji i kompetencjach Trybunału Konstytucyjnego, jako organu konstytucyjnego państwa w świetle nowelizacji ustawy o TK z 25 czerwca 2015 roku.

Uniwersytet w Oksfordzie. Socjalizacja, selekcja i sukces społeczny. Studium teoretyczno-empiryczne

Marcin Gierczyk

Z przedmowy Pauliny Kewes: Książka naświetla historię uniwersytetu kolegialnego jako instytucji i jako społeczności - a może wielu instytucji i społeczności. Stanowi przegląd zmian zachodzących na Uniwersytecie Oksfordzkim na przestrzeni wieków oraz wyjaśnia jego dość bizantyjską strukturę i sposób działania, po czym skupia się na jego obecnej sytuacji po Brexicie. Autor umiejętnie ocenia wyzwania, przed którymi stoi Oksford [...]. Książka będzie szczególnie interesująca dla polskich czytelników nie tylko dlatego, że opierając się na szeroko zakrojonych badaniach, autor pokazuje funkcjonowanie uniwersytetu, o którym wszyscy słyszeli, choć niewielu o nim zbyt wiele wie, ale także dlatego, że jego argumentacja wynika na osobistej, zakulisowej wiedzy o tym miejscu i wywiadów z tymi, którzy tu studiowali. Nie ma lepszego wglądu w Oksford niż przez pryzmat ludzi, nawet jeśli to, co mówią, musi być krytycznie analizowane i oceniane.

Compound nouns and phrasal nouns in English and Polish

Bożena Cetnarowska

W monografii przedstawiono rezultaty badań nad rzeczownikami złożonymi oraz zestawieniami (tj. wielowyrazowymi połączeniami o charakterze leksemów frazowych, czyli leksemów nieciągłych) w języku angielskim oraz polskim. Szczególną uwagę poświęcono połączeniom przymiotnikowo-rzeczownikowym zawierającym przymiotniki klasyfikujące. Zbadano wewnętrzną spójność zestawień oraz stopień widoczności ich składników dla operacji składniowych. Ukazano nieostrość granicy pomiędzy złożeniami właściwymi i wielowyrazowymi jednostkami leksykalnymi. Podkreślono interakcję pomiędzy procesami słowotwórczymi oraz składniowymi. Przedstawiono analizę omawianych zjawisk w ramach teorii morfologii konstrukcji (Construction Morphology), stanowiącej zastosowanie założeń gramatyki konstrukcji do badania wewnętrznej struktury wyrazów. Praca skierowana jest głównie do badaczy zajmujących się słowotwórstwem, morfoskładnią, frazeologią i leksyką języka angielskiego i polskiego, językoznawstwem teoretycznym oraz kontrastywnym. Zainteresuje również studentów kierunków neofilologicznych.