Polsko-słoweński dialog międzykulturowy. Slovensko-poljski medkulturni dialog

Red. Monika Gawlak, Nikolaj Jež, Leszek Małczak, współpraca red. Tina Jugović

W tomie poruszono ważne zagadnienia polsko-słoweńskiego dialogu międzykulturowego, zwracając uwagę na jego wielotorowość. Prezentowane teksty, zgromadzone w pięciu częściach, z których każda dotyczy innego typu relacji, często pogłębiają i uzupełniają dotychczasową refleksję na ten temat, niektóre odkrywają nieznane jeszcze obszary polsko-słoweńskiego dialogu. W pierwszej części znalazły się teksty omawiające polsko-słoweńskie kontakty bezpośrednie, doświadczenia stanowiące rys biograficzny i związane z różnego rodzaju wędrówką. Autorzy artykułów zebranych w drugiej części przedstawiają związki intertekstualne w sferze tematów i struktur literackich między pisarzami polskimi i słoweńskimi. Problematyka artykułów zamieszczonych w trzeciej części obejmuje tłumaczenia literackie, które stanowią ważny przejaw polsko-słoweńskiego i słoweńsko-polskiego dialogu międzykulturowego, są wyrazem potrzeby zbliżania się obu kultur oraz przekładania ich przez medium literatury. Dialog międzykulturowy na poziomie struktur językowych, treściowych i wyrażeniowych jest tematem przewodnim artykułów zebranych w czwartej części tomu. Teksty w ostatniej części koncentrują się na zagadnieniach edukacji, promocji języka i kultury obu krajów, współpracy w obszarze szkolnictwa wyższego, a także na wybranych aspektach polityki językowej w zakresie szkolnictwa wyższego w Polsce i Słowenii. Tom Polsko-słoweński dialog międzykulturowy jest pokłosiem pierwszej w Polsce i na świecie wyłącznie słowenistycznej konferencji naukowej poświęconej kontaktom kulturalnym pomiędzy Polską i Słowenią.

Ponownie otworzyć możliwości: de-koincydencja i kolejne życie. Wybór tekstów

François Jullien

Droga powstawania książki wiodła od wyśmienitej idei do jej znakomitej realizacji poprzez skuteczną pracę naukowo-seminaryjną i organizacyjną. Ta pierwsza zaowocowała na przykład ulokowanymi w perspektywie postkolonialnej, bardzo interesującymi rozwiązaniami problemów epistemologicznych podjętych przez Julliena (Ewa Marynowicz-Hetka nie tylko wybiera teksty tego wybitnego autora, ale i komponuje już nie tylko jego, lecz własny, skontekstualizowany polskimi realiami wywód; nie tylko teksty te tłumaczy, ale i redefiniuje je w świetle wiedzy lokalnej). Praca organizacyjna natomiast pozwoliła na oddanie do rąk czytelników opracowania unikatowego i zachwycającego, w którym - z jednej strony - fascynująco przemawia Francois Jullien, z drugiej zaś "Jullienem" przemawiają, zainspirowani jego myślą, inni uczestnicy tego niezwykłego doświadczenia: wspólnie przeżywanej, intelektualnej przygody. Z recenzji prof. dr hab. Marii Mendel Inicjatywa wydania książki jest znakomita, tekst reprezentuje znaczącą próbę naukowego (w trybie badań podstawowych) opisania - na styku historii filozofii greckiej, tradycji językowej kultury chińskiej i potrzeb rozumienia procesów rozwojowego odnoszenia się do kultury jako środowiska symbolicznego - zjawiska interesującego dla pedagogów, filozofów i kulturoznawców, szerzej wręcz - dla humanistów dokonujących refleksji metajęzykowej. Strategia metodologiczna Julliena jest dobrze scharakteryzowana przez dobór rozdziałów odpowiadających za kluczowe kategorie badawcze. Jest ona czytelna dodatkowo w świetle Listu do polskich Przyjaciół, jakim autor poprzedził zbiór swoich artykułów. Na zasadność metodologii zwracają wprost uwagę autorzy dyskutujący z Jullienem w trybie tekstów dołączonych do publikacji. Z recenzji prof. dra hab. Lecha Witkowskiego

Przekład. Krótkie Wprowadzenie 40

Matthew Reynolds

> KRÓTKIE WPROWADZENIE - książki, które zmieniają sposób myślenia! Autor prezentuje najważniejsze zagadnienia związane z przekładem, posługując się przykładami z różnych języków. Argumentuje, dlaczego przekład jest tak ważny i ukazuje, jak zmienia się on w epoce cyfrowej. Zabiera Czytelnika w podróż - od starożytnych języków po światową angielszczyznę, od św. Hieronima po tłumacza Google. Dowodzi, że przekład znacząco wpływa na nasze życie - zapewnia dostęp do zagranicznych wiadomości, dubbingowanych filmów i instrukcji korzystania z kuchenki mikrofalowej, ale również oddziałuje na światowe religie, literaturę, kulturę i języki. * Interdyscyplinarna seria KRÓTKIE WPROWADZENIE piórem uznanych ekspertów skupionych wokół Uniwersytetu Oksfordzkiego przybliża aktualną wiedzę na temat współczesnego świata i pomaga go zrozumieć. W atrakcyjny sposób prezentuje najważniejsze zagadnienia XXI w. - od kultury, religii, historii przez nauki przyrodnicze po technikę. To publikacje popularnonaukowe, które w formule przystępnej, dalekiej od akademickiego wykładu, prezentują wybrane kwestie. Książki idealne zarówno jako wprowadzenie do nowych tematów, jak i uzupełnienie wiedzy o tym, co nas pasjonuje. Najnowsze fakty, analizy ekspertów, błyskotliwe interpretacje. Opiekę merytoryczną nad polską edycją serii sprawują naukowcy z Uniwersytetu Łódzkiego: prof. Krystyna Kujawińska Courtney, prof. Ewa Gajewska, prof. Aneta Pawłowska, prof. Jerzy Gajdka, prof. Piotr Stalmaszczyk.

"Przekłady Literatur Słowiańskich" 2018. T. 9. Cz. 1: Dlaczego tłumaczymy? Praktyka, teoria i metateoria przekładu

red. Katarzyna Majdzik

„Tłumaczy się […], bo ma się aspiracje, żeby być tłumaczem.1” Przywołana teza to jedna z możliwych odpowiedzi na pytanie: „Dlaczego tłumaczymy?”. Jeśli ktoś do bycia tłumaczem aspiruje, oznacza to, że zawód ten (czy lepiej „rola”) jest czymś godnym podziwu i szacunku, szlachetnym, lecz także czymś wymagającym trudu, niełatwym. Wielu translatologów i tłumaczy zapewne życzyłoby sobie, aby tak właśnie postrzegano ich pracę. I chyba faktycznie ostatnimi czasy tłumacz (nie tylko wśród osób tak czy inaczej zaangażowanych zawodowo w translatorykę) zyskał na znaczeniu (czy jednak doczekał się właściwego uznania?)2. Jeśli tłumaczenie to kwestia aspiracji, to znaczy, że powodem, dla którego podejmuje się ów trud, mogą być między innymi prestiż i ambicja. Tak jak w wypadku Stanisława Barańczaka, którego motywowała do pracy chęć pokazania, że potrafi przetłumaczyć lepiej niż poprzednik3. Jednak aspirowanie oznacza także, że „prawdziwym” tłumaczem się nie jest. Konstatacja ta w pewnym sensie odnosi się do każdego tłumacza i wszystkich tłumaczeń ze względu na ontologię przekładu4. Na czym zaś polegać może wzniosłość tłumaczenia? Zapewne przejawia się ona w pojmowaniu przekładu w kategoriach służby (służymy kulturze oryginału, rozpowszechniając jej dzieła, kulturze rodzimej — wzbogacając ją; budujemy porozumienie), lecz także w przypisywaniu mu wyższych celów „ludzkich”5 i filozoficznych (poszerzanie horyzontów świata — L. Wittgenstein; odkrycie Innego, (po)rozumienie i (za)-istnienie w interpretacyjnym geście — hermeneutyka, P. Ricoeur; metafizyczne odkrywanie „czystego języka” — W. Benjamin; „pisanie” tłumacza przez przekład, a nie przekładu przez tłumacza — dekonstrukcjonizm) oraz artystycznych (np. tłumaczenie jako twórczość, co sugerował już Roman Jakobson, nestor przekładoznawstwa, a także Jiří Levý czy Anna Legeżyńska). Zdaniem Gideona Toury’ego, przekładamy w odpowiedzi na potrzeby kultury docelowej, wypełniając istniejące w niej luki. Paul Ricoeur i Hans-Georg Gadamer w przekładzie widzą dialog, rozmowę czy formę dyskursywną. [fragment wstępu]

Przestrzenie przekładu T. 2

red. Jolanta Lubocha-Kruglik, Oksana Małysa

Drugi tom monografii Przestrzenie przekładu, który oddajemy do Państwa rąk, jest rezultatem konfrontacji różnych metod językoznawczych i literaturoznawczych, stosowanych we współczesnych badaniach przekładoznawczych. W debacie, która dała możliwość ukazania różnorodności tematycznej i wielopłaszczyznowości tych badań oraz nakreślenia pewnych aspektów ich rozwoju, wzięli udział przekładoznawcy z Polski, Rosji, Gruzji, Czech, Kazachstanu i Ukrainy, reprezentujący różne języki, dyscypliny i zainteresowania. W swych artykułach wypowiadają się oni zarówno na tematy ogólne, przedstawiając nowe lub zmodyfikowane propozycje teoretyczne, jak i szczegółowe, dotyczące konkretnych rozwiązań w odniesieniu do różnych par językowych. Interdyscyplinarna dyskusja, której wyniki tu ukazujemy, pokazała, jak ważna i twórcza jest współpraca między specjalistami reprezentującymi różne języki, różne podejścia metodologiczne i wreszcie – różne zainteresowania badawcze. Przekonała nas również, że istnieje potrzeba organizacji przekładoznawczych spotkań naukowych w szerszym gronie. (fragment wstępu)

Punkt widzenia w metaforyce dziennikarzy sportowych. Modele metaforyczne i pryzmaty konceptualne

Rafał Siekiera

 Książka Rafała Siekiery, bazując na osiągnięciach lingwistyki komunikacyjnej, interakcyjnej, kognitywistycznej, zwraca uwagę na stylistykę wybranych gatunków wypowiedzi medialnych o tematyce sportowej. Autor zajmuje się problemami konceptualnymi i tekstotwórczymi ze szczególnym uwzględnieniem komunikacji poprzez metaforę. Okazuje się, że jest to komunikacja bardzo skuteczna, wziąwszy pod uwagę choćby tylko ogromną oglądalność transmisji sportowych w telewizji. Bez komentarza werbalnego straciły by one wiele na swej atrakcyjności. Praca jest wybitnie dyskursywna, ma wartki tok dowodzenia, zjawiska analizowane są wszechstronnie, problemowo. Częste odwołania do psychologii poznania wzbogacają wartość merytoryczną rozprawy o związki między językiem a poznaniem. Książka ujawnia walory języka radiowo-telewizyjnych komentatorów sportowych, takie jak barwność, oryginalność sformułowań, silną indywidualizację, kreatywność, emocjonalność.

Reinhardt, Schlemmer i inni. Studia i szkice o dramacie i teatrze niemieckojęzycznym

Małgorzata Leyko

Główna wartość książki leży nie tyle w oryginalności stawianych tez, ile w prezentacji nieznanych faktów i ich powiązań, w rysowaniu zapoznanego pejzażu kulturowego, którego obecność była niezwykłe ważna także dla polskiego teatru XX wieku. [...] Jest to bardzo cenna publikacja. Autorka opisuje zarówno twórczość pierwszorzędnych postaci dwudziestowiecznego teatru, wciąż słabo u nas znanych (Reinhardt Schlemmer), jak i proponuje nowe spojrzenie na zjawiska i osoby prezentowane u nas wielokrotnie (Brecht, Turrini). Ponadto ukazuje mało dotąd poznane wątki polsko-niemieckie – wczesne role Poli Negri, niemieckie interakcje Leona Schillera czy Ryszarda Ordyńskiego. Prof. dr hab. Tomasz Kubikowski Książka składa się z trzech logicznie skomponowanych części. Pierwsza dotyczy aktywności Maxa Reinhardta jako wybitnego artysty i skutecznego menedżera. W zakres tego kręgu tematycznego wchodzą wyjątkowo cenne artykuły dotyczące kontekstów polskich. […] Drugi korpus tekstów składa się z dogłębnych analiz twórczości Oskara Schlemmera połączonych z doskonałymi opisami rekreacji Baletu triadycznego i Tańców Bauhausu. Trzecia część ma charakter „eklektyczny” (Piscator, Wolf, Brecht, Bausch, Jonke, Turrini, Nestroy). [...] Atrakcyjność publikacji wynika z nowego naświetlenia wielu aspektów historii teatru niemieckojęzycznego oraz wprowadzenia do polskiego dyskursu naukowego działalności artystycznej takich twórców, jak Reinhardt, Schlemmer czy Gert Jonke. Dr hab. Marek Podlasiak, prof. UMK

Religion, Reim und Regiment. Germanica der ersten Hälfte des 17. Jahrhunderts in der Lodzer Universitätsbibliothek / Religia, rym i regiment. Germanica z pierwszej połowy XVII wieku w Bibliotece Uniwersytetu Łódzkiego. Ausstellungskatalog / Katalog wystawy

Cora Dietl, Małgorzata Kubisiak, Tomasz Ososiński

Kriege und Seuchen sind nicht erst heute Treiber kultureller Umbrüche. Die erste Hälfte des 17. Jahrhunderts, die Zeit des Dreißigjährigen Kriegs und mehrfacher Pestwellen in Europa, wird in deutschen Literatur-·und Kulturgeschichte als Schwellen- und Umbruchszeit wahrgenommen. Neue sprachliche und literarische Formen entstehen, alte radikalisieren sich. Dieser heute wieder besonders aktuell gewordenen Zeit ist der vorliegende Band gewidmet, der sich der Epoche anhand der Bestände der Sondersammlung ,,Alte Drucke” der Universitätsbibliothek Lodz nähert. Er begleitet eine Ausstellung,die im Juni/Juli 2022 in Lodz und im Februar/März 2023 In Gießen gezeigt wird, als Abschluss eines Erschließungsprojekts zu den nach dem Zweiten Weltkrieg aus pommerischen und preußischen Sammlungen übernommenen Beständen der 1945 gegründeten UB Lodz. Das Projekt wurde vom polnischen Bildungs-·und Wissenschaftsministerium gefördert und im Rahmen der Universitätspartnerschaft zwischen Lodz und Gießen durchgeführt.   Wojny i epidemie stymulowały od zarania dziejów przełomy kulturowe. Pierwsza połowa XVII w., czas wojny trzydziestoletniej i epidemii dżumy, wielokrotnie nawiedzającej Europę, uchodzi w historii niemieckiej literatury i kultury za okres przemian i wstrząsów. Wykształcają się wówczas nowe formy języka i literatury, stare zaś podlegają radykalizacji. Niniejszy tom poświęcony jest tej waśnie epoce, która dziś szczególnie zyskuje na aktualności. Publikacja przybliża czytelnikowi ten dawno miniony czas za pośrednictwem kolekcji starych druków z zasobu zbiorów specjalnych Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego. Niniejszy tom towarzyszy wystawie, której prezentacja odbędzie się w Łodzi w czerwcu/lipcu 2022 r., zaś w Giessen w lutym/marcu 2023 r. Wystawa wieńczy projekt, poświęcony zbadaniu zasobów bibliotecznych, przejętych po II wojnie światowej z pomorskich i pruskich bibliotek przez utworzoną w 1945 r. Bibliotekę Uniwersytetu Łódzkiego. Projekt, sfinansowany przez polskie Ministerstwo Edukacji i Nauki, zrealizowano w ramach partnerstwa uczelni w Łodzi i w Giessen.

Retos contemporáneos de la enseñanza de ELE en Europa: tendencias y perspectivas generales

Red. Cecylia Tatoj, Raúl Fernández Jódar, Rafael Sergio Balches Arenas

W niniejszej publikacji, kierowanej zarówno do naukowców, jak i do praktyków, czyli obecnych i przyszłych nauczycieli, znajdziemy omówienie różnych metod i narzędzi wykorzystywanych w nauczaniu języka hiszpańskiego. W ten sposób czytelnik może poszerzyć swoją wiedzę na temat dydaktyki, nabrać nowej perspektywy oraz rozbudować swój warsztat pracy nauczyciela. Warto dodać, że tematy podjęte przez Autorów, nie ograniczają się do specyfiki nauczania Polaków, dlatego niniejsza monografia, może mieć zastosowanie w każdym kraju, w którym naucza się języka hiszpańskiego jako obcego.

Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze. T. 27: Literatura rosyjska a kwestia żydowska

red. Agnieszka Lenart, red. Mirosława Michalska-Suchanek, red. Beata Pawletko

W ciągu ostatnich dwóch wieków obserwujemy co najmniej kilka fal masowych wyjazdów rosyjskich Żydów z Rosji. Pierwsza fala przypada na przełom XIX i XX stulecia, druga miała miejsce po rewolucji 1917 roku, kiedy żydowska elita intelektualna uciekała przed pogromami i rządami bolszewików i trzecia w latach 1971–1986. Po 1990 roku masowo z Rosji wyjeżdżało pokolenie „szestidiesiatników”, głównie intelektualistów i ludzi kultury. Powody były różne: pragnienie lepszego życia, chęć ocalenia dziedzictwa narodowego, poszukiwanie wolności i demokracji, ucieczka przed cenzurą i antysemickimi prześladowaniami, wreszcie „powrót do korzeni”. Ważny wpływ na kształt ośrodków emigracyjnych miało przywiązanie do tradycji, kultury i języka kraju pochodzenia, czyli Rosji, a także tempo procesów aklimatyzacyjnych oraz chęć czy potrzeba asymilacji. Na emigracji, nawet jeśli w przypadku przedstawicieli rosyjskiej alii w Izraelu jest to powrót do domu, zawsze zachodzi proces (re)konstruowania własnej tożsamości. Los człowieka-obywatela, mającego dwie ojczyzny, to nieustające rozterki, poczucie istnienia na rozdrożu, typowa dla losu każdego emigranta bifurkacja. Twórczość dla wielu literatów stała się formą terapii chroniącej przed utratą tożsamości. Rosyjskojęzyczne życie literackie w Izraelu i w innych ośrodkach na świecie, którego twórcami są literaci żydowskiego pochodzenia, biorąc pod uwagę zarówno liczebność jego przedstawicieli, jak i wartość interpretacyjną pisanych przez nich tekstów, stanowi istotną część kultury rosyjskiej. Wiedza naukowa w tym zakresie niestety jest niepełna i nieusystematyzowana, brakuje zwartych opracowań, opisujących rozmiary i złożoność zjawiska. Niniejsza publikacja ma ambicje zapoczątkować szczegółowe badania.

Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze. T. 28: Praktyki postkolonialne w literaturze rosyjskiej

red. Beata Pawletko, Andrzej Polak

Autorzy artykułów zamieszczonych w tomie podejmują próbę umieszczenia Rosji i literatury rosyjskojęzycznej w perspektywie postkolonialnej, kraj ten ciągle pozostaje bowiem obszarem mało zbadanym z tego punktu widzenia. Ze względu na wiele rozmaitych czynników Rosja opiera się klasycznie rozumianemu stosunkowi pomiędzy kolonizatorem i kolonizowanym. Przeszkody z jakimi mierzą się badacze stosujący perspektywę postkolonialną w odniesieniu do Rosji wynikają ze specyfiki tożsamości rosyjskiej, jej historii, kultury, literatury, ale także z ograniczeń nakładanych przez samą teorię postkolonialną. Autorzy wychodzą z założenia, że teksty literatury rosyjskiej nie mogą być traktowane jako „niewinne” i „przezroczyste”, lecz uznane za środki służące zdobywaniu i utrzymywaniu imperialnych posiadłości. Praca adresowana jest nie tylko do badaczy śledzących praktyki postkolonialne w literaturze rosyjskiej, ale do wszystkich zainteresowanych różnymi aspektami kulturalnego i społeczno-politycznego życia Rosji.

Rzym a Półwysep Iberyjski. Inspiracje i powiązania na przestrzeni dziejów

Adriana Grzelak-Krzymianowska, Maria Judyta Woźniak

Z ogromną radością oddajemy do rąk Czytelników kolejną już monografię ukazującą powiązania między starożytnym Rzymem a Półwyspem Iberyjskim. Relacje te wciąż żywo interesują badaczy reprezentujących różne dyscypliny naukowe zarówno w Polsce, jak i za granicą. Książkę otwiera część poświęcona kwestiom językowym, zogniskowanym wokół dziedzictwa łaciny w języku hiszpańskim. Druga część dotyczy szeroko rozumianej literatury, począwszy od twórczości takich autorów, jak Marcjalis czy Pliniusz, poprzez łacińskie pieśni miłosne z Ripoll, piętnastowieczne dzieło Jana ze Stobnicy, a kończąc na pochodzącej ze starożytności ekfrazie, obecnej w literaturze siedemnastowiecznej Hiszpanii. Reprezentowana jest również literatura Portugalii, która w starożytnej mitologii doszukiwała się początków tego kraju. Kolejne rozdziały książki – na podstawie tekstów literackich oraz pozostałości archeologicznych, inskrypcji czy monet – poruszają tematy związane z historią i archeologią, takie jak: kult cesarski w hiszpańskich prowincjach Rzymu, zagadnienia militarne i prawnicze, polityczne koalicje oraz aktualność starożytnych wzorów osobowych. W monografii pojawiają się też rozdziały o amforach i świątyniach, które pozostały po starożytnej wymianie kulturowej i handlowej. Mamy nadzieję, że tom, w którym krzyżują się spojrzenia naukowców patrzących na tę problematykę z tak różnych perspektyw, okaże się pozycją ciekawą i inspirującą. * Entregamos a los lectores el siguiente tomo monográfico dedicado a las relaciones entre la Roma antigua y la Península Ibérica. Dichas relaciones siguen interesando a los investigadores de varias disciplinas científicas, tanto en Polonia como en el extranjero. El libro se abre con una parte dedicada a las cuestiones lingüísticas, centradas en la herencia del latín en el español. La segunda parte trata de la literatura en su sentido más amplio, desde autores como Marcial o Plinio, las canciones latinas amorosas de Ripoll, una obra de Juan de Stobnica del siglo XV, hasta la écfrasis proveniente de la antigüedad, presente en la literatura española del siglo XVII. Aquí también se encuentra un capítulo sobre la literatura de Portugal que buscaba los orígenes de este país en la mitología antigua. Los capítulos siguientes tratan de temas relacionados con la historia y la arqueología, acercando al lector –a base de los textos literarios y vestigios arqueológicos, inscripciones y monedas– las investigaciones sobre el culto imperial en las privincias españolas romanas, cuestiones militares, coaliciones políticas, el derecho romano, o las referencias contemporáneas a los personajes antiguos, modelos para caudillos europeos. Esta parte abarca también capítulos sobre ánforas y templos: huellas del antiguo intercambio cultural y comercial. Esperamos que el tomo, en el que se entrecruzan las miradas de los investigadores desde perspectivas muy diversas, resulte inspirador y de interés para los lectores.

Rzymskie Kameny nad Bałtykiem. O łacińskiej poezji w Gdańsku w drugiej połowie XVI wieku

Izabela Bogumił

Przedmiotem badawczym książki jest łacińska poezja uprawiana w Gdańsku w drugiej połowie XVI wieku. Cztery rozdziały prezentują różne odmiany genologiczne tej poezji: utwory weselne (epitalamia), funeralne (epicedia, elegie żałobne, epitafia), polityczne i religijne: tworzone w różnych okolicznościach (na Boże Narodzenie, Wniebowstąpienie, czy w trudnym dla miasta czasie panującej zarazy). Książka prezentuje teksty dotąd niewydane, istniejące wyłącznie w formie starych druków i zestawia je z poezją tworzoną na terenie Korony czy Śląska. Wiele z tych gdańskich dzieł wprawia w zdumienie poziomem artystycznym, erudycją autorów wykazujących gruntowną znajomość kluczowych dla epoki tradycji: antyku i Biblii oraz twórczą inwencją poetów, która pozwala zaliczyć ich nie tyle do grona naśladowców antycznych wzorów, co raczej do grupy emulatorów rywalizujących z dorobkiem literackim starożytnych.

"Scripta Classica" 2016. Vol. 13

red. Anna Kucz, Patrycja Matusiak

Na trzynasty tom "Scripta Classica" składa się dziewięć artykułów o różnorodnej tematyce. Czytelnik znajdzie tu teksty zarówno analizujące wybrane kwestie z hymnów homeryckich, jak i te dotykające lingwistycznych aspektów tekstów Plauta czy roli Erichto w dziele Lukana. Artykuły dotyczące prozy odnoszą się natomiast do: tekstu Pauzaniasza o Partenonie, fragmentu dzieła Waleriusza Maksymusa i uwag odnoszących się do zagadnień związanych z literaturą bizantyńską.   Całości dopełniają obserwacje na temat wątków mitologicznych spotykanych w komiksach oraz współczesna, pierwsza edycja łacińskiego tekstu "Chirurgia parva", która zdaje się korespondować z artykułem traktującym o "szaleństwie" i terminach pokrewnych z punktu widzenia lingwisty.

"Scripta Classica" 2017. Vol. 14

red. Edyta Gryksa, red. Agata Sowińska

Praca jest zbiorem kilku artykułów dotyczących historii kultury i tradycji starożytnej Grecji i Rzymu, skierowaną do szerokiego grona czytelników zainteresowanych antyczną tematyką. Obok przekładów tekstów antycznych, które do tej pory nie były wydawane w języku polskim (fragmenty Punica Syliusza Italika i Adversus Nationes Arnobiusza, diatryba Animine an corporis affectiones sint peiores Plutarcha z Cheronei oraz utwór De concubitus Martis et Veneris autorstwa Repozjanusa ), czytelnik może sięgnąć po artykuły omawiające rolę snów w starożytności, ideę oszustwa w historiografii rzymskiej czy poznać uwagi dotyczące Priapa w powieści graficznej Nikolasa Presla. W pracy opublikowane zostało sprawozdanie z organizowanego w dniach 14-16 września 2017 r. CVII Walnego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Filologicznego, w ramach którego zorganizowana została konferencja Antyczne Techniki Perswazyjne.

Semiotica generale - semiotica specifica

Artur Gałkowski, Tamara Roszak

Il volume - una miscellanea di saggi originali e innovativi, organizzati secondo un preciso percorso logico che illustra le straordinarie potenialità della semiotica nelle indagini ontologiche e dei significati più reconditi della produzione artistica nelle sue varie espressioni e in genere di ogni forma creativa - si presenta come un vero e proprio exemplum dell’efficacia analitica della scienza dei segni. Significativo è il saggio di apertura di Umberto Eco, Il futuro della semiotica, che traccia il viatico del volume costituendone il fulcro e l’anima. E la figura dello studioso, padre della semiotica italiana, aleggia su tutti i contributi. Il volume si rivolge a studiosi interessati all’applicazione dei principi di analisi semiotica nella letteratura, nella drammaturgia, nel teatro, nella filosofia, nell’arte, nell’archeologia, e più in generale in ogni forma di espressione del pensiero dall’antichità ai tempi moderni. Andrea Piccardi

Sens życia, sens wiersza. Szkice o twórczości Stanisława Barańczaka

Joanna Dembińska-Pawelec

Twórczość Stanisława Barańczaka – poety, tłumacza, eseisty, krytyka literackiego – od lat skłania do opracowań, komentarzy i interpretacji. Nowe edycje jego spuścizny – korespondencja z Wisławą Szymborską, libretta oper Mozarta, przekłady poezji św. Jana od Krzyża – otwierają możliwości dalszych badań. Książka Sens życia, sens wiersza. Szkice o twórczości Stanisława Barańczaka podejmuje niedopowiedziane jeszcze wątki poetyckie, przekładowe, epistolarne i eseistyczne w dorobku pisarza. W interpretacjach Autorki kluczowa pozostaje perspektywa aksjologiczna, odsłaniająca wpisane w teksty Barańczaka zagadnienie sensu zarówno ludzkiej egzystencji, jak i własnej twórczości literackiej.

SlovoSlavia. Studia z etnolingwistyki słowiańskiej

Dejan Ajdačić

Publikacja zawiera zbiór szkiców etnolingwistycznych serbskiego slawisty Dejana Ajdačicia, teoretyka i krytyka literatury, folklorysty i etnolingwisty, badacza kontrastywnej kulturologii słowiańskiej, tłumacza i redaktora, łączącego znajomość trzech słowiańskich tradycji kulturowych: południowej, wschodniej i zachodniej. Jako językoznawca o orientacji antropologicznej i literaturoznawca-slawista, autor ze znawstwem odtwarza konteksty kulturowe wyrażeń językowych. Analizuje fakty językowe na tle kulturowym, często odnosząc się do tekstów literackich. W badaniach podejmuje tematy ważne i zarazem aktualne w dyskursie publicznym, takie jak zmiana przynależności narodowej, wyznaniowej, politycznej, analiza leksyki dotyczącej migracji, słownictwa odnoszącego się do honoru i godności czy frazeologizmów ze słowami „dusza” i „krew”.

Słowiańska terminologia techniczna (na materiale polskim, rosyjskim i bułgarskim)

Julia Mazurkiewicz-Sułkowska

Rozwój techniki oraz brak odczuwalnych granic terytorialnych w badaniach naukowych powodują konieczność szybkiego opracowania terminologii porządkującej nowe pojęcia oraz znalezienia ekwiwalentów powstałych terminów w innych, terminologicznie zabezpieczonych, językach świata. Obecnie brakuje opracowań konfrontatywnych, zawierających analizę materiału ze wszystkich trzech słowiańskich grup językowych i badających relację między pojęciem technicznym a jego realizacjami terminologicznymi w różnych językach pokrewnych. Do tych badań niezbędna jest zarówno wiedza językoznawcza, jak i techniczna oraz wieloletnie doświadczenie w pracy z tekstami branżowymi w kilku językach. W tym celu wybrano jeden z fundamentalnych działów techniki – budowę i eksploatację maszyn. Ma on wieloletnią tradycję i można w jego przypadku mówić o przyjętej przez środowisko fachowców jednoznacznej leksyce konwencjonalnej Słownik branżowy (aneks) obejmuje terminologię z trzech języków słowiańskich i w przyszłości może być wykorzystany do pokazania różnic między omawianymi systemami terminologicznymi, a także szczegółowej analizy słowotwórczej czy analizy diachronicznej. Liczba pojęć i terminów w każdym z badanych języków nie odpowiadają sobie nawzajem. Ustalono źródła dysproporcji i określono podstawowe typy ekwonimów. W związku z tym, że w terminologii wszystkich trzech języków przeważają terminy o źródłosłowie rodzimym, a podstawowym sposobem rodzimej nominacji jest metaforyzacja, opisano nominację metaforyczną. 

Słowo, dźwięk, cisza. Radio i sztuka audialna

Joanna Bachura-Wojtasik, Natalia Kowalska-Elkader

Zbiór Słowo, dźwięk, cisza. Radio i sztuka audialna – poświęcony przede wszystkim nowym i najnowszym formom działalności radiowej, ze szczególnym uwzględnieniem przedsięwzięć artystycznych zasługujących na miano sztuki – wydaje się interesującą propozycją wydawniczą. Analizowane są tu nie tylko „aplikacje mobilne”, „podcasty” i „platformy agregujące”, lecz także słuchowiska, tradycyjne i eksperymentalne, problemy obecności radia w szkole i edukacji czy zagadnienia „formy” w ujęciu Witkacego oraz innych teoretyków. Różnorodność tematów nie jest jego wadą. […] Autorzy przekonują nas, że o radiu można wciąż mówić i pisać rozmaicie, ale w każdym razie pisać warto, bo jest ono znaczącym elementem zarówno naszej kultury, jak i cywilizacji cyfrowej. Z recenzji prof. dr. hab. Jana Tomkowskiego

Sophie Mereau-Brentano. "Dyletantka" na weimarskim parnasie

red. Renata Dampc-Jarosz, Nina Nowara-Matusik

Seria: Niemiecka Literatura Kobiet (3), ISSN 2719-8170     Sophie Mereau-Brentano (1770–1806) należała do nielicznego grona pierwszych profesjonalnych pisarek niemieckich. Dane jej było bowiem publikować pod własnym nazwiskiem, wydawać czasopisma czy pertraktować z wydawcami. Swoją pozycję na rynku wydawniczym zawdzięczała jednakże w dużej mierze wsparciu „kolegów” po piórze – Friedricha Schillera i Achima von Arnima. Publikacja Sophie Mereau-Brantano. „Dyletantka” na weimarskim parnasie, pod redakcją Renaty Dampc-Jarosz i Niny Nowary-Matusik, przybliża czytelnikom tę małą znaną w Polsce autorkę epoki klasyczno-romantycznej i jej dwa utwory prozatorskie w przekładzie na język polski – powieść epistolarną Amanda und Eduard oraz opowiadanie Marie. Opracowania monograficzne trzeciego tomu serii Niemiecka Literatura Kobiet nieprzypadkowo koncentrują się na tych aspektach twórczości Sophie Mereau-Brentano, które obrazują etapy jej rozwoju twórczego, wpływ pola kulturowego na kształtowanie się osobowości (Renaty Dampc-Jarosz/Katowice), współpracę z Schillerem (Norbert Oellers/Bonn), współtworzenie historii literatury kobiet, w szczególności gatunku powieści epistolarnej (Karina Becker/Paderborn) oraz paradygmatach artystki i sztuki w autobiograficznej noweli Marie (Nina Nowara-Matusik/Katowice). Także przełożone w ramach projektu translatorskiego, w którym uczestniczyli pracownicy badawczo-dydaktyczni, studenci oraz doktoranci Uniwersytetu Śląskiego, powieść Amanda i Eduard oraz opowiadanie Marie podejmują motywy artystowskie, samorealizacji kobiet w ówczesnym społeczeństwie mieszczańskim, a także – lub przede wszystkim – nieustannego poszukiwania miłości i szczęścia.

Starożytny teatr i dramat w świetle pism scholiastów. Leksykon

Katarzyna Chiżyńska, Jadwiga Czerwińska, Małgorzata Budzowska

Prezentowana publikacja to leksykon stanowiący kompendium wiedzy na temat dramatu i teatru starożytnego. Autorki włączyły do niej wyniki badań nad słabo znanymi tekstami scholiów i na tej podstawie opracowały wszystkie najważniejsze zagadnienia teatralno-dramatyczne. Zostały one przedstawione w formie leksykonu: każde pojęcie stanowi osobny rozdział, w którym oprócz komentarza znajdują się też cytowane wyjątki ze scholiów przetłumaczone na język polski, a także podane w oryginale. Słownik obejmuje: 1) pojęcia dotyczące greckich kategorii teatrologicznych: np. aktor, muzyka w teatrze, taniec w teatrze, cel i funkcja przedstawienia teatralnego, kostiumy i maski, machiny teatralne i dekoracje, wejścia i wyjścia postaci, budowa teatru, elementy architektoniczne teatru i ich funkcje, święta religijne związane z teatrem etc. oraz odpowiadające im pojęcia łacińskie; 2) pojęcia dotyczące greckich i łacińskich kategorii dramatologicznych: np. gatunki dramatyczne, elementy jakościowe, elementy ilościowe dramatu, formy i sposoby prowadzenia dialogu i tekstu pobocznego. […] Tego rodzaju publikacji nie było dotąd na polskim rynku wydawniczym i w polskim dyskursie naukowym. […] Książka jest pierwszym polskim kompendium obejmującym teatr i dramat starożytny całościowo (grecki i rzymski). Jest pierwszym naukowym opracowaniem uwzględniającym nie tylko teksty literackie, lecz także niezwykle cenne i trudne do zinterpretowania uwagi scholiastów. Z recenzji prof. dr hab. Ewy Skwary (UAM)   W analizowanych tekstach znajduje się ogromna ilość informacji o różnych aspektach starożytnego teatru, dlatego książka słusznie została opracowana jako słownik, w którym każde hasło stanowi oddzielny rozdział. Ułatwia to korzystanie z tego tomu. Zawarte w nim uwagi są często różne od stwierdzeń autorów kanonicznych: Arystotelesa i Horacego. Wszystkie przywołane teksty zostały przytoczone w oryginale i, co ważne, w polskim tłumaczeniu – z myślą o odbiorcach, którzy nie są filologami klasycznymi. Ponieważ teksty komentatorów często nie mają charakteru literackiego, ich tłumaczenie nie było rzeczą łatwą. […] Omawiana książka jest od dawna wyczekiwanym w polskim środowisku badaczy antyku gruntownym kompendium wiedzy o antycznym teatrze i dramacie. Hoc erat in votis. Z recenzji prof. dr hab. Mariana Szarmacha (UMK)

Stating the Obvious: Celan - Beckett - Nauman

Sławomir Masłoń

Książka stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, czym mogą być literatura i sztuka dzisiaj, a co się z tym wiąże – również, krytyczne odniesienie do starego jak nowoczesność problemu końca sztuki wysokiej. Wychodząc z założenia, że mówienie o końcu sztuki jest uzasadnione, tylko jeśli rozumiemy ją jako prezentację tego, co idealne w formie uchwytnej dla zmysłów, w pracy próbowano spojrzeć na rolę twórczości i krytyki w naszym świecie, który nie jest już światem Idei w sensie heglowskim. Jako że dyskusja czysto teoretyczna w takim przypadku nie zawsze prowadzi do uchwytnych wniosków, autor zaproponował rozważenie wyżej wspomnianych problemów, posiłkując się przykładami dzieł Paula Celana, Samuela Becketta i Bruce’a Naumana, których praktyka pozwala, jego zdaniem, na sformułowanie pewnych szerszych wniosków dotyczących sensu tworzenia w epoce zwanej często postpostmodernistyczną. Książkę, której wcześniejsze rozdziały poświęcono rozważaniom na dość abstrakcyjnym poziomie, kończy polityczny apendyks, próbujący usytuować wcześniej omawiane problemy sztuki „elitarnej” i „trudnej” w kontekście postulatów polityki tożsamościowej, a w szczególności dyskusji o sensowności kanonu czy też jego represyjności. [15.10.2012]

Szekspir na blogu

Monika Sosnowska

W książce zawarto opis badań różnych aspektów twórczości i recepcji dzieł Szekspira na świecie i w Polsce. Jako wynik samodzielnych dociekań są one przedstawione w niekonwencjonalnej i nowoczesnej formie. Metamorfozy kulturowe, jakie zaszły w społeczeństwach zachodnich pod wpływem nowych mediów w przeciągu ostatnich dwóch dekad, objęły zasięgiem również tzw. kulturę wysoką, do której niewątpliwie przez wieki zaliczano twórczość elżbietańskiego dramaturga. Wpisując nazwisko Shakespeare w wyszukiwarkę internetową, okaże się, że jest on popularny niczym niejedna popikona. Powstają strony poświęcone jemu i jego twórczości, tworzone zarówno przez szekspirologów, takich jak Stanley Wells, Michael Best czy Hardy M. Cook i jednostki naukowe np. Shakespeare Birthplace Trust albo International Shakespeare Association, jak i internautów–amatorów zafascynowanych jego twórczością, bądź przypadkowo (jednorazowo) powołujących się na Szekspira. Jednym z rodzajów stron dedykowanych Szekspirowi lub takich, gdzie pojawia się wzmianka z jego nazwiskiem albo odniesieniem do jego sztuki, jest blog. Swobodę i fantazję można a priori uznać za towarzyszące twórczości Szekspira, jak również autorkom niniejszych szkiców. Dodatkowy walor stanowi załączona bibliografia, „Szekspir na blogu i nie tylko”, obejmująca strony internetowe istniejących blogów, dzieł dostępnych w Internecie, witryn informacyjnych, czasopism i bibliotek, stowarzyszeń i organizacji.