Wprowadzenie do literatury chorwackiej i jej polskiej recepcji. Cz. 1: Wprowadzenie do współczesnej literatury chorwackiej (1970-2010)

Krešimir Bagić, przekł., oprac. i posłowie Leszek Małczak

Pierwsza część nowej serii wydawniczej pt. Wprowadzenie do literatury chorwackiej i jej polskiej recepcji przedstawia najnowsze dzieje współczesnej literatury chorwackiej. Omówiono w niej najistotniejsze zjawiska w literaturze i kulturze chorwackiej w poszczególnych dziesięcioleciach: w latach siedemdziesiątych, osiemdziesiątych, dziewięćdziesiątych i dwutysięcznych. Publikacja jako jedyna na rynku ukazuje najważniejsze tendencje w literaturze z uwzględnieniem szerokiego tła społeczno-politycznego i kulturalnego (odwołania do muzyki, komiksu, fotografii, filmu, wydarzeń politycznych w Chorwacji i na świecie, osiągnięć naukowych, technologicznych nowinek, najważniejszych wydarzeń, które wpłynęły na rzeczywistość nie tylko w tej części Europy). Ujęcie kontekstowe sprawia, że literatura nie jest postrzegana i przedstawiana jako zawieszona w próżni dziedzina ludzkiej aktywności. Dzięki temu czytelnik ma możliwość pełniejszego zrozumienia zachodzących procesów w kulturze. Ta książka to również opowieść o współczesnym świecie oraz literaturze i kulturze - z jednej strony będących wytworem otaczającej nas rzeczywistości, a z drugiej strony ją konstruujących. W analizowanych tekstach kultury chorwackiej z łatwością można rozpoznać problemy, tematy, formy literackie obecne w innych kulturach i literaturach, nie tylko słowiańskich czy europejskich.

Wprowadzenie do literatury chorwackiej i jej polskiej recepcji. Cz. 2: Recepcja literatury chorwackiej w Polsce w latach 1970-2010

Leszek Małczak

Druga część nowej serii wydawniczej pt. Wprowadzenie do literatury chorwackiej i jej polskiej recepcji została poświęcona odbiorowi literatury i kultury chorwackiej w Polsce w latach 1970-2010. Stanowi ona kontynuację będącego pierwszą częścią serii Wprowadzenia do współczesnej literatury chorwackiej (1970-2010), napisanego przez Kresimira Bagicia, a przetłumaczonego przez Leszka Małczaka. Tym razem ogląd twórczości literackiej, jak zdradza tytuł, przedstawiany jest z perspektywy polskiej. To jedyne w swoim rodzaju opracowanie, które ukazuje dwa rządzące się zupełnie innymi zasadami światy literatury tłumaczonej przed i po 1989 roku. Autor rozpatruje problemy recepcji literatury chorwackiej w Polsce w szerokim kontekście przekładów z innych języków z ukazaniem działających w danym czasie mechanizmów w sferze związków międzyliterackich. W recenzji publikacji profesor Krystyna Pieniążek-Marković zauważa między innymi, że książka jest wciągającą opowieścią o polskich realiach kulturowych i ustrojowych, o polityce kulturalnej (lub jej braku). Cały badany okres został podzielony na cztery części, będące kolejnymi dekadami: lata siedemdziesiąte, osiemdziesiąte, dziewięćdziesiąte i dwutysięczne. Książka zawiera bibliografię przekładów, biogramy chorwackich pisarzy oraz informację na temat tłumaczy. Ważny element publikacji stanowi jej szata graficzna, która poprzez aspekt wizualny wzbogaca treść i tworzy pełniejszy obraz recepcji literatury chorwackiej w Polsce.

Współczesne oblicza medialnych rozmów o sporcie

Beata Kacperska

Autorka podejmuje temat aktualny, atrakcyjny dla czytelnika. Monografia ma charakter naukowy, napisana jest z dbałością o precyzyjne użycie terminów i pojęć z zakresu językoznawstwa. Autorka dokonuje przemyślanego wyboru literatury przedmiotu, a praca ukazuje Jej duże oczytanie w publikacjach z zakresu lingwistyki sportu. Do dotychczasowego stanu badań książka wnosi przede wszystkim doprecyzowanie terminu "rozmowa medialna", a także próby wskazania jej specyfiki oraz medialnych form dialogowych. Autorka odwołuje się do metodologii zaproponowanej przez Marię Wojtak, konsekwentnie stosuje kolejne kroki badawcze, w każdym (sub)gatunku analizując aspekt pragmatyczny, strukturalny, stylistyczny i poznawczy. Monografia z pewnością zainteresuje językoznawców i medioznawców, nie tylko badaczy języka sportu. Z pewnością do grona jej odbiorców będą należeli dziennikarze profesjonalni oraz amatorzy, działający w ramach dziennikarstwa społecznego/obywatelskiego. Warta polecenia jest również studentom kierunków humanistycznych i społecznych, głównie dziennikarstwa. Z recenzji dr hab. Marty Wójcickiej, prof. UMCS

Wybrane zagadnienia z frazeologii rosyjskiej wraz ze słownikiem rosyjskich jednostek stałych

Agata Piasecka

Niniejsza publikacja w bezpośredni sposób nawiązuje do problemów poruszonych w Zarysie frazeologii współczesnego języka rosyjskiego (ujęcie funkcjonalno-teoretyczne), który w 2021 roku ukazał się nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego. Niektóre kwestie były we wspomnianym opracowaniu zaledwie zasygnalizowane. Teraz postanowiłam zaprezentować je w sposób bardziej pogłębiony, sięgając po wybrane teorie frazeologiczne. Są to następujące zagadnienia: wąskie i szerokie rozumienie frazeologii, znaczenie frazeologii w nauczaniu języka, relacja między przysłowiem a klasycznym frazeologizmem w różnych teoriach frazeologicznych, synonimy i warianty leksykalne. Praca łączy cechy monografii i podręcznika, a zatem jest dobrą pomocą podczas realizacji wszelkiego typu kursów akademickich o profilu językoznawczym lub kulturologicznym i wraz z Zarysem frazeologii... tworzy kompendium, po które powinien sięgnąć każdy student filologii rosyjskiej. Opracowanie może być pomocne podczas zajęć z gramatyki opisowej języka rosyjskiego. Część teoretyczna została przygotowana w dwóch wariantach językowych i pozwala na zapoznanie się z niełatwymi problemami lingwistycznymi zarówno początkującym studentom-rusycystom, jak i tym, którzy zdecydują się kontynuować studia na poziomie magisterskim. W Zarysie frazeologii... umieściłam kilkadziesiąt ćwiczeń sprawdzających umiejętności wykorzystywania różnych frazeologizmów w codziennych sytuacjach komunikacyjnych. Teraz natomiast, oprócz nie tak już licznego zestawu ćwiczeń, przygotowałam słownik zawierający 1000 popularnych i często używanych stałych związków wyrazowych, po które użytkownicy języka rosyjskiego chętnie sięgają, by dodać swoim wypowiedziom kolorytu i ekspresji.

Wypatrywanie. Filozoficzne aspekty języka, literatury i edukacji

red. Małgorzata Wójcik-Dudek, Ewelina Zygan

Lech Witkowski w monumentalnym dziele Humanistyka stosowana. Wirtuozeria, pasje, inicjacje przyznaje, że wartość edukacji i pedagogiki jest mierzalna, choć ich probierz nie jest najłatwiejszym narzędziem w obsłudze1. Według badacza, fundamentem edukacji powinna być praca nad nadzieją, co oznacza wysiłek otwierania sobie szans na to, co jeszcze nie zaistniało. I choć otwarcie na to, co nieoczekiwane, wcale nie musi być scenariuszem biograficznym człowieka, to już z pewnością pozostaje wyzwaniem dla edukacji oraz nauczyciela. Wsłuchując się w ten imperatyw, przedstawiamy teksty zarówno młodych oraz bardzo młodych badaczy, jak i nauczycieli, którzy podejmują trud wypatrywania szansy na nowe interpretacje, różne punkty widzenia, ożywcze zdziwienie wywołane kanoniczymi, a tym samym, wydawałoby się, że znanymi, tekstami. Autorów tekstów − filozofów, kulturoznawców, literaturoznawców, językoznawców i nauczycieli — z pewnością łączy jedno: postawa „wypatrywania” praktykująca nadzieję na szansę „nowego”. (fragment wstępu)

Wzniosłość i makabra w literackich obrazach śmierci

Michał Kuran

Śmierć jednakowo przeraża i fascynuje literatów oraz twórców kultury. Próbują ją poznać, zbadać, oswoić, opisać, niektórzy może nawet zaprzyjaźnić się. Jedni postrzegają śmierć poprzez doświadczenia, przekazy, objawienie religijne, inni próbują zmierzyć się z nią sami. Rezultatem tych różnorodnych u swej genezy, ale też w swym przebiegu, poszukiwań są dzieła literackie oraz inne wszelkiego rodzaju artefakty. Śmierć, w rzeczywistości nieuchwytna w swej istocie, jawi się w średniowieczu jako szkielet bądź rozkładające się zwłoki. Budząc przerażenie i szacunek zaprasza ludzi różnych stanów do swego tańca – danse macabre – tańca Śmierci. Straszy karą grzeszników, obiecuje rozkosze niebiańskie sprawiedliwym. Jest wpisana w porządek religijny. Pojęcia śmierci wzniosłej lub pełnej makabry nie wyczerpują całej bogatej palety doznań, jakie ze śmiercią kojarzymy. Wzniosłość i makabra stały się jako własne przeciwieństwa punktem wyjścia dla poszukiwań podjętych w obszarze literatury i kultury. W książce znajdujemy studia na temat literackich zmagań ze śmiercią w twórczości m.in.: F. Birkowskiego, F.D. Kniaźnina, J.P. Woronicza, A.A. Jakubowskiego, H. von Kleista, J. Słowackiego, A. Mostowskiej, Ł. Rautenstrauchowej, B. Ostrowskiej, M. Wolskiej, H. Sienkiewicza, L. Rydla, S. Piętaka, A. Świrszczyńskiej, A. Kamieńskiej, J. Kaczmarskiego, E. Ostrowskiej, S. Clarke, S. Kane. Autorzy przyglądają się wzniosłości i makabrze w literackich obrazach śmierci od baroku po współczesność. 

Wzory kultury antycznej. Reguły zachowania starożytnych Greków i Rzymian

red. Julia Doroszewska, Marek Job, Tomasz Sapota

Tytuł niniejszej publikacji świadomie nawiązuje do prac słynnej amerykańskiej antropolożki Ruth Benedict, która do nauk o kulturze wprowadziła pojęcie „wzoru kulturowego”. W badanych przez siebie kulturach wskazywała ona na specyficzne dla ich uczestników reguły myślenia i zachowania oraz wpływ owych reguł na wytwarzanie określonych postaw i reakcji w życiu codziennym i, co za tym idzie, na kształtowanie i sposoby realizacji norm kulturowych charakterystycznych dla danej grupy lub społeczeństwa. Termin „wzór kulturowy” odsyła nas zatem do skomplikowanego uniwersum norm i wartości, które funkcjonują zawsze na dwóch różnych poziomach: deklaratywnym i realizacyjnym. Przyglądanie się normom na pierwszym z wymienionych poziomów ukazuje nam istnienie w świadomości zbiorowej typów idealnych, do których każda jednostka powinna dążyć. Odkrycie natomiast drugiego, realizacyjnego poziomu pozwala zweryfikować, na ile to, co pozostaje w sferze postulatu, jest rzeczywiście realizowane i przestrzegane. (fragment wstępu)

Навчально-тренувальні вправи з синтаксису простого речення з принагідним повторенням елементів і

Мирослава Криськів, Олександра Мельничайко

Добірка навчально-тренувальних вправ із синтаксису простого речення призначена для учнів старших класів, абітурієнтів та студентів, які опановують навчальну дисципліну 201cУкраїнська мова (за професійним спрямуванням)201d, і для майбутніх журналістів 2014 тих, хто хоче закріпити свої знання з синтаксису та пунктуації і принагідно повторити інші питання граматики. Посібник може стати у пригоді вчителям-словесникам при підготовці до уроку.

Навчально-тренувальні вправи з синтаксису складного речення з принагідним повторенням синтаксису простого речення, будови слова і словотвору.

Мирослава Криськів, Олександра Мельничайко

Добірка навчально-тренувальних вправ з синтаксису складного речення зі схемами їх будови призначена для учнів старших класів, абітурієнтів, студентів, які опановують навчальну дисципліну «Українська мова (за професійним спрямуванням)» і майбутніх журналістів 2013 для тих, хто хоче удосконалити свої уміння аналізувати та будувати складні синтаксичні конструкції, принагідно закріпити знання та уміння з син таксу простого речення (словосполучення, речення 2013 двоскладне, односкладне, повне, неповне) і важливі питання будови слова словотвору. Думається, що такі вправи зможуть використати і вчителі під час підготовки до уроку.

Синтаксис сучасної української мови: самостійна та індивідуальна робота. Словосполучення. Просте речення. Просте ускладнене речення: навч. посібник

Ірина Бабій, Ніна Свистун

У посібнику вміщено завдання для самостійних робіт, індивідуальні науково-дослідні завдання (ІНДЗ), тести, праці для самостійного опрацювання та конспектування, перелік запитань для самоконтролю, питання для підсумкового тестування із розділу «Синтаксис». Запропоновані завдання складено відповідно до чинної програми з курсу сучасної української літературної мови для студентів філологічних факультетів вищих навчальних закладів. Рекомендовано для студентів філологічних та нефілологічних спеціальностей, викладачів, учителів-словесників, учнів.

Z dziejów leksykografii polsko-łacińskiej. Przedmowy do słowników

Anna Lenartowicz-Zagrodna

Prezentowana publikacja to bardzo wartościowe krytyczne wydanie przedmów do słowników polsko-łacińskich z kilku stuleci. Może stanowić wstęp do kolejnego etapu badań nad dziejami leksykografii. Na pochwałę zasługuje nie tylko pomysł edycji przedmów, lecz także wykonanie tego zadania. Autorka bardzo dobrze orientuje się w historii leksykografii i realiach kulturowych oraz włożyła wiele pracy w znakomite tłumaczenia z łaciny na język polski. Przystępny język opisów i liczne objaśnienia sprawiają, że książka jest ważna zarówno dla specjalistów, jak i dla miłośników dawnej polszczyzny. Z recenzji dr hab. Lucyny Agnieszki Jankowiak, prof. IS PAN

Z teorii i praktyki zapożyczeń literackich w Rosji w XVIII wieku

Anna Warda

Publikacja unikatowa w ramach polskich badań nad procesem literackim w XVIII wieku. [...] Zastosowana w niej metodologia badań intertekstualnych, połączona z erudycyjną znajomością rosyjskiego procesu historycznoliterackiego w XVIII wieku w jego korelacji z literaturą europejską pozwala na precyzyjną analizę utworu literackiego w aspekcie podjętego tematu. Gorąco polecam tę monografię z uwagi na wszechstronność analizy tekstów i walory warsztatu Autorki, umiejętnie różnicującej postępowanie badawcze i interpretacyjne w odniesieniu do praktyk imitacyjnych stosowanych w XVIII wieku w ich zróżnicowanych uwarunkowaniach kontekstualnych, a także trafność wyboru narzędzi badawczych. To oryginalne opracowanie mało zbadanego aspektu rosyjskiego procesu literackiego w XVIII wieku stanowi ciekawy materiał dla badaczy literatury rosyjskiej, studentów oraz osób zainteresowanych tym okresem w dziejach literatury rosyjskiej. Z recenzji prof. dr hab. Aliny Orłowskiej

Zbożność i bezbożność w kulturze Greków

Joanna Rybowska

Autorka bada przejawy greckiej pobożności i śledzi reguły rządzące tą sferą w obszarze religii i obyczajowości starożytnych Greków. Opiera się na zachowanych źródłach literackich oraz szeroko pojmowanym piśmiennictwie, np. na materiałach inskrypcyjnych. Ze względu na zakres tematyczny praca wykracza daleko poza analizy filologiczne i sytuuje się na pograniczu religioznawstwa, antropologii kulturowej i filozofii. Jej niewątpliwym walorem jest kompleksowe ujęcie omawianej problematyki, zwłaszcza w obliczu obszernego i wielowątkowego zakresu badań. Czytelnik zapozna się z dyskusją na takie tematy, jak: Czy istniały normy religijne i instytucje o panhelleńskim znaczeniu, które kształtowały relacje Greków z bogami, czy też możemy mówić jedynie o religii poszczególnych poleis? Jaką rolę odgrywały niepisane normy religijne w życiu społecznym mieszkańców Hellady i jaki miały one wpływ na ukształtowanie się pojęcia prawa zwanego koinos nomos i koinos nomos kata fyseos? Dlaczego wystąpienia sofistów były wymierzone przeciwko tradycyjnie pojmowanej pobożności? Czy oskarżenie Sokratesa było wymierzone przeciwko bezbożnikowi? Dlaczego Sokrates, mogąc uniknąć kary śmierci, dobrowolnie poddał się wymierzonej mu karze?

Ze świata idei Benedetta Crocego: o kulturze, religii i przekładzie

Łukasz Jan Berezowski

Książka zawierająca trzy najważniejsze dzieła Benedetta Crocego przetłumaczone przez Łukasza Jana Berezowskiego i Katarzynę Muszyńską stanowi ważną pozycję na polskim rynku wydawniczym. Dokonany przez redaktora wybór [...] dotyczył tematyki najbliższej i najbardziej aktualnej czasom, w których wyrażał się Croce, a mianowicie odnosił się do kultury, religii i przekładu. Wkład badawczy zamieszczony we wstępie i w dwóch podsumowujących esejach doskonale kontekstualizuje czasy i dzieło Crocego. Bogaty zasób bibliograficzny pokazuje nam, w jaki sposób jego twórczość była w Polsce odbierana i interpretowana. Z recenzji wydawniczej prof. Andrei F. De Carlo

"Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies" 2017, nr 3: Podmiotowość

red. Dariusz Gzyra, Justyna Tymieniecka-Suchanek

Do rąk Czytelników oddajemy trzeci już monograficzny numer interdyscyplinarnego czasopisma "Zoophilologica" 2017/3, zawierający artykuły autorów, którzy ani wprost, ani w jednolity sposób nie definiują statusu i podmiotowości zwierząt, ale podejmują próby badania owego zagadnienia poprzez pryzmat własnych dziedzin badawczych – z ich specyficzną siatką pojęciową i metodologią. Wszyscy oni próbują – każdy w inny sposób rozkładając akcenty – penetrować, analizować i rozważać warunki, w jakich dochodzi do tworzenia i rozpoznania pozaludzkiego podmiotu. Ich praca stanowi skromny wkład dla określenia wieloaspektowej istoty podmiotowości zwierząt, ale bez wątpienia stanie się cenna w kontekście pytania o to, kim jesteśmy my sami.

"Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies" 2018, nr 4: Polowanie

red. Paulina Charko-Klekot, Justyna Tymieniecka-Suchanek

Kolejny numer interdyscyplinarnego czasopisma „Zoophilologica” 2018/4 nosi tytuł „Polowanie”. Artykuły tu zamieszczone poruszają różnorodne zagadnienia dotyczące myślistwa, a ich autorzy reprezentują humanistykę i przyrodoznawstwo, co wpisuje czwarty zeszyt monograficzny w „trzecią kulturę”. Reprezentują oni różne dyscypliny naukowe: biologię, zoologię, ekologię, filmoznawstwo, literaturoznawstwo, językoznawstwo, filozofię i prawo. Stąd też na polowanie patrzą z własnej perspektywy badawczej, przyjmując przy tym różne optyki badawcze: dalszą i bliższą, teoretyczną i praktyczną, dosłowną i metaforyczną. Autorzy poszukują odpowiedzi m.in. na pytania: czy polowanie w XXI wieku ma jakikolwiek sens? Czy jest z naukowego / etycznego punktu widzenia uzasadnione? Dlaczego polowanie wzbudza tyle emocji i kontrowersji? Czy udział dzieci i młodzieży w polowaniu jest szkodliwy? Czy jest jakaś etyczna różnica pomiędzy polowaniem a kłusownictwem? Jaką rolę odgrywa(ło) myślistwo w kulturze ludowej? Jakie myślistwu towarzyszą mity, stereotypy i uprzedzenia? Dlaczego polowanie i towarzyszące mu obrzędy można uznać za rodzaj niezaplanowanego wyrafinowanego performance’u („teatru śmierci”)? Jak polowania prezentują pisarze / reżyserzy / malarze / autorzy tekstów piosenek? Zapewne nie udało się w wyczerpujący sposób odpowiedzieć na wszystkie postawione pytania. Warto jednak zwrócić uwagę na wspólny mianownik aksjologiczno-etyczny łączący większość zamieszczonych tutaj rozważań, polemik, refleksji, ocen i stanowisk. Jest nim zdecydowany sprzeciw moralny wobec praktykowanego we współczesnym świecie łowiectwa dla rozrywki i sportu, czyli przyjemności. Zwłaszcza biolodzy skutecznie, bo z udziałem wiedzy empirycznej, demaskują hipokryzję myśliwych i obalają wciąż pokutujący w potocznej świadomości mit o tym, że polowanie jest wyższą koniecznością sprzyjającą kontroli populacji dzikich zwierząt.

Zur Klassifizierung der Prädikative

Justyna Dolińska

Niniejsza praca klasyfikuje i nazywa konstrukcje orzecznikowe. W tym celu poddane analizie zostają najważniejsze dzieła gramatyki języka niemieckiego. Dla lepszego zrozumienia obszaru badawczego uwzględnione zostają wybrane aspekty języka polskiego dotyczące tematu badawczego. Praca stanowi przyczynek badawczy do językoznawstwa niemieckiego i jest kierowana do zainteresowanych opisem naukowym studentów filologii germańskiej.

Zur Kommunikation von Kletternden - eine pragmatisch und lexikalisch orientierte Analyse

Krzysztof Sakowski

Die vorliegende Veröffentlichung ist der erste Versuch, das Phänomen der deutsch­ und polnischsprachigen Kommunikation von Kletternden wissenschaftlich zu untersuchen. Der kontrastive Ansatz ermöglicht es, bestimmte Unterschiede sowohl im Bereich der Lexik als auch in den beim Klettern verwendeten Kommunikationsprotokollen zu beobachten und Gemeinsamkeiten und Unterschiede zwischen den beiden Sprachen aufzuzeigen. Ein wichtiger Bestandteil dieser Studie ist die Diskussion zum sprachlichen Status der Kletterkommunikation und der Versuch, ihre Elemente in Bezug auf grundlegende linguistische Kategorien wie Soziolekt, Fach- oder Sportsprache zu klassifizieren. Das Buch wird um ein deutsch-polnisches Glossar mit über 300 Kletterbegriffen ergänzt. W wyniku rosnącego zainteresowania alpinizmem, a w szczególności wspinaczką, które w ostatniej dekadzie można zaobserwować nie tylko na całym świecie, ale również w Niemczech i w Polsce, rozpowszechniła się również związana z tą dziedziną komunikacja. Celem niniejszej pracy jest zbadanie socjolektu wspinaczy zarówno pod względem pragmatycznym, jak i leksykalnym. Analiza wskazuje na występujące konteksty komunikacyjne, analizuje standaryzowane protokoły komunikacyjne, przedstawia jakościowe i ilościowe badanie leksyki wspinaczkowej, a także ujawnia motywacje nazewnicze stojące za badanymi terminami i omawia mechanizmy zapożyczeń, dzięki którym elementy te trafiły do języka niemieckiego i polskiego. W aneksie zamieszczono polsko-niemiecki glosariusz terminów wspinaczkowych.