Od przeszłości do teraźniejszości. Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego 1945-2015

Maria Wrocławska, Irena Kujawska, Irena Łabiszewska

Niniejsza publikacja jest w zasadzie pierwszym w historii Biblioteki tak obszernym, całościowym opracowaniem, ukazującym w wyważonych proporcjach przeszłość i teraźniejszość Uniwersyteckiej Książnicy. Pokazuje jak długą i trudną, ale efektywną drogę przeszła BUŁ, by stać się nowoczesną, realizującą wszystkie funkcje naukowej biblioteki uczelnianej (także publicznej) placówką. 

Systemowe uwarunkowania planowania przestrzennego jako instrumentu osiągania sustensywnego rozwoju

Dominik Drzazga

W polskiej literaturze naukowej brakuje kompleksowych opracowań poświęconych teoretycznym zagadnieniom planowania przestrzennego – przeważają prace poświęcone aspektom formalnoprawnym bądź z zakresu urbanistyki. Prezentowana książka w pewnym stopniu wypełnia tę lukę, ujmując problematykę planowania przestrzennego w aspekcie współczesnego paradygmatu rozwoju sustensywnego. W monografii podjęto problematykę planowania w kilku ujęciach: teoretycznym – pokazując jego osadzenie w teoriach ekonomicznych opisujących takie zjawiska, jak: efekty zewnętrzne, dobra publiczne, renta gruntowa, teoria praw własności i teoria wyboru publicznego; konceptualnym – charakteryzując system planowania przestrzennego przez pryzmat jego celów, zasad, pożądanych cech i instrumentów; praktycznym – dokonując oceny skuteczności systemu planowania przestrzennego w Polsce w świetle paradygmatu rozwoju sustensywnego. Publikacja kończy się zestawieniem rekomendacji adresowanych do podmiotów planowania, wskazujących pożądane kierunki zmian systemowych. Ze względu na zainteresowania autora, w szczególny sposób został zaakcentowany wątek przydatności planowania przestrzennego w ochronie przyrodniczych i krajobrazowych walorów przestrzeni. Zagadnienie to stanowi współcześnie jeden z najistotniejszych problemów wiążących się z użytkowaniem przestrzeni przez człowieka.

Michaił Gorbaczow a idea i praktyka pieriestrojki

Alicja Stępień-Kuczyńska

Monografia jest poświęcona ostatniemu okresowi istnienia ZSRR (1985–1991), związanemu z Michaiłem Gorbaczowem i jego pieriestrojką. Autorka ukazuje czasy radzieckiego przełomu, wybrane obszary sytuacji wewnętrznej tego państwa oraz polityki zagranicznej. Przedstawia kulisy bezwzględnej walki o władzę; zmaganie Gorbaczowa na rzecz utrzymania jedności państwa, przerwane puczem sierpniowym, którego skutkiem był upadek imperium. Autorka opisuje sylwetkę Gorbaczowa, człowieka i polityka nietuzinkowego, otwartego, odmiennego od tych, którzy dotąd stali na czele państwa. Miał on w swoich rękach władzę niemal absolutną, chciał reformować system, który pozostawał w stanie kryzysu Pieriestrojka miała być powszechną zmianą myślenia (nowogo myszlenija), systemu politycznego, programu gospodarczego przyspieszenia (uskorienija). Gorbaczowowska jawność (głasnost’) stała się impulsem do wyzwolenia aktywności obywateli, powstawały organizacje społeczne i polityczne, zwiększyła się rola religii, zniesiono cenzurę, rozwijały się media. Gorbaczow doprowadził do zmian w polityce zagranicznej; wycofano wojska z Afganistanu, zacieśniono stosunki ze Stanami Zjednoczonymi i państwami europejskimi (idea wspólnego europejskiego domu). Nie ulega wątpliwości, że jego działania przyczyniły się do rozpadu systemu zimnowojennego, zjednoczenia Niemiec, uzyskania niezależności przez państwa bloku socjalistycznego, a także zwiększenia bezpieczeństwa nuklearnego i rozbrojenia (plan Gorbaczowa). Książka z pewnością zainteresuje wszystkich. 

Pierwotne formy kontraktualizmu. Polityczny wymiar przymierza biblijnego w myśli i praktyce protestanckiej XVI i XVII wieku

Lucyna Chmielewska

Autorka publikacji precyzyjnie omawia zarówno filozoficzne, jak i teologiczne źródła nowożytnego konstytucjonalizmu. Wnikliwie analizuje wpływ biblijnego pojęcia przymierza na zachodnią myśl polityczną. Pokazuje, jak teologowie i duchowni protestanccy, zwłaszcza wywodzący się z angielskich purytanów, za pomocą kazań, traktatów i pamfletów stymulowali rozwój tego aspektu myśli politycznej, który stawiał sobie za cel ograniczenie prerogatyw rodzącego się absolutyzmu. Odwoływali się przy tym do wzorowanej na przymierzu umowy i zasad będących jej przedmiotem. Przymierze jest pojęciem religijnym, ale miało też ogromny wpływ na sferę społeczną i polityczną tej części Europy, która doświadczyła rewolucji protestanckiej. W książce pokazano związki przymierza biblijnego z rozwojem kontraktualizmu, przedstawiając różne formy przymierzy i umów, poprzedzających klasyczną teorię umowy społecznej znaną z prac Thomasa Hobbesa i Johna Locke’a oraz znaczących drogę dla jej rozwoju. Pojęcie przymierza biblijnego, obecne w tradycji religijnej Żydów, za pośrednictwem protestantów reformowanych, zwłaszcza hugenotów francuskich i purytanów angielskich, odegrało ważną rolę w procesie ograniczania prerogatyw rodzącego się absolutyzmu. Sprzeciwiano się władzy autorytetów religijnych i politycznych, argumentując, że nawet Bóg nie rządzi światem arbitralnie, lecz na podstawie przymierzy zawieranych między Nim a ludźmi, których czyni współrządzącymi i współodpowiedzialnymi za świat.

LaTeX dla niecierpliwych. Część pierwsza. Wydanie drugie poprawione i uzupełnione

Zofia Walczak

 Książka będzie przydatna dla studentów kierunków ścisłych przygotowujących swoje prace licencjackie lub magisterskie, a także pracowników naukowych stających przed koniecznością dostarczenia złożonego w LATEX-u artykułu do czasopisma naukowego. LATEX jest językiem niskiego poziomu, posiada ok. 300 pierwotnych sekwencji sterują-cych, które nie są rozkładalne na prostsze funkcje. Rozumie ok. 900 sekwencji sterują-cych zbudowanych z sekwencji pierwotnych. Są one częścią wbudowanego słownika i możliwe jest budowanie z nich makr i wygodnego interfejsu użytkownika. Obecnie używany, standardowy format LATEX-a powstał w 1994 r.

Eliminowanie przyczyn wypadków i kolizji w obszarze infrastruktury transportowej logistyki miejskiej. Na przykładzie Łodzi

Remigiusz Kozłowski, Jakub Jabłoński, Żaneta Błoch

Przyczyn wypadków i kolizji drogowych jest wiele, jednak nie zawsze zdarzenia te są zupełnie przypadkowe. Można odnaleźć zależności, które wskażą, jak im zapobiegać, np. poprzez modernizację infrastruktury drogowej. Działania zmierzające do podnoszenia bezpieczeństwa na drogach są trudne i nie zawsze przynoszą oczekiwane rezultaty, ale mimo wszystko należy je podejmować. Autorzy niniejszej monografii dołożyli wszelkich starań, aby zidentyfikować przyczyny zagrożeń na siedmiu najbardziej niebezpiecznych skrzyżowaniach w Łodzi. Ponadto opracowali propozycje modernizacji infrastruktury drogowej w taki sposób, żeby dążyć do wyeliminowania wypadków i kolizji zdarzających się na tych skrzyżowaniach.

Szkoła Zgromadzenia Kupców miasta Łodzi (1898-1939)

Adrianna Szczerba

Tematem pracy są dzieje Szkoły Handlowej Zgromadzenia Kupców m. Łodzi w latach 1898–1939, czyli od jej założenia do zakończenia działalności. Wykroczenie poza wyznaczone ramy czasowe wiązało się z koniecznością przedstawienia sytuacji łódzkiego szkolnictwa przed powstaniem „handlówki” oraz udzieleniem odpowiedzi na pytanie o jej dalsze losy. Przedstawiono sytuację łódzkiego szkolnictwa na przełomie XIX i XX w. oraz w okresie międzywojennym, historię szkoły, tj. organizowanie procesu dydaktyczno-wychowawczego i tworzenie bazy materialnej, historię budowy domu dla nauczycieli. Integralną częścią monografii są aneksy, zawierające materiały źródłowe do historii szkoły: pierwszy statut, tygodniowe rozkłady lekcji w wybranych latach oraz wspomnienia spisane przez byłych uczniów ok. 1960 r. Publikowany zbiór fotografii dokumentuje życie szkolne. Problematyka zawarta w pracy odnosi się do dziejów Szkoły Handlowej Zgromadzenia Kupców m. Łodzi, a więc do historii jednej placówki oświatowej. Jednak zachodzi konieczność nakreślenia rzeczywistego obrazu. Z chwilą powstania była to istotnie jedna szkoła i mimo trzech reorganizacji oraz zmian nazwy i charakteru w ciągu kilkunastu następnych lat taki stan trwał. W 1933 r. w związku z reformą szkolnictwa dotychczasowy zakład został przekształcony w szkołę powszechną III stopnia i szkołę średnią, obejmującą gimnazjum (a nieco później również i dwa licea). Szkoły były własnością Zgromadzenia Kupców niezależnie od zmian organizacyjnych i mieściły się we wspólnym budynku przy ul. Dzielnej (ob. Narutowicza), korzystały z tej samej bazy dydaktycznej oraz zatrudniały w zasadzie tych samych pedagogów – stąd w pracy nazwa „Szkoła Zgromadzenia Kupców”, która najbardziej odpowiada charakterowi placówki. Popularnymi nazwami używanymi w okresie jej działania były również: „handlówka”, Szkoła Kupiectwa Łódzkiego i Łódzka Szkoła Handlowa. Podstawą źródłową pracy stał się zespół akt szkolnych (ponad 3 tys. jednostek) objętych nazwą Prywatne Gimnazjum i Liceum Męskie Zgromadzenia Kupców m. Łodzi, przechowywany w łódzkim Archiwum Państwowym. Uzupełnieniem archiwaliów były informacje prasowe, zwłaszcza artykuły zamieszczane na łamach dziennika „Rozwój” oraz niepublikowane opracowanie pt. Materiały do księgi pamiątkowej Szkoły Zgromadzenia Kupców m. Łodzi, przygotowane prawdopodobnie przez ostatniego dyrektora Antoniego Idźkowskiego z okazji zjazdu absolwentów w latach 60. XX w.  

Quo vadis? Henryka Sienkiewicza. Od legendy do arcydzieła

Teresa Świętosławska

W studwudziestolecie edycji dzieła, stusiedemdziesięciolecie urodzin pisarza i stulecie jego śmierci, w Roku Henryka Sienkiewicza, gdy powieść wybrana została w ogólnopolskim plebiscycie jako lektura Narodowego Czytania, potrzeba nowego spojrzenia na „najsławniejszą powieść polską” (jak nazwał ją Julian Krzyżanowski), przełożoną na ponad 50 języków, wielokrotnie ekranizowaną i adaptowaną, wydaje się oczywista. Autorka, przybliżając legendę genezy powieści i obszar jej recepcji, a także złożoną problematykę relacji dwóch kultur w rycie przejścia (Rzymu antycznego i rodzącej się tradycji chrześcijańskiej), rozważa (i rozstrzyga), czy można (i dlaczego) nadać Quo vadis? status eposowego arcydzieła. W studium o tytułowym dziele autorka podkreśla również, że nie tylko świat antyku współtworzył europejską kulturę, lecz także – in statu nascendi – krąg Biblii, a spłycanie wpływu zwłaszcza Nowego Testamentu na powieść Sienkiewicza zuboża jej interpretacje. Poprzez kontakt z Quo vadis? Czytelnik doświadczy otwarcia perspektywy na nowy, ważny dla dzieła, obszar tematyczny – problematykę chrześcijańską i związane z nią wartości. 

Corporate governance w bankach. Teoria i praktyka

Monika Marcinkowska

Kwestie specyfiki władztwa korporacyjnego w bankowości podejmowane były dotąd relatywnie rzadko. W ubiegłym wieku ukazało się niewiele publikacji na ten temat, dopiero w obecnym stuleciu nadano większą rangę tej problematyce. Szczególnie istotnym impulsem do rozwoju badań w tym obszarze był globalny kryzys finansowy zapoczątkowany na amerykańskim rynku kredytów hipotecznych, a rozprzestrzeniony niemal na cały świat (m.in. poprzez powiązania kapitałowe i organizacyjne instytucji finansowych oraz globalny handel instrumentami finansowymi – często o skomplikowanej konstrukcji i trudnym do oszacowania ryzyku). Powyższe zagadnienia stanowiły główną motywację przeprowadzenia badań, których pokłosiem jest niniejsza monografia. Jej celem jest poznanie mechanizmów ładu korporacyjnego i ocena ich znaczenia w bankach, a w konsekwencji - opracowanie całościowego modelu władztwa korporacyjnego w tych instytucjach. Praca oparta jest na obszernych studiach literaturowych, które stanowiły inspirację do przeprowadzenia własnych badań empirycznych, obejmujących reprezentantów polskiego sektora bankowego (zarówno banki komercyjne, jak i spółdzielcze).

Pedagog społeczny. Teoria i praktyka działalności społecznej

Arkadiusz Żukiewicz

Publikacja wpisuje się w nurt badań łódzkiej szkoły pedagogów społecznych odwołujących się do tradycji reprezentowanej przez twórczynię tej dyscypliny naukowej, Helenę Radlińską. Autorzy postawili sobie za cel przedstawienie sylwetki pedagoga społecznego, kontekstów i przestrzeni jego działalności, uwzględnili przy tym również nowe wyzwania wynikające ze zmian społecznych w otoczeniu. W drugiej części publikacji Czytelnicy znajdą liczne odniesienia do praktyki działania pedagogów społecznych, np. pracy asystentów rodzinnych, kwestii psychiatrii środowiskowej czy też rewitalizacji społeczno-pedagogicznej. „Rola pedagoga społecznego nadal nie jest jednoznacznie rozpoznawana w przestrzeni społecznej. Fakt ten, który może jedynie zaskakiwać (posiadamy bardzo bogaty dorobek naukowy z pedagogiki społecznej dzięki wybitnym jej twórcom), stanowi także inspirację do kolejnych wyzwań, bowiem zarówno zasług twórców, jak i ich współczesnych kontynuatorów dla rozwoju tej dyscypliny naukowej, tworzenia wielu szkół naukowych oraz wkładu w rozwój społeczeństwa nie wolno zapominać. Ponieważ znacząco poszerzyło się też pole praktyki działania pedagoga społecznego, na analizę naukową zasługują wszystkie aktywności dotąd nierozpoznawane w kręgu jego działania”. Z recenzji prof. dr hab. Barbary Kromolickiej (Uniwersytet Szczeciński)

Niezauważona rewolucja. Konstruktywistyczny idealizm Richarda Burthogge\'a

Bartosz Żukowski

Książka poświęcona jest teorii poznania Richarda Burthogge’a (1638-1705), siedemnastowiecznego filozofa angielskiego, autora m.in. dzieł: Organum Vetus & Novum (1678) oraz An Essay upon Reason, and the Nature of Spirits (1694). Choć epistemologiczne idee Burthogge’a nie wywarły znaczącego wpływu na współczesną mu filozofię, a w konsekwencji nie stały się dotychczas przedmiotem głębszych analiz, w jego pismach odnaleźć można nader oryginalną koncepcję konstruktywistycznego idealizmu, która – oceniana z szerszej perspektywy historycznej – w kluczowych punktach okazuje się antycypować niemal o wiek późniejszą filozofię Kanta. Najistotniejszym elementem tego stanowiska jest odrzucenie możliwości bezpośredniego (intelektualnego bądź zmysłowego) poznania przedmiotów zewnętrznych na rzecz teorii modi concipiendi, zgodnie z którą konceptualizacja rzeczywistości pozaumysłowej dokonuje się zawsze w formie i z użyciem środków określonych przez strukturalne oraz funkcjonalne własności ludzkich zdolności poznawczych. W ten sposób, dowodząc, iż świat zewnętrzny dostępny jest umysłowi ludzkiemu jedynie poprzez „fenomeny”, które sam współtworzy, Burthogge wyraźnie antycypuje Kantowskie twierdzenie o niepoznawalności rzeczywistości samej w sobie. Co najmniej od lat dwudziestych XX w. wyraża się potrzebę głębszej analizy pism wiecznie „zapomnianych” myślicieli XVII i XVIII wieku. Niniejsza monografia wychodzi naprzeciw tym oczekiwaniom. Choć jej bezpośrednim celem jest poszerzenie wiedzy o wczesnonowożytnej filozofii brytyjskiej, przywrócenie pamięci o doktrynie idealistycznej, o niemal stulecie wyprzedzającej koncepcję Kanta, w przyszłości powinno umożliwić także sformułowanie nowych konkluzji na temat wewnętrznej logiki i immanentnej dynamiki ewolucji całej myśli postkartezjańskiej.

Politycy, dyplomaci i żołnierze. Studia i szkice z dziejów stosunków międzynarodowych w XX i XXI wieku ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Maciejowi Brzezińskiemu w 70. rocznicę urodzin

Dariusz Jeziorny, Sławomir M. Nowinowski, Radosław Paweł Żurawski vel Grajewski

Oddawany do rąk czytelników tom studiów i szkiców z dziejów stosunków międzynarodowych w XX i XXI w. jest dedykowany Panu Profesorowi Andrzejowi Maciejowi Brzezińskiemu – wybitnemu historykowi i nauczycielowi akademickiemu, w latach 1993–2016 kierownikowi Zakładu, a następnie Katedry Historii Powszechnej Najnowszej Uniwersytetu Łódzkiego. Książka dotyczy różnych aspektów stosunków międzynarodowych, począwszy od schyłku belle époque przed I wojną światową poprzez dwudziestolecie międzywojenne, II wojnę światową i panujący po niej ład pojałtański, a na problemach współczesnego świata skończywszy. Ta rozległość chronologiczna prezentowanych zagadnień odzwierciedla obszar zainteresowań naukowych Profesora Brzezińskiego. Problemy badawcze ukazano przez pryzmat działań polityków, dyplomatów i żołnierzy – bohaterów opisywanych wydarzeń, głównych aktorów oraz animatorów badanych procesów, przedsięwzięć czy instytucji. Mimo różnorodności podjętych tematów wszystkie one mieszczą się w nurcie szeroko rozumianej historii relacji międzynarodowych i międzypaństwowych czy stosunków dyplomatycznych. Taki dobór rozpraw nadaje publikacji spójny charakter, czyniąc zeń wieloautorskie studium adresowane przede wszystkim do historyków i miłośników najnowszych politycznych i dyplomatycznych dziejów świata.

"Życie książki". Edycja krytyczna na podstawie wydania z 1951 r. w opracowaniu Grzegorza Czapnika i Zbigniewa Gruszki

Jan Muszkowski

Przygotowanie książki poświęconej Janowi Muszkowskiemu motywowane było przede wszystkim zamiarem ponownego podjęcia dyskusji o jego poglądach, koncepcjach naukowych, dorobku i osiągnięciach z perspektywy nowoczesnej nauki o książce. W poszczególnych artykułach poddano analizie: sylwetkę i działalność organizacyjną uczonego, paradygmaty oraz koncepcje leżące u podstaw jego teorii książki, dzieła naukowe i popularyzatorskie profesora oraz współczesne kontynuacje jego myśli. Szczególnym zainteresowaniem badaczy cieszy się sformułowany na łamach publikacji system książki, powstały z uwzględnieniem paradygmatu pozytywistycznego. Dzięki krytycznemu opracowaniu, „Życie książki” Jana Muszkowskiego ma szansę na powrót do kanonu lektur bibliologicznych, ponadto stanowi lekturę po prostu pasjonującą. Niniejsza publikacja ukazuje szeroki zakres badań i działalności związanej z książką, specjalistycznym kształceniem i międzynarodowymi zasługami Jana Muszkowskiego. Stanowią też hołd środowiska naukowego i zawodowego dla wybitnego profesora w 60. rocznicę jego śmierci. 

Literatura

Monika Kucner

Monografia Moniki Kucner poświęcona jest tematowi dla wielu fascynującemu, a dotychczas nigdy szerzej niebadanemu i nieopisanemu w publikacjach. Jest to cenna inicjatywa przybliżenia czytelnikowi polskiemu twórczości niemieckojęzycznych łodzian XIX i XX w., tym bardziej że Autorka nie traci z pola widzenia wielokulturowości miasta, uwzględniając także aspekty żydowskie i polskie. Monika Kucner jest kompletną badaczką literatury; co dokumentują liczne publikacje z tego zakresu, nie dziwi więc, że ta książka jest dziełem szczególnym, nie tylko ze względu na wybór tematu, ale też na dobrze przemyślany sposób jego prezentacji, podparty warsztatem badawczym i umiejętnościami formułowania swoich przemyśleń na piśmie.  

Garnizon Wojska Polskiego w Tomaszowie Mazowieckim w latach 1918-1939

Witold Jarno

Książka dotyczy historii garnizonu Wojska Polskiego w Tomaszowie Mazowieckim od chwili odzyskania przez Polskę niepodległości do kampanii wrześniowej. Dzieje garnizonu ukazano na tle ówczesnych przemian organizacyjnych polskiej armii, w tym jego związków z lokalnym społeczeństwem. W monografii wiele miejsca poświęcono sprawom personalnym, przywracając pamięci potomnych wielu zapomnianych oficerów związanych z tomaszowskim garnizonem. Bogactwo informacji, uzupełnione obszernym zbiorem fotografii, sprawia, że publikacja zainteresuje nie tylko grono naukowców, lecz także pasjonatów i osoby chcące wzbogacić swoją wiedzę o historii Tomaszowa Mazowieckiego, a być może także o własnych rodzinach. W serii powołanej dla uczczenia 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. oraz utrwalenia w polskiej świadomości zbiorowej wiedzy historycznej o genezie i przebiegu odbudowy państwa polskiego ukażą się monografie, biografie i źródła, dla których tematyczną klamrą będzie idea polskiej niepodległości oraz walki o jej urzeczywistnienie i kształt z uwzględnieniem zagadnień polskich i międzynarodowych; politycznych, społecznych i ekonomicznych; walki orężnej i działań dyplomatycznych; wreszcie przedsięwzięć na polu kultury. W serii ukazały się: Przemysław Waingertner, Konspiracja trzech pokoleń. Związek Młodzieży Polskiej "Zet" i ruch zetowy (1886-1996), wyd. 1 i wyd. 2 Łódzcy bohaterowie 1918 roku, pod redakcją Witolda Jarno i Przemysława Waingertnera Jędrzej Moraczewski, Wspomnienia. Ludzie, czasy i zdarzenia. Część pierwsza. Młodość i praca inżynierska. Tom 1. Lata nauki 1870-1896, opracowanie, wstęp i komentarz Ilona Florczak Joanna Sosnowska, Z dziejów opieki społecznej w Polsce międzywojennej. Półkolonie letnie w Łodzi Niepodległa. Rozważania prawno-ustrojowe w 100. rocznicę odrodzenia suwerennego państwa polskiego, pod redakcją Aldony Domańskiej i Anny Michalak Wkrótce: Konrad Banaś, Odrodzona Rzeczpospolita na rynkach zamorskich. Handel polsko-arabski w latach 1918-1939 Małgorzata Łapa, Polska polityka handlu zagranicznego w latach 1918-1939

Edukacja geograficzna na świecie i w Polsce - wybrane problemy

Arkadiusz Głowacz

Ideą przewodnią trzeciego tomu Prac Komisji Edukacji Geograficznej Polskiego Towarzystwa Geograficznego, który oddajemy do rąk Czytelników, jest prezentacja wyników badań dotyczących aktualnych problemów edukacji geograficznej w wybranych krajach na świecie oraz w Polsce. Problemy te dotyczą zarówno teoretycznych założeń i koncepcji programów kształcenia geograficznego, przyjmowanych celów i metod tego kształcenia, miejsca geografii w systemach edukacyjnych innych krajów, wyników analiz porównawczych, jak również niektórych praktycznych rozwiązań funkcjonujących w ramach edukacji geograficznej.