Porachunki z XX wiekiem. Szkice i rozprawy literackie

Tadeusz Drewnowski

"Pod koniec pracy zawodowej pragnę zwrócić uwagę na moje rzeczy mniej znane i pamiętane: pierwszy zarys twórczości J.J. Szczepańskiego, portrety Giedroycia i Stawara, studium o „Ślubie”, arcydramacie Gombrowicza. Do nich też należą polemiki w sprawie Jarosława Iwaszkiewicza czy Tadeusza Borowskiego i Herlinga-Grudzińskiego. Cięższy kaliber prezentują teksty na temat konfrontacji literackiej wizji obozów z widmem światowego terroryzmu, demokratyzmu literatury polskiej („Polski everyman” i kariera Emersona w Polsce – od Mickiewicza do Dąbrowskiej, Miłosza i Jana Pawła II) oraz dziwnej naszej „literatury urodzonej po roku 1960”, czyli przemian trzech „Parnasów bis” w „średnią literaturę w średnim wieku. Moje wojenne pokolenie (roczniki 20), a przynajmniej ta jego część, do której się zaliczam, pokładała kiedyś znaczne nadzieje w „naszym wieku XX”. Niestety, z nadziei pozostały „porachunki...”, a zamiast puenty – ucieszne historyjki, co by było gdyby..." - Tadeusz Drewnowski

Spór o sumienie. Źródła i konsekwencje etyki Johna Henry"ego Newmana

Sebastian Gałecki

Słowo „sumienie” jest jednym z najczęściej używanych – i nadużywanych – pojęć. Jeśli chcemy zrozumieć, czym jest wolność sumienia, klauzula sumienia, oraz na czym polega formowanie sumienia, musimy znać historię kształtowania się tego pojęcia. W ciągu ostatnich dwudziestu pięciu wieków było ono rozumiane wielorako; filozofia wytworzyła aż trzy sposoby myślenia o sumieniu: jako domenie rozumu, woli albo emocji. Można zatem mówić wręcz o prawdziwym sporze o sumienie, którego doświadczamy również dzisiaj w dyskusjach etycznych czy politycznych. Żyjący w XIX wieku w Wielkiej Brytanii John Henry Newman zaproponował takie rozumienie sumienia, które spaja dotychczas istniejące trzy nurty. Niniejsza książka opowiada o kształtowaniu się idei sumienia w historii filozofii i teologii, która to idea znalazła najlepszego promotora w osobie Newmana. Ostatni rozdział poświęcony jest obronie tezy, iż bez kategorii sumienia nie można mówić ani o etyce, ani o człowieczeństwie, ani nawet o demokracji.   Sebastian Gałecki (ur. 1982), doktor filozofii, absolwent Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Papieskiego w Krakowie, w roku 2009 resident scholar w National Institute for Newman Studies w Pittsburghu. Obszary zainteresowań: filozofia moralności, bioetyka, antropologia, historia idei, filozoficzna refleksja nad granicami nauki i religii. Autor artykułów poświęconych współczesnym problemom etycznym, filozofii Johna Henry’ego Newmana oraz zagadnieniom społeczno-politycznym.

Zobaczyć to, co polityczne. Filozofia politycznej postrzegalności według Jacques\'a Rancière\'a

Łukasz Andrzejewski

Jacques Rancière jest filozofem dobrze znanym i chętnie czytanym, ale cały czas pozostaje w Polsce nieodkryty jako wyjątkowa postać francuskiego życia intelektualnego drugiej połowy XX wieku. Zobaczyć to, co polityczne jest próbą wprowadzenia do projektu filozoficznego Rancière’a zarówno z perspektywy istotnych, chociaż często niedocenianych naukowych źródeł, jak i licznych politycznych uwikłań. Na kartach kolejnych rozdziałów poznajemy autora Dzielenia postrzegalnego jako ucznia i krytyka Louisa Althussera w paryskiej École Normale Supérieure, działacza radykalnej lewicy podczas gorącej wiosny 1968 roku i jednocześnie politycznego przeciwnika Francuskiej Partii Komunistycznej oraz jako skrupulatnego i stale wątpiącego interpretatora filozoficznej klasyki. Zobaczyć to, co polityczne to nie tylko przyczynek do intelektualnej biografii, lecz także prezentacja koncepcji Rancière’a jako zbioru inspirujących narzędzi interpretacji zjawisk z obszaru sztuki i polityki.

Ewa Kierska. Malarka melancholii

Sylwia Góra

Ewa Kierska – krakowska artystka niedoceniana, zapomniana, przemilczana. Nikt dotąd nie zdecydował się poświęcić jej twórczości wnikliwej pracy. Czy da się odnaleźć faktyczne powody tak niewielkiego udziału malarki w historii i krytyce sztuki? Wydaje się, że krakowskie środowisko artystyczne pozostawiało na marginesie twórców, którzy byli w pewnym sensie anachroniczni – ze względu na temat czy technikę, a taką była malarka. Poza tym jeszcze po wojnie funkcjonowało nigdzie niepisane, ale wyraźnie widoczne traktowanie twórczości mężczyzn jako poważniejszej niż kobiet. Do tego łatka żony znanego w środowisku rysownika i nauczyciela – Adama Hoffmanna. Ewa Kierska nie miała więc łatwo. Wyjaśnienie fenomenu jej twórczości jest trudne, ale najważniejsze dla mnie jest to, aby oddać jej malarstwu sprawiedliwość.   "Sylwia Góra postanowiła wydobyć osobę i twórczość Kierskiej z zapomnienia, przede wszystkim przeprowadzając szeroką kwerendę, która umożliwiła odnalezienie i skatalogowanie niemal wszystkich zachowanych prac malarki, ponadto gromadząc świadectwa jej dawnych uczniów i bliskich jej osób. Rozważania na temat osoby Ewy Kierskiej i jej obrazów osadza Autorka w szerokim kontekście krakowskiego życia artystycznego, którego nie traktuje jedynie jako tło, lecz także poszukuje filiacji, wzajemnych oddziaływań i związków intertekstualnych". [z recenzji prof. dra hab. Pawła Taranczewskiego]   "Książka Sylwii Góry nie jest klasyczną naukową rozprawą o charakterze biograficznym, mimo że zawiera wielką ilość faktów natury historycznej i filozoficznej. Autorka cały czas pamięta, do kogo ją adresuje, nie prowadzi naukowych wywodów, lecz dzieli się z czytelnikiem swoimi refleksjami. Język narracji jest naturalny, bezpretensjonalny, zabarwiony literacko". [z recenzji dra hab. Kazimierza Kuczmana, prof. UPJPII]

Kształcenie umiejętności pisania w dydaktyce języka polskiego jako obcego

Ewa Lipińska

Monografia Kształcenie umiejętności pisania w dydaktyce języka polskiego jako obcego jest pierwszym kompleksowym opracowaniem poświęconym sprawności pisania. Przedstawia jej istotę i złożoność oraz rolę, jaką odgrywa w procesie kształcenia językowego, a także omawia proces jej rozwijania oraz objaśnia sposoby kontroli stopnia opanowania kompetencji tekstotwórczej. Całości dopełnia szczegółowy scenariusz lekcji kształcącej umiejętność opisywania przedmiotów, obszerna bibliografia, indeks osobowy oraz aneksy zawierające rozwinięcie niektórych zagadnień. Można tu znaleźć odpowiedzi nie tylko na pytania, jak uczyć pisania i jak je testować, ale także – po co go uczyć. Ukazują dobitnie, że jest ono obligatoryjne w całym procesie opanowywania polszczyzny i musi mieć stałe miejsce w programach nauczania. Tom jest adresowany przede wszystkim do uczących (się) języka polskiego jako obcego, lecz może służyć również uczącym (się) polszczyzny jako języka odziedziczonego (poza Polską) oraz drugiego (jako komponentu języka szkolnej edukacji w kraju). Kształcenie umiejętności pisania w dydaktyce języka polskiego jako obcego jest pracą wyjątkową i stanowi niezbędne kompendium wiedzy na temat nauczania sprawności pisania nie tylko cudzoziemców. Początkujący nauczyciele znajdą w tej publikacji podpowiedź, jak uczyć pisania polskich wypowiedzi gatunkowych, doświadczeni zaś zostaną zaproszeni do skonfrontowania swoich dotychczasowych doświadczeń z ustaleniami i wskazówkami Autorki, snucia refleksji nad zaproponowanymi rozwiązaniami i do wdrożenia wielu Jej pomysłów. Dla wszystkich będzie to pasmo przyjemności czytelniczych i zachęta do poświęcenia większej uwagi pisaniu w realizowanym przez nich procesie dydaktycznym. To praca niezmiernie erudycyjna, napisana pięknym językiem, odznaczająca się oryginalnym stylem i elegancją wysłowienia. Stanowi wyjątkową kopalnię wiedzy glottodydaktycznej przekazanej ze znawstwem i pasją. (z rec. dr hab. Anny Dunin-Dudkowskiej, prof. UMCS) Ewa Lipińska – dr hab., profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. W kręgu jej zainteresowań badawczych znajdują̨ się̨ sprawy Polonii oraz dydaktyka języka polskiego jako obcego i odziedziczonego, a w szczególności nauczanie pisania. Autorka i współautorka licznych publikacji (monografii, artykułów oraz podręczników do nauki języka polskiego jako obcego), prac popularnonaukowych oraz recenzji, a także współredaktorka wielu opracowań naukowych, jak np. Język ojczysty, język obcy, język drugi (2003), Polskość w Australii (2013), ABC metodyki nauczania języka polskiego jako obcego (2005), Pisać jak z nut (2016), Nauczanie języka polskiego jako obcego w grupach heterogenicznych (2019) oraz Dydaktyka języka polskiego jako nierodzimego: konteksty – dylematy – trendy (2021). Prowadziła liczne szkolenia dla uczących języka odziedziczonego we współpracy z instytucjami i stowarzyszeniami polonijnymi działającymi w kraju i za granicą. Przez wiele lat współpracowała z Państwową Komisją ds. Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego. Odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

Raport o stanie edukacji muzealnej. Suplement. Część 2

Marcin Szeląg

Tom pierwszy składa się z wypowiedzi pracowników muzeów w Polsce na temat edukacji muzealnej. Część pierwsza to zapis dyskusji środowiska edukatorów muzealnych, w której ogniskują się główne problemy przed jakimi w praktyce stają osoby zajmujące się edukacją muzealną. Stanowi ona efekt seminariów problemowych poświęconych muzeom i edukacji zorganizowanych przez Forum Edukatorów Muzealnych w 2012 roku. Dyskusja obejmuje takie zagadnienia jak współpraca wewnątrz muzeów oraz ze szkołami, potrzeba profesjonalizacji edukacji muzealnej, jej teoretycznych podstaw, oczekiwań publiczności, poszerzanie pola oddziaływania edukacji, marketingu w muzeum, kwestii bezpośrednio wpływających na jakość edukacji w praktyce muzealnej. Ponadto składają się na nią komentarze muzealników na temat rekomendacji Raportu o stanie edukacji muzealnej w Polsce (2012). Część druga składa się z wywiadów z dyrektorami warszawskich muzeów i galerii na temat edukacji muzealnej. Swoje poglądy na temat tego czym jest edukacja muzealna, jakie są jej cele i rola, kim jest edukator, a także planów rozwoju edukacji prezentują dyrektorzy m.in. Muzeum Narodowego, Zamku Królewskiego, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Centrum Sztuki Współczesnej. Tom drugi rozwija wnioski Raportu o stanie edukacji muzealnej w Polsce, konkluzje dyskusji na jego temat prowadzonych w środowisku muzealnym oraz uwzględnia opinie i uwagi na temat edukacji formułowane przez dyrektorów muzeów. Poprzez pryzmat teoretycznych studiów poświęconych edukacyjnemu wymiarowi muzeów omawiane są takie kwestie jak modele edukacji realizowane w polskich muzeach, zagadnienia edukacyjnego wymiaru wystaw, komunikacji, interpretacji, partycypacji. Ukazanie praktycznej strony tych zagadnień w świetle teoretycznych studiów muzealnych służy wskazaniu najważniejszych obszarów problemowych, których rozwój pozwala na zmiany muzeów, wspomagając ich otwarcie na edukację. Tom zamyka propozycja rozwoju obecnej jak i przyszłej kadry muzeów, której celem jest wzmocnienie wiedzy, kompetencji i umiejętności muzealników na rzecz pełniejszego wykorzystania potencjału edukacyjnego muzeów w Polsce.   Marcin Szeląg – historyk sztuki, doktor, adiunkt na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, kustosz, kierownik Działu Edukacji Muzeum Narodowego w Poznaniu. Zajmuje się współczesną problematyką muzealną i teorią edukacji muzealnej. Współredaktor antologii obcojęzycznych tekstów poświęconych edukacji muzealnej Edukacja muzealna. Antologia tłumaczeń (2010), autor koncepcji badań Raport o stanie edukacji muzealnej w Polsce (2009-2012) oraz redaktor tomu Edukacja muzealna w Polsce. Sytuacja, kontekst, perspektywy rozwoju podsumowującego te badania (2012). Autor kilkudziesięciu artykułów na temat muzealnictwa, kolekcjonerstwa sztuki współczesnej, historii sztuki i edukacji muzealnej. Jeden ze współzałożycieli Forum Edukatorów Muzealnych (2006). Pomysłodawca, współautor oraz kierownik nagradzanych programów edukacyjnych z obszaru programu wspólnotowego Ja i świat. Ja i sztuka (2009) programu dla osób niepełnosprawnych 5 zmysłów. Audiodeskrypcja (2011), programu partycypacyjnego Co ma koronka do wiatraka? Niderlandy  (2013). Stypendysta Tygodnika Polityka (2003), Ministerstwa Kultury (2004). Jego praca doktorska Publiczne ogólnopolskie kolekcje sztuki polskiej po 1945 otrzymała nagrodę Stowarzyszenia Historyków Sztuki im. Sz. Dettloffa oraz wyróżnienie w konkursie Instytutu Adama Mickiewicza w Warszawie na najciekawszą pracę doktorską w dziedzinie kultury (2005). Stażysta programu Akademia Zarządzania Muzeum (2011). Uczestnik programów grantowych American Alliance of Museums International Fellowship Grant oraz  The International Council of Museums w Paryżu i Komitetu Narodowego ICOM China (2013). Obecnie realizuje projekt badawczy Edukacja w muzeum sztuki finansowany przez Narodowe Centrum Nauki w Krakowie. Emilia Zduńczyk – absolwentka jednolitych studiów magisterskich z pedagogiki specjalnej Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Wasrzawie oraz studiów licencjackich i magisterskich z historii sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, z wieloletnim doświadczeniem w pracy jako wolontariusz i animator. Pracowała jako nauczyciel w przedszkolu, a następnie współpracowała w ramach projektu "Johann Joachim Winckelmann i Stanisław Kostka Potocki" z Działem Sztuki w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Jeremiasz Misiak – kierownik marketingu Muzeum Narodowego w Poznaniu. Absolwent Wydziału Zarządzania (specjalność handel i marketing) Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Ukończył studia doktoranckie na tej samej uczelni. Obecnie przygotowuje pracę doktorską w Katedrze Badań Rynku i Usług, dotyczącą marketingowego zarządzania organizacją usługową. W przeprowadzanych badaniach skupia się na muzeach, które niewątpliwie należą do sfery organizacji usługowych.  

Marta

Eliza Orzeszkowa

"Życie kobiety to wiecznie gorejący płomień miłości – powiadają jedni.   Życie kobiety to zaparcie się – twierdzą inni. Życie kobiety to macierzyństwo – wołają tamci. Życie kobiety to igraszka – żartują inni jeszcze. Cnota kobiety to ślepa wiara – chórem zgadzają się wszyscy. Kobiety wierzą ślepo; kochają, poświęcają się, hodują dzieci, bawią się... spełniają zatem wszystko, co świat spełniać im nakazuje, a jednak świat krzywo jakoś na nie spogląda i od czasu do czasu odzywa się w kształcie wyrzutu lub napomnienia. – Źle dzieje się z wami! Spomiędzy kobiet samych przenikliwsze, rozumniejsze lub nieszczęśliwsze, wglądając w siebie lub rozglądając się dokoła, powtarzają: – Źle dzieje się z nami! Na wszelkie złe niezbędnym jest środek zaradczy; ci i owi upatrują go w tym lub w owym, ale choroba nie ustępuje przed receptą."  

Xiądz Faust

Tadeusz Miciński

Tadeusz Miciński, Xiądz Faust. Powieść I.         Szlakiem pradziadów II.        Maleficium beneficii III.       Dalszy ciąg maleficjów IV.       Któż ten znów? V.        Wtajemniczenia Mitry VI.       Róża Upiorna VII.      Miłujmy, zwalczając wrogów swych! VIII.    Wiedźma ukraińska IX.       Dolina Mroku X.        Zniszczenie Mesyny XI.       W letargu XII.      Msza więźnia Bezaliel XIII.    Szary Człowiek XIV.    Tajemnicze Miasto XV.     Hymn banity XVI.   Do źródeł Ariów XVII.  Kapłan swojego ludu XVIII. Laboratorium Fausta XIX.   Bitwa pojęć XX .   Żelazny krzyż XXI.   Więzienie XXII.  Życie Twórcze XXIII. Wielka Pustynia XXIV. Wędrówka Magów  

W kręgu Księżnej de Clèves. Wybór francuskich nowel epoki klasycyzmu

Barbara Marczuk

Księżna de Cleves, autorstwa Marie-Madeleine de Lafayette, jest - jak dotychczas - jedyną siedemnastowieczną francuską powieścią psychologiczną, z którą polski czytelnik miał możliwość się zapoznać, dzięki tłumaczeniu Tadeusza Boya-Żeleńskiego z 1927 roku. Tymczasem to nie jedyny utwór narracyjny francuskiej pisarki, a ona sama nie jest jedyną reprezentantką pisarstwa kobiet w siedemnastowiecznej Francji. Autorka publikacji oddaje do rąk czytelników polską wersję dwóch pozostałych nowel pani de Lafayette (Księżna de Montpensier oraz Hrabina de Tende), a także opowieści Catherine Bernard (Hrabia d'Amboise) i Claudine-Alexandrine de Tencin (Pamiętniki hrabiego de Comminge). Są one przykładem dyskusji z Księżną de Cleves, a nawet próbą reinterpretacji, czy wręcz prze-pisania tej powieści, pozostającej punktem odniesienia dla francuskich pisarzy końca XVII wieku. Tragi-komiczna nowela Niezawinione cudzołóstwo Paula Scarrona, stanowiąca swoisty kontrapunkt dla pozostałych tekstów zawartych w tym wyborze, pozwoli dostrzec kontrast między poetyką francuskich romansów barokowych pierwszej połowy XVII stulecia a zupełnie nową formułą noweli historyczno-sentymentalnej epoki Ludwika XIV. Przekłady zawarte w tej edycji czyta się bardzo dobrze. Wykonane są z filologicznym znawstwem, opatrzone cennymi, zróżnicowanymi przypisami, polszczyzna przekładu jest finezyjna, a tłumaczenie w pełni oddaje treści oryginału. Tłumaczka znakomicie poradziła sobie z zawiłymi czasami zdaniami wyrażającymi stany psychologiczne postaci. [...] Polski tekst zachowuje głębię oryginału, a jednocześnie sens nie budzi żadnych wątpliwości. Użyty język jest współczesny, zrozumiały dla czytelnika, ale też wyszukany i elegancki, dopasowany do typu tłumaczonego tekstu. Z recenzji dr hab. Moniki Kuleszy, prof. UW Dr hab. Barbara Marczuk, prof. UJ, wykładowca literatury francuskiej w Instytucie Filologii Romańskiej UJ, autorka licznych publikacji dotyczących pisarstwa kobiecego w XVI i XVII wieku oraz polsko-francuskich związków literackich w tych epokach. W swym dorobku ma także cenione przekłady literatury francuskiej na język polski: Krwawy amfiteatr. Antologia francuskich historii tragicznych epoki renesansu i baroku (Kraków 2007); Francuskie pisma o dramacie (1537-1631) (Kraków 2016). Jej ostatnia monografia to Marie de Gournay (1565-1645) pierwsza francuska emancypantka (Kraków 2020).

Szkicując

Agnieszka Toczko

"Szkicowanie" nie ma nic z brudnopisowości, szybkości, prowizoryczności. To raczej - jak w rysunku - lekkie, precyzyjnie pociągnięcia służące nakreśleniu całości. (...) Pociągnięcia budujące interesującą, dojrzałą opowieść o życiu kobiety, w której miłość i śmierć, ludzie i zwierzęta, nadzieja i rozpacz, świat i pustka, przeszłość i teraźniejszość splatają się ze sobą w egzystencjalnym doświadczeniu i literackim zapisie tego doświadczenia. Z recenzji dr hab. Doroty Kozickiej, prof. UJ Wśród nurtów przepływających przez ten osobisty, poetycki raptularz wyróżnić możemy przenikającą wszystkie wiersze kobiecość, specyficzny, kobietom tylko właściwy sposób widzenia świata i reagowania na niego. To kobiecość świadoma wywieranej na niej presji przez świat, który usiłuje odebrać jej autonomię i tożsamość, zadaje rany, po których pozostają blizny (cykl "Kiedy zabijali"). (...) Autorka tych wierszy przemawia własnym, rozpoznawalnym głosem, nie zawdzięcza niczego rówieśnikom, poetyckim modom, "duchowi epoki" (...). Z recenzji dra Jerzego Illga

Lejbe i Siora, czyli listy dwóch kochanków. Romans

Julian Ursyn Niemcewicz

Julian Ursyn Niemcewicz (1757 lub 1758-1841), pisarz publicysta, jeden z czołowych twórców polskiego Oświecenia i epoki przedromantycznej. Autor komedii politycznej (Powrót posła, wyst. 17910, głośnych paszkwilów antytargowickich (Fragment Biblie targowickiej. Księgi Szczęsnowe, 1792), słynnych Śpiewów historycznych (1816), a także bajek politycznych, liryków, poematów, utworów dramatycznych (Kazimierz Wielki, 1792; Samolub, wyst. 1811; Podejrzliwy, wyst. 1831). W swych powieściach skupiał się zwłaszcza na tematyce patrotycznej, polityczno-obyczajowej, społecznej, (Lejbe i Siora, 1821), odwoływał sie często do dziejów Rzeczpospolitej, idealizując epokę jagiellońską  (Jan z Tęczyna, t. 1-3, 1824-1825), zaś jako antywzorzec postawy obywatelskiej stawiając sarmatę z początku XVIII w. (Dwaj Panowie Sieciechowie, 1815). Pozostawił po sobie również prace historyczne, relacje z podróży, wspomnienia (Pamietniki czasów moich, 1848).

Polskie zmory. Psychoanaliza w międzywojniu. Wybór tekstów

Bartłomiej Dobroczyński

Książka jest kontynuacją oraz dopełnieniem antologii Od Jekelsa do Witkacego. Psychoanaliza na ziemiach polskich pod zaborami 1900‒1918 i realizuje dwa odmienne, choć uzupełniające się wzajemnie cele. Po pierwsze więc, pokazuje, że wbrew pokutującym nie tylko wśród laików opiniom psychoanaliza stanowiła w Polsce okresu międzywojnia realną siłę. Wywołała w rodzimych kręgach intelektualnych spory oddźwięk oraz zyskała grono oddanych zwolenników i zwolenniczek. Upewniają o tym fascynujące teksty zawarte w tej antologii. Wśród ich autorek i autorów znaleźć można zarówno postaci znaczące i szanowane w swoich środowiskach profesjonalnych (jak choćby Tadeusz Bilikiewicz, Stefan Borowiecki, Maurycy Bornsztajn, Gustaw Bychowski czy Natalia Zylberlast-Zandowa), jak i osoby mniej znane, stanowiące jednak „sól” naszej freudowskiej „ziemi”. Po drugie jednak, Polskie zmory prowokują do pytań, które dotyczą nie tylko przeszłości „polskiej psychoanalizy”, lecz również naszej trudnej współczesności. Czy bogata obecność psychoanalizy w piśmiennictwie i debatach intelektualnych międzywojnia „przeorała” świadomość Polaków i dokonała jej trwałej transformacji? Czy doprowadziła w Polsce do zmiany stosunku do takich kwestii jak podmiotowość i wolna wola, świadomość i nieświadomość, erotyka i seksualność, przemoc i rywalizacja? Lektura pozwala samodzielnie odpowiedzieć na te pytania i stwarza okazję do pogłębionej refleksji na temat naszej „narodowej” tożsamości oraz zastanowienia się nad tym, kim jesteśmy teraz i kim pragnęlibyśmy być w przyszłości. Objaśniając w błyskotliwym wprowadzeniu do tego tomu, dlaczego „psychoanaliza nam się nie udała”, Bartłomiej Dobroczyński rzuca mocne światło na rdzeń kultury polskiej. Nie inaczej jest w samej antologii: także za pośrednictwem symfonii głosów cudzych antologiście udaje się mówić o naszym kraju. Po pierwsze dlatego, że dzięki tym głosom otrzymujemy nieoczywisty wgląd w międzywojenną Polskę. Po drugie dlatego, że możemy tu obcować z siłami, które starały się wzbogacić naszą katolicko-szlachecko-chłopską kulturę o perspektywę psychoanalityczną, oraz tymi, które owym próbom się przeciwstawiały i które okazały się potężniejsze. Stąd też ta sumienna antologia jest po prostu arcyważną książką o Polsce. Adam Lipszyc Bartłomiej Dobroczyński (ur. 1958) – psycholog, dr hab., profesor nadzwyczajny w Instytucie Psychologii UJ. Zajmuje się historią psychologii, psychopatologii i psychoanalizy, irracjonalizmem, a także sztuką i alternatywnymi ruchami kulturowymi. Autor m.in. książek: New Age. Il pensiero di una ‘nuova era’ (1997), Idea nieświadomości w polskiej myśli psychologicznej przed Freudem (2005), Niezabliźniona rana Narcyza. Dyptyk o nieświadomości i początkach polskiej psychoanalizy (2018, z Mirą Marcinów) oraz Historia polskiej myśli psychologicznej. Wydanie nowe (2019, z Teresą Rzepą).  

Duch i bezduszność III Rzeczypospolitej

Bronisław Łagowski

Cieszące się popularnością i szacunkiem krytyczne rozważania prof. Bronisława Łagowskiego o polskiej rzeczywistości ostatnich lat publikowane były na łamach tygodników społeczno-kulturalnych. Pisze o historii, kulturze, moralności i narodowych mitach, o prawicy i lewicy. Jego eseje pełne są zapadających w pamięć uwag: „Mówię to do ludzi serio, dla hipokrytów miałbym inną argumentację”. „W polityce, jak w całym życiu, pożądane jest, aby mniej doświadczeni i mniej mądrzy wierzyli w słuszność tego, co zrobili bardziej doświadczeni i mądrzejsi. Ja się tej maksymy trzymam”. Sięgając do argumentacji racjonalnej i konsekwentnie logicznej, Łagowski nie unika tez przewrotnych, aby wykazać absurd banałów powielanych w debacie publicznej i odsłonić bezmyślny dyktat „politycznej poprawności”. Wyznaje: „Nie znoszę kłamstwa, kłamstwa głupiego”. „Patriotyzm nie polega na przypisywaniu sobie zalet, jakich się nie posiada, siły, o jakiej się tylko marzy, lecz na udoskonalaniu kraju, aby te zalety i tę siłę zdobyć w przyszłości”.

Gra w film. Z zagadnień relacji między filmem i grami wideo

Joanna Pigulak

Książka stanowi wieloaspektowe studium intermedialnych i transmedialnych relacji między dynamicznie rozwijającymi się grami cyfrowymi oraz filmem. Autorka, przywołując bogaty materiał egzemplifikacyjny, dowodzi, że w konsekwencji oddziaływania na siebie obu mediów dochodzi do ich ewolucji oraz nieustannych przetworzeń w obszarze poetyk, struktur i systemów medialnych. Analiza różnorodnych gier cyfrowych pozwala wykazać, w jaki sposób użycie środków kinematograficznego wyrazu oddziałuje na gameplay, a w szerszym kontekście – na zanurzenie użytkownika w wirtualną rzeczywistość. Twórcy gier wideo eksploatują i reinterpretują kinematograficzne struktury audiowizualne, narracyjne, gatunkowe oraz dramaturgiczne, wykorzystują i transformują elementy filmowego języka po to, aby symulować doświadczenie filmu w grze. W ten sposób tworzy się ponadmedialne, kulturowe porozumienie z odbiorcą/użytkownikiem – gry okazują się kolejnym źródłem doświadczenia tego, co „filmowe”, a to, co „filmowe” staje się przecież coraz częściej synonimem tego, co rzeczywiste. „Gra w film” jest pozycją ważną, wnoszącą do wiedzy o grach wideo i ogólnej problematyki intermedialnej nowe interesujące spojrzenie. Wyróżnia się i szerokością ujęcia, i znakomitymi analizami konkretnych przykładów. Uważam, że książka stanie się ważną pozycją w interdyscyplinarnej literaturze przedmiotu. prof. dr hab. Maryla Hopfinger „Gra w film” to książka, której niekwestionowane walory poznawcze sprawią, że z pewnością znajdzie odbiorców nie tylko wśród badaczy gier wideo i filmoznawców, ale także wśród studentów kierunków kulturoznawczych i medioznawczych oraz wszystkich uczestników współczesnej kultury audiowizualnej i interaktywnej. Jest to pozycja, która wpisuje się zarówno w rozwój badań nad filmem i grami wideo, jak i w kształtowanie świadomości krytycznej na ich temat. prof. UW dr hab. Ewa Szczęsna   Joanna Pigulak – doktor nauk o sztuce, filmoznawczyni, badaczka gier wideo, adiunkt w Instytucie Filmu, Mediów i Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Prowadzi interdyscyplinarne badania z zakresu zawiązków między filmem i mediami interaktywnymi. Współtwórczyni kierunku groznawstwo. Zajmowała się organizacją wydarzeń filmowych i animacją kultury cyfrowej.

Jezuici wobec tradycji średniowiecznej. Barokizacje kościołów w Kłodzku, Świdnicy, Jeleniej Górze i Żaganiu

Książka jest pierwszą próbą określenia stosunku jezuitów do sztuki średniowiecznej na obszarze Śląska, należącego w okresie nowożytnym do Prowincji czeskiej zakonu. Prezentuje realizacje artystyczne w czterech wymienionych ośrodkach w oparciu o dokumenty przechowywane w centralnym archiwum jezuitów w Rzymie oraz archiwalia kłodzkie znajdujące się w Krakowie, w większości do tej pory nie znane i nie publikowane. Pozwoliło to na szczegółową rekonstrukcję chronologii prac, ich fundatorów, a w niektórych wypadkach również autorów. Książka zawiera także pełny wykaz artystów zakonnych działających przy wymienionych ośrodkach i ich krótkie biografie. W wypadku kilku najwybitniejszych, takich jak Christoph Tausch, Johann Riedel czy Adam Thille, potwierdza dotychczasowe atrybucje i wskazuje nowe. Wprowadza do literatury przedmiotu bardzo interesujące wypowiedzi rektorów, zwłaszcza kolegium w Świdnicy, na temat dzieł sztuki, które wskazują na upodobania estetyczne fundatorów, a zwłaszcza na polemiczną wymowę ideową skierowaną do protestantów. Przedstawia także źródła inspiracji dla poszczególnych realizacji znajdujące się w Rzymie, Wiedniu i Pradze. Wskazuje przy tym na subtelny dialog z tradycją średniowieczną, którą jezuici starali się wykorzystać w celu legitymizacji swojej obecności w protestanckich miastach i przekonania innowierców do swoich racji, co nie zawsze kończyło się sukcesem.

Szkolne spotkania z literaturą

Anna Janus-Sitarz

Kolejny tom z serii "Edukacja nauczycielska polonisty" stawia pytanie o to, jak pracować z lekturą szkolną, by praca ta zachęcała młodych ludzi do sięgania po lektury pozaszkolne. by uczyła dokonywania wyborów i czerpania przyjemności ze spotkania z literacka przygodą. Autorzy włączają się w ważne aktualnie dyskusje o potrzebie istnienia kanony; konieczności ciągłej weryfikacji praktyk czytania lektur szkolnych, tak by przełamać uczniowską obojętność; przygotowaniach do rozpoznawania konwencji, stylów, gier literackich, kształceniu gotowości do odbiory nowych zjawisk kulturowych; sposobach czytania literatury najmłodszej, budzącej wiele kontrowersji; obecności e-fikcji na lekcji języka polskiego i roli nauczyciela jako pośrednika między uczniem a przywołaną przez dzieło literacką tradycją.

Dziennikarstwo wobec nowych mediów. Historia, teoria, praktyka

Zbigniew Bauer

Publikacja przedstawia główne kierunki zmian w dziennikarstwie, w pojmowaniu funkcji przekazu dziennikarskiego (i generalnie: medialnych przekazów informacyjnych), a także roli dziennikarza - zmian, które dokonują się z jednej strony pod wpływem tzw. nowych mediów, z drugiej zaś wynikają z faktu, iż komunikaty typu informacyjnego krążą w przestrzeni określanej właściwościami takich mediów. W coraz większym stopniu media stają się elementem kreacji rzeczywistości, regulowanej warunkami nie tylko rozwoju kultury, ale i gospodarki (konkurencja i komercja) oraz technologii. Miejsce faktów zajmują faktoidy, a opinia publiczna jest fantomem wywoływanym przez sondaże publikowane w mediach. Uświadomienie i analiza tego narastającego problemu jest właśnie tematem tej publikacji.

Przekaz digitalny. Z zagadnień semiotyki, semantyki i komunikacji cyfrowej

Ewa Szczęsna

Nie ulega wątpliwości, że wraz z tomem „Przekaz digitalny” otrzymujemy nie tylko całość oryginalnie zaprojektowaną i umiejętnie zrealizowaną, ale także wizję nowocześnie uprawianego medioznawstwa budowaną na fundamencie semiotyki. Prof. dr hab. Marek Hendrykowski Katedra Filmu, Telewizji i Nowych  Mediów Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu   Badania stanowiące podstawę książki, jak i ona sama mają  nowatorski i oryginalny charakter. O ile bowiem można spotkać, także i w Polsce, publikacje dotyczące ogólnych zagadnień cyberkultury i estetyki nowych mediów, to badania łączące perspektywę semiotyczną, semantyczną i komunikacyjną, wnikliwie analizujące i szeroko zarazem okoliczności wyłaniania się znaczeń w mediach cyfrowych, w zasadzie prawie dotąd nie zaistniały. Kompetentne, wnikliwe i wszechstronne ujęcie podjętej problematyki, aktualność przedstawionych rozważań i brak w polskim kontekście podobnego opracowania nakazują stanowczo rekomendować monografię do jak najszybszego wydania. Prof. dr hab. Ryszard W. Kluszczyński Katedra Mediów i Kultury Audiowizualnej Uniwersytetu  Łódzkiego

Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy

Michał Paweł Markowski, Ryszard Nycz

Prezentowany tom jest pierwszym efektem realizacji szerszego projektu poświęconego rozwijaniu koncepcji kulturowej teorii literatury. W tej fazie celem naszym było po prostu uchwycenie zmian zaszłych we współczesnej refleksji teoretycznoliterackiej oraz ukazanie ich skutków dla rozumienia zarówno kluczowych kategorii, jak terytorium i statusu obecnej(i przyszłej) kulturowej - już faktycznie- teorii literatury. Jest ona kulturowa, ze względu na osadzenie jej założeń, narzędzi i przedmiotu tyleż w historycznym polu kultury, co i w antropologicznej wiedzy o niej; jest teorią, bo zachwouje ambicje formułowania prawidłowości o badanych zjawiskach, ich tendencjach rozwojowych oraz naturze relacji między- (a zwłaszcza trans-) kulturowych (i trans-dyscyplinowych); pozostaje też teorią literatury, gdyż jej obiekt centralny (czy prototypowy) stanowi dalej literatura - i w wielości swych dotychczasowych znaczeń, i w postaciach oraz sensach nowych, aktualnie urzeczywistnianych. Uczestnikami tego przedsięwzięcia byli przede wszystkim członkowie i członkinie Katedry Antropologii Literatury i Badań Kulturowych Wydziału Polonistyki UJ oraz zaprzyjaźnieni z nami badacze i badaczki z sąsiednich katedr, którzy podjęli tę pracę realizując projekt badawczy, a także ci, którzy dołączyli do nas później zainteresowani samą problematyką. Dwuczęściowa kompozycja tomu odpowiadać ma intuicyjnie uchwytnym przemianom wewnątrz oraz wokół teorii literatury, pojętej w klasycznie nowoczesnej jej postaci. Stąd część pierwsza zawiera artykuły obrazujące przemiany kluczowych pojęć i problematyk tradycyjnie rozumianej teorii literatury; część druga natomiast - pojęcia i problematyki nie mieszczące sie w tych ramach.

Narodowe, regionalne, kontynentalne, światowe - literatury i dyskursy o literaturach

Marta Skwara

Marta Skwara, Wstęp Dorothy Figueira, Co robimy, gdy Inny mówi swoim własnym językiem? Powracając do etyki studiów porównawczych Tadeusz Sławek, Robotnicy jedenastej godziny. Filologia, studia komparatystyczne i życie razem Roger D. Sell, Gdzie jest miejsce dla autorów? Odpowiedź post-ponowoczesna Brigitte Schultze, Konstelacje hybrydowe a tożsamość narodowa: Proza Jaroslava Rudiša ( 2002- 2013) i Olgi Martynowej (2013) Michał   Kuziak, Prowincja – centrum. Strategie mocy i słabości literatury peryferyjnej (Mickiewicz – Gombrowicz – Stasiuk) Agnieszka Moroz, Od pisarza narodowego do światowego i z powrotem. O polskich uczestnikach Iowa Writing Program Maria Cieśla-Korytowska, Raz tylko...Polenlieder Emilia Kledzik, Komparatystyka między utopią i mitem regionu Karolina Pospiszyl, Region ze słów. Górnośląskie odzyskiwanie głosu Michalina Kmiecik, Kosmopolityzm awangardy a możliwość pisania regionalnej historii literatury. Przypadek „Zenitu” oraz „L’art contemporain – Sztuka współczesna” Andrzej Hejmej, Nowa komparatystyka i comparatisme quand même Ewa Szczęsna, Jak badać literaturę digitalną? O lekturze relacyjnej i figurach kinetycznych słów kilka Adam Regiewicz, O niemożliwości literatury lokalnej. Przypadek narracji audiowizualnych Cécile Bocianowski, Perspektywa genologiczna w europejskim dyskursie literackim epoki transgatunkowej. Dramat i groteska. Krystyna Wierzbicka-Trwoga, Do kogo adresowane są badania porównawcze, czyli o roli tzw. filologii obcych Bożena Zaboklicka, Sienkiewicz w Katalonii, czyli jak jedna „mała literatura” staje się słyszalna w drugiej Olga Płaszczewska, George Mallory i Zamarła Turnia albo kilka uwag na temat miejsc wspólnych i granic literatur międzynarodowych Marta Skwara, Jak napisać historię literatury narodowej w „glokalnym” świecie? Parę uwag o pisaniu współczesnego polskiego kompendium literatury polskiej po angielsku Mieczysław Dąbrowski, Współczesna literatura emigracyjna/migracyjna: rewizja pojęć analitycznych Brygida Helbig-Mischewski, Małgorzata Zduniak-Wiktorowicz, Inne doświadczenia, inna wiedza? Metodologie ponad/narodowe  na przykładzie bilateralnego projektu „Narracje pisarek i pisarzy polskiego pochodzenia w Niemczech po roku 1989” Indeks nazwisk

"Polski Whitman". O funkcjonowaniu poety obcego w kulturze narodowej

Marta Skwara

  Książka jest próbą refleksji zarówno nad samym zagadnieniem recepcji twórcy „obcego” (twórcy innej kultury i innego języka) w kulturze narodowej, jak i próbą monograficznego ujęcia polskiej recepcji Walta Whitmana, powszechnie znanego jako „bard Ameryki”. Heterogeniczność i wieloaspektowość zagadnienia recepcji znajduje swój wyraz w konstrukcji książki, która opisuje obecność Walta Whitmana w kulturze polskiej z wielu przenikających się perspektyw: komunikacyjnej (sposoby prezentowania Whitmana w polskich encyklopediach, słownikach, tekstach „na temat” poety), socjologicznej (funkcjonowanie Whitmana w przestrzeni publicznej i politycznej, szczególnie w PRL-u), translatologicznej (sposoby tłumaczenia, a co za tym idzie rozumienia Whitmana, analizowane na przykładzie polskich serii przekładowych jego wierszy), intertekstualnej (obecność rozmaitych nawiązań do twórczości Whitmana w poezji i prozie polskiej), kulturowej (porównawcza interpretacja obecności Whitmana w polskich wersjach językowych dwóch wybranych filmów), krytyczno-literackiej (refleksja nad zjawiskiem „whitmanizmu” skontrastowanym z tzw. „o’haryzmem”). Badanie recepcji poety „obcego” umożliwia przyjrzenie się pod innym kątem literaturze i kulturze narodowej oraz jej twórcom. Zenon-Przesmycki Miriam, Antoni Lange, Jan Stur, Jerzy Jankowski, Stefan Żeromski, Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyński, Józef Czechowicz, Czesław Miłosz, Jacek Bierezin, Danuta Mostwin, Ludmiła Marjańska, Tadeusz Różewicz, Julian Kornahauser ukażą swą inną twarz jako czytelnicy, tłumacze, interpretatorzy i komentatorzy Whitmana – już nie tylko „barda Ameryki”, ale i poety, z którym warto toczyć dialog o tym, jak rozumieć poezję, jak rozumieć świat. Książka zawiera także unikalne ilustracje z kolejnych wydań Leaves of Grass, aneks z zapomnianymi tłumaczeniami oraz bibliografię podmiotową i przedmiotową polskiej recepcji Whitmana od roku 1872.

Nietota. Księga tajemna Tatr

Tadeusz Miciński

Morze u stóp Tatr? Polskie góry jako miejsce, skąd przyjdzie wyzwolenie? Czy legenda o Królu Wężów i rycerzach śpiących we wnętrzu Giewontu mogą być prawdziwe? Tadeusz Miciński wpisuje swe koncepcje historiozoficzne w tak niezwykłą scenerię i przywołuje niemalże wszystkie, znane wówczas – a przez niego wnikliwie studiowane – mity, legendy i opowieści, że świat Nietoty rozciąga się poza czasem i przestrzenią realną. W tej scenerii rozgrywa się niezwykła w wielości kontekstów kulturowych i odwołań do historii, tradycji, mitologii, ale i teraźniejszości autora opowieść z kluczem. Jest to ciąg dalszy rozważań romantyków: Mickiewicza, Słowackiego, Krasińskiego, dopełnienie młodopolskich wizji Wyspiańskiego oraz opowieści Żeromskiego o „swoich czasach”. Tajemna księga Tatr jest też historią Ariamana, który pokonując siebie, dokonując określonych wyborów i podejmując walkę w imię swoich ideałów przemienia się wewnętrznie, by stać się Magiem. Jest opowieść o człowieku, który wybiera między miłością fatalną a obowiązkiem, szczęściem zmysłowym a służbą wyższym ideałom, jest to historia o dojrzewaniu do zadań swojego przeznaczenia i o pokonywaniu własnych słabości i przeszkód niesionych przez życie. Światu, który tak bardzo jak nasz, poszukuje ponownego zakorzenienia w micie, który ciągle i na nowo odkrywa zapomniane już mity własnych przodków, nie tylko Tolkien i Sapkowski mogą przynieść opowieści mityczne. Tadeusz Miciński jest jednym z twórców polskiej mitologii – bardzo silnie przenikniętej historią i przenoszącej w wymiar pozahistoryczny wiele ważnych, specyficznie polskich problemów.

Zrozumieć Innego. Próba rozumienia Innego w fenomenologii, hermeneutyce, filozofii dialogu i teorii systemu

Jaromir Brejdak

Niniejsza książka jest prezentacją problemu rozumienia Innego w wybranych perspektywach filozofii współczesnej: fenomenologii, hermeneutyce, filozofii dialogu czy teorii systemu. Z zaprezentowanych tu analiz wyłaniają się trzy zasadnicze paradygmaty rozumienia Innego: paradygmat egologiczny, relacyjny oraz pozaegologiczny. W perspektywie egologicznej Inny jest drugim Ja, alter ego. Max Scheler, przedstawiciel paradygmatu relacyjnego, zarzuci egologicznej próbie zrozumienia Innego narcyzm, przez który dostrzegamy w Innym tylko siebie. W paradygmacie relacyjnym Ja wyłania się ze wspólnego strumienia przeżyć, ale także z tradycji czy z języka. Współczesne prace psychologii rozwoju, głównie Michaela Tomasello, wydają się w empiryczny sposób potwierdzać śmiałe tezy fenomenologów, głównie Maxa Schelera, dotyczące emocjonalnie ufundowanej intencjonalności zbiorowej, fundamentu wspólnoty. Paradygmat pozaegologiczny, prezentowany przede wszystkim przez Lévinasa, ukaże Innego jako źródło naszej tożsamości wyłaniające się z pierwotnego odruchu odpowiedzialności. Uważne spotkanie z Innym zapoczątkowuje zarówno narodziny naszej tożsamości, jak i narodziny żywej wspólnoty, których cementem jest odpowiedzialność. Poznanie w odniesieniu do innego człowieka staje się majeutycznym współdziałaniem. Jaromir Brejdak – profesor filozofii,absolwent Politechniki Wrocławskiej, doktor filozofii Uniwersytetu Ludwiga-Maximiliana w Monachium (Philosophia crucis. Heideggers Beschäftigung mit dem Apostel Paulus,Frankfurt 1996). Habilitacja w IFiS PAN na podstawie rozprawy Odcienie obecności. Próba analizy fenomenu, Kraków 2007. Inne publikacje książkowe:Słowo i czas. Problem rozumienia Innego w hermeneutyce i teorii systemu, Szczecin 2004; Cierń w ciele. Myśl Apostoła Pawła w filozofii współczesnej, Kraków 2010; Ewangelia Zaratustry, Warszawa 2014; The Thorn in the Flesh. The Thought of Apostle Paul in Modern Philosophy, Zürich 2017. Współtwórca Szczecińskich Dni Kultury Żydowskiej Adlojada.

Mediolańskie instrukcje o budynkach i sprzętach kościelnych wydane na polecenie Karola Boromeusza i ich recepcja w Kościele katolickim

Piotr Krasny, Michał Kurzej

Instrukcje o budynkach i sprzętach kościelnych (1577), opracowane na zlecenie i pod nadzorem kardynała Karola Boromeusza (1538‒1584) przez duchownych wspierających go w zarządzaniu archidiecezją mediolańską, są uważane za najważniejszy dokument, określający zasady kształtowania katolickiej sztuki sakralnej w okresie potrydenckim. Z zawartych w nich, jasno sformułowanych regulacji korzystano w niemal całym świecie, starając się jak najlepiej dostosować formy dzieł sztuki do wymogów liturgii i do przekazywania za ich pomocą prawd wiary. Instrukcje odegrały też kluczową rolę w sformułowaniu nowożytnej łacińskiej terminologii liturgiczno-artystycznej. Pierwszy pełny przekład Instrukcji na język polski został zaopatrzony w kompletny aparat naukowy, a także dopełniony obszernymi wprowadzeniami, wyjaśniającymi okoliczności powstania tego dzieła i problematykę jego autorstwa oraz określającymi jego miejsce w dorobku piśmiennictwa artystycznego XVI stulecia. Zalecenia zawarte w Instrukcjach skonfrontowano też z formami dzieł sztuki sakralnej zrealizowanymi pod nadzorem Boromeusza i drobniejszymi wypowiedziami na temat sztuki, sformułowanymi przez niego i w jego środowisku.