Dobro małżonków. Identyfikacja elementu "ad validitatem" w orzecznictwie Roty Rzymskiej

Andrzej Pastwa

Treść bonum coniugum należy do najbardziej doniosłych kwestii hermeneutycznych wymagających pogłębionych badań. Podjęcie tematu jest autorską próbą wyjścia naprzeciw temu wyzwaniu. Bezpośredni kontekst badawczy stanowią apele Jana Pawła II i Benedykta XVI do świata kanonistyki o dokonanie adekwatnego „przekładu” personalistycznych idei małżeńskich Soboru Watykańskiego II na praktykę stosowania prawa. Niniejsze studium ma walor zarówno poznawczy, jak i aplikacyjny. Co się tyczy tego pierwszego, na podstawie przesłanek genetyczno-historycznych i epistemologiczno-metodologicznych oraz precyzyjnie wytyczonych hipotez badawczych, Autor dokonuje identyfikacji tytułowego elementu ad validitatem we wzorcowym orzecznictwie Roty Rzymskiej – w związku z aplikacją norm kodeksowych dotyczących niezdolności konsensualnej (kan. 1095, nn. 2–3 KPK) i symulacji zgody małżeńskiej (kan. 1101 § 2 KPK). W szczególności chodzi o sytuowanie przez trybunał apostolski nowego istotnego elementu małżeństwa (z niezmiennym punktem odniesienia w postaci Świętego Augustyna trzech dóbr) w konfiguracjach: dawniej – „nieautonomicznych”, obecnie – „autonomicznych”. Podsumowaniem zasadniczej części badań jest wykaz „kierunkowych” ujęć elementum boni coniugum (prezentacja linii orzeczniczych). O aplikacyjnej wartości monografii najlepiej świadczy położenie akcentu na potrzebę jedności „hermeneutycznej” w przedmiotowej kościelnej jurysprudencji, zwłaszcza przez korygowanie w orzecznictwie trybunałów niższych stopni jurysdykcji niepoprawnego stosowania wspomnianych norm prawnych.

Pozorna tożsamość. Polskie tradycjonalizmy z semantycznym archaizmem

Agnieszka Piela

Podstawowym celem monografii jest opis wybranych współczesnych połączeń wyrazowych (frazeologizmy, paremie, zestawienia, terminy) mieszczących w swoim składzie archaizm semantyczny. Omawiane w pracy konstrukcje słowne nie noszą wyraźnych śladów archaiczności, z pozoru są współczesne, tożsame, niczym się nie wyróżniają. To dowód na to, że ślady obecności historii we współczesnej polszczyźnie nie zawsze łatwo wykryć, czasem są one utajone, a nawet nieuświadamiane. Tego typu związki wyrazowe autorka nazywa w rozprawie tradycjonalizmami (w opozycji do związków bez archaicznych form języka w swoim składzie). Analizie poddaje każdą z osobna konstrukcję słowną z archaizmem, pokazuje w przekroju historycznym jej losy w języku polskim. Opis zachowanych do współczesności jednostek jest dla badaczki bodźcem do podejmowania szerszych rozmyślań m.in. na temat powodów trwałości jednych frazeologizmów z elementem archaicznym i braku stabilizacji innych czy procesów reinterpretacyjnych. Fakt, że wyrazy zachowały swoje dawne znaczenia w konstrukcjach słownych, nie oznacza jeszcze, że te sensy są trwałe i nie mogą ulec zapomnieniu. Zdarza się, że konstrukcje słowne mieszczące jakiś historyczny element języka są dzisiaj rozumiane na nowo, interpretowane na podstawie aktualnego znaczenia wyrazu, czasem ulegają modyfikacjom semantycznym czy formalnym.

"Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych". T. 22, nr 1/2016: Inkluzja edukacyjna. Idee, teorie, koncepcje, modele edukacji włączającej a wybrane aspekty praktyki edukacyjnej

red. Magdalena Bełza, red. Zenon Gajdzica

Prezentowane na łamach 22. tomu „Problemów Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niełnosprawnych” zagadnienia dotyczą przede wszystkim edukacji dzieci i młodzieży z orzeczoną potrzebą kształcenia specjalnego, kontekstowo nawiązując także do wielu innych grup marginalizowanych społecznie. Problematyka tomu, jakkolwiek gruntowanie ulokowana w pedagogice specjalnej i socjologii niepełnosprawności, czerpie wiele z innych obszarów tematycznych związanych z wielokulturowością, różnorodnością, wspólnotowością, podmiotowością. To zaś pozwala rozszerzyć tradycyjny w edukacji dyskurs (zakorzeniony w kategoriach dyskryminacji, wykluczania, marginalizowania) o kategorie Innego/Obcego, folkloru, pogranicza, rezerwatu, emancypacji, społecznych ruchów włączających. Ważnym elementem treści książki są również zagadnienia porządkujące problematykę w perspektywie sieci edukacyjnych, wsparcia, modeli włączania oraz przeglądu badań nad opisywanymi praktykami społecznymi. To zaś stanowi wstęp do zaprezentowania wybranych, praktycznych aspektów edukacji inkluzyjnej, ulokowanych w danych empirycznych. W pracy nie brakuje rozbieżnych koncepcji oraz przeciwnych poglądów na istotę i rolę edukacji włączającej, prezentowanych z odmiennych perspektyw i ukonstytuowanych na zróżnicowanych doświadczeniach. Część z nich nawiązuje do idei, koncepcji oraz przeświadczeń już wyrażonych w naukowym piśmiennictwie, inne stanowią jego rozszerzenie, ugruntowanie lub falsyfikację.

Legitymizacja systemu instytucjonalnego Unii Europejskiej

Tomasz Kubin

Książka zawiera pogłębioną analizę systemu instytucjonalnego UE w kontekście jego legitymizacji (prawomocności, prawowitości). Podejmuje m.in. takie kwestie jak „deficyt demokracji” i „deficyt legitymizacji” w UE. Punktem wyjścia jest synteza dorobku naukowego dotyczącego wybranych aspektów legitymizacji władzy politycznej. Kolejne dwa rozdziały pracy poświęcone są ewolucji systemu instytucjonalnego UE (WE) w kontekście jego legitymizacji oraz tytułowemu zagadnieniu w wymiarze ,,praktycznym’’ (dotyczącym funkcjonowania instytucji UE) w obecnym stanie prawnym obowiązującym od wejścia w życie traktatu z Lizbony. W dalszych częściach zawarto rozważania teoretyczne dotyczące źródeł legitymizacji systemu instytucjonalnego UE, wpływu trwającego od kilku lat kryzysu gospodarczego i zadłużeniowego na legitymizację instytucji UE oraz wyniki badań opinii publicznej dotyczące prawomocności funkcjonowania instytucji UE. W zakończeniu, oprócz najważniejszych wniosków, przedstawiono potencjalne reformy instytucji UE w kontekście ich legitymizacji. Temat książki ma fundamentalne znaczenie dla studiów europejskich. Praca stanowi rozwinięcie i uzupełnienie treści publikacji poświęconych instytucjom UE oraz w ogóle charakterowi i funkcjonowaniu Unii. Pozwala lepiej zrozumieć m.in. charakter i specyfikę UE, kompetencje przyznane poszczególnym instytucjom UE i ich ewolucję oraz relacje pomiędzy państwami członkowskimi Unii i ich instytucjami a instytucjami UE. Tym, co wyróżnia niniejszą pracę jest m.in. po pierwsze, głębokie osadzenie zagadnienia legitymizacji systemu instytucjonalnego UE w teoretycznym dorobku dotyczącym legitymizacji władzy politycznej z uwzględnieniem i podkreśleniem sygnalizowanej specyfiki UE jako szczególnej organizacji międzynarodowej. Po drugie, uwzględnienie zmian w podstawach prawnych funkcjonowania UE wprowadzonych na mocy traktatu z Lizbony. Po trzecie, przedstawienie zagadnienia legitymizacji systemu instytucjonalnego UE w okolicznościach szczególnych i wyjątkowych, tzn. w warunkach najgłębszego kryzysu gospodarczego z jakim mamy do czynienia od początku procesu integracji. Publikacja jest kierowana do takich czytelników jak naukowcy i nauczyciele akademiccy, studenci a także np. urzędnicy, dziennikarze czy politycy, dla których może być pomocna w zrozumieniu specyfiki charakteru i kompetencji instytucji UE, co z kolei jest konieczne przy podejmowaniu wszelkich decyzji i działań związanych z członkostwem Polski w UE czy przekazywania społeczeństwu informacji na ten temat.

"Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa". T. 4

red. Andrzej Górny, red. Justyna Kijonka, red. Agata Zygmunt

Tematyka czwartego tomu "Górnośląskich Studiów Socjologicznych. Seria Nowa" nawiązuje do zagadnień poruszanych w "Górnośląskich Studiach Socjologicznych", wydawanych niegdyś przez nieistniejący już Śląski Instytut Naukowy. W tomie zaprezentowane zostały między innymi wyniki badań i naukowe dociekania "młodych naukowców" – doktorantów i doktorów, dotyczące wciąż obecnych i wzbudzających wiele dyskusji problemów kształtowania się tożsamości mieszkańców Górnego Śląska. Tożsamość ujmowana zarówno w perspektywie kulturowej, charakterystycznej dla zbiorowości narodowych, regionalnych, religijnych czy innych, jak i w perspektywie osobowości jednostkowej należy współcześnie do najczęściej podejmowanych tematów badawczych socjologii. Jest jednym z modnych tematów badań, wskazujących, że w świecie globalizacji i aksjologicznej wichrowatości kultury nie zniknęły pytania o doświadczenie ciągłości i trwania pamięci zbiorowej, społecznej odpowiedzialności za dziedzictwo przeszłych pokoleń, emocjonalnych zobowiązań wobec ojczyzny prywatnej czy ideologicznej, o kształty przyszłości niewyobcowanej z bogactwa kulturowej tradycji.

Bezbronne myśli. Eseje i inne pisma o Górnym Śląsku

Zbigniew Kadłubek

Prezentowana książka to zbiór esejów, szkiców i wspomnień. Zawiera też mowę sejmową oraz próby poetyckie. Niektóre w innych wersjach, pod innymi zazwyczaj tytułami były publikowane w czasopismach „Śląsk”, „Przegląd Polityczny”, „Fabryka Silesia” oraz „Borussia”. Wszystkie jednak – jako teksty literackie – poświęcone są różnym aspektom tożsamości górnośląskiej. Są to próby zdiagnozowania, czym jest współczesny regionalizm, czym jest Górny Śląsk na początku XXI wieku, czym jest tzw. przebudzenie górnośląskie, jakie są perspektywy śląszczyzny jako języka regionalnego etc. Pewna grupa tekstów to próby sportretowania ważnych dla Autora nieżyjących już postaci górnośląskiego życia kulturalnego (Stefan Szymutko, Michał Smolorz, Jan F. Lewandowski, Feliks Netz). Niektóre eseje mają charakter teoretyczny – chodzi o poszukiwanie metody badawczej, w  której uwzględniona zostałaby zarówno dzisiejsza egzystencja ludzi identyfikujących się z Górnym Śląskiem, jak i wolna od propagandy i przekłamań perspektywa historyczna. Książkę zamyka autentyczna mowa sejmowa wygłoszona w Sejmie RP 9 października 2014 roku, ukazująca prawdziwą bezbronność śląskich myśli i jednocześnie uzasadnia tytuł całego zbioru. Swoimi refleksjami po lekturze owych „bezbronnych myśli” podzielił się z czytelnikami  w Posłowiu Ingmar Villqist.

Nauczyciel w "polu" szkolnym - w świetle teorii Pierre'a Bourdieu i nauczycielskich narracji

Małgorzata Zalewska-Bujak

Książka pt. „Nauczyciel w polu szkolnym – w świetle teorii Pierre̕a Bourdieu i nauczycielskich narracji” stanowi próbę naświetlenia nauczycielskiej perspektywy spoglądania na otaczającą ich rzeczywistość zawodową. Autorka, zainteresowana tym, jak nauczyciele sami rozpoznają swoje umiejscowienie w polu szkolnym, postanowiła oddać im głos i dzięki prowadzonym wywiadom sięgnąć do ich codzienności związanej z wykonywaną profesją. Intencjonalne dotarcie do zawodowych doświadczeń nauczycieli zaowocowało ukazaniem tego, co spotyka ich w świecie szkoły. Pozwoliło także spojrzeć niejako „oczyma rozmówców” zarówno na napotkanych w nim ludzi i sytuacje, jak i na podejmowane przez nich samych działania, na normy, którymi się kierują, oraz rozpoznać znaczenia, które przypisują codziennym zdarzeniom, procesom i strukturom zawodowego życia. Zastosowana przez autorkę perspektywa teoretyczna Pierre’a Bourdieu do interpretacji tego, co nauczyciele odsłonili w swoich opowieściach, okazała się niezwykle przydatna w dokonanym opisie i interpretacji naczelnych kategorii, wyłaniających się z przedstawianych analiz zgromadzonego materiału badawczego, wśród których znalazła się między innymi urzeczywistniająca się w szkolnym polu przemoc symboliczna (dokonywanej zarówno na uczniach, jak i na nauczycielach) oraz realizująca się w nim reprodukcja społecznej rzeczywistości. Publikacja adresowane jest nie tylko do grona akademików, ale również do szerszej sfery publicznej, gdyż pokazuje między innymi, jakie mechanizmy zawiadują szkolnym polem i w jaki sposób są one odczytywane przez nauczycieli, jakie są źródła i formy stosowanej wobec nich przemocy symbolicznej oraz jakie strategie stosują, aby utrzymać się w zawodzie. Książka, w nadziei autorki, może stanowić źródło pogłębienia „przestrzeni myślenia” o nauczycielach umiejscowionych w polu szkolnym.

Z Dziejów Prawa. T. 11 (19) część 1

red. Marian Mikołajczyk, Wojciech Organiściak

Kolejny tom czasopisma wydawanego przez pracowników Katedry Historii ma specyficzny charakter. Składa się on bowiem z dwóch części. W pierwszej zamieszczone zostały artykuły oraz sprawozdania i wspomnienia, które zostały przygotowane przez pracowników Wydziału Prawa i Administracji UŚ z okazji jego 50-lecia. Wśród nich znajdują się teksty poruszające dzieje poszczególnych katedr, jak i wspomnienia o dawnych mistrzach. Część druga zawiera artykuły z różnych dziedzin prawa. Trzon stanowią artykuły historyczno-prawne. Jednakże czytelnik znajdzie tu również teksty poświęcone prawu rzymskiemu, nauczaniu prawa, teorii prawa oraz prawu administracyjnemu i finansowemu. Artykuły zostały opublikowane w kilku językach, a mianowicie w języku polskim, rosyjskim, słowackim oraz niemieckim. Tradycyjnie tom zamyka Kronika Katedry Historii Prawa oraz wykaz publikacji pracowników Katedry za 2017 rok.