Relecturas y nuevos horizontes en los estudios hispánicos. Vol. 1: Literatura (poesía y narrativa)

Jacek Lyszczyna

Pierwszy z czterech tomów monografii Relecturas y nuevos horizontes en los estudios hispánicos poświęcony jest literaturze hiszpańskiej i latynoamerykańskiej, obejmującej analizę zarówno tekstów starszych, uznanych już za kanon literatury, jak i najnowszych dzieł powstałych w języku hiszpańskim w XX i XXI wieku. W prezentowanym tomie zostały zebrane artykuły dotyczące poezji, tłumaczenia poetyckiego oraz prozy hiszpańskiej i latynoamerykańskiej. Wszystkie teksty stanowią próbę krytycznego i zarazem nowego odczytania dzieł usankcjonowanych tradycją czy historią; ich autorzy podejmują twórczy dialog z perspektywy pokolenia współczesnych pisarzy, którzy czerpiąc z dziedzictwa wielkich poprzedników wyznaczają nowe perspektywy badawcze i horyzonty. Niekonwencjonalne spojrzenie przeplata się zatem z dobrze znanymi wątkami literackimi, poszerzając tym samym analizę o kontekst historyczno-społeczny, polityczny, geograficzną przestrzeń twórczą, swoistą trans-perspektywę czy mentalny krajobraz literacki. Odnajdujemy tu również szkice poświęcone nowej estetyce poetyckiej, tzw. pustemu podmiotowi, koncepcji wspólnoty powszechnej, grotesce ludycznej i typu esperpento, „ja” sylleptycznemu, autobiograficznej narracji historycznej czy narkopowieści kolumbijskiej.

Tropy sekularyzacji w prozie dwudziestolecia międzywojennego

Ryszard Knapek

Tropy sekularyzacji w prozie dwudziestolecia międzywojennego to opracowanie książkowe doktoratu bronionego w Instytucie Nauk o Literaturze Polskiej (promotor: prof. zw. dr hab. Józef Olejniczak). Zasadniczo skierowane jest do odbiorcy profesjonalnego (literaturoznawcy), ale pisane jest z myślą o tym, żeby było zrozumiałe i interesujące dla szeroko rozumianego odbiorcy humanistycznego, przede wszystkim zainteresowanego kwestią sekularyzacji (i tzw. zwrotu postsekularnego), sytuacją religii w nowoczesnym świecie oraz relacją literatury i religii. Praca jest zwieńczeniem grantu Preludium NCN – Tropy sekularyzacji w prozie dwudziestolecia.

O etosie książki. Studia z dziejów bibliotek i kultury czytelniczej

red. Teresa Wilkoń

Tom stanowi zbiór studiów ofiarowanych Profesor Irenie Sosze z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej i dydaktycznej. Prezentowane studia, tematycznie dość szerokie, w całości wpisują się w rozległe zainteresowania Jubilatki i są świadectwem bogactwa Jej osiągnięć naukowych oraz uznania humanistów – bibliotekoznawców, literaturoznawców, bibliologów, historyków książki i prasy. Podstawowe dla paradygmatu współczesnej kultury zagadnienia czytelnictwa, zajmujące w dorobku naukowym Profesor Ireny Sochy jedno z ważniejszych miejsc, stanowią obszerny i cenny fragment zgromadzonych w publikacji materiałów. Wiele artykułów obejmuje perspektywę rozwoju badań dotyczących realiów współczesnego bibliotekarstwa i kultury czytelniczej. Nie brakuje też historycznych i teoretycznych zagadnień z zakresu bibliologii, piśmiennictwa dla młodego odbiorcy, literatury i kultury, przede wszystkim w kontekście historycznym, niezbędnym w opisie mechanizmów współczesnego rynku książki, nadal pozostającej jednym z najważniejszych komponentów życia medialnego. Ze Słowa wstępnego

Władza a społeczeństwo

red. Agata Bryłka, Tomasz Kałuski, Małgorzata Korbaś

„Z nieukrywaną satysfakcją oddajemy w ręce Czytelnika tom będący efektem wieloaspektowego spojrzenia na problem związany z relacją zwrotną władza – społeczeństwo. Zebrane artykuły są rezultatem doświadczeń młodych badaczy reprezentujących ośrodki naukowe z całego kraju oraz dyscypliny w obrębie szeroko pojętych nauk humanistycznych i społecznych. Przedstawione w monografii relacje władzy i społeczeństwa może uosabiać ukazana na okładce postać Lewiatana. Wizerunek ten pochodzi z karty tytułowej jednego z pierwszych traktatów filozoficznych poruszających wspomnianą tematykę, pracy autorstwa Tomasza Hobbesa pt. Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, która została wydana po raz pierwszy w 1651 r. Tytułowy Lewiatan jest uosobieniem państwa powstającego na skutek ustanowienia władzy suwerennej. Władza, zarówno świecka, jak i religijna, oparta jest na powszechnej umowie społecznej i ma charakter absolutny. Wyraża to widniejąca nad głową postaci sentencja: Non est potestas super terram, quae comparateur ei (Nie ma na ziemi siły wobec niego). Prowadzi nas to w kierunku rozważań nad istotą władzy, jej źródeł, rodzaju i struktur aparatu władzy zarówno w odniesieniu do czasów współczesnych, jak i minionej rzeczywistości. Postawiona powinna zostać również kwestia legitymizacji oraz opozycji wobec podmiotu sprawującego władzę, a także formy konfliktu społecznego i jego regulacji – poddani czy obywatele. Legitymizacja i opozycja,  które uważane są za zbiorowe reakcje na sprawowanie władzy uznawanej przez  społeczne normy sprawiedliwości, traktowane być mogą jako zjawiska przeciwstawne. Ważna jest tu sfera z zakresu ideologii władzy, która służyła zawsze do jej legitymizacji i budowania jej obrazu wobec społeczeństwa. Opozycję wobec istniejących ośrodków władzy można przedstawić jako wynik działań podejmowanych przez zbiorowość uciskanych, w której istnieje rozległa struktura komunikacyjna, świadomość niesprawiedliwego traktowania oraz pragnienie odwetu za wyzysk.” (fragment Wstępu)

Wpływ zrzutów wód kopalnianych na odpływ rzek Górnośląskiego Zagłębia Węglowego

Magdalena Matysik

W pracy przedstawiono wyniki badań nad wpływem działalności górniczej w obrębie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego na odpływ rzeczny w dorzeczu Wisły i Odry. Analizy odpływu objęły długie ciągi obserwacji 1961-2013. Ważne znaczenie miało również uwzględnienie przemian gospodarczych, w tym restrukturyzacji górnictwa. Długie serie badawcze pozwoliły na ujęcie statystyczne omawianych zjawisk hydrologicznych. Praca w sposób kompleksowy ocenia znaczenie zrzutów wód kopalnianych na odpływ rzek Górnośląskiego Zagłębia Węglowego z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczych. Publikacja oprócz wysokich walorów poznawczych i metodycznych, ma duże znaczenie praktyczne.

Wokół wolnych elekcji w państwie polsko-litewskim XVI-XVIII wieku. O znaczeniu idei wyboru - między prawami a obowiązkami

red. Mariusz Markiewicz, red. Dariusz Rolnik, red. Filip Wolański

Wydany przez Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach zbiór Wokół wolnych elekcji w państwie polsko-litewskim XVI–XVIII wieku. O znaczeniu idei wyboru – między prawami a obowiązkami jest wynikiem współpracy trzech uczelni: Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Śląskiego oraz Uniwersytetu Wrocławskiego. Zebrane w tomie studia poświęcone są problematyce funkcjonowania wolnej elekcji w tradycji politycznej i prawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów w okresie od XVI do XVIII wieku. Zbiór podzielono na trzy części, w których znalazło się w sumie trzydzieści pięć artykułów autorstwa badaczy z różnych ośrodków naukowych w kraju. Część pierwszą, zatytułowaną Wokół idei, symboli i praktyki wyboru, tworzą teksty dotyczące elekcji widzianej jako problem z zakresu teorii doktryn politycznych. Część druga zbioru: Elekcje królów Rzeczypospolitej, poświęcona elekcjom władców Rzeczypospolitej, podzielona jest na sześć rozdziałów i uporządkowana chronologicznie według władców, do których panowania odniesiono się w artykułach. W efekcie uzyskano syntetyczny obraz procesu ewoluowania zjawisk związanych z elekcją w polskiej tradycji politycznej od XVI do XVIII wieku. Ostatnia część publikacji: Wokół elekcji urzędników, zawiera artykuły dotyczące elekcji urzędników w Rzeczypospolitej. Całości tomu dopełnia obszerna bibliografia oraz indeks osobowy. Ze względu na zaprezentowaną w artykułach różnorodność perspektyw, a także kontrowersyjne niekiedy oceny – zawarte w tomie teksty mogą być dla Czytelników inspirujące.

Dziedzictwo (nie)pamięci. Holocaustowe doświadczenia pisarek drugiego pokolenia

Natalia Żórawska

Włoskie szpilki i Szum Magdaleny Tulli, Dziewczynka w czerwonym płaszczyku i inne powieści Romy Ligockiej, Rodzinna historia lęku Agaty Tuszyńskiej oraz Goldi i Frascati Ewy Kuryluk posłużyły autorce do interpretacji kwestii posttraumy kobiet drugiej generacji, które choć nie doświadczyły tragedii II wojny światowej, uraz otrzymały niejako w spadku od swoich matek. Monografia uzupełnia dyskurs o Zagładzie, poszerzając go o analizę twórczości pisarek, dotychczas znajdujących się na marginesie rozważań nad trauma studies w Polsce. Dlaczego polemika na temat Holocaustu jest tematem tabu? Czym autobiograficzne wyznania prozaiczek różnią się od literackich świadectw pisarzy? Jak prowadzona jest narracja holocaustowa z perspektywy kobiet? Jaką grę toczą w relacji z czytelnikiem? Co i w jaki sposób chcą przedstawić swoimi książkami? Te i inne niezwykle istotne pytania stają się obiektem rozważań autorki Dziedzictwa (nie)pamięci, odsłaniając jednocześnie szczególne cechy pisarstwa kobiet drugiego pokolenia.

Rodzina niejedno ma oblicze - refleksja o współczesnej rodzinie

red. Andrzej Górny, red. Katarzyna Juszczyk-Frelkiewicz, red. Grzegorz Libor, red. Agata Zygmunt

Rodzina jest jedną z podstawowych instytucji we wszystkich społeczeństwach. Jest grupą społeczną, która stanowi pas transmisyjny integrujący jednostki z szerszymi układami społecznymi. Jej sprawne funkcjonowanie przekłada się zarówno na dobrostan jednostek, jak i na efektywne funkcjonowanie złożonych systemów makrospołecznych. Systematycznie prowadzone badania naukowe wskazują na dynamiczne zmiany zachodzące w obrębie tego podstawowego układu mikrospołecznego. Obserwowane przemiany ujawniają się przede wszystkim w zakresie struktury - pozycji i ról małżeńsko-rodzinnych. Dotyczą również funkcji, jakie współcześnie realizowane są przez rodziny i ich funkcjonalne ekwiwalenty. Zmiany w relacjach łączących partnerów, zorientowane na wymiar osobowy wynikają przede wszystkim z postępującego procesu indywidualizacji życia. Życie rodzinne warunkowane jest wieloma czynnikami o charakterze społeczno-ekonomicznym, religijnym kulturowym oraz demograficznym. Teksty zebrane w niniejszej monografii prezentują autorskie, interdyscyplinarne spojrzenia na różne aspekty życia rodzinnego w zmieniającej się rzeczywistości społecznej. Niniejsza książka wydaje się być istotnym wkładem do dyskusji na temat współczesnej rodziny i wyzwań, jakie przed nią stoją.